Ηρωικές στιγμές από την ιστορία της αδυσώπητης πάλης ανάμεσα στους ναυτεργάτες και τους εφοπλιστές

Οι συνδικαλιστές της ΟΕΝΟ στη δίκη

Οι ναυτεργάτες, ως αναπόσπαστο κομμάτι της εργατικής τάξης, έχουν τεράστια συμβολή στο ταξικό εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα της χώρας μας. Η ιστορία του ναυτεργατικού συνδικαλιστικού κινήματος είναι γεμάτη από ηρωικές ενέργειες στους αγώνες ενάντια στο πιο σκληρό κομμάτι του κεφαλαίου, τόσο για τα δίκαια των ναυτεργατών, όσο και σε περιόδους όπως η λαϊκή πάλη κατά του γερμανοναζιστικού ιμπεριαλισμού στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ή και στη συνέχεια, την περίοδο του Εμφυλίου και της πάλης του ΔΣΕ, όταν η αστική τάξη της Ελλάδας πάσχιζε να στεριώσει το κράτος της και να μεγαλώσει την ιδιοκτησία της στηριζόμενη και στους Αγγλοαμερικανούς ιμπεριαλιστές. Τέτοιες στιγμές καταγράφουμε σήμερα σ' αυτό το μικρό ιστορικό αφιέρωμα που αναδεικνύουν την αδυσώπητη ταξική πάλη ανάμεσα στους ναυτεργάτες και τους εφοπλιστές, στην πιο ηρωική περίοδο της ταξικής πάλης στην Ελλάδα, στα 1947 και το ρόλο της Ομοσπονδίας Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων, της θρυλικής ΟΕΝΟ.

Βεβαίως, η ψυχή και ο νους του ναυτεργατικού κινήματος ήταν οι κομμουνιστές ναυτεργάτες. Ετσι μέσα από την εξιστόρηση των γεγονότων σήμερα στο «Ρ» αναδεικνύεται ο πρωτοπόρος ρόλος του ΚΚΕ και ορισμένες από τις πιο λαμπρές περιόδους του εργατικού κινήματος κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με μπροστάρηδες τους κομμουνιστές ναυτεργάτες. Ταυτόχρονα, δημοσιεύουμε ιστορικά γεγονότα της περιόδου έτσι όπως τα κατέγραψε ένα από τα πιο επιφανή στελέχη της αστικής τάξης, ο εφοπλιστής Αριστοτέλης Ωνάσης. Στην επιστολή του αναφέρεται στο ρόλο του ενάντια στους ναυτεργάτες, προκειμένου να συμπεριληφθεί στους εφοπλιστές «εθνομάρτυρες» - την τάξη του -που ίδιος αυτοσαρκάζει. Ολα αυτά, για να συμμετάσχει στη μοιρασιά των μεταπολεμικών παροχών του αστικού κράτους στους εφοπλιστές.

Χτυπούν απεργούς ναυτεργάτες στο λιμάνι (2002)

Ο ίδιος επίσης επαινεί παράλληλα το ρόλο των Αμερικανών και Αγγλων ιμπεριαλιστών, μέσα από αυτή την επιστολή. ο Α. Ωνάσης προβάλλει ότι οι εφοπλιστές και ενιαία η αστική τάξη πρέπει να αποδεχτούν τις προτάσεις του, προκειμένου να επιφέρουν πλήγμα στον ταξικό τους αντίπαλο, το ΚΚΕ, το ταξικό εργατικό κίνημα, στρατηγική των Αμερικανών και Αγγλων ιμπεριαλιστών στη χώρα μας και σε διεθνή κλίμακα. Ο Α. Ωνάσης βγάζει τα άπλυτα των εφοπλιστών, της τάξης του, στη φόρα κατά τη διάρκεια της λυσσαλέας διαμάχης που ξέσπασε μεταξύ των παραδοσιακών και των νέων τζακιών των εφοπλιστών, για το ποιοι θα καρπωθούν μεγαλύτερο για τους ίδιους κομμάτι της λείαςτου Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, τα 100 πλοία «Λίμπερτυ» και τα 7 δεξαμενόπλοια τύπου «Τ2» που αγοράστηκαν με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου.

Οι λαμπρές σελίδες του ναυτεργατικού κινήματος

Ξεκινώντας, αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι ο συνδυασμός της πάλης των ναυτεργατών με κεντρικό σύνθημα της ΟΕΝΟ «ΚΡΑΤΗΣΤΕ ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΕΝ ΚΙΝΗΣΕΙ» στη μάχη των ωκεανών, προκειμένου να εφοδιάζονται τα πολεμικά μέτωπα με τον απαραίτητο πολεμικό και άλλο εξοπλισμό ενάντια στο ναζιστικό - φασιστικό άξονα Γερμανίας - Ιταλίας - Ιαπωνίας και ταυτόχρονα κατά της εφοπλιστικής εγκληματικής δράσης, της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, αποτελεί ιστορική παρακαταθήκη για το ταξικό εργατικό κίνημα. Χιλιάδες ναυτεργάτες παλεύουν ηρωικά ενάντια στο φασισμό. Δε σταματούν ούτε μετά τη λήξη του πολέμου. Συνεχίζουν τον αγώνα τους, πάντα, μέσα απ' τις γραμμές του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, του ΕΛΑΝ και της ΕΠΟΝ κατά των νέων κατακτητών, κατά του αγγλικού και αμερικανικού ιμπεριαλισμού και των εκπροσώπων του.

Απεργία ναυτεργατών στο πλοίο «Θεοφάνης Λιβανός» στην Αυστραλία υπό την καθοδήγηση της ΟΕΝΟ το 1945

Οι αγωνιστές της θρυλικής ΟΕΝΟ διώκονται απ' το αντιδραστικό καθεστώς της μεταπολεμικής περιόδου στην Ελλάδα, καταγράφονται στις μαύρες λίστες των μετεμφυλιακών κυβερνήσεων, καταδικάζονται σε πολύχρονη ανεργία, αλλά και δικάζονται, εξορίζονται, εκτελούνται. Οι ναυτεργάτες, συσπειρωμένοι στις γραμμές της ΟΕΝΟ, είναι στην πρώτη γραμμή του αγώνα των λαών με χιλιάδες νεκρούς. Προσπαθούν, με νύχια και με δόντια, να κρατήσουν την ιστορική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΣΣΕ) που είχαν κατακτήσει το 1943, τη ΣΣΕ που έβγαλε τους ναυτεργάτες απ' τις πρωτόγονες συνθήκες ζωής της γαλέρας.

Τα κέρδη των εφοπλιστών

Μετά τον πόλεμο, η ταξική πάλη συνεχίζεται και κορυφώνεται με την περίφημη δίκη της ΟΕΝΟ, το 1948. Εκεί όπου με χαλκευμένες κατηγορίες διώκονται στελέχη, για τη συνδικαλιστική τους δραστηριότητα, αλλά και για τους πολιτικούς αγώνες τους. Ολη αυτή την περίοδο η πρωτοπόρα δράση των κομμουνιστών αναδεικνύεται και μέσα απ' τις γραμμές της ΟΕΝΟ. Απ' την άλλη το κεφάλαιο εκμεταλλεύεται τον πόλεμο, με κάθε τρόπο, και μοιράζει τη λεία. Θησαυρίζει εισπράττοντας ασφάλιστρα και ναύλους. Οπως σε κάθε μοίρασμα κερδών, δημιουργείται εσωτερική διαμάχη ανάμεσα στους εφοπλιστές. Ερχονται στο φως της δημοσιότητας στοιχεία για τους τρόπους και τις «μεθόδους» της συναλλαγής του αστικού κράτους - εφοπλιστών.

Πορεία ναυτεργατών ενάντια στην πολιτική επιστράτευση το 2002

Eurokinissi

Τα στοιχεία αποκαλύπτει ο εφοπλιστής Αριστοτέλης Ωνάσης, το 1947, σε μια επιστολή - ντοκουμέντο προς τον Μανώλη Κουλουκουντή, πρόεδρο της Ενωσης Ελλήνων Εφοπλιστών στη Νέα Υόρκη. Γίνεται «θηρίο ανήμερο» επειδή μένει έξω απ' τη σκανδαλώδη συναλλαγή. Πρόκειται για μια «δουλιά» που γιγάντωσε τα πλούτη των Ελλήνων εφοπλιστών μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόκειται, όπως προαναφέραμε, για 100 πλοία «Λίμπερτυ» και 7 δεξαμενόπλοια τύπου «Τ2» που αγοράστηκαν με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου και δωρίστηκαν με ...οικογενειακούς όρους στους εφοπλιστές.

«Ατζέντης» στην όλη υπόθεση είναι ο Ν. Αβραάμ, υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας την εποχή εκείνη. Ο ρόλος του αποκαλύπτεται σε γράμμα που έστειλε, τότε, στο γιο του, απόσπασμα του οποίου επίσης παραθέτουμε παρακάτω.

Η ίδρυση της ΟΕΝΟ

Την ίδια περίοδο, λοιπόν, που οι εφοπλιστές θησαυρίζουν πάνω στα πνιγμένα πτώματα των ναυτεργατών και εισπράττουν αμύθητα ποσά, το ναυτεργατικό κίνημα γράφει τις πιο λαμπρές σελίδες της αγωνιστικής ιστορίας του. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, με οδηγό την ΟΕΝΟ, οι ναυτεργάτες δίνουν θρυλικές μάχες ενάντια στο φασισμό και παλεύουν για να ανατραπούν οι πρωτόγονες συνθήκες δουλιάς τους.

Το 1943 ιδρύεται η ΟΕΝΟ, αποτελούμενη από 4 ναυτεργατικές οργανώσεις, την Ενωση Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού (ΠΕΜΕΝ), την Ενωση Ναυτίλων Αξιωματικών Εμπορικού Ναυτικού, την Ενωση Ραδιοτηλεγραφητών Εμπορικού Ναυτικού και την Ενωση Ναυτεργατών Μεγάλης Βρετανίας. Στην ηγεσία της ΟΕΝΟ βρίσκονται μεγάλοι αγωνιστές του ναυτεργατικού κινήματος. Πρόεδρος αναλαμβάνει ο Νίκος Καραγιάννης και γενικοί γραμματείς ο Αντώνης Αμπατιέλος, απ' τα πληρώματα και Βασίλης Μπεκάκος, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού (ΠΕΜΕΝ).

«Κρατήστε τα πλοία εν κινήσει»

Η ΟΕΝΟ δίνει τη μάχη στις θάλασσες με το ηρωικό σύνθημα «ΚΡΑΤΗΣΤΕ ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΕΝ ΚΙΝΗΣΕΙ». Το σύνθημα αυτό ήταν το σάλπισμα για τη μεγάλη προσφορά της ΟΕΝΟ στον αντιφασιστικό αγώνα. Ο ελληνικός εμπορικός στόλος, αλλά και ξένα καράβια μεταφέρουν πολεμικό υλικό και άλλα εφόδια μέσα από ναρκοθετημένες θάλασσες. Οι «νηοπομπές θανάτου» από Αμερική - Ευρώπη με ελληνικά πληρώματα αποτελούν αποκλειστικά έργο της ΟΕΝΟ. Οι Ελληνες ναυτεργάτες ξεσηκώθηκαν και επάνδρωσαν τα πλοία - εθελοντικά - μεταφέροντας, στη διάρκεια του πολέμου, συνολικά 11,5 εκατομμύρια τόνους εφοδίων.

Το «κόστος» για τις μεγάλες αυτές στιγμές ηρωισμού ήταν: 3.000 ζωές ναυτεργατών, 150 άτομα που παραφρόνησαν στη διάρκεια των επιχειρήσεων, ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός των τραυματιών. Την ίδια περίοδο οι εφοπλιστές, με ασφάλεια και χλιδή μέσα από τα πολυτελή ξενοδοχεία της Νέας Υόρκης, του Λονδίνου, του Μπουένος Αϊρες κ.ά. έκλειναν χρυσοφόρες ναυλώσεις, ενώ μέχρι τελευταία στιγμή δε δέχονταν να παραχωρηθούν τα πλοία τους στις συμμαχικές δυνάμεις κατά του άξονα. Κορυφαία στιγμή αυτού του αγώνα η εθελοντική επάνδρωση των δύο καραβιών, των φορτηγών «Αγ. Σπυρίδων» και «Γεώργιος Π.», που συμμετείχαν στην απόβαση της Νορμανδίας, στην οποία επάνδρωση πρωτοστάτησαν οι κομμουνιστές.

Τα δύο πλοία που προαναφέραμε ήταν επανδρωμένα στο σύνολό τους από κομμουνιστές. Ανάμεσα στους εθελοντές πρωτοστατεί ο αγωνιστής και στέλεχος του ΚΚΕκαι της ΟΕΝΟ, Δημήτρης Τατάκης. Το μεταδεκεμβριανό αντιδραστικό καθεστώς, για την ηρωική προσφορά του, τον «ανταμείβει» με εξορία στην Ικαρία και τη Μακρόνησο, όπου άφησε την τελευταία του πνοή, δολοφονήθηκε δηλαδή, χωρίς να τον λυγίσουν τα βασανιστήρια. Αυτό το «δρόμο της τιμής και του καθήκοντος» πορεύτηκαν χιλιάδες κομμουνιστές και αγωνιστές εργάτες.

Αξίζει να επισημάνουμε ότι η πάλη των ναυτεργατών μέσα από τις γραμμές της ΟΕΝΟ και η κατάκτηση της πρώτης Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας επέδρασαν καθοριστικά στη συσπείρωση και την κλιμάκωση της πάλης του κλάδου, αλλά και γενικότερα του ταξικού εργατικού κινήματος. Οι ναυτεργάτες κατακτούν, μεταξύ άλλων, το 8ωρο, μισθούς ανάλογους των συνθηκών, επιδόματα ανά εξάμηνο, πληρωμή ανθυγιεινών εργασιών, καθιέρωση επιτροπών τροφοδοσίας. Οι εφοπλιστές υποχρεώνονται να καταβάλουν στο ΝΑΤ τις κρατούμενες εισφορές αξίας 600 χιλιάδων λιρών, να αναγνωρίσουν αντιπρόσωπο της ΟΕΝΟ στο καράβι, να οργανώσουν βιβλιοθήκες και άλλα μέσα ψυχαγωγίας για το πλήρωμα.

Η «απερίφραστος αντικαθεστωτική και αντιαστική δράσις» της ΟΕΝΟ

ΛΕΠΙΔΗΣ

Αυτά φυσικά δεν έμειναν απαρατήρητα απ' την τότε αστική τάξη. Χαρακτηριστικό το απόρρητο τηλεγράφημα από την ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου, το Γενάρη του 1944. Αναφέρεται στην Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων (ΟΕΝΟ) «απερίφραστον αντικαθεστωτικήν και αντιαστική δράσιν, κατεύθυνσιν» που θα έπρεπε να σταματήσει και να εξασφαλιστούν τα «συμφέροντα και τα δικαιώματα των εφοπλιστικών κύκλων». Είναι προφανές πως η επίθεση στην ΟΕΝΟ είναι μέρος της γενικότερης επίθεσης κατά των αντιστασιακών οργανώσεων και του προοδευτικού συνδικαλιστικού κινήματος. Μετά το τέλος του πολέμου η επίθεση συνεχίζεται σε οτιδήποτε προοδευτικό και φυσικά στις δυνάμεις που εντάσσονται ή υποστηρίζονται απ' το ΕΑΜ.

Η ΟΕΝΟ βρίσκεται στο στόχαστρο και το κεφάλαιο τη θεωρεί υπεύθυνη για το ότι «το ελληνικό πλοίο απώλεσε το μοναδικόν του πλεονέκτημα, το χαμηλό κόστος εκμεταλλεύσεως, που του επέτρεπε να συναγωνίζεται επιτυχώς τας ξένας ναυτιλίας» («Ναυτικά Χρονικά», 1/1/1946, Αρχείο ΠΕΜΕΝ).

Η Δίκη της ΟΕΝΟ

Εμφύλιος. Φυλακίσεις, βασανιστήρια, διώξεις, μαζικές συλλήψεις, στημένες δίκες, καταδίκες και εκτελέσεις. Ανάμεσα στις σκηνοθετημένες δίκες είναι και η γνωστή «Δίκη της ΟΕΝΟ». Ηδη, νωρίτερα, είχαν συλληφθεί ο Α. Αμπατιέλος και ο Β. Μπεκάκος και είχαν οδηγηθεί στη Μακρόνησο. Ακολουθούν μαζικές συλλήψεις στελεχών της ΟΕΝΟ, το Γενάρη του 1948. Το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου, 10 στελέχη της δικάζονται με ποινή «εις θάνατον», άλλα 8 σε ισόβια και άλλοι με μικρότερες ποινές. Η καταδικαστική απόφαση προκαλεί μαχητική παρέμβαση του εργατικού κινήματος και εκτός Ελλάδας, που απαιτεί να σταματήσουν οι δίκες. Η μάχη του ελληνικού λαού δεν είχε σταματημό όπως και η διεθνής συμπαράσταση, με συνέπεια τον Αύγουστο του 1952 να γίνει αναθεώρηση της δίκης.

