Σταθμοί στην πορεία απελευθέρωσης της αγοράς Ενέργειας

Σταθμοί στην πορεία απελευθέρωσης της αγοράς Ενέργειας

Οι βασικές οδηγίες, κατευθύνσεις και νόμοι, που ψήφισαν ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, με τη στήριξη σε πολλές περιπτώσεις του τότε ΣΥΝ

Βήμα το βήμα, οι ιδιώτες κατέχουν σήμερα το 49% της ΔΕΗ ΑΕ, ενώ περίπου το 36% των μετοχών ανήκει σε διεθνή επενδυτικά σχήματα, κυρίως αμερικανικά. Αλλο ένα 17% από τη μητρική ΔΕΗ ΑΕ προβλέπεται να πουληθεί άμεσα σε ιδιώτες

Την ερχόμενη Τετάρτη 2 Ιούλη θα κατατεθεί κατά πάσα πιθανότητα στη Βουλή το νομοσχέδιο για τη δημιουργία της «μικρής ΔΕΗ», η οποία θα πωληθεί στη συνέχεια σε ιδιώτες. Η παραπέρα ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ είναι «κρίκος» στην αλυσίδα της απελευθέρωσης της αγοράς Ενέργειας, που προωθείται εδώ και δεκαετίες στην Ελλάδα και σε όλη την ΕΕ.
Ο «Ριζοσπάστης» επιχειρεί σήμερα μια ανασκόπηση των βασικών συνθηκών, οδηγιών και νόμων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, για την απελευθέρωση της αγοράς Ενέργειας στην Ελλάδα, με επίκεντρο τη ΔΕΗ. Να σημειωθεί ότι η πλειοψηφία των νόμων, με τους οποίους προωθείται η απελευθέρωση της αγοράς Ενέργειας στην Ελλάδα, στηρίχτηκε πολιτικά και συνδικαλιστικά από τις δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ, μαζί με εκείνες του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ.

***

• Νόμος 1914/90: Εδινε τη δυνατότητα ίδρυσης σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικά ή νομικά πρόσωπα με οποιοδήποτε καύσιμο, με τον όρο η παραγόμενη Ενέργεια να διατίθεται αποκλειστικά στη ΔΕΗ. Θεσμοθέτησε δηλαδή την είσοδο του μεγάλου κεφαλαίου στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
• Νόμος 2244/1994: Εδινε κι αυτός τη δυνατότητα στους ιδιώτες να κατασκευάζουν και να λειτουργούν σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, τις οποίες μάλιστα επιδοτούσε με 50% η ΕΕ, κάτι που δεν επιτρεπόταν για τη ΔΕΗ. Ο ίδιος νόμος υποχρέωνε τη ΔΕΗ να αγοράζει από τους ιδιώτες ηλεκτρική ενέργεια σε πολύ υψηλές (εγγυημένες) τιμές, καθώς και να παρέχει δωρεάν τα δίκτυά της στους ιδιώτες. Προέβλεπε επίσης τη δημιουργία θυγατρικών επιχειρήσεων, σε συνεργασία με ιδιώτες, προετοιμάζοντας έτσι την πολυδιάσπαση των δραστηριοτήτων της ΔΕΗ και την ιδιωτικοποίησή τους.
• Μεταξύ των δύο αυτών νόμων υπογράφτηκε το 1992 η Συνθήκη του Μάαστριχτ, η οποία ψηφίστηκε στην Ελληνική Βουλή από το ΠΑΣΟΚ, τη ΝΔ και τον τότε Συνασπισμό. Μια από τις στρατηγικές κατευθύνσεις που δίνει η Συνθήκη είναι η απελευθέρωση κλάδων της οικονομίας, μεταξύ αυτών και της ηλεκτρικής ενέργειας. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 129 Β αναφέρεται:

«1. (...) η Κοινότητα συμβάλλει στη δημιουργία και την ανάπτυξη διευρωπαϊκών δικτύων, όσον αφορά τα έργα υποδομής στους τομείς των μεταφορών, των τηλεπικοινωνιών και της ενέργειας 2. Στα πλαίσια συστήματος ανοιχτών και ανταγωνιστικών αγορών, η δράση της Κοινότητας αποσκοπεί στην προώθηση της διασύνδεσης και της διαλειτουργικότητας των εθνικών δικτύων (...)».
Υπενθυμίζεται ότι στη Συνθήκη του Μάαστριχτ περιέχονταν οι περιβόητες «τέσσερις ελευθερίες»: Ελευθερία στην κίνηση των κεφαλαίων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών και εργατικού δυναμικού. Στο πλαίσιο αυτό, το σύστημα των «ανοιχτών» και «ανταγωνιστικών» αγορών, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η απελευθέρωση της αγοράς Ενέργειας.

• Οδηγία 1996/92/ΕΚ: Οριζε την κατάργηση των αποκλειστικών κρατικών δικαιωμάτων κατασκευής και λειτουργίας σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και προέβλεπε τη διαδικασία χορήγησης σχετικών αδειών σε ιδιώτες επενδυτές. Προηγήθηκε και αξιοποιήθηκε σχετικά η βρετανική εμπειρία. Προέβλεπε επίσης τη δημιουργία φορέων διαχείρισης των εθνικών συστημάτων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, διαφορετικών απ' τα κρατικά μονοπώλια που ασκούσαν ουσιαστικά τη διαχείριση την προηγούμενη περίοδο.
• Νόμος 2773/1999: Ανοιγε το δρόμο στη μετοχοποίηση του κρατικού μονοπωλίου της ΔΕΗ και τη μετατροπή της σε Ανώνυμη Εταιρεία. Με το συγκεκριμένο νόμο, τη διαχείριση του Συστήματος Μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας ανέλαβε ο ΔΕΣΜΗΕ αντί της ΔΕΗ και καθορίστηκαν οι διαδικασίες χορήγησης άδειας παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας σε ιδιωτικούς ομίλους.

Χάρισαν αμύθητη περιουσία των εργαζομένων

Για να προχωρήσει η ιδιωτικοποίηση, οι παρατάξεις ΠΑΣΚ, ΔΑΚΕ και ΣΑΔ (Συνασπισμός), στη διοίκηση της ΓΕΝΟΠ, συμφώνησαν με την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ να χαρίσουν στην επιχείρηση και στο μελλοντικό επενδυτή ένα μεγάλο κομμάτι από την περιουσία της ΔΕΗ, που ανήκε στους εργαζόμενους. Πρόκειται για ένα ποσό από τις εισφορές του προσωπικού, ενσωματωμένο στην περιουσία της ΔΕΗ, που το 1999, μαζί με τις ασφαλιστικές υποχρεώσεις της επιχείρησης, έφθασε στα 3,2 τρισεκατομμύρια δραχμές!
Ποιος ιδιώτης επενδυτής θα ήθελε να επενδύσει στη ΔΕΗ, αφήνοντας ένα τόσο μεγάλο μέρος της περιουσίας της εκτεθειμένο σε μελλοντικές διεκδικήσεις των εργαζομένων; Το αντάλλαγμα για την προδοτική συμφωνία από την πλευρά των συνδικαλιστών ήταν να αναλάβει το κράτος την καταβολή των ασφαλιστικών παροχών και συντάξεων. Στην πράξη ήταν μια συμφωνία που υπονόμευσε παραπέρα τα ασφαλιστικά δικαιώματα των εργαζομένων στη ΔΕΗ, απαλλάσσοντας ταυτόχρονα την επιχείρηση από τις υποχρεώσεις της προς τους εργαζόμενους, για να δοθεί «καθαρή» στο μεγάλο κεφάλαιο.
Η συμφωνία αυτή κυρώθηκε με το άρθρο 34 του προαναφερόμενου νόμου 2773/1999 το οποίο ψήφισε και ο Συνασπισμός. Ο τότε βουλευτής - εκπρόσωπος του ΣΥΝ Σπύρος Δανέλης δήλωνε στη Βουλή: «Το κόμμα μας, ο Συνασπισμός, παίρνοντας υπόψη του ότι με τις ρυθμίσεις του άρθρου 34 για το ασφαλιστικό ζήτημα του προσωπικού της ΔΕΗ (...) υπερψηφίζει το άρθρο 34 του νομοσχεδίου». Ανάλογη ήταν η δήλωση και του εκπροσώπου της Νέας Δημοκρατίας.
Στον αντίποδα, το ΚΚΕ δήλωνε μέσω του βουλευτή του Ν. Γκατζή: «Από τους εργαζόμενους της ΔΕΗ και το ασφαλιστικό τους σύστημα κλέβουν σήμερα περίπου 3,2 τρισεκατομμύρια δραχμές, που τα χαρίζουν στους ιδιώτες, που αγοράζουν μετοχές της ΔΕΗ με το άρθρο 34. Ληστεύουν το σημαντικό κεφάλαιο, που έχουν συσσωρεύσει οι εργαζόμενοι της ΔΕΗ για την κοινωνική τους ασφάλεια, για να μπορεί να πουληθεί η ΔΕΗ κοψοχρονιά στους ιδιώτες, χωρίς οι τελευταίοι να αναλάβουν καμία ευθύνη για το παραπάνω ποσό».

«Σαλαμοποίηση» και ιδιωτικοποίηση

Ακολούθησαν μια σειρά οδηγίες και νόμοι, όπως:

• Προεδρικό Διάταγμα 333/2000: Μετέτρεψε τη ΔΕΗ σε Ανώνυμη Εταιρεία, τη μετοχοποίησε και επέτρεψε την είσοδο των ιδιωτών.
• Οδηγία 2001/77/ΕΚ: Προέβλεψε την αποφασιστική κρατική ενίσχυση των ιδιωτικών επενδύσεων στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ).
• Οδηγία 2003/54/ΕΚ: Οριζε πως από την 1η Ιούλη 2007, όλοι οι καταναλωτές (συμπεριλαμβανομένων και των οικιακών) θα μπορούσαν να αγοράζουν ηλεκτρική ενέργεια από οποιονδήποτε προμηθευτή, στο πλαίσιο της ΕΕ. Παράλληλα ενίσχυσε το ρόλο των «ρυθμιστικών αρχών», που είναι υπεύθυνες για τη διασφάλιση του ανταγωνισμού μεταξύ των ιδιωτικών ομίλων και των προϋποθέσεων για τη σύνδεση στο δίκτυο νέων παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας.
• Νόμος 3175/2003: Εδωσε πρόσθετα κίνητρα για τη δραστηριοποίηση προμηθευτών - εισαγωγέων, αφού επέτρεψε τη συμμετοχή στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας από προμηθευτές που δεν έχουν στην κυριότητά τους παραγωγικό δυναμικό. Ταυτόχρονα, καθιέρωσε τη διαδικασία διαγωνισμών για τη σύναψη συμβάσεων ισχύος μόνο με νέους ιδιώτες παραγωγούς, αποκλείοντας δηλαδή τη ΔΕΗ ΑΕ. Ετσι, ο ΔΕΣΜΗΕ απέκτησε τη δυνατότητα σύναψης συμβάσεων ισχύος. Με τις συμβάσεις αυτές, οι ιδιώτες παραγωγοί λαμβάνουν πλουσιοπάροχη εγγυημένη χρηματοδότηση σαν αντάλλαγμα της παροχής σε μελλοντικό χρόνο της διαθεσιμότητας ηλεκτρικής ισχύος των νέων μονάδων παραγωγής.
• Νόμος 3426/2005: Προέβλεπε το πλήρες άνοιγμα της αγοράς για όλους τους καταναλωτές (δηλαδή και την οικιακή κατανάλωση) από τον Ιούλη του 2007. Επέβαλε το νομικό και λειτουργικό διαχωρισμό της διαχείρισης του Δικτύου Διανομής από τη ΔΕΗ ΑΕ. Παράλληλα, αναβάθμισε το ρόλο της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ), στην οποία ανέθεσε την εποπτεία σχετικά με την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας και την προώθηση του λογιστικού διαχωρισμού των επιχειρήσεων που ασκούν ταυτόχρονα παράλληλες δραστηριότητες παραγωγής, μεταφοράς, διανομής και προμήθειας ηλεκτρικού ρεύματος, δηλαδή της ΔΕΗ ΑΕ.
• Οδηγία 2009/72: Προέβλεπε το διαχωρισμό των διαχειριστών του συστήματος μεταφοράς και διανομής.
• Νόμος 4001/2011: Συστήνονται οι δύο θυγατρικές της ΔΕΗ, αποσπώντας από τη μητρική τους τομείς της μεταφοράς και της διανομής. Ετσι, η επιχείρηση «σπάει» σε κομμάτια και διευκολύνεται η διαδικασία ιδιωτικοποίησής τους. Οι θυγατρικές που συστήνονται είναι ο ΑΔΜΗΕ (μεταφορά) και η ΔΕΔΔΗΕ (διανομή). Αξίζει να σημειωθεί πως πριν το νόμο, η πλειοψηφία της ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ σε έκτακτο συνέδριο αποφάσισε να στηρίξει τη σαλαμοποίηση της επιχείρησης. Την απόφαση πήραν η ΠΑΣΚ, η ΣΑΔ (παράταξη μέσα από την οποία εκφράζεται κατά κύριο λόγο ο ΣΥΡΙΖΑ) και ένα κομμάτι της ΔΑΚΕ.
• Νόμος 4237/2014: Δίνει τη δυνατότητα πώλησης του 66% του ΑΔΜΗΕ στους ιδιώτες, επιβεβαιώνοντας πλήρως ότι το σπάσιμο της ΔΕΗ σε κομμάτια γίνεται για να προωθηθεί η ιδιωτικοποίηση.

Χρήστος ΜΑΝΤΑΛΟΒΑΣ