Για τη Σμύρνη της μνήμης και του έρωτα

Για τη Σμύρνη της μνήμης και του έρωτα

Η Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας Βόλου και οΓιάννης Κότσιρας, με αφορμή τα 90 χρόνια μνήμης στη Σμύρνη και την πρόσφατη κυκλοφορία του άλμπουμ τους «Η Σμύρνη του έρωτα», παρουσιάζουν στο Δημοτικό Θέατρο Βόλου «Μελίνα Μερκούρη» και την Πέμπτηστην «Τεχνόπολη» του Δήμου Αθηναίων(Πειραιώς 100, Γκάζι) μία παράσταση αφιερωμένη στη λαϊκή παράδοση και την έντεχνη δημιουργία της Σμύρνης. Συμμετέχουν στην ερμηνεία ο Θοδωρής Μέρμηγκας και ηΕιρήνη Τουμπάκη.

Το ρεπερτόριο της παράστασης απαρτίζεται από τραγούδια που έχουν σημαδέψει τη δεκαετία του '20, ενώ τα ίχνη τους φθάνουν έως και το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Πού να βρω γυναίκα να σου μοιάζει, Ομορφη Σμυρνιά, Ο Αντώνης ο Βαρκάρης, Μισιρλού, Το Γελεκάκι, Η Μικροπαντρεμένη κ.ά. Στοιχεία τόσο διαφορετικά μεταξύ τους γίνονται ένα στη μουσική που ανθεί στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης. Τραγούδια που αποτέλεσαν τον πρόδρομο της πειραιώτικης -ρεμπέτικης- σχολής, σπουδαίων συνθετών, όπως είναι οι Κώστας Σκαρβέλης, Δημήτρης Σέμσης, Παναγιώτης Τούντας, Σπύρος Περιστέρης, Νίκος Ρουμπάνης, Γιάννης Δραγάτσης ή Ογδοντάκης, Γιάννης Νταλγκάς, Κώστας Κοφινιώτης, Απόστολος Χατζηχρήστος και αρκετά παραδοσιακά αγνώστων δημιουργών. Τα τραγούδια αυτά δεν γράφτηκαν μόνο στη Σμύρνη. Είναι τραγούδια που έχουν κάθε είδους σχέση με τη Σμύρνη. Είτε γράφτηκαν εκεί, είτε προέρχονται από Σμυρνιούς δημιουργούς στον ελλαδικό χώρο.

Η καταστροφή του 1922 άλλωστε, έμελλε να αλλάξει κατά πολλούς τρόπους την πορεία της ελληνικής ιστορίας. Ανάμεσα στα άλλα, έμελλε να φέρει από τα μικρασιάτικα ακρογιάλια τους μεγάλους δεξιοτέχνες της Σμύρνης για να διασταυρώσουν την τέχνη τους με τους Ελληνες μουσικούς. Η μουσική που ερμηνεύουν οι Εστουδιαντίνες, οι ορχήστρες που απετέλεσαν το μεγαλύτερο «σπουδαστήριο» όπου δίδαξαν και μαθήτευσαν μεγάλοι Μικρασιάτες δημιουργοί, έφτασε στην Ελλάδα γύρω στα 1870, στην αρχή στις παρυφές της Αθήνας και πολύ σύντομα κατέκτησε και το κέντρο της πόλης των Αθηνών. Αυτό το είδος ορχήστρας έγινε η πρώτη και αυθεντικότερη μουσική γέφυρα, συνδυάζοντας αρμονικά τα ετερόκλητα εθνικά, μουσικά, πολιτιστικά και δημιουργικά στοιχεία δύο τόσο διαφορετικών κόσμων.

Η προτεινόμενη παράσταση αποτελεί μια σύγχρονη ερμηνευτική προσέγγιση, με έναν σημαντικό ερμηνευτή, τον Γιάννη Κότσιρα και με την Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας Βόλου, μία εξαιρετική ορχήστρα που συνεχίζει γνήσια και αισθαντικά την παράδοση των μεγάλων ορχηστρών που άνθισαν στη Μικρά Ασία. Με μεσογειακό ταμπεραμέντο, εξαιρετικές ερμηνείες και με την ιδιαίτερη ενορχηστρωτική ματιά της ορχήστρας, προβάλλεται ο βαθύς ερωτισμός που κρύβουν τα τραγούδια αυτά, με απόλυτο σεβασμό στην αυθεντική μουσική γραφή. Συμμετέχουν επίσης, το Λύκειο των Ελληνίδων Βόλου και η χορωδία «ΙΩΝΙΑ» υπό τη διεύθυνση της Κορνηλίας Φραγκογιάννη.

Το σμυρναίικο τραγούδι υπηρετήθηκε από αξεπέραστους οργανοπαίκτες και τις Εστουδιαντίνες τους, από μοναδικές φωνές και εμπνευσμένους δημιουργούς. Περίφημοι ήταν οι «σμυρναίικοι» αμανέδες, με πρώτο και καλύτερο το «σμυρναίικο μινόρε». «Στις κομπανίες τις σμυρναίικες και στα "παιχνίδια" λέγαμε το καημό μας με "μινόρε"» έλεγε η Αγγ. Παπάζογλου. «Με βιολοντσέλα, πιάνα, άρπες, σαντούρια, μαντολίνα, κιθάρες και βιολιά. Οσα "μινόρε" και να λέγαμε, δεν τα βαριόμασταν ποτέ. Ολοι παράγγελναν το "μινόρε" τους και όλοι το άκουγαν με λαχτάρα, γιατί λέγαμε τον πόνο μας που ήμαστε σκλαβωμένοι στην Τουρκιά. Με το "μινόρε" δεν τον ξεχνούσαμε, θέλαμε όλο να τον θυμόμαστε, ν' ανάβουμε μέσα μας καντήλι, ελπίδα, ζεστασιά: "Μόνο μια ώρα χαίρομαι, όταν γλυκοχαράζει/ Που αναπαύεται η καρδιά και δεν αναστενάζει" και εννοούσαμε τη σκλαβιά».

    

Μνήμη και παράδοση

Σε μια ξεχωριστή βραδιά, στις 9 Σεπτεμβρίου, στο Ηρώδειο, που θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει το αθηναϊκό κοινό, με 150 συντελεστές από τον Εβρο και τη Θράκη, μνήμη και παράδοση δίνουν τα χέρια. Ο μεγάλος δάσκαλος και ερμηνευτής της ελληνικής μουσικής Χρόνης Αηδονίδης, πλαισιωμένος από αυθεντικά παραδοσιακά συγκροτήματα, που θα έρθουν ειδικά για τη συναυλία στην Αθήνα, από την ιδιαίτερη πατρίδα του τη Θράκη, αλλά και τους μαθητές του, θα μας προσφέρει μια περιήγηση στην ιστορία και τη μουσική παράδοση της Θράκης, στα νανουρίσματα της Μακεδονίας, στους εντόνους ρυθμούς του Πόντου και στα Μοιρολόγια της Σμύρνης.

Επί σκηνής επαγγελματίες δεξιοτέχνες παραδοσιακών οργάνων, αλλά και μια παιδική χορωδία με μικρούς ταλαντούχους χορωδούς ηλικίας πέντε έως δέκα ετών, εκατόν πενήντα συνολικά συντελεστές, θα φέρουν το άρωμα της Θράκης, αλλά και της Σμύρνης. Στο πλευρό του Χρόνη Αηδονίδη, ο Πέτρος Γαϊτάνος και ηΓιώτα Νέγκα.

Ο Χρόνης Αηδονίδης σήμερα, με φωνή ακόμα πιο ώριμη αλλά και πιο γλυκιά και ευαίσθητη από εκείνη των νεανικών του χρόνων και με γνώση του «πού πονάει το κάθε τραγούδι», όπως λέει ο ίδιος, συνεχίζει να προσφέρει στην παραδοσιακή μουσική του τόπου μας μεταφέροντας στις επόμενες γενιές το έργο του, μέσα από τη διδασκαλία. Εχει διδάξει κατά καιρούς σε διάφορα Ωδεία και Ιδρύματα, ενώ σήμερα παραδίδει μαθήματα δύο φορές το μήνα στο Εργαστήρι Παραδοσιακής Μουσικής του Δήμου Αλεξανδρούπολης, του οποίου είναι καλλιτεχνικός διευθυντής. Είναι επίσης καλλιτεχνικός διευθυντής του Κέντρου Μελέτης Μουσικής Παράδοσης Θράκης, Μ. Ασίας και Ευξείνου Πόντου (τμήματος της Ε.Π.Α.Δ.Α.), επίτιμος πρόεδρος του Σωματείου: «Αρχείο Μουσικολοαγραφικής Παράδοσης Χρόνης Αηδονίδης» και ιδρυτικό μέλος του «Αρχείου Ελληνικής Μουσικής». Πολλές φορές βραβευμένος στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με παρουσία στην ελληνική δισκογραφία που ξεπερνά τα 60 έτη (έχει δισκογραφήσει περισσότερα από 450 τραγούδια) έχει πραγματοποιήσει αμέτρητες εμφανίσεις στη χώρα μας, αλλά και σ' όλο τον κόσμο.

«Η παραδοσιακή μουσική» -σημειώνει ο Χρόνης Αηδονίδης- είναι ζωντανή μουσική. Δεν είναι μουσειακό είδος. Ερχεται από τα βάθη των χρόνων με τη σφραγίδα του λεγόμενου ως "λαϊκού" ή "ανώνυμου" ποιητή. Αλλά όλοι ξέρουμε πως αυτός ο "λαϊκός ποιητής" δεν είναι ανώνυμος. Υπήρξε κάποιος ή κάποιοι, κατά καιρούς, που δημιούργησαν τα τραγούδια που σήμερα γνωρίζουμε ως παραδοσιακά. Την εποχή εκείνη όμως δεν μπορούσε ο δημιουργός να κατοχυρώσει τα πνευματικά του δικαιώματα και την πατρότητά του στα τραγούδια κι έτσι το τραγούδι κυκλοφορούσε από χωριό σε χωριό, περιοχή σε περιοχή, εποχή σε εποχή, αλλά ο αρχικός δημιουργός του ή ξεχνιόταν ή παρέμενε άγνωστος. Και πέραν τούτου, με το πέρασμα του χρόνου, καθένα απ' αυτά τα τραγούδια, ελλείψει της δυνατότητας ηχογράφησής τους, υπέστησαν από μεταγενέστερους ή από περιοχή σε περιοχή, διάφορες αλλοιώσεις και διασκευές, τόσο στο στίχο όσο και στη μουσική, ώστε να μη γνωρίζουμε ποια ακριβώς ήταν η αρχική μορφή του τραγουδιού και να μην έχει έτσι νόημα πια να αναζητούμε και τον αρχικό δημιουργό του. Σήμερα μιλάμε γι' αυτά τα τραγούδια της παράδοσης και πολλές φορές θα με έχετε ακούσει να λέω πως πρέπει να διατηρούμε αναλλοίωτη την παραδοσιακή μας μουσική, αυθεντική και ακέραια. Το πιστεύω και το λέω ακόμα. Πιστεύω όμως και κάτι ακόμα... Αυτά τα τραγούδια της παράδοσης, όπως μας τα κληροδότησαν οι πρόγονοί μας είναι ένας θησαυρός που δεν μπορούμε να τον αφήσουμε ανεκμετάλλευτο. Είναι μια πλούσια μουσική πηγή που μπορεί να αξιοποιηθεί, να εκφράσει και να αναγεννάται σε κάθε εποχή».

Το μουσικό πρόγραμμα της συναυλίας αποτελεί μουσική κατάθεση που αντικατοπτρίζει τη σχέση της Ελλάδας με την Ανατολή και έχει βαθιές ιστορικές ρίζες στο Βυζάντιο. Περιλαμβάνει μουσικές και τραγούδια της δημοτικής μας παράδοσης, τραγούδια της ξενιτιάς, της τάβλας, του γάμου, μοιρολόγια, βυζαντινούς ύμνους. Πρόκειται για μια θεαματική παράσταση γεμάτη κρουστά, έντονους ρυθμούς, τραγούδι και χορό.

Προπώληση: Πανεπιστημίου 39 (Στοά Πεσματζόγλου), τηλ. 210.7234.567, www.ticketservices.gr Τιμές εισιτηρίων: 21, 28, 34, 55, 68 ευρώ.