ΔΣΕ: Τα Λαϊκά Δικαστήρια στην Πελοπόννησο

Την περίοδο διεξαγωγής του αγώνα του ΔΣΕ, από το 1946 έως και το 1949, δημιουργήθηκαν στην Πελοπόννησο και σε όλη την Ελλάδα ελεύθερες περιοχές, μέσα στις οποίες οι φτωχές λαϊκές μάζες βοηθούσανε με κάθε τρόπο στην πάλη για την λαϊκή νίκη, στην συλλογή πληροφοριών, την προστασία των μαχητών. Οι νέοι λαογέννητοι θεσμοί οργάνωσης της ζωής (Λαϊκά Συμβούλια, Λαϊκή Πολιτοφυλακή, Λαϊκά Δικαστήρια κ.α.) εξέφραζαν την ανάγκη και το επίκαιρο, από τότε, της ανατροπής της καπιταλιστικής εξουσίας. Έπαιρναν μέτρα για κάθε λαϊκό πρόβλημα από την τροφή, την στέγαση, προστασία των αμάχων από τους βομβαρδισμούς μέχρι την μόρφωση των παιδιών με την ίδρυση σχολείων.

Το 1948 στην Πελοπόννησο, ο ΔΣΕ είχε εδραιώσει την κυριαρχία του περίπου στα 2/3 της περιοχής. Το Ιανουάριο του 1948 φτάνει στην Πελοπόννησο ομάδα στελεχών του ΚΚΕ στρατιωτικά στελέχη και αντιπρόσωποι της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης που είχε συσταθεί. Ανασυγκροτούνται το αρχηγείο του ΔΣΕ και το Γραφείο Περιοχής του ΚΚΕ αλλά οργανώνεται και η κυβερνητική δουλειά για την Περιφέρεια και για όλους του Νομούς-επαρχίες. Στις αρμοδιότητες τους υπάγονται: η Τοπική Διοίκηση, οι επιτροπές διαφώτισης, η Λαϊκή Πολιτοφυλακή, η Λαϊκή Δικαιοσύνη, η υπηρεσία πληροφοριών και τηλεφωνικών επικοινωνιών, η επιμελητεία του αντάρτη και η λαϊκή Παιδεία. Ειδικότερα για τη Λαϊκή Δικαιοσύνη, στην έδρα κάθε Αρχηγείου Περιοχής ή Μεραρχίας λειτουργούσε από ένα Στρατοδικείο με τρία μέλη, το Λαϊκό Επίτροπο και το Γραμματέα.

Τα Λαϊκά Δικαστήρια διακρίνονταν σε πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια:
α) Σε κάθε πόλη ή χωριό σχηματιζόταν τριμελές πρωτοβάθμιο λαϊκό δικαστήριο, το οποίο για να θεωρείται νόμιμο έπρεπε να συμπληρώνεται από το λαϊκό επίτροπο χωρίς δικαίωμα ψήφου και το γραμματέα, μέσα απ’ τη Λαϊκή Συνέλευση. Τα μέλη του δικαστηρίου, τακτικά και αναπληρωματικά, ο λαϊκός επίτροπος και ο αναπληρωτής του, έπρεπε να εκλέγονται κάθε χρόνο με καθολική και μυστική ψηφοφορία στην οποία μπορούσαν να πάρουν μέρος και να εκλεγούν άντρες και γυναίκες από 18 χρονών και πάνω. Το 1/3 των εκλογέων μπορούσε να ζητήσει την ανάκληση ενός ή πολλών μελών του Λαϊκού Δικαστηρίου η οποία γινόταν με ψηφοφορία όπως και οι εκλογές. Με το άρθρο 6 σημειωνόταν ότι: «Το αξίωμα του μέλους του λαϊκού δικαστηρίου και του λαϊκού επιτρόπου είναι τιμητικό, υποχρεωτικό και άμισθο» ενώ παρακάτω γινόταν αναφορά στις υποθέσεις που είχε στην αρμοδιότητα του το λαϊκό δικαστήριο (ιδιωτικές διαφορές με επείγοντα χαρακτήρα ανάμεσα σε κείνους που κατοικούσαν ή διέμεναν στην περιφέρειά του καθώς και όλα τα αδικήματα που έγιναν μέσα στην περιφέρειά του και που δεν υπάγονταν στα στρατοδικεία).

β) Το δευτεροβάθμιο Δικαστήριο, που ήταν και Αναθεωρητικό, δίκαζε υποθέσεις κατ’ έφεσιν του πρωτοβαθμίου Δικαστηρίου στα διάφορα χωριά και είχε το δικαίωμα να αυξάνει, να μειώνει ή και να αφήνει την ίδια ποινή. Ήταν πενταμελές και εκλέγονταν από τη γενική συνέλευση των μελών, τακτικών και αναπληρωματικών, όλων των λαϊκών δικαστηρίων της περιφέρειας. Μπορούσαν να εκλεγούν και πρόσωπα που δεν μετείχαν στη συνέλευση. Οι Λαϊκοί Δικαστές που εκλέγονταν μέλη του Αναθεωρητικού, έπαυαν να είναι μέλη Λαϊκού Δικαστηρίου. Από τη συνέλευση των λαϊκών δικαστών εκλεγόταν και ο λαϊκός επίτροπος του Αναθεωρητικού δικαστηρίου και ο αναπληρωτής.
Επικεφαλής του Δικαστικού της 3ης Μεραρχίας του ΔΣΕ ήταν ο Νίκος Γκότσης, αντισυνταγματάρχης του ΔΣΕ, που εκτελέστηκε στην Τρίπολη στις 23-5-1949.

Στην έκθεση του κυβερνητικού αντιπροσώπου της ΠΔΚ στην Πελοπόννησο, σημειώνεται ότι μέχρι το δεύτερο δεκαήμερο του Σεπτέμβρη του 1948 σε 323 χωριά στα οποία έγιναν εκλογές για την ανάδειξη λαϊκών συμβουλίων, εξελέγησαν και οι λαϊκοί δικαστές. Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαν γίνει έξι συνελεύσεις λαϊκών δικαστών, στις οποίες συμμετείχαν 600 άτομα και είχαν εκλεγεί έξι αναθεωρητικά δικαστήρια.

Πικετοφορία σε χωριό της Πελοποννήσου σχετικά με την ίδρυση της Λαικής Πολιτοφυλακής και των δικαστηρίων το 1943

Επί του έργου των Λαϊκών Δικαστηρίων πολλά έχουν ειπωθεί και γραφεί. Χαρακτηριστικό όμως είναι μονάχα ένα στατιστικό δείγμα. Επειδή επίσημα στοιχεία από όλα τα Λαϊκά Δικαστήρια σαφέστατα δεν υπάρχουν, φέρουμε ως παράδειγμα τα στοιχεία που διαθέτουμε από την Δικαστική Επιτροπή Μεσσηνίας ( στοιχεία που συνέλεξε ο δικηγόρος Νίκος Γκότσης του 9ου Συντάγματος ΕΛΑΣ Μεσσηνίας).



Έτος 1943

• Διενεργηθείσες δίκες: 282
• Αστικού περιεχομένου: 132
• Ποινικού περιεχομένου: 47
• Οικογενειακού περιεχομένου: 54
• Δίκες Προδοτών-Συνεργατών: 31
• Στρατοδικεία: 18

Οι αριθμοί είναι, όπως κανείς μπορεί να δει, ιδιαίτερα μεγάλοι, δείγμα της ευρύτατης αποδοχής του θεσμού από τον κόσμο. Σημαντικό είναι να τονιστεί και το ότι ιδιαίτερα μεγάλος είναι ο αριθμός των δικών που αφορούν στο οικογενειακό, αστικό και ποινικό δίκαιο. Αυτό αποτελεί γεγονός του ότι ο λαός στρέφονταν στα Λαϊκά Δικαστήρια για όλες τις υποθέσεις του και όχι μόνο για ότι αφορά τους προδότες και τους μαυραγορίτες.

Η ΛΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΟΦΥΛΑΚΗ

Για να περιφρουρηθεί και να εξασφαλιστεί η τάξη στις ελεύθερες περιοχές αλλά και να ενισχυθεί το έργο του Δημοκρατικού Στρατού, το Γενικό του Αρχηγείο του ΔΣΕ προχώρησε στην Ίδρυση του σώματος της Λαϊκής Πολιτοφυλακής που ορίστηκε ως ένοπλο σώμα με στρατιωτική ιεραρχία και υπαγόταν στο Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ. Σκοπός της ήταν η φρούρηση των ελευθεριών και των δικαιωμάτων των πολιτών, σύμφωνα με τις αρχές της λαϊκής κυριαρχίας, της εθνικής ανεξαρτησίας και τις καταστατικές διατάξεις του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ. Επίσης αναλάμβανε να βοηθάει τα Λαϊκά Συμβούλια στην αντιμετώπιση των βιοτικών και των άλλων αναγκών του λαού και γενικά να ενεργεί για την τήρηση των νόμων και των αποφάσεων του Γενικού Αρχηγείου αλλά και των αποφάσεων των οργάνων της πολιτικής εξουσίας, δηλαδή των Λαϊκών Συμβουλίων και Δικαστηρίων. Έπρεπε να καταδιώκει κάθε φασιστική ενέργεια και δράση, κάθε προσπάθεια που αποσκοπούσε στη διαίρεση του ελληνικού λαού.

Εκτελούσε τα εντάλματα συλλήψεως, κατασχέσεως και δημεύσεως περιουσιών που εξέδιδαν τα Αρχηγεία, προέβαινε σε ανακρίσεις για θέματα της αρμοδιότητάς της. Αναλάμβανε πολλές φορές την ευθύνη της επιστράτευσης, της ενημέρωσης για τη λειτουργία της Λαϊκής Παιδείας, της συγκέντρωσης και τη διαβίβασης πληροφοριών, κ.α. Η κατάταξη στην Πολιτοφυλακή ήταν εθελοντική, μονοετής και μπορούσε να ανανεωθεί μόνο αν θεωρούνταν ευδόκιμη.

Κάτοικοι της Αγιάσου διαμαρτύρονται για την προσπάθεια κατάργησης των Λαϊκών Δικαστηρίων από το αστικό κράτος του 1944

Η Λαϊκή Πολιτοφυλακή Πελοποννήσου ιδρύθηκε το Μάη του 1948 και ο αριθμός των πολιτοφυλάκων κάθε τμήματος ξεκινούσε από 5-6 άτομα, φτάνοντας τους 20-25 ανάλογα με τις ανάγκες κάθε περιοχής. Σε κάθε νομό υπήρχε Διοίκηση Πολιτοφυλακής και σε κάθε επαρχία Υποδιοίκηση ενώ κάθε Τμήμα είχε υπό την ευθύνη του 3-5 χωριά. Διοικητής της Λαϊκής Πολιτοφυλακής Πελοποννήσου ήταν ο Ηλίας Κιαπές (Μπαρμπαλιάς) αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, από το Ραψομάτι Μεγαλόπολης, αντισυνταγματάρχης του ΔΣΕ, που έπεσε ηρωικά το 1948 στις Κολλίνες Αρκαδίας.

Όλα αυτά γίνονταν στην Ελεύθερη Ελλάδα, την ίδια στιγμή που οι αγωνιστές που πάλεψαν κόντρα στους γερμανούς κατακτητές και στους νέους δυνάστες του λαού μας δικάζονταν στα έκτακτα στρατοδικεία της αστικής κυβέρνησης και εκτελούνταν....

Ο ΔΣΕ είχε στην σημαία του τα συμφέροντα και τις ανάγκες του λαού.

Ο ΔΣΕ είναι απόδειξη ότι αδυναμίες σε βασικές θέσεις του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, άρα και του ΚΚΕ, την κρίσιμη περίοδο του ΄40 δεν οφειλόντουσαν σε διάθεση συμβιβασμού.

Ο ΔΣΕ εξέφραζε την ανώτερη μορφή πάλης για το ζήτημα της εξουσίας, γι’ αυτό και είναι «καρφί» στο μάτι της πλουτοκρατίας της χώρας μας και των υπερασπιστών της. Έχουν κάθε συμφέρον να τον πολεμούν και να πετούν λάσπη, γιατί θέλουν να κρύψουν ότι και τότε και τώρα μια χούφτα εκμεταλλευτές έκαναν κουμάντο σε έναν ολόκληρο λαό.

Να κρύψουν ο λαός έχει δύναμη να αποφασίζει για την τύχη του και να μην περιμένει «σωτήρες»…

(Οι εικόνες από το αρχειακό υλικό του ΚΚΕ)