ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΡΟΜΠΟΤ ΣΤΗΝ ΕΕ

Αποκλειστικό κριτήριο η ανταγωνιστικότητα

• Σε απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου εξαλείφθηκε ακόμη και μια ανώδυνη αναφορά στις εργασιακές επιπτώσεις από την ευρεία χρήση τους
• Στους μηχανικούς, όχι στα μονοπώλια - κατασκευαστές, μετατίθενται οι ευθύνες για τους κινδύνους από τα ρομπότ και την τεχνητή νοημοσύνη
• Συζητείται ήδη η απόδοση νομικής υπόστασης στα ρομπότ!

Στην Ελλάδα της βαθιάς καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης ακούγεται παράταιρη η συζήτηση για θέματα που αφορούν την ευρεία εξάπλωση της χρήσης ρομπότ στην παραγωγή. Οταν, όμως, τελικά η οικονομία περάσει σε φάση - έστω αναιμικής - ανάπτυξης, πάνω στα ερείπια των εργατικών δικαιωμάτων, δεν θα αργήσει να ενσκήψει μια νέα επίθεση με στόχο το καπιταλιστικό κέρδος και θύμα την εργατική τάξη. Θα αφορά κι εκείνους που δουλεύουν στη μεταποίηση, αλλά και και εκείνους που δουλεύουν στις υπηρεσίες και το εμπόριο: Η αδυσώπητη επέλαση των ρομπότ σε μαζική κλίμακα σε συνθήκες καπιταλισμού, είτε με την παραδοσιακή βιομηχανική μορφή των ρομποτικών βραχιόνων, είτε με την ανθρωπόμορφη, είτε με τη «μορφή» λογισμικού τεχνητής νοημοσύνης σε συνήθεις υπολογιστές (με διεσταλμένη ερμηνεία της έννοιας ρομπότ).
Η ΕΕ ετοιμάζεται γι' αυτή την επέλαση με αποκλειστικό κριτήριο την ανταγωνιστικότητα, ώστε όχι μόνο να μη μείνει πίσω από τα άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα, αλλά και να κερδίσει πόντους για το ευρωπαϊκό κεφάλαιο στον σκληρό ανταγωνισμό με αυτά. Στο πλαίσιο αυτής της προετοιμασίας εντάσσεται πρόσφατο ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου, με τίτλο «Ρυθμίσεις αστικού δικαίου στον τομέα της ρομποτικής». Από το ψήφισμα που πρότεινε η «Επιτροπή Νομικών Θεμάτων» αφαιρέθηκε το μόνο σημείο που έκανε μια νύξη στο τι περιμένει την εργατική τάξη και τα μεσαία στρώματα, αναφέροντας ότι: «Η εξέλιξη των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να προκαλέσει την αντικατάσταση, σε μεγάλο βαθμό, της ανθρώπινης εργασίας από ρομπότ δίχως πλήρη αναπλήρωση των χαμένων θέσεων εργασίας, πράγμα που δημιουργεί ανησυχίες σχετικά με το μέλλον της απασχόλησης τη βιωσιμότητα των συστημάτων Κοινωνικής Πρόνοιας και Ασφάλισης, και υστέρηση συνεχών συνταξιοδοτικών συνεισφορών...».

Προ των πυλών;

Κατά την περίοδο 2010 - 2014, η μέση αύξηση των πωλήσεων ρομπότ ανήλθε στο 17% ετησίως, το δε 2014 οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 29%, η μεγαλύτερη κατ' έτος αύξηση που έχει καταγραφεί ποτέ. Οι πωλήσεις βιομηχανικών ρομπότ σημείωσαν νέο ρεκόρ το 2015, με 248.000 μονάδες παγκοσμίως, 12% περισσότερο από το 2014. Οι 66.700 μονάδες πουλήθηκαν στην Κίνα, από τις οποίες οι 20.400 κατασκευάστηκαν εκεί. Η Ασία οδηγεί την αγορά αυτή, με 156.000 μονάδες, αύξηση κατά 16%. Η Διεθνής Ομοσπονδία Ρομποτικής (IFR) προβλέπει μέση ετήσια αύξηση 18% για τα έτη 2016 - '18.
Εκτός από τα βιομηχανικά ρομπότ, προωθούνται ακόμη τα ιατρικά ρομπότ, τα ρομπότ συντροφιάς (!) ως αντίδοτο στη μοναξιά της καπιταλιστικής απανθρωπιάς, τα ρομπότ παροχής πληροφοριών, βοήθειας σε οικιακές δουλειές, αυτόνομης οδήγησης, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για χρήση στη λογιστική, την αποθηκευτική (logistics) και ο κατάλογος δεν έχει τέλος.
Το θέμα της εντατικής εισαγωγής της ρομποτικής αυτοματοποίησης στην παραγωγή απασχόλησε ως βασικό θέμα το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, το Γενάρη του 2016, αλλά και το φετινό, με αναφορές για «Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση» και μετάβαση του καπιταλισμού στην εποχή της ρομποτικής και των αυτοματισμών.
Βιομηχανικά ρομπότ χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες. Αυτό δεν πρέπει να οδηγήσει σε καμία υποτίμηση. Τώρα οι καπιταλιστές σχεδιάζουν ένα σαρωτικό κύμα εφαρμογής και των παλιών και των νέων ειδών ρομπότ σε κάθε κλάδο και τομέα της οικονομίας, στην προσπάθεια να βγάλουν το σύστημα απ' την κρίση, να υπάρξουν ανανεωμένα κίνητρα, προσμονή μεγάλων κερδών, που θα βάλει κεφάλαια της κρίσης υπερσυσσώρευσης και πάλι σε κίνηση. Ο ανταγωνισμός είναι σκληρός και όχι μόνο στο οικονομικό επίπεδο. Οι στρατιωτικές εφαρμογές των ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να δώσουν ισχυρό πλεονέκτημα στο ιμπεριαλιστικό κέντρο που θα τις αναπτύξει γρηγορότερα και πλατύτερα (σ.σ. δε θα μας απασχολήσουν σε αυτό το σημείωμα). Οταν η εκκίνηση της κούρσας φτάνει να διατυμπανίζεται από φόρουμ όπως του Νταβός, όποιος καπιταλιστής καθυστερήσει διακινδυνεύει πολλά.
Το ίδιο όμως ισχύει και για την άλλη πλευρά. Το ταξικό εργατικό κίνημα, παρά την αδύναμη θέση του σήμερα σε διεθνές επίπεδο, δεν πρέπει να μείνει πίσω στις επεξεργασίες του μπροστά στη νέα επέλαση ενάντια στα εργατικά δικαιώματα με αφορμή την εντατική αυτοματοποίηση. Ούτε να επιτρέψει την ανάπτυξη οπισθοδρομικών, λουδιτικών αντιλήψεων στις γραμμές της εργατικής τάξης, που θα αποπροσανατολίσουν από το στόχο, που δεν πρέπει, βέβαια, να είναι οι μηχανές, αλλά το σύστημα που τις χρησιμοποιεί ως κρεατομηχανές, που αλέθουν τις ζωές των εργατών. Να μπορέσει να κάνει «λιανά» το γιατί και το πώς η αυτοματοποίηση αντί να κάνει τη δουλειά τους πιο ελαφριά, πιο ευχάριστη και πιο σύντομη, την παίρνει μακριά τους, τους ρίχνει στην ανεργία και την ανέχεια.

Το ψήφισμα

Το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου στις 16 Φλεβάρη 2017 είναι η πιο πρόσφατη κίνηση, στο πλαίσιο προετοιμασίας και τοποθέτησης σε καλή θέση εκκίνησης του ευρωπαϊκού ιμπεριαλιστικού κέντρου, που υποστηρίζεται και από άλλες συζητήσεις, π.χ. σχετικά με την ενίσχυση της υποδομής τεχνολογιών νέφους (cloud) στην ΕΕ. Αποκαλύπτει ότι αποκλειστικό κριτήριο των πολιτικών εκφραστών του ευρωπαϊκού κεφαλαίου είναι η εξασφάλιση της ανταγωνιστικότητας απέναντι στα άλλα κέντρα, ενώ ταυτόχρονα θίγει με ανησυχητικό τρόπο σοβαρότατα ζητήματα, που σχετίζονται γενικά με τα ρομπότ και την τεχνητή νοημοσύνη.
Το ψήφισμα εκτιμά ότι «η ανθρωπότητα βρίσκεται πλέον στο κατώφλι μιας εποχής, κατά την οποία όλο και πιο εξελιγμένα ρομπότ, bots, ανδροειδή και άλλες εκφάνσεις της τεχνητής νοημοσύνης, αναμένεται να πυροδοτήσουν μια νέα βιομηχανική επανάσταση, η οποία είναι πιθανόν να μην αφήσει ανέγγιχτο κανένα κοινωνικό στρώμα, και συνεπώς είναι εξαιρετικά σημαντικό ο νομοθέτης να εξετάσει τις νομικές και ηθικές συνέπειες και επιπτώσεις της εξέλιξης αυτής, χωρίς να καταστέλλει την καινοτομία»... «...Υπογραμμίζει ότι το ζήτημα του καθορισμού προτύπων και της εξασφάλισης διαλειτουργικότητας είναι καίριο για τον μελλοντικό ανταγωνισμό στο πεδίο των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και ρομποτικής».
Εκτιμά ότι «μακροπρόθεσμα, η τρέχουσα τάση θα οδηγήσει στην ανάπτυξη έξυπνων και αυτόνομων μηχανών, οι οποίες θα έχουν την ικανότητα να τυγχάνουν εκπαίδευσης και να λαμβάνουν αποφάσεις ανεξάρτητα, γεγονός που δεν αποφέρει μόνο οικονομικά οφέλη αλλά εγείρει και διάφορους προβληματισμούς σχετικά με τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στην κοινωνία ως σύνολο».
Μιλώντας ουσιαστικά για την πορεία συγκεντροποίησης και γιγάντωσης των μονοπωλίων στον καπιταλισμό, παρατηρεί ότι «ενόψει των αυξανόμενων κοινωνικών διαιρέσεων και τη συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι η ανάπτυξη της ρομποτικής μπορεί να οδηγήσει σε υψηλή συγκέντρωση πλούτου και δύναμης στα χέρια μιας μειοψηφίας».
Παραδέχεται ότι «υπάρχει, σε τελική ανάλυση, η πιθανότητα μακροπρόθεσμα η τεχνητή νοημοσύνη να υπερκεράσει τις ανθρώπινες διανοητικές ικανότητες», ενώ κάνει αναφορά σε συσκευές που «βελτιστοποιούν ανθρώπινα όντα», χωρίς επεξήγηση, αφήνοντας ανοιχτές ερμηνείες που μπορούν να φτάσουν έως τη δημιουργία κυβερνητικών οργανισμών (cyborg).
Βάζει ζήτημα νομικής υπόστασης των ρομπότ, εκτιμώντας ότι «σε τελική ανάλυση, η αυτονομία των ρομπότ εγείρει, υπό το πρίσμα των υφιστάμενων νομικών κατηγοριών, ερωτήματα για το ποια είναι η νομική θέση τους, ή για το αν πρέπει να δημιουργηθεί μια νέα κατηγορία, με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και αποτελέσματα». Για να μην υπάρχει αμφιβολία για το πού πάει το πράγμα, επισημαίνει ότι «τουλάχιστον στο παρόν στάδιο την ευθύνη πρέπει να φέρει ένας άνθρωπος και όχι ένα ρομπότ».
Προτείνει έναν «Κώδικα Δεοντολογίας για Μηχανικούς Ρομποτικής», ρίχνοντας εξαρχής την ευθύνη για ζημιές που τα ρομπότ θα προκαλούν σε περιουσία ή σε βάρος της ζωής ανθρώπων στους ερευνητές και τους μηχανικούς που θα τα σχεδιάζουν και θα επιβλέπουν την κατασκευή τους, απαλλάσσοντας τα μονοπώλια - κατασκευαστές, που θα κερδίζουν από την πώληση ή τη χρήση τους. Μάλιστα, οι οδηγίες είναι ηθικολογικές του τύπου «πρέπει να λαμβάνετε υπόψη τις ευρωπαϊκές αξίες της αξιοπρέπειας, της αυτονομίας και της αυτοδιάθεσης, της ελευθερίας και της δικαιοσύνης πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη διαδικασία σχεδιασμού, ανάπτυξης και παράδοσης τέτοιων τεχνολογιών». Καλεί τους μηχανικούς να θεσπίσουν με δική τους ευθύνη «ένα αξιόπιστο σύστημα αρχών σχεδιασμού, που να καλύπτει όλες τις πτυχές μιας λειτουργίας ρομπότ» κ.ο.κ.

Η θέση του ΚΚΕ

Το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου πέρασε με τη θετική ψήφο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, των Σοσιαλδημοκρατών, των Πρασίνων και των ευρωβουλευτών του Γκρίλο. Το ΚΚΕ το καταψήφισε, αναδεικνύοντας καθαρά την ουσία του ζητήματος. Οπως τόνισαν οι ευρωβουλευτές του ΚΚΕ Κ. Παπαδάκης και Σ. Ζαριανόπουλος «το ΚΚΕ είναι υπέρ της πιο πλατιάς ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνολογίας προς όφελος των εργαζομένων. Η Ευρωκοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ υποστηρίζει την ανάγκη δεσμευτικών όρων, ρυθμίσεων και κανόνων σχετικά με την έρευνα, παραγωγή και χρήση εξελιγμένων ρομπότ και τεχνητής νοημοσύνης, με κριτήριο το μέγιστο επίπεδο διασφάλισης της υγείας, της ασφάλειας, των δικαιωμάτων, της αξιοπρέπειας του εργαζόμενου ανθρώπου, της λαϊκής ευημερίας ευρύτερα. Η έκθεση όμως αντίθετα αντιμετωπίζει τα ρομπότ και την τεχνητή νοημοσύνη από τη σκοπιά των μονοπωλιακών συμφερόντων. Σαν μέσο μεγιστοποίησης της κερδοφορίας του κεφαλαίου και όχι ικανοποίησης των σύγχρονων αναγκών των εργαζομένων, που θα πληρώσουν με κύματα απολύσεων και απώλεια δικαιωμάτων όχι την τεχνολογική ανάπτυξη, αλλά τη χρήση της για τα καπιταλιστικά κέρδη. Αντί για δεσμευτικούς κανόνες στις επιχειρήσεις μετατοπίζει με "Χάρτες" και "Κώδικες Δεοντολογίας" το βάρος της ευθύνης σε ερευνητές και μηχανικούς, ενώ με νομικές κατασκευές, όπως της "ηλεκτρονικής προσωπικότητας" των ρομπότ επιχειρεί να απαλλάξει από κάθε ευθύνη τις επιχειρήσεις σε όλη την αλυσίδα, από την έρευνα μέχρι τη χρήση. Η επιστήμη και η τεχνολογία θα γίνουν πηγή και μέσο λαϊκής ευημερίας μόνο όταν αφαιρεθεί από τα χέρια των καπιταλιστών και περάσει στον εργαζόμενο λαό μαζί με την εξουσία κι όλο τον πλούτο που αυτός παράγει».

Τι σημαίνουν τα ρομπότ στην παραγωγή

Ανδροειδές βιομηχανικό ρομπότ (χωρίς πόδια) σε αλυσίδα παραγωγής μαζί με ανθρώπους.

Η Διεθνής Ομοσπονδία Ρομποτικής (IFR), σύνδεσμος βιομηχανιών και οργανισμών που αναπτύσσουν και προωθούν ρομποτικά συστήματα, παρουσιάζει μόνο τις θετικές πλευρές από την εισαγωγή ρομπότ στην παραγωγή, φτάνοντας μάλιστα να υποστηρίζει ότι «τα ρομπότ δημιουργούν θέσεις εργασίας»! Μιλάει για ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας «υψηλής ποιότητας», που θα δημιουργηθούν εξαιτίας της περαιτέρω εισαγωγής ρομπότ στην παραγωγή, χωρίς να αναφερθεί στις θέσεις εργασίας «χαμηλής ποιότητας» που θα χαθούν. Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, στην έρευνα με θέμα «Το μέλλον της εργασίας» που διεξήγαγε, ήταν λίγο πιο σαφές: Εως το έτος 2020, από την εισαγωγή ρομπότ στη μεταποίηση και στις υπηρεσίες, θα δημιουργηθούν 2,1 εκατομμύρια και θα χαθούν 7,1 εκατομμύρια θέσεις εργασίας.
Η αλήθεια είναι ότι η εισαγωγή στην παραγωγή νέας τεχνολογίας και ιδιαίτερα ρομποτικής μειώνει την ανάγκη για ανθρώπινη εργασία και μετακινεί τον δείκτη προς την πιο εξειδικευμένη εργασία, του εργάτη - ελεγκτή των ρομπότ, του μηχανικού - σχεδιαστή της αυτοματοποιημένης παραγωγικής διαδικασίας, εκείνων που θα αναλάβουν την εκπαίδευση των ρομπότ στις επιμέρους εργασίες και φυσικά όσων σχετίζονται με τη σχεδίαση και κατασκευή των ρομπότ. Αυτό ισχύει τόσο στον καπιταλισμό, όσο και στο σοσιαλισμό - κομμουνισμό. Η διαφορά είναι ότι επειδή στο σοσιαλισμό κίνητρο της εισαγωγής της νέας τεχνολογίας δεν είναι το κέρδος, όπως στον καπιταλισμό, αλλά η διευρυνόμενη ικανοποίηση των αναγκών όλων των ανθρώπων, η μείωση της ανάγκης για ανθρώπινη εργασία, οδηγεί σε μείωση του εργάσιμου χρόνου, που μπορεί να αξιοποιηθεί στον εργατικό έλεγχο, στη διοίκηση του σοσιαλιστικού κράτους από τους ίδιους τους εργάτες παραγωγούς του πλούτου, στο ανέβασμα του πνευματικού - πολιτιστικού επιπέδου κάθε εργαζόμενου, στην ελάφρυνση των εργατριών, που φέρουν το πρόσθετο βάρος της μητρότητας, στη μείωση του χρόνου του εργασιακού βίου. Η εισαγωγή των ρομπότ στην παραγωγή βελτιώνει την παραγωγική βάση που θα παραλάβει η σοσιαλιστική εξουσία.

Στον καπιταλισμό

Στο εκμεταλλευτικό σύστημα, όμως, τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Να δύο ενδεικτικές περιπτώσεις που αποκαλύπτουν τι γίνεται πραγματικά στον καπιταλισμό όταν εισαχθεί σε μεγάλη κλίμακα επαναστατική τεχνολογία στην παραγωγή: Τον Ιούλη του 2015 η κινεζική εταιρεία «Changying Precision Technology Company» μείωσε το 90% του προσωπικού της στο εργοστάσιο της πόλης Dongguan, μετά από τη μαζική εισαγωγή ρομποτικής τεχνολογίας στην παραγωγή. Από τους 650 εργαζόμενους έμειναν 60 με προοπτική σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή της εταιρείας να μείνουν τελικά μόνο 20 υπάλληλοι. Βέβαια, οι αστοχίες στην παραγωγή μειώθηκαν κατά 80% και το παραγόμενο προϊόν στη μονάδα του χρόνου αυξήθηκε κατά 250%, με αντίστοιχη αύξηση των κερδών. Το Μάη του 2016, το κινεζικό μονοπώλιο «Foxconn» μείωσε το προσωπικό των εργοστασίων του από 110.000 σε 50.000 εργάτες, χάρη στην εισαγωγή ρομπότ. Και οι δύο εταιρείες τόνισαν τη σημασία που έχει για τους εργάτες ο περιορισμός της βαρετής επαναλαμβανόμενης εργασίας, χάρη στη χρήση ρομπότ, αλλά έκαναν μόνο ασαφείς αναφορές για το τι απέγιναν οι εκατοντάδες και δεκάδες χιλιάδες αντίστοιχα εργάτες που έχασαν τη δουλειά τους.
Η εφαρμογή νέων τεχνολογιών, με τις συνοδευτικές αλλαγές στην οργάνωση της παραγωγής, είναι ο παράγοντας που μπορεί να αυξήσει περισσότερο από κάθε άλλον την παραγωγικότητα της εργασίας, κατά συνέπεια τον τζίρο και τα κέρδη. Ομως, η αντικατάσταση εργατών με μηχανές αυξάνει την οργανική σύνθεση του κεφαλαίου (αναλογία σταθερού και μεταβλητού κεφαλαίου ή απλουστευτικά μηχανών και εργατών). Επειδή η αξία παράγεται από τους εργάτες και όχι από τις μηχανές, όταν χαθεί το τεχνολογικό πλεονέκτημα (η συγκριτικά αυξημένη παραγωγικότητα) για το κεφάλαιο που κάνει την επένδυση, όταν δηλαδή γενικευτεί η εφαρμογή της συγκεκριμένης επαναστατικής τεχνολογίας, μειώνεται η συνολικά παραγόμενη υπεραξία που μπορούν να καρπωθούν οι καπιταλιστές του συγκεκριμένου παραγωγικού κλάδου, αφού η κοινωνικά αναγκαία εργασία για την παραγωγή της μονάδας του προϊόντος είναι πια μικρότερη, εξαιτίας των μηχανών (πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους). Αυτό στην πορεία δίνει ώθηση για εκ νέου εισαγωγή ακόμη πιο εξελιγμένης τεχνολογίας, ανοίγοντας έναν νέο κύκλο, που θα οδηγήσει τελικά σε ακόμη μεγαλύτερη μείωση της διαθέσιμης προς ιδιοποίηση υπεραξίας.
Εως ένα βαθμό η τάση πτώσης του ποσοστού κέρδους αντισταθμίζεται από τη μείωση της αξίας των μηχανών που επιφέρει η παραγωγή τους με μικρότερο ποσό ενσωματωμένης εργατικής δύναμης λόγω της αυτοματοποίησης. Για να την αντισταθμίσει ακόμη περισσότερο, το κεφάλαιο αυξάνει το ποσοστό υπεραξίας, εντατικοποιώντας την εργασία, μειώνοντας τους μισθούς με την απειλή της αυξανόμενης ανεργίας, περιορίζοντας τα μέτρα προστασίας. Ο νόμος της τάσης πτώσης του ποσοστού κέρδους δείχνει χαρακτηριστικά τον ιστορικά περιορισμένο χαρακτήρα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, που στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο έχει γίνει εμπόδιο στην παραπέρα ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.
Η εντατική αυτοματοποίηση με ρομποτικά συστήματα και τεχνητή νοημοσύνη μπορεί επιπλέον να έχει σοβαρές επιπτώσεις τόσο σε στρώματα αυτοαπασχολουμένων, όσο και επαγγελματοβιοτεχνών, καθώς σε άλλες περιπτώσεις θα περιορίζει ή εξαλείφει επαγγέλματα και σε άλλες θα κάνει εντελώς ασύμφορη τη συνέχιση της παραγωγής με μεθόδους έντασης εργασίας, ή ακόμη και με παλιότερης τεχνολογίας αυτοματοποίηση.

Στον νέο κόσμο, στο σοσιαλισμό

Η ανεργία δεν είναι ούτε φυσικό φαινόμενο, ούτε απόρροια της εφαρμογής της τεχνολογίας στην παραγωγή. Είναι αποκλειστική συνέπεια των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων. Η οριστική εξάλειψή της μπορεί να γίνει μόνο στο πλαίσιο των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής, τότε, που για την πραγματική φιλολαϊκή παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, όχι μόνο δεν θα περισσεύουν, αλλά δεν θα φτάνουν τα εργατικά χέρια. Μόνο στην πορεία οικοδόμησης των κομμουνιστικών σχέσεων μπορούν να απελευθερωθούν οι μεγάλες παραγωγικές δυνατότητες της Ελλάδας και να ικανοποιηθούν οι σύγχρονες ανάγκες, σύμφωνα με τις επιστημονικές και τεχνολογικές κατακτήσεις.
Σε αυτήν τη διαδικασία, η ρομποτική τεχνολογία θα παίξει κρίσιμο ρόλο. Τα βιομηχανικά ρομπότ είναι μέσα παραγωγής, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο απευθείας ως καταναλωτικά προϊόντα ή για την παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων, αλλά το κυριότερο για την κατασκευή άλλων μέσων παραγωγής. Το Πρόγραμμα του ΚΚΕ «δίνει προτεραιότητα στην παραγωγή μέσων παραγωγής, από την οποία εξαρτάται η ανάπτυξη της συνολικής παραγωγικής ικανότητας, του συνολικού τεχνολογικού εξοπλισμού, των κοινωνικών υπηρεσιών, σε τελευταία ανάλυση εξαρτάται η ικανότητα διευρυμένης αναπαραγωγής και ανόδου της κοινωνικής ευημερίας».
Στον καπιταλισμό, η αυτοματοποίηση γίνεται αποκλειστικά προς το συμφέρον της μικρής μειοψηφίας των ιδιοκτητών μέσων παραγωγής, των κεφαλαιοκρατών. Το ΚΚΕ μιλάει καθαρά για τη μόνη δυνατή φιλολαϊκή μετάβαση στην ευρεία αυτοματοποίηση της παραγωγής, την υποτάσσει στο κοινωνικό συμφέρον, την εντάσσει οργανικά στο σχέδιο για την επίτευξη της λαϊκής ευημερίας:
«Ο Κεντρικός Σχεδιασμός σε μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βάση στοχεύει στη γενικευμένη ανάπτυξη της ικανότητας για εξειδικευμένη εργασία, αλλά και εναλλαγών στον τεχνικό καταμερισμό εργασίας, στη γενικευμένη ανάπτυξη της παραγωγικότητας της εργασίας και στη μείωση του εργάσιμου χρόνου, στην προοπτική εξάλειψης της διαφοράς μεταξύ της εκτελεστικής και επιτελικής εργασίας, μεταξύ της χειρωνακτικής και πνευματικής.
...Η σχεδιασμένη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στον κομμουνιστικό τρόπο παραγωγής απελευθερώνει όλο και περισσότερο χρόνο από την εργασία, ο οποίος αξιοποιείται για το ανέβασμα του μορφωτικού - πολιτιστικού επιπέδου του εργαζόμενου, για τη συμμετοχή του στην άσκηση των καθηκόντων εξουσίας και διεύθυνσης παραγωγής...».

Τι είναι ρομπότ

Η λέξη ρομπότ προέρχεται από τη σλαβική λέξη για την εργασία (ρομπότα). Καθιερώθηκε από τον θεατρικό συγγραφέα Κάρελ Τσάπεκ στο έργο του «R.U.R.» (Rossum's Universal Robots) το 1920. Γενικά ρομπότ ονομάζεται οποιαδήποτε μηχανική συσκευή που μπορεί να υποκαταστήσει τον άνθρωπο σε διάφορες εργασίες, λειτουργώντας είτε κάτω από τον απευθείας έλεγχό του, ή αυτόνομα υπό τον έλεγχο λογισμικού. Τα ρομπότ μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται σε εργασίες που είναι δύσκολες, επικίνδυνες, ή αδύνατο να πραγματοποιηθούν από άνθρωπο και βέβαια σε επαναλαμβανόμενες εργασίες ακριβείας στις αλυσίδες παραγωγής.
Η συνήθης εικόνα των ρομπότ είναι είτε αυτή των ρομποτικών βραχιόνων στα εργοστάσια (π.χ. συναρμολόγησης αυτοκινήτων), είτε εκείνη των ανθρωπόμορφων ρομπότ (ανδροειδών) με αισθητήρες όρασης, ακοής κ.τ.λ., που οι κατασκευαστές τους προσπαθούν να μοιάζουν και στη συμπεριφορά τους στον άνθρωπο.
Δείχνοντας την κατεύθυνση, το πρόσφατο ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου εκτιμά ότι πρέπει να δημιουργηθεί ένας κοινός ευρωπαϊκός ορισμός για τα «έξυπνα» αυτόνομα ρομπότ και τις υποκατηγορίες τους, λαμβάνοντας υπόψη τα εξής χαρακτηριστικά:

• Την ικανότητα να αποκτούν αυτονομία μέσω αισθητήρων ή/και μέσω ανταλλαγής δεδομένων με το περιβάλλον τους (διασυνδεσιμότητα) και να ανταλλάσσουν και να αναλύουν δεδομένα
• Την ικανότητα να μαθαίνουν μέσω της εμπειρίας και της διάδρασης
• Το είδος φυσικής στήριξής τους
• Την ικανότητα να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά και τις δράσεις τους στο περιβάλλον τους
• Οτι στερούνται ζωής με τη βιολογική έννοια

Προφανώς, δε γίνεται αναφορά σε απλούς ρομποτικούς βραχίονες, που εκτελούν ένα πρόγραμμα όπως οι μηχανές ύφανσης, αλλά σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, με ανοιχτή την επιλογή δυνατότητας αυτόνομης μετακίνησης.
Το τελευταίο χαρακτηριστικό, που τίθεται, μπορεί να θεωρηθεί έμμεση παραδοχή ότι τα έξυπνα ρομπότ ίσως ανακηρυχθούν κάποια στιγμή ως - μη βιολογικό - είδος ζωής. Σε συνδυασμό με τη συζήτηση για την αναγνώριση νομικής υπόστασης των ρομπότ, μπαίνει το θεμελιώδες ερώτημα: Ο άνθρωπος χρειάζεται τα ρομπότ ως νέο, εξαιρετικά δυναμικό συνδυασμό επέκτασης της σωματικής και πνευματικής του δύναμης, ανώτερη μορφή επέκτασης των ικανοτήτων του, διαδικασία που ξεκίνησε από τότε που έφτιαξε το πρώτο πέτρινο εργαλείο, ή ως ισότιμους ανταγωνιστές του, που σε μια πορεία ενδεχομένως θα γίνουν πολύ ισχυρότεροι απ' αυτόν; Δυστυχώς, το ερώτημα αυτό αρχίζει ήδη να απαντιέται σε συνθήκες καπιταλισμού, με οδηγό το κέρδος και όχι την ευημερία όλων των ανθρώπων. Η Τεχνητή Γενική Νοημοσύνη δεν έχει δημιουργηθεί ακόμη και οι περισσότεροι ειδικοί εκτιμούν ότι απέχει τουλάχιστον 15 χρόνια. Αυτό όμως σημαίνει πως είναι πιθανό κάποια στιγμή να προκύψει.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: www.europarl.europa.eu, robohub.org, www.ifr.org