Ο κατάλογος των εφοπλιστών που πήραν τα «Λίμπερτυ»

Οπως γράφει στο βιβλίο του «η Δίκη της ΟΕΝΟ» ο Δημήτρης Κολιαράκης (μεταξύ των αγωνιστών της ΟΕΝΟ που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο), «ακούστηκε δυνατά η φωνή των κατηγορουμένων για τα δίκαια των ναυτεργατών, της εργατικής τάξης και όλων των εργαζομένων(...). Η απόφαση που βγήκε έλεγε: Απορρίπτεται η αίτηση των κατηγορουμένων: Α. Αμπατιέλου, Π. Τιμογιαννάκη, Δ. Γαλάτη, Δ. Διακρούση, Β. Μπεκάκου και Δ. Κολιαράκη, πράγμα που σήμαινε επικύρωση της πρωτόδικης θανατικής καταδίκης τους. Για όλους τους άλλους, η απόφαση πρόβλεπε μείωση των ποινών. Κανείς δεν αποφυλακίστηκε και μεταφερθήκαμε όλοι στις φυλακές. Ο αγώνας όμως για τη σωτηρία μας δε σταμάτησε».

Η σκανδαλώδης συμφωνία ...

Πριν έρθουμε στην επιστολή του Ωνάση, χρήσιμο είναι να αναφέρουμε πως από το 1946 έως το 1949 οι Ελληνες εφοπλιστές αγόρασαν 277 πλοία, τα οποία ταξίδευαν με σημαίες ευκαιρίας. Μάλιστα τα κέρδη τους, μετά τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο, έφτασαν τα 47.500.000 λίρες Αγγλίας - στερλίνες - σε μετρητά από ασφάλειες και ναύλους. Ετσι, στις 9 Απρίλη του 1946, η κυβέρνηση του Παναγιώτη Πουλίτσα εγγυήθηκε την αγορά 100 «Λίμπερτυ» και των 7 δεξαμενόπλοιων τύπου Τ2 για τους Ελληνες εφοπλιστές. Το «έργο» ολοκλήρωσε η κυβέρνησηΚωνσταντίνου Τσαλδάρη και ...ιδιαίτερα ο υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας, Νικόλαος Αβραάμ, στον οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω.

Ας δούμε, όμως, τη συναλλαγή συγκεκριμένα: Οι Ελληνες εφοπλιστές πήραν, με τη μεσολάβηση της κυβέρνησης, 100 «Λίμπερτυ» στο 1/3 της αξίας τους, δηλαδή στα 16.500.000 στερλίνες. Από αυτά τα χρήματα έδωσαν μόνο τα 4.100.000 και το υπόλοιπο ποσό το εγγυήθηκε το ελληνικό Δημόσιο. Το δάνειο αυτό έπρεπε να το εξοφλήσουν με τόκο 3,5% σε 17 χρόνια!

....και δώρα των παιδιών της αστικής τάξης στους πολιτικούς

Η συναλλαγή αστικού κράτους - εφοπλιστών αποκαλύπτεται και από ένα άλλο ντοκουμέντο της εποχής: Το γράμμα του υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας της κυβέρνησης Τσαλδάρη, Ν. Αβραάμ προς το γιο του, που αποδεικνύει τη συναλλαγή για τα «Λίμπερτυ», αλλά και συναλλαγές, γενικότερα με τους εφοπλιστές. Το συγκεκριμένο γράμμα δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» στις 25 Φλεβάρη του 1947 και είναι αποκαλυπτικό: «Σου έγραψα προ ημερών με τον εφοπλιστήν κ. Πατέραν, τον γαμβρόν του φίλου μας κ. Λύρα που επήρε την τελευταία στιγμή όπως ενθυμείσαι ένα Λίμπερτυ(...) Η "Ελευθερία", "Η Ελλάδα" και ο "Ριζοσπάστης" έγραψαν διά τη νόμιμον προμήθειαν που πήρα απ' την αγοράν των Λίμπερτυ. Εδωκα μίαν απάντησιν, που σου εσωκλείω εις την "Ελευθερίαν". Εγραψε δε σχετικώς και η "Εστία" και το "Εμπρός". Εδωκα και από ραδιοφώνου μίαν ομιλίαν επί του ζητήματος αυτού.

Ο Βαγγέλης έχει ετοιμάσει και δύο ομιλίες με θέμα εντυπώσεις μου απ' την Αμερικήν, μίαν στον "Παρνασσό" και μίαν στον Πειραιά. Μόλις ήλθα, την πρώτη Κυριακήν εγένετο συγκέντρωσις εις τη λέσχην Πειραιώς και ωμίλησα. Επίσης μου παρετέθη γεύμα πρωτοβουλία ναυτικών πρακτόρων κλπ. στον Πειραιά. Την περασμένη εβδομάδα μετά την παραίτησίν μου, μου παρέθεσε εις τον Ναυτικόν Ομιλον γεύμα η ένωσις των Εφοπλιστών. Να πης εις τον Γιώργο το Λύρα - για το δώρο που υποσχέθησαν - να το στείλουν εις την εδώ Ενωσιν διά να μου το παραδώσουν είναι ανάγκη. Του γράφω και εγώ και γι' αυτό και για τα άλλα ζητήματα του Πειραιώς που προσωπικά είχαμε μιλήσει».

Αξίζει, επίσης, να αναφέρουμε ένα ακόμα απόσπασμα του γράμματος αυτού όπου γίνεται πιο αποκαλυπτικός:«Πρέπει να έχεις υπ' όψι σου (σ.σ γράφει στον γιο του) ότι και ο Εμ. Κουλουκούντης και ο Γ. Λύρας και οΣταύρος Λιβανός και ο Ν. Ρεθύμνιος, εκτός του Σεβασμιωτάτου έχουν προσφερθεί να σε ενισχύσουν οικονομικώς. Ο Στ. Λιβανός μου είπε την τελευταία στιγμή: Ο,τι θέλει να αποτείνεται σε μένα, τον γιο του Παπανδρέου εγώ τον εσπούδασα. Σου τα γράφω αυτά διότι ομολογώ και εγώ ότι είναι καιρός να αφήσω την πουριτανικήν ηθικήν ακαμψίαν και να δέχωμαι τοιαύτας ενισχύσεις ως υποψήφιος ηγέτης πλέον κατ' επάγγελμα διά να μην αναγκασθώ να τρέχω εις το Κακουργοδικείο και το Πλημμελειοδικείο»!!!

Ο βίος και η πολιτεία του Ωνάση

Ο Αρ. Ωνάσης, όπως προείπαμε, γνώριζε αυτή τη συναλλαγή, γι' αυτό και έστειλε την επιστολή αυτή, διατυπώνοντας μάλιστα σ' αυτήν και μια «φιλανθρωπική» πρόταση για ζητήματα Ναυτιλίας. Και για να ξεκαθαρίζουμε: Ο βίος και η πολιτεία του Αρ. Ωνάση ήταν γνωστή, εφοπλιστής με ισχυρούς δεσμούς, οικονομικούς και πολιτικούς, με ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Μεταξύ αυτών γνωστό είναι και πως ήταν πρωταγωνιστής ως πρόξενος της Ελλάδας στην Αργεντινή για τη σύλληψη 100 Ελλήνων ναυτεργατών επειδή ζήτησαν καλύτερες συνθήκες δουλιάς και αμοιβής. Πολλοί απ' αυτούς στάλθηκαν στην Ελλάδα και κατέληξαν στα Μακρονήσια.

Ο Αρ. Ωνάσης ήταν και παρέμεινε έως το τέλος της ζωής του εχθρός του ναυτεργατικού κινήματος και του ΚΚΕ. Στην επιστολή του αποκαλεί «εθνομάρτυρες» τους υπόλοιπους Ελληνες εφοπλιστές, ειρωνευόμενός τους και αποκαλύπτει γεγονότα και καταστάσεις, που αποδεικνύουν τη δολοφονική δράση του κεφαλαίου. Παρακάτω παραθέτουμε μεγάλα χαρακτηριστικά αποσπάσματα. Σημειώνουμε, δε, πως η επιστολή δημοσιεύθηκε το 1953 στην εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ» και αναδημοσιεύθηκε, σε τρία μέρη, στα τεύχη του Απρίλη, του Μάη, και του Ιούνη της ίδιας χρονιάς, στο περιοδικό «ΕΝΩΣΙΣ» της ΠΕΜΕΝ. Ας αφήσουμε, όμως, τον Αρ. Ωνάση να «μιλήσει» γι' αυτά:

«Το ρητόν»...

Στην αρχή...εξηγεί το σκοπό της επιστολής του: «Λέγει το ρητόν "Τα εν οίκω μη εν δήμω". Καίτοι μου αρνείσθε το δικαίωμα να θεωρούμαι μέλος του οίκου αυτού, εν τούτοις προσεπάθησα, ειργάσθην και απεπειράθην να παραμείνουν τα πράγματα "εν οίκω". Ατυχώς όμως η ακατανόητος πείσμων και όχι καλοήθης προσπάθειά σας εις το αφ' ενός μεν να μειώσετε την αξία της προτάσεώς μου, διαστρέφοντας τον αγαθόν της σκοπό, αφ' ετέρου δε τα αλλεπάλληλα επιτελικά σας συμβούλια μετά του Πρέσβεως διά να τορπιλίσητε την υπόθεση με αναγκάζουν, μετά λύπης μου, να σας αποτείνω την παρούσαν μου υπό τύπον ανοικτής επιστολής».

Στη συνέχεια αναφέρεται στη λεία: «Το ίδιο συνέβη και με τα 100 "Λίμπερτυς". Προς στιγμήν, μόλις και μετά βίας ανήρχοντο εις 35 αι αποφασισθείσαι αγοραί, καίτοι αι αιτήσεις προ πολλού είχαν φθάσει τας 100 (...) Εξαφνα η ναυλαγορά δείχνει θετικώτατας τάσεις υψωμού και σωρηδόν προσφέρονται τα 12 και 18 μηνών συνεχή ταξίδια, προστίθεται σ' αυτό ο ευεργέτης Χαρδαλούπας και αμέσως αρχίζουν να αρνούνται τας προ ημερών δηλώσεις των, βρίζουν το σύμπαν, δε λείπει φυσικά το Κράτος από μέσα και καθώς ηύξανε η πίεσις στα 90 και φθάνομεν στα τελευταία δέκα, δίδεται η μάχη των Θερμοπυλών και τραυματίζεται βαρέως ο Νικόλαος Αβραάμ, αλλά ως εκ θαύματος περνούν απαρατήρητοι και σώζονται ο υπασπιστής του και ο θαλαμηπόλος του. Αναφέρουν οι ίδιοι εθνομάρτυρες ότι εθυσιάσθη ολόκληρος μεραρχία δολαρίων διά την κατάκτησιν μιας των δέκα τελευταίων ελευθεριών»(...)

Μάλιστα, μετά από αυτά, γίνεται ακόμα πιο αποκαλυπτικός: «Μόνον τα δωρηθέντα 100 "Λίμπερτυς" θα έχουν περί τα 30 εκατομμύρια δολάρια καθαρόν εισόδημα εντός της πρώτης δωδεκαμήνου περιόδου από της εκκινήσεώς των. Προσθέτομεν σ' αυτά και τα 137 προηγούμενα πλοία με 25 εκατομμύρια (μέρος αυτών εις λίρας), προσθέτομεν και τα 140 ελληνοπαναμαϊκά με άλλα 45 εκατομμύρια και έτσι φθάνουμε εις το ολόκληρον ποσόν των 100 περίπου εκατομμυρίων δολαρίων εισόδημα διά την περίοδον των δώδεκα μηνών.

«Το δε κράτος»...

»Αφήνω τας δεκάδας εκατομμυρίων δολαρίων και λιρών εις καταθέσεις. Αφήνω τα 25 - 30 καναδικά. Αρλούμπες, κακοήθεις υπερβολαί, θα μου πουν και εδώ. Λοιπόν κατεβαίνετε φωτοστατικά αντίτυπα των ναυλοσύμφωνων και παύει η συζήτησις. Αυτή τη στιγμή που γράφω, στον δέκατο μήνα της εκμεταλλεύσεώς των, τα 100 ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΕΝΑ ΤΑΜΕΙΑΚΟΝ ΠΕΡΙΣΣΕΥΜΑ ΑΠΟ 25 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΔΟΛ. ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ. Το δε κράτος όχι μόνον δε ζητά ουσιώδεις φόρους ή συνάλλαγμα, αλλά θα τους περιμένη και 17 χρόνια για να πληρώσουν το χρέος τους, το οποίο είναι εις θέσιν να πληρώσουν σήμερα»

Στη συνέχεια του γράμματος ζητά να του λυθούν ορισμένες «απορίες» για διάφορα γεγονότα: «Μεταξύ άλλων διερωτώνται πολλοί, πώς Καθηγητής Πανεπιστημίου ευρέθη κάτοχος 3-4 καραβιών και ζητεί να αγοράση 2 τάνκερς από τα 7 διαδίδων εις τη ναυλαγοράν ότι λόγω εξαιρετικών δεσμών του με τα πλέον σημαίνοντα πολιτικά πρόσωπα της χώρας έχει εξησφαλισμένην τη χορήγησίν των εις αυτόν, καθ' ον χρόνον παλαιοί και λίαν σημαίνοντες εθνομάρτυρες αλληλοσπαράσσονται διά την απόκτησιν έστω και μισού καραβιού;

Επανειλημμένως μου έχουν τηλεφωνήσει ανωνύμως και μου λέγουν μεταξύ άλλων ότι μια από τας δέκα τελευταίας ελευθερίας απήχθη από ένα παρεπιδημούντα δοσίλογον, αντί παραχωρήσεως δωρεάν δέκα μετοχών εις τους προαναφερθέντας λειτουργούς με προξενητήν, δυστυχώς, κάποιον του οποίου προορισμός είναι να ελέγχη και να στιματίζη αυτά τα πράγματα. Δηλαδή αξία 5.000 δολ. και ετήσιον εισόδημα 30.000 δολ. Προχωρούμε. Λέγεται ότι υπουργός ενδιεφέρθη και συνέστησε εις την επιτροπήν διανομής των 7 τάνκερς εν Αθήναις, τη χορήγησιν ενός τάνκερ εις τον εν λόγω δοσίλογον, ο οποίος μόλις προχθές έγινε εφοπλιστής».(...) Τι ενδιαφέρον μπορεί να έχη ένας πρέσβυς και πώς άλλως μπορεί να ερμηνευθεί η πασιφανής προτίμησίς του, αι ενέργειαι να καταλήξουν τα 7 τάνκερ εις τα παχιά εφοπλιστικά ταμεία και όχι εις αγαθοεργόν και κοινωφελή σκοπόν;».

Το ελληνικό δημόσιο ...επιχορηγεί πλουσιοπάροχα τους εφοπλιστές

Στην επιστολή του ο Α. Ωνάσης βρίσκεται σε τέτοιο θυμό επειδή τον άφησαν έξω από την επιχείρηση των «Λίμπερτι» που θυμάται και αναφέρει και αποκαλυπτικά στοιχεία για εφοπλιστικές «δουλιές» το 1939: «Δεν οφείλω τίποτε εις τον μέγαν ναύαρχον Von Raeder, δεν έχασα ούτε ένα σωσσίβιον με τον πόλεμον. Οδύρονται οι εθνομάρτυρες διότι απωλέσθησαν τα σκάφη των. Ιδού μια εικών, ετέρου επιλέκτου μέλους. Ευρισκόμεθα στον Αύγουστον του 1939 με 7.500 λίρας μαζευμένας δυσκολώτερα και από ιστορικός σύλλογος μουσείων, προβαίνομεν εις αγοράν κουρέλας αξίας 15.000 λιρών με δάνειον χάριν της ελληνικής σημαίας και υποθήκης. Μετ' ολίγας εβδομάδας από της ενάρξεως του πολέμου χάνεται το σκάφος και εισπράττομεν 165.000 λίρας, ήτοι είκοσι δύο φορές το επενδυθέν κεφάλαιο.

Ωχριά και αυτή η ρουλέτα ακόμη. Ούτε φόροι, ούτε συνάλλαγμα για την κυανόλευκον. Επί τέλους και σ' αυτό το Sporting του Monte Carlo παίρνουν γκανιότα και αφού πάρουν την γκανιότα κατόπιν παίρνουν και από τα κέρδη του Ζωγράφου. Ε, λοιπόν, γιατί όχι το έρημο Ελληνικό Δημόσιο το οποίον τους εχορήγησε όχι μόνον τα πάντα, αλλά και το έμψυχο υλικό για να παίξουν το παιγνίδι των; Προχωρούμεν και επαναλαμβάνεται το θαύμα αυτό διά τρίτην φοράν με αυτάνδρους απωλείας. Αποκλειστικά δημιουργήματα του αγνώστου Γερμανού τορπιλλοβολητού και αγνώστου Αγγλου ασφαλιστού. Υπάρχουν πολλοί, οι περισσότεροι των εθνομαρτύρων με παρόμοια αποτελέσματα. Οπως είπον και άλλοτε, ώρα είναι να ιδρυθή μπροστά στας στήλας του Ολυμπίου Διός ή επάνω στη Σαλαμίνα το μνημείον του αγνώστου Γερμανού τορπιλλοβολητού, Αγγλου ασφαλιστού και προ παντός αγνώστου Ελληνος υπουργού Οικονομικών που επέτρεψε τέτοια σκανδαλώδη κατάστασι».

Το χαρτοπαίγνιον της αισχροκέρδειας

Χαρακτηριστικά είναι τα όσα γράφει για «τη σκανδαλώδη αισχροκέρδεια της υπερασφάλειας», το «χαρτοπαίγνιον», που το ελληνικό κράτος είχε αφήσει να διεξάγεται: «Οταν δε λέγω χαρτοπαίγνιο δεν υπερβάλλω και εξηγούμαι: Καράβι αξίας 20.000 λιρών, χρεωμένο κατά 10.000 λίρας. Κηρύσσεται πόλεμος και το ασφαλίζομεν αντί 250.000 λιρών καταβάλλοντες ασφάλιστρον περίπου 10.000 λίρας διά ταξίδιον διάρκειας 60 ημερών. Εάν τελειώση το ταξίδι και φθάση το καράβι αισίως, όχι μόνο εξατμίζεται το μικρόν προβληματικόν ταξίδιον (το περιθώριον ναύλου το πρώτο τρίμηνον του πολέμου ήτο πολύ μικρόν) αλλά μας αφίνει και ζημιάν πολλών χιλιάδων λιρών λόγω της εξωφρενικής μίζας που βάλαμε.

Τώρα, δεδομένου ότι ήδη εχρωστούσαμε 10.000 λίρας από τις είκοσι χιλ., που αξίζει το καράβι, εάν αιφνιδίως σταματούσε ο πόλεμος η χρεοκοπία ήταν ακαριαία. Αντιθέτως, εάν ετορπιλλίζετο το καράβι, επραγματοποιείτο μυθώδες κέρδος και ασύδοτον. Λοιπόν, προ του τελευταίου άθλιου πειρασμού ερωτώ: Τι είναι επόμενον να εύχεται κανείς; Φυσικά και το τερατώδες, τον τορπιλλισμόν βέβαια, ει δυνατόν άνευ απωλείας ψυχών (!)(...) Πρέπει να ομολογήσωμεν ότι αν ζούσε ο Ντοστογιέφσκι ασφαλώς θα αυτοκτονούσε από απογοήτευσιν προς την φαντασίαν του».

Στη συνέχεια ο Α. Ωνάσης αναφέρεται με ...γλαφυρό τρόπο σε έναν παλιό του ...συνάδελφο, που μαζί εισέπρατταν τα ασφάλιστρα απ' τον τορπιλισμό πλοίων: «Ετέρα εικών αξία μνείας είναι η περίπτωσις των Σιαμικών αδελφών. Τρεις κουρέλες αξίας το 1939 το πολύ 25.000 λιρών εκάστη, τορπιλλίζονται και εισπράττομεν προ του 1941 250.000 περίπου λίρας δι' εκάστην κουρέλαν, ήτοι σύνολον 750.000 λιρών, αφού μας εδημιούργησαν και σεβαστόν απόθεμα δολλαρίων εκ της εκμεταλλεύσεως. Δεν αρκεί όμως αυτό. Κατόπιν πενταετούς και λίαν επιτυχούς περιπέτειας στο Wall Street, βλέπω μια μέρα το ένα εκ των Σιαμικών αδελφών με ύφος και εμφάνισιν αναπήρου πολέμου, επί κεφαλής κουαρτέτου εθνομαρτύρων, να κλαίη τη μοίρα του και προβάλλων τα τρομερά τραύματα πολέμου, να ζητά από τον κ. Τσαλδάρην προστασίαν και οίκτον, διότι είχε μείνει έξω του νυμφώνος των "Λίμπερτυ".

Ο δε αγαθός Πρόεδρός μας να στενοχωρήται διότι δεν ήξευρε πώς να τους βοηθήση. Ορθώς παρετήρησε κάποτε ένας συνάδελφός μας τα εξής: "Πού να εφαντάζετο ο Βίσμαρκ (σ.σ. ο πρώτος καγκελάριος της Γερμανικής Αυτοκρατορίας το 1871, που ένωσε τα τότε γερμανικά κρατίδια) ότι από ολόκληρο το μεγαλεπήβολο έργο που συνέλαβε, το μόνον θετικόν αποτέλεσμα ύστερα από τρία ΡΑΪΧ θα ήτο η εξέλιξις μερικών αχθοφόρων της θαλάσσης και χαρτοπαικτών της γερμανικής τορπίλλης εις αυθάδεις και ασύδοτους νεόπλουτους ταραξίας»!!!...

«Μας χαρίζει το ρωμαίικο 100 "Λίμπερτυς"»

«Θα πουν πολλοί, κακοήθεις συκοφαντίαι, διαστροφή των πάντων, η ασέβειά του δεν σταματά πουθενά. Απαντώ με την εξιστόρησιν των γεγονότων και τους αριθμούς, των οποίων η απόδειξις είναι απλούστατη, εάν το κράτος θελήση να κάμη χρήσιν των δικαιωμάτων του και μέσων», γράφει στη συνέχεια ο Ωνάσης καλώντας το ελληνικό κράτος να αποδείξει την αλήθεια των λεγομένων του. Λίγο μετά, μάλιστα, σημειώνει αποκαλυπτικά:«Απ' αυτά ερωτώ, τι πήρε το ρωμαίικο εις φόρους ή συνάλλαγμα; Αέρα!!! Ενώ οι Αγγλοι, Νορβηγοί και άλλοι τα πήραν σχεδόν όλα. Δεν φθάνει όμως αυτό.

Μας χαρίζει το ρωμαίικο 100 "Λίμπερτυς" σημερινής αξίας 70 εκατομμυρίων δολλαρίων, με εισόδημα 35 εκατομμυρίων δολλ. ετησίως και το σύνολον του εισοδήματος των 377 καραβιών υπερβαίνει τα 100 εκατομμύρια διά την περίοδον ανοίξεως 1947 -1948. Πολλά, τα πάντα οφείλετε εις το Εθνος, αυτό δε όχι μόνον δεν σας οφείλει τίποτε, αλλά σας έχει χαρισθεί σκανδαλωδώς. Οχι μόνον σχεδόν δεν σας φορολογεί, σχεδόν δεν σας ζητεί συνάλλαγμα, αλλά ενώ περισσεύουν εις τα ταμεία σας, σήμερα τον δέκατο μήνα της εκμεταλλεύσεως, αρκετά για να εξοφλήσετε πάνω από τα δύο τρίτα του χρέους σας, αυτό θα σας περιμένει 17 χρόνια».

Και φτάνει στους «κουκουέδες»...

Ο Α. Ωνάσης για να μπει στο «κλαμπ» των παραδοσιακών εφοπλιστών και στη μοιρασιά της λείας των 100 «Λίμπερτι» και των 7 δεξαμενόπλοιων τύπου Τ2 καταθέτει μια «φιλανθρωπική» πρόταση για ...τους ναυτεργάτες, τους οποίους ο ίδιος έχει «στην μπούκα του τουφεκιού του»... Στο τέλος, φυσικά, κυριαρχεί το ταξικό συμφέρον του, των εφοπλιστών, της αστικής τάξης και τους καλεί να συσπειρωθούν ενάντια στον κοινό εχθρό τους, το ΚΚΕ, αποκαλύπτοντας πόσο σημαντική ήταν η παρέμβαση των κομμουνιστών στο ναυτεργατικό κίνημα.

Δείχνει πόσο φοβούνταν οι εφοπλιστές τον αγώνα και την πάλη: «Θα πούνε πολλοί: "Βρε τον κακούργο, βάλθηκε να μας καταστρέψη, τώρα που κάθεται αυτός καλά άρχισε να αριστερίζη και τραβά κορδέλλα". Απαντώ και τελειώνω: Θα 'ρθω εγώ απ' τους πρώτους. Οι κουκουέδες και τα αφεντικά των του Κρεμλίνου θα δουν ότι πράγματι άρχισε μια υγιής και σαφής μέθοδος διά την ανασυγκρότησιν του τόπου. Αυτό τουλάχιστον από ελληνικής απόψεως θα τους διαλύσει και θα στραφούν εις άλλας κατευθύνσεις όπως προηγήθησαν άλλαι της ιδικής μας»...

Ο Α. Ωνάσης αναδείχτηκε σε έναν από τους πιο ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες σε διεθνή κλίμακα στη ναυτιλία και σε άλλους τομείς. Ο ίδιος και η αστική τάξη και οι πολιτικοί τους υπηρέτες πέτυχαν πολλούς στόχους, τεράστια κέρδη από την εκμετάλλευση των ναυτεργατών και γενικότερα της εργατικής τάξης. Ο στόχος, όμως, του Α. Ωνάση, της αστικής τάξης, δεν επιτεύχθηκε ενάντια στο ΚΚΕ, στο ταξικό ναυτεργατικό κίνημα.

Οι μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις των ναυτεργατών και στις σημερινές συνθήκες ενάντια στην αντεργατική πολιτική της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ, στους εφοπλιστές και στους πολιτικούς εκπροσώπους τους, αποτελούν συνέχεια αυτής της πρωτοπόρας δράσης του ΚΚΕ και του ταξικού εργατικού κινήματος. Στις σημερινές συνθήκες ο χυδαίος αντικομμουνισμός και οι επιθέσεις ενάντια στο ΚΚΕ είναι κοινή συνισταμένη συντηρητικών - κεντροδεξιών - σοσιαλδημοκρατικών - κεντροαριστερών, καθώς και των δορυφόρων του αστικού πολιτικού συστήματος, όπως μικροαστικά κόμματα με έντονα αντιδραστικά-εθνικιστικά-ρατσιστικά χαρακτηριστικά, προκειμένου να συνεχίζεται απρόσκοπτα η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης απο την πλουτοκρατία,να διαιωνίζεται το βάρβαρο καπιταλιστικό σύστημα. Οι οπορτουνιστές συνεχίζουν τον υπονομευτικό τους ρόλο, ρίχνουν νερό στο μύλο αυτών των αντιδραστικών επιδώξεων της πλουτοκρατίας.

Το ΚΚΕ σταθερά προσανατολισμένο ενισχύει τους δεσμούς του με τους ναυτεργάτες και γενικότερα με την εργατική τάξη. Μέσα στις δύσκολες, σύνθετες συνθήκες που δημιουργήθηκαν μετά τις ανατροπές στη Σοβιετική Ενωση και στις άλλες σοσιαλιστικές χώρες το ΚΚΕ εμπνέει και συσπειρώνει εργατικές λαϊκές δυνάμεις. Το ΚΚΕ αγωνίζεται για την αλλαγή του συσχετισμού δύναμης στο πολιτικό και στο συνδικαλιστικό επίπεδο. Η ενίσχυση του ΠΑΜΕ αποτελεί βασική προϋπόθεση για την αναζωογόνηση του εργατικού κινήματος και της αποτελεσματικότητας της ταξικής πάλης προς όφελος της εργατικής τάξης.

Το ΚΚΕ συμβάλλει με όλες τις δυνάμεις του για τη συγκρότηση της αντιιμπεριαλιστικής αντιμονοπωλιακής κοινωνικοπολιτικής συμμαχίας της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, τη λαϊκή εξουσία, προκειμένου η εργατική τάξη να εκπληρώσει την ιστορική της αποστολή, την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, το σοσιαλισμό, τον κομμουνισμό.

Πηγές

1. «ΠΕΜΕΝ 1901-2001, Οι ναυτεργάτες στο δρόμο της ταξικής πάλης», Αθήνα 2005.

2. «Ενωσις», τεύχος Απρίλη 1953.

3. «Ριζοσπάστης», 25 Φλεβάρη του 1947.

4. «Η Δίκη της ΟΕΝΟ», Δημήτρης Κολιαράκης.

5.«Ενωση», τεύχος Νοέμβρη 2001.

6.«Ριζοσπάστης», 8 Μάρτη 1998.

Επιμέλεια:
Γεράσιμος ΧΟΛΕΒΑΣ