Η εμφάνιση και η νίκη του μπολσεβικισμού

Η εμφάνιση και η νίκη του μπολσεβικισμού

Στις 30 του Ιούλη 1903 άρχισε στις Βρυξέλλες το 2ο Συνέδριο του ΣΔΕΚΡ(Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας), του κόμματος που έμελλε να καθοδηγήσει την πρώτη στον κόσμο νικηφόρα προλεταριακή επανάσταση, τη Μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση. Κλείνουν, δηλαδή, 95 χρόνια από την ίδρυση, ουσιαστικά, του κόμματος των μπολσεβίκων, αφού το πρώτο συνέδριο του κόμματος, στα 1898, δεν κατάφερε στη συνέχεια να οργανώσει και να δημιουργήσει ολοκληρωμένο επαναστατικό κόμμα, με πρόγραμμα και καταστατικό, λόγω των συγκεκριμένων αντίξοων ιστορικών συνθηκών της συγκεκριμένης περιόδου στη Ρωσία. Σ' αυτό το συνέδριο του ΣΔΕΚΡ, τέθηκαν οι βάσεις και οι αρχές του Κόμματος Νέου Τύπου, συγκροτήθηκε δηλαδή επαναστατικό κόμμα της εργατικής τάξης, ικανό να καθοδηγεί την ταξική πάλη για την εκπλήρωση της ιστορικής της αποστολής, που είναι η ανατροπή του καπιταλισμού, η εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου, για την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής κοινωνίας. Επομένως, η επέτειος του 2ου Συνεδρίου του ΣΔΕΚΡ είναι η επέτειος της νίκης της λενινιστικής θεωρίας για το κόμμα της εργατικής τάξης. Νίκης, που έχει σημασία γιατί η συγκρότηση του ΣΔΕΚΡ έγινε μέσα από οξύτατη ιδεολογική διαπάλη για το χαρακτήρα του κόμματος, που εκφράστηκε στο πρόγραμμά του, στο ζήτημα της δικτατορίας του προλεταριάτου, αλλά και στο καταστατικό, σχετικά με το άρθρο του καταστατικού για το μέλος του κόμματος. Σ' αυτό το τελευταίο, αν και δεν επικράτησε η αντίληψη του Λένιν για την υποχρέωση του μέλους του κόμματος να ανήκει σε μια από τις οργανώσεις του, εντούτοις η διαδικασία και η συζήτηση, η ανοιχτή διαπάλη απ' αφορμή τη διατύπωση του Μάρτοφ (ήταν ενάντια σ' αυτήν την υποχρέωση), στο συγκεκριμένο άρθρο του καταστατικού, άνοιξε το δρόμο της πάλης ενάντια στις οπορτουνιστικές αντιλήψεις και στα οργανωτικά ζητήματα, τα οποία, επίσης, έχουν θεωρητικό υπόβαθρο και ιδεολογικό περιεχόμενο, αφού έχουν άμεση σχέση με τις αρχές συγκρότησης και λειτουργίας του κόμματος, διαλεχτικά δεμένες με τον τελικό σκοπό, θωρακίζοντας έτσι το ίδιο το κόμμα και τις αρχές του.

* * *

Ο Λένιν έλεγε ότι "το καθήκον μας είναι να περιφρουρούμε τη σταθερότητα, τη συνέπεια, την καθαρότητα του κόμματός μας. Πρέπει να προσπαθούμε να ανεβάσουμε τον τίτλο και τη σημασία του μέλους του κόμματος ψηλότερα, ψηλότερα και ψηλότερα και γι' αυτό είμαι κατά της διατύπωσης του Μάρτοφ" ("Απαντα", τόμ. 7ος σελ. 288 - 289). Το μαρξιστικό κόμμα έλεγε ο Λένιν είναι, όχι μόνο το πρωτοπόρο, αλλά και το οργανωμένο τμήμα της εργατικής τάξης, η ενσάρκωση των δεσμών του πρωτοπόρου τμήματος με τα εκατομμύρια των μαζών της εργατικής τάξης. Το μαρξιστικό κόμμα είναι η ανώτερη μορφή ταξικής οργάνωσης του προλεταριάτου, η ανώτερη εκδήλωση της συνειδητότητάς του. Οι θεωρητικές αντιλήψεις του Λένιν για το κόμμα δε διακατέχονταν από κανένα ίχνος στενότητας, για την οποία τον κατηγόρησαν στο συνέδριο οι οπορτουνιστές. "Απεναντίας, όσο πιο γερές θα είναι οι κομματικές μας οργανώσεις, που θα περιλαβαίνουν τους πραγματικούς σοσιαλδημοκράτες, όσο λιγότερη θα είναι η ταλάντευση και η αστάθεια μέσα στο κόμμα, τόσο πιο πλατιά, πιο πολύπλευρη, πιο πλούσια και πιο γόνιμη θα είναι η επιρροή του κόμματος πάνω στα στοιχεία των εργατικών μαζών, που το περιστοιχίζουν και που καθοδηγούνται απ' αυτό" ("Ενα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω"). Ταυτόχρονα, έλεγε ότι το μαρξιστικό κόμμα δεν μπορεί να αναπτύσσεται χωρίς τη στερέωση των δεσμών του με τις εργατικές μάζες. Ελεγε δε χαρακτηριστικά, "τι να συζητάμε για πρωτοπορία, όταν δεν ξέρουμε να συγχωνευτούμε με τη μάζα και να την αναδείξουμε".

* * *

Επίκαιρα, λοιπόν, ζητήματα που αφορούν την ικανότητα του κόμματος στην καθοδήγηση της ταξικής πάλης της εργατικής τάξης και που μπορούν να συνοψιστούν στην ένταση της προσπάθειας για ενίσχυσης των κομμουνιστικών χαρακτηριστικών, στη λειτουργία και τη δράση, στην αποφασιστική ενασχόληση με τη μελέτη και αφομοίωση της κοσμοθεωρίας από τα στελέχη και τα μέλη του κόμματος και στην ικανότητα να συνενώνουν αρμονικά τη θεωρία με την καθημερινή δράση. Ταυτόχρονα, η ευθύνη για την τήρηση των αρχών του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, της συλλογικότητας, του ελέγχου, αλλά και της κομμουνιστικής πειθαρχίας, της ενιαίας έκφρασης της πολιτικής από τα στελέχη και τα μέλη του κόμματος αποκτά τεράστια σημασία για την περιφρούρηση του χαρακτήρα του κόμματος και της πολιτικής του, αλλά και κρίσιμο ζήτημα για τη διεξαγωγή της ταξικής πάλης, Ιδιαίτερα στις σύγχρονες συνθήκες, που η γοργή ροή των γεγονότων και των εξελίξεων γίνεται αφορμή για την ιδεολογική επίθεση που εξαπολύει ο αντίπαλος, έτσι που παλιές θεωρίες να παρουσιάζονται ως νέες και, μάλιστα, τέτοιες που υποτίθεται ότι ανατρέπουν το μαρξισμό - λενινισμό, η θεωρία για το κόμμα, όπως την επεξεργάστηκε ο Λένιν, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της ιδεολογικής διαπάλης. Αρκεί και μόνο η αναφορά χαρακτηρισμών, όπως οι κομμουνιστές είναι δογματικοί, οπισθοδρομικοί, δεν επιτρέπουν τη δημιουργία ομάδων στο εσωτερικό του κόμματος, άρα πνίγουν την ελευθερία και τη δημοκρατία, για να φανεί ότι στο στόχαστρο της αντίπαλης προπαγάνδας, βρίσκονται οι αρχές και ο χαρακτήρας του κόμματος.

* * *

Η υπεράσπιση του χαρακτήρα και της ταυτότητας του κόμματος είναι θεμελιακό στοιχείο της λειτουργίας και της δράσης, αλλά και ζήτημα πρώτης γραμμής από την άποψη της επαγρύπνησης του ίδιου του κόμματος. Η πείρα του παγκόσμιου κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος, της ιστορίας των κομμουνιστικών κομμάτων, δίνει τη δυνατότητα να μας γίνεται, ολοένα και πιο αποφασιστικά, πεποίθηση το γεγονός ότι η υπόσκαψη του χαρακτήρα του κόμματος νέου τύπου, είναι το καλύτερο εργαλείο της αστικής τάξης στη στρατηγική της απέναντι στο εργατικό κίνημα. Ο αντικομμουνισμός, ως ιδεολογικό όπλο του κεφαλαίου, δεν εκφράζεται μονάχα με τις κατασταλτικού τύπου επιθέσεις όλων των μοχλών εξουσίας του, κράτος νόμοι, δικαιοσύνη, αστυνομία κλπ, αλλά και με την επιμονή στην ιδεολογική διείσδυση και επίδραση της αστικής ιδεολογίας μέσα στο εργατικό κίνημα. Η αντικειμενική βάση ανάπτυξης αυτής της προσπάθειας είναι υπαρκτή, έτσι ώστε ο οπορτουνισμός, γιατί περί αυτού πρόκειται όταν λέμε αστική ιδεολογία στο εργατικό κίνημα (είναι η πιο ισχυρή μορφή της γιατί είναι από τα μέσα), να μπορεί να αναπαράγεται και να αναπτύσσεται ως ιδεολογικό ρεύμα, ανεξάρτητα από τη μικρή ή τη μεγαλύτερη επιρροή του στην εργατική τάξη. Οι ρίζες του βρίσκονται στην ίδια την καπιταλιστική κοινωνία, ιδιαίτερα στο στάδιο του ιμπεριαλισμού. Η κοινωνική του βάση, το αστικοποιημένο προλεταριάτο, όπως έλεγε ο Ενγκελς, ή η εργατική αριστοκρατία, όπως την ονόμαζε ο Λένιν, υπάρχει και αναπαράγεται, όσο υπάρχει το μονοπωλιακό στάδιο του καπιταλισμού.

* * *

Η ανατροπή των σοσιαλιστικών καθεστώτων στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, η εξέταση των αιτιών που οδήγησαν σ' αυτήν, επέβαλε την ενασχόληση με τον υποκειμενικό παράγοντα, όχι γιατί πρέπει να εξετάζεται έξω από τις αντικειμενικές συνθήκες, όσο γιατί η διερεύνηση της επίδρασής τους στο κόμμα κατά την ανάπτυξη της θεωρητικής και πολιτικής του δράσης, συμβάλλουν στην προσπάθεια προσέγγισης οπορτουνιστικών λαθεμένων θεωριών, που αναπτύχθηκαν και εξελίχθηκαν, έτσι ώστε πολλά κομμουνιστικά κόμματα να διολισθήσουν και, τελικά, να χάσουν οριστικά τον επαναστατικό τους χαρακτήρα. Από το λεγόμενο "Ευρωκομμουνισμό", στη δεκαετία του 1970 στη Δυτική Ευρώπη, ως τη διαβόητη "Περεστρόικα", αυτά τα οπορτουνιστικά, αντεπαναστατικά ρεύματα, συνέβαλαν τα μέγιστα, ώστε να υπάρχουν φαινόμενα είτε διάλυσης κομμουνιστικών κομμάτων στην πορεία, ιδιαίτερα μετά τις ανατροπές, είτε άρνησης του επαναστατικού τους χαρακτήρα, μετατροπής τους σε σοσιαλδημοκρατικά και ενσωμάτωσής τους στο σύστημα. Ο Λένιν υπογράμμιζε ότι καθήκον του κόμματος δεν είναι να εξυπηρετεί το εργατικό κίνημα σε κάθε ξεχωριστό στάδιο του κινήματος, αλλά στο σύνολό του, προς τον τελικό σκοπό, γι' αυτό και πρέπει να περιφρουρεί την οργανωτική του αυτοτέλεια. Οταν εξέφραζε την εκτίμηση κατά την επαναστατική πάλη της περιόδου 1905 - 1907, έλεγε ότι ο μαρξιστής μπαίνει πρώτος στο δρόμο της άμεσης επαναστατικής πάλης και τον εγκαταλείπει τελευταίος, όταν δεν υπάρχει ίχνος ελπίδας τη συγκεκριμένη βεβαίως φάση για την επιτυχία της. Αναπροσαρμόζει την ταχτική του, ώστε να πετύχει τον πιο σύντομο δρόμο για τη νέα έφοδο προς το σκοπό.

* * *

Η ιστορική σημασία του 2ου Συνεδρίου του ΣΔΕΚΡ έγκειται στο γεγονός ότι έβαλε τις βάσεις για το κόμμα των μπολσεβίκων, το κόμμα της κοινωνικής επανάστασης και της δικτατορίας του προλεταριάτου. "Ο μπολσεβικισμός υπάρχει σαν ρεύμα πολιτικής σκέψης και σαν πολιτικό κόμμα από το 1903" (Λένιν, "Αριστερισμός παιδική αρρώστια του κομμουνισμού"). Αυτή η κατάληξη δεν ήταν τυχαία. Ολόκληρη περίοδο πριν, ο Λένιν και οι Ισκριστές (οπαδοί της εφημερίδας "Ισκρα", που καθοδηγούνταν από τον Λένιν, στους κόλπους της ρώσικης σοσιαλδημοκρατίας) όξυναν την ιδεολογική πάλη με τον "οικονομισμό και τους οικονομιστές", οπορτουνιστικό ρεύμα στη ρώσικη σοσιαλδημοκρατία και οπαδοί του Μπερνστάιν, προκειμένου να ξεκαθαρίσουν την υπόθεση της επαναστατικής δράσης από ένα αντεπαναστατικό ρεύμα και να προχωρήσουν πάνω στις αρχές του μαρξισμού τη δημιουργία του κόμματος. Η μπροσούρα του Λένιν "Τι να κάνουμε;" έπαιξε αποφασιστικό ρόλο για την επικράτηση του επαναστατικού ρεύματος στη ρώσικη σοσιαλδημοκρατία. Αυτή η διαπάλη, που εκφράστηκε στη συνέχεια μέσα στο κόμμα την εποχή του Λένιν, συνεχίστηκε και μετά το 2ο Συνέδριο, απ' αφορμή το οργανωτικό ζήτημα, αλλά η ζωή έδειξε πως πίσω απ' αυτό γινόταν πάλη για τη διατήρηση των επαναστατικών αρχών και στα προγραμματικά ζητήματα, στα ζητήματα στρατηγικής και ταχτικής. Από την ιστορία του ΚΚΣΕ (μπ.), που εγκρίθηκε από την ΚΕ του ΚΚΣΕ (μπ.) και εκδόθηκε στην ΕΣΣΔ το 1938 (ελληνική έκδοση "Τα νέα βιβλία" ΑΕ αθήνα 1945), σχετικά με τα συμπεράσματα του 2ου Συνεδρίου, αναφέρονται τα εξής:

"1) Το συνέδριο επισφράγισε τη νίκη του μαρξισμού ενάντια στον οικονομισμό, ενάντια στον ανοιχτό οπορτουνισμό.

2) Το συνέδριο ψήφισε το πρόγραμμα και το καταστατικό, δημιούργησε το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και καθόρισε έτσι τα πλαίσια για ένα ενιαίο κόμμα.3) Το συνέδριο φανέρωσε πως υπάρχουν σοβαρές οργανωτικές διαφωνίες, που δίχασαν το κόμμα σε μπολσεβίκους και μενσεβίκους. Οι πρώτοι υπερασπίζουν τις οργανωτικές αρχές της επαναστατικής σοσιαλδημοκρατίας, ενώ οι δεύτεροι κυλάνε στο βούρκο της πλαδαρότητας και του οπορτουνισμού.

4) Το συνέδριο έδειξε πως τους παλιούς οπορτουνιστές, που είχαν κιόλας νικηθεί από το κόμμα, τους "οικονομιστές", αρχίζουν να τους αντικαθιστούν σιγά σιγά μέσα στο κόμμα καινούριοι οπορτουνιστές, οι μενσεβίκοι.

5) Το συνέδριο δε στάθηκε στο ύψος του πάνω στα οργανωτικά προβλήματα, δίστασε, έδωσε κάπου - κάπου την υπεροχή στους μενσεβίκους. Μ' όλο που στο τέλος ξαναβρήκε τον εαυτό του, δεν κατόρθωσε, όχι μονάχα να ξεσκεπάσει τον οπορτουνισμό των μενσεβίκων στα οργανωτικά ζητήματα και να τους απομονώσει μέσα στο κόμμα, μα ούτε και να θέσει μπροστά στο κόμμα τέτοιο καθήκον.

Το τελευταίο αυτό ήταν μια από τις κυριότερες αιτίες, που ο αγώνας ανάμεσα στους μπολσεβίκους και τους μενσεβίκους, όχι μόνο δεν εκόπασε μετά το συνέδριο, μα αντίθετα οξύνθηκε ακόμα παραπάνω".

Το 2ο Συνέδριο του ΣΔΕΚΡ ήταν και θα παραμένει ιστορικό, γιατί εδραίωσε το μπολσεβικισμό σαν το συνεπές επαναστατικό ρεύμα στο εργατικό κίνημα. Ηταν ο μαρξισμός στην εποχή του ιμπεριαλισμού.

Σ. Κ.

    

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

20/9/2009

 -- Πορεία ρήξης με τον αναθεωρητισμό και τον οπορτουνισμό

17/5/2009

 -- Αντικομμουνισμός. Χτες και σήμερα

20/4/2008

 -- Ενα όνομα συνώνυμο της επανάστασης

25/1/2004

 -- «Για το Προλεταριακό Κόμμα Νέου Τύπου»

23/4/2000

 -- Θεμελιωτής του μαρξισμού στην εποχή του ιμπεριαλισμού