Χτες το ημερολόγιο έδειχνε 20 Νοεμβρίου, μια μέρα στην οποία
συγκεντρώνονται διάφορες ιστορικές συμπτώσεις με βαρύ πολιτικό φορτίο,
που αφορούν τον ισπανικό εμφύλιο.
Στις 20 Νοεμβρίου 1936 υποκύπτει στα τραύματά του και φεύγει από τη ζωή, σε ηλικία 40 ετών, μία από τις πιο εμβληματικές μορφές του ισπανικού αναρχικού κινήματος, ο Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι. Η σορός του μεταφέρθηκε στη Βαρκελώνη, που ήταν προπύργιο των αναρχικών, και κηδεύτηκε με μεγάλες τιμές και σε κλίμα έντονης συγκίνησης. Την ίδια περίοδο εξάλλου βρισκόταν σε εξέλιξη η πολιορκία της Μαδρίτης από τα στρατεύματα του Φράνκο κι η ηρωική άμυνα των δημοκρατικών υπερασπιστών της πόλης, που έμεινε στην ιστορία με το σύνθημα “no pasaran” (δε θα περάσουν).
Ο θανάσιμος τραυματισμός του Ντουρούτι επήλθε στη διάρκεια της προετοιμασίας των αμυντικών επιχειρήσεων κι η επίσημη εκδοχή έκανε λόγο για την αδέσποτη σφαίρα κάποιου φασίστα. Στη συνέχεια όμως υπήρξαν διάφορες φήμες και μια σφοδρή αντιπαράθεση με αντικρουόμενες πληροφορίες και σενάρια σχετικά με τις συνθήκες και τους δράστες του περιστατικού. Υποστηρίχθηκε πως ο Ντουρούτι δολοφονήθηκε πισώπλατα, από κοντινή απόσταση -και όχι από κάποια τυχαία, αδέσποτη σφαίρα- κι άλλοι το απέδωσαν στους εχθρούς του (τους φασίστες), άλλοι στους σύμμαχούς του (πχ τους κομμουνιστές που με βάση αυτό το σενάριο έθεσαν εκτός μάχης το σημαντικότερο αντίπαλό τους για να αυξήσουν την πολιτική τους επιρροή), άλλοι στους συμπολεμιστές του -που ήθελαν να υποχωρήσουν και να αποφύγουν τη μάχη- κι άλλοι στους ίδιους τους συντρόφους του.
Ακολουθώντας αυτόν το σύνδεσμο, ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει ένα απόσπασμα από “το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας” και να πάρει μια ιδέα για τις αντικρουόμενες σχετικές εκδοχές.
Σε κάθε περίπτωση, λίγους μήνες αργότερα, οι αναρχικοί δέχτηκαν να πάρουν υπουργικές θέσεις στην κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου, ενδεχόμενο που αντιμετώπιζε μάλλον αρνητικά κι από θέση αρχής ο Ντουρούτι.
Την ίδια μέρα, εκτελούνταν από την εκλεγμένη δημοκρατική κυβέρνηση της Ισπανίας η θανατική καταδίκη του Χ.Α. Πρίμο ντε Ριβέρα, γιου του παλιότερου δικτάτορα της Ισπανίας, Μιγκέλ Πρίμο ντε Ριβέρα, και ηγέτη της βασιλικής, εθνικιστικής παράταξης, που ηγούνταν στο στρατιωτικό κίνημα κατά της νόμιμης κυβέρνησης. Η ηγεσία αυτής της παράταξης ουσιαστικά αποδεκατίστηκε εκείνους τους μήνες για μια σειρά λόγους και συγκυρίες, που ίσως δεν ήταν τόσο συμπτωματικές -όπως το περίεργο αεροπορικό δυστύχημα του στρατηγού Σανχούρχο, τις πρώτες ημέρες του πολέμου.
Όλα αυτά άφησαν μόνο και αδιαμφισβήτητο ηγέτη της το στρατηγό Φρανθίσκο Φράνκο, το μετέπειτα δικτάτορα, που δε φημιζόταν ιδιαίτερα για τις πολιτικές του ικανότητες, για αυτό και κάποιοι παρέφρασαν το Generalísimo (κάτι σαν αρχιστράτηγος) σε cuñadisimo, θεωρώντας πως έκανε κουμάντο στην κυβέρνηση ο υπουργός Δικαιοσύνης, σύμβουλος και κουνιάδος του Φράνκο, Σουνιέρ. Ο Φράνκο βαφτίστηκε επίσης caudillo στα πρότυπα του Χίτλερ (fuhrer) που του παρείχε αποφασιστική βοήθεια στον πόλεμο με αντάλλαγματα στον ορυκτό πλούτο της χώρας και κατέστειλε κάθε αυτονομιστική διάθεση των Κοινοτήτων (Καταλονίας, Βάσκων κτλ). Κέρδισε τη συμπάθεια και διεθνή υποστήριξη μαχητών της… ελευθερίας οπως ο Σολζενίτσιν και παρέμεινε απρόσκοπτα για τρεις και πλέον δεκαετίες στο τιμόνι, έχοντας τσακίσει το μαχητικό λαϊκό κίνημα, τις αντιστάσεις του αλλά και τους εσωτερικούς του αντιπάλους (παίζοντας επιδέξια το ρόλο του ισορροπιστή) μέχρι το θάνατό του, στις 20 Νοεμβρίου του 1975.
Το προσωποπαγές δικτατορικό καθεστώς του δεν επέζησε του θανάτου του κι έτσι είχαμε την άμεση και ομαλή μετάβαση στην ισπανική αστική δημοκρατία, με “εγγυητή” το βασιλικό θρόνο, χωρίς περαιτέρω πολιτικούς εκσυγχρονισμούς. Ο φρανκισμός κι οι ομάδες που τον υπηρέτησαν όμως δεν ανήκουν ακριβώς στο παρελθόν. Συνεχίζουν να δρουν μες στο Λαϊκό Κόμμα κι “αναβίωσε” μέσα από τις στάχτες του με τις πρόσφατες εξελίξεις στην Καταλονία και την άρση της αυτονομίας της, για πρώτη φόρα από τα χρόνια της δικτατορίας του Φράνκο.
Έτσι η χτεσινή επέτειος ήταν γεμάτη ναφθαλίνη και τραγική ειρωνεία της ιστορίας…
Στις 20 Νοεμβρίου 1936 υποκύπτει στα τραύματά του και φεύγει από τη ζωή, σε ηλικία 40 ετών, μία από τις πιο εμβληματικές μορφές του ισπανικού αναρχικού κινήματος, ο Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι. Η σορός του μεταφέρθηκε στη Βαρκελώνη, που ήταν προπύργιο των αναρχικών, και κηδεύτηκε με μεγάλες τιμές και σε κλίμα έντονης συγκίνησης. Την ίδια περίοδο εξάλλου βρισκόταν σε εξέλιξη η πολιορκία της Μαδρίτης από τα στρατεύματα του Φράνκο κι η ηρωική άμυνα των δημοκρατικών υπερασπιστών της πόλης, που έμεινε στην ιστορία με το σύνθημα “no pasaran” (δε θα περάσουν).
Ο θανάσιμος τραυματισμός του Ντουρούτι επήλθε στη διάρκεια της προετοιμασίας των αμυντικών επιχειρήσεων κι η επίσημη εκδοχή έκανε λόγο για την αδέσποτη σφαίρα κάποιου φασίστα. Στη συνέχεια όμως υπήρξαν διάφορες φήμες και μια σφοδρή αντιπαράθεση με αντικρουόμενες πληροφορίες και σενάρια σχετικά με τις συνθήκες και τους δράστες του περιστατικού. Υποστηρίχθηκε πως ο Ντουρούτι δολοφονήθηκε πισώπλατα, από κοντινή απόσταση -και όχι από κάποια τυχαία, αδέσποτη σφαίρα- κι άλλοι το απέδωσαν στους εχθρούς του (τους φασίστες), άλλοι στους σύμμαχούς του (πχ τους κομμουνιστές που με βάση αυτό το σενάριο έθεσαν εκτός μάχης το σημαντικότερο αντίπαλό τους για να αυξήσουν την πολιτική τους επιρροή), άλλοι στους συμπολεμιστές του -που ήθελαν να υποχωρήσουν και να αποφύγουν τη μάχη- κι άλλοι στους ίδιους τους συντρόφους του.
Ακολουθώντας αυτόν το σύνδεσμο, ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει ένα απόσπασμα από “το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας” και να πάρει μια ιδέα για τις αντικρουόμενες σχετικές εκδοχές.
Σε κάθε περίπτωση, λίγους μήνες αργότερα, οι αναρχικοί δέχτηκαν να πάρουν υπουργικές θέσεις στην κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου, ενδεχόμενο που αντιμετώπιζε μάλλον αρνητικά κι από θέση αρχής ο Ντουρούτι.
Την ίδια μέρα, εκτελούνταν από την εκλεγμένη δημοκρατική κυβέρνηση της Ισπανίας η θανατική καταδίκη του Χ.Α. Πρίμο ντε Ριβέρα, γιου του παλιότερου δικτάτορα της Ισπανίας, Μιγκέλ Πρίμο ντε Ριβέρα, και ηγέτη της βασιλικής, εθνικιστικής παράταξης, που ηγούνταν στο στρατιωτικό κίνημα κατά της νόμιμης κυβέρνησης. Η ηγεσία αυτής της παράταξης ουσιαστικά αποδεκατίστηκε εκείνους τους μήνες για μια σειρά λόγους και συγκυρίες, που ίσως δεν ήταν τόσο συμπτωματικές -όπως το περίεργο αεροπορικό δυστύχημα του στρατηγού Σανχούρχο, τις πρώτες ημέρες του πολέμου.
Όλα αυτά άφησαν μόνο και αδιαμφισβήτητο ηγέτη της το στρατηγό Φρανθίσκο Φράνκο, το μετέπειτα δικτάτορα, που δε φημιζόταν ιδιαίτερα για τις πολιτικές του ικανότητες, για αυτό και κάποιοι παρέφρασαν το Generalísimo (κάτι σαν αρχιστράτηγος) σε cuñadisimo, θεωρώντας πως έκανε κουμάντο στην κυβέρνηση ο υπουργός Δικαιοσύνης, σύμβουλος και κουνιάδος του Φράνκο, Σουνιέρ. Ο Φράνκο βαφτίστηκε επίσης caudillo στα πρότυπα του Χίτλερ (fuhrer) που του παρείχε αποφασιστική βοήθεια στον πόλεμο με αντάλλαγματα στον ορυκτό πλούτο της χώρας και κατέστειλε κάθε αυτονομιστική διάθεση των Κοινοτήτων (Καταλονίας, Βάσκων κτλ). Κέρδισε τη συμπάθεια και διεθνή υποστήριξη μαχητών της… ελευθερίας οπως ο Σολζενίτσιν και παρέμεινε απρόσκοπτα για τρεις και πλέον δεκαετίες στο τιμόνι, έχοντας τσακίσει το μαχητικό λαϊκό κίνημα, τις αντιστάσεις του αλλά και τους εσωτερικούς του αντιπάλους (παίζοντας επιδέξια το ρόλο του ισορροπιστή) μέχρι το θάνατό του, στις 20 Νοεμβρίου του 1975.
Το προσωποπαγές δικτατορικό καθεστώς του δεν επέζησε του θανάτου του κι έτσι είχαμε την άμεση και ομαλή μετάβαση στην ισπανική αστική δημοκρατία, με “εγγυητή” το βασιλικό θρόνο, χωρίς περαιτέρω πολιτικούς εκσυγχρονισμούς. Ο φρανκισμός κι οι ομάδες που τον υπηρέτησαν όμως δεν ανήκουν ακριβώς στο παρελθόν. Συνεχίζουν να δρουν μες στο Λαϊκό Κόμμα κι “αναβίωσε” μέσα από τις στάχτες του με τις πρόσφατες εξελίξεις στην Καταλονία και την άρση της αυτονομίας της, για πρώτη φόρα από τα χρόνια της δικτατορίας του Φράνκο.
Έτσι η χτεσινή επέτειος ήταν γεμάτη ναφθαλίνη και τραγική ειρωνεία της ιστορίας…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου