Τι εννοούμε όταν λέμε έλλειψη «ατμομηχανής» στην καπιταλιστική οικονομία; Γιατί μιλάμε για αβέβαιη ανάπτυξη;

Τι εννοούμε όταν λέμε έλλειψη «ατμομηχανής» στην καπιταλιστική οικονομία; Γιατί μιλάμε για αβέβαιη ανάπτυξη;

• Στη Θ.1 των Θέσεων της ΚΕ για το 20ό Συνέδριο του ΚΚΕ αναφέρεται ως ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομίας: «Η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομίας την τελευταία τριετία, χωρίς κανένα ιμπεριαλιστικό κέντρο να προβλέπεται να λειτουργήσει ως ατμομηχανή για την αύξηση του ρυθμού ανάπτυξής της».

Ο ρόλος μιας «ατμομηχανής» είναι πως η ανάπτυξη σ' αυτήν βοηθά γενικότερα την καπιταλιστική ανάπτυξη στις υπόλοιπες χώρες. Η καπιταλιστική ανάπτυξη γεννά νέες ανάγκες για μέσα παραγωγής, πρώτες ύλες, μηχανές και εργατική δύναμη, που συχνά καλύπτονται από άλλες χώρες. Για παράδειγμα, η ανάπτυξη της Γερμανίας την τελευταία 10ετία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη της Κίνας, που απαιτούσε μεγάλες επενδύσεις σε μέσα παραγωγής στην Κίνα, που παράγονταν στη Γερμανία. Συγχρόνως η καπιταλιστική ανάπτυξη της χώρας - κέντρου «ατμομηχανής» οδηγεί σε σχετική ευμάρεια, σε αυξήσεις των μισθών για ένα τμήμα της εργατικής τάξης, ενισχύει τη δυνατότητα κατανάλωσης, που και αυτή τροφοδοτεί την ανάπτυξη άλλων οικονομιών.
Η αδυναμία μιας «ατμομηχανής» αφορά ολόκληρη την παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία και ιδιαίτερα τα ισχυρά καπιταλιστικά κέντρα (ΕΕ, ΗΠΑ, Ιαπωνία κ.λπ.).
Ουσιαστικά, η έλλειψη μιας «ατμομηχανής» αντανακλά απ' τη μια την έκταση του προβλήματος της υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, της όξυνσης της βασικής αντίθεσης του καπιταλισμού σε διεθνή κλίμακα, και απ' την άλλη το μεγάλο βαθμό συγχρονισμού στην εκδήλωση της καπιταλιστικής κρίσης, που δεν δίνει το περιθώριο να «ανακουφιστεί» η εκδήλωση της κρίσης μέσα από μια σχετικά πιο ισχυρή ανάπτυξη στο εξωτερικό.

• Στη Θ.3 αναφερόμαστε όσον αφορά την ΕΕ: «Οι προβλέψεις για πολύ αργή και αναιμική ανάκαμψή της». Επίσης, αναφορικά με την ελληνική οικονομία, στη Θ.20 λέμε: «Η ελληνική οικονομία τείνει να περάσει σε αναιμική ανάκαμψη το 2017. Ωστόσο, η πραγματοποίηση αυτής της τάσης θα εξαρτηθεί και από άλλες παραμέτρους, ιδιαίτερα από τις εξελίξεις της διεθνούς οικονομίας».

Σε διεθνές επίπεδο, οι αστικές προβλέψεις, αν και μιλούν για ισχυροποίηση της ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια, εκτιμούν πως υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι που θέτουν σε αμφισβήτηση μια τέτοια πρόβλεψη.
Συμπυκνωμένα, η μεγάλη έκταση κεφαλαίου που δεν έχει απαξιωθεί διεθνώς, η έλλειψη μιας «ατμομηχανής» της διεθνούς οικονομίας, η πιθανότητα σημαντικού κλυδωνισμού της Ευρωζώνης το αμέσως επόμενο διάστημα, η ενίσχυση τάσεων εφαρμογής πολιτικών προστατευτισμού (αστικός ευρωσκεπτικισμός στην ΕΕ, Τραμπ κ.ά.), η επιβράδυνση στην Κίνα, αυξάνουν τις πιθανότητες πιο γενικευμένων πολεμικών αναμετρήσεων και εκδήλωσης νέας κρίσης με δυνατότητα συγχρονισμού σ' ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο, εξελίξεις που έρχονται σε αντίθεση με ένα γύρο ισχυρής ανάπτυξης.
Στην Ελλάδα, οι προαναφερθείσες διεθνείς οικονομικές εξελίξεις με τις πολλαπλές επιδράσεις τους στην ελληνική οικονομία (π.χ. ναυτιλία και επιπτώσεις λόγω της στασιμότητας του διεθνούς εμπορίου, τουρισμός και επιπτώσεις πιθανής νέας συγχρονισμένης κρίσης), οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή και οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα αυξάνουν την πιθανότητα η καπιταλιστική ανάπτυξη, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, να είναι αναιμική και ασταθής.
Πρέπει, επίσης, να σημειώσουμε πως, έως ένα βαθμό, η κυβέρνηση επιχειρεί να εμφανίσει ως ανάπτυξη την αύξηση του ΑΕΠ που προκύπτει απ' την καταγραφή στη «νόμιμη» οικονομία ενός τμήματος της οικονομικής δραστηριότητας που ήταν μέχρι πρότινος «μαύρη», καταγραφή που προκύπτει λόγω της γενίκευσης της χρήσης πλαστικού χρήματος και άλλων πλευρών της αστικής πολιτικής, εξέλιξη που δεν συνιστά ανάπτυξη, δεν σημαίνει αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.
Σε κάθε περίπτωση, δεν κουραζόμαστε να επισημαίνουμε πως η καπιταλιστική ανάπτυξη προϋποθέτει φθηνή εργατική δύναμη και υλοποίηση του συνόλου της κρατικής πολιτικής για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας των ομίλων. Ετσι, η καπιταλιστική ανάπτυξη δεν πρόκειται να «λύσει» κανένα λαϊκό πρόβλημα. Αντίθετα προϋποθέτει γενίκευση και μονιμοποίηση της αντιλαϊκής επίθεσης.