ΓΕΡΜΑΝΙΑ Το «τείχος του Βερολίνου» και η σημερινή πολιτική

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Το «τείχος του Βερολίνου» και η σημερινή πολιτική

Από τις φετινές πρωτομαγιάτικες εργατικές κινητοποιήσεις και τη συμπεριφορά της αστυνομίας του «ελεύθερου κόσμου»

Associated Press

Το «τείχος του Βερολίνου» (είχε κτιστεί τις πρωινές ώρες της 13ης του Αυγούστου 1961) έρχεται έντονα στην πολιτική επικαιρότητα για διάφορους λόγους. Μερικοί - και οι σοβαρότεροι απ' αυτούς - είναι ότι με την 40ή επέτειο από την οικοδόμησή του οι απανταχού πολέμιοί του βρίσκουν την ευκαιρία να μιλήσουν και να γράψουν για την «απανθρωπιά» της σοσιαλιστικής Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας και να αυτοεπαινεθούν για τον ανθρωπισμό και την αγάπη στην ελευθερία των καπιταλιστικών καθεστώτων. Να παρασιωπήσουν ταυτόχρονα ότι βασική ευθύνη για το χωρισμό της πόλης στα δύο είχαν οι πολιτικοί και οικονομικοί κυρίαρχοι των δυτικών καθεστώτων, ότι δηλαδή το «τείχος» ήταν μια από τις συνέπειες του «ψυχρού πολέμου», που μαινόταν τότε ανάμεσα στη ΓΛΔ και τη Δυτική Γερμανία (ΟΔΓ) και ανάμεσα στα δύο διεθνή στρατόπεδα - το σοσιαλιστικό και το ιμπεριαλιστικό.

Ενας ακόμα λόγος που επανήλθε πρόσφατα στη διεθνή επικαιρότητα το «τείχος» (έπεσε μαζί με το καθεστώς της ΓΛΔ πριν δέκα χρόνια) είναι ότι η εθνική διεύθυνση του Κόμματος Δημοκρατικού Σοσιαλισμού (ΚΟΔΗΣΟ) δημοσίευσε στις αρχές Ιούλη δήλωση για την επέτειο όπου αν και δεν αναφέρει τη λέξη «συγνώμη», είναι κάτι περισσότερο απ' αυτό. Γι' αυτό άλλωστε χαιρετίστηκε από τη σοσιαλδημοκρατία, αλλά προκάλεσε διαμαρτυρίες και αντιρρήσεις στις κομματικές γραμμές, ενώ άλλες πολιτικές δυνάμεις, ιδιαίτερα από τη Βαυαρία, επιμένουν ότι για να είναι ειλικρινής η δήλωση έπρεπε το ΚΟΔΗΣΟ να κάνει βαθύτερη υπόκλιση και να αναφέρει ρητά τη λέξη «συγνώμη» για το «τείχος». Η πολεμική συνδυάστηκε και με την υποψηφιότητα του στελέχους του ΚΟΔΗΣΟ Γκρέγκορ Γκίζι στο πόστο του «κυβερνώντος δημάρχου του Βερολίνου», στις εκλογές που θα γίνουν στις 21 του Οκτώβρη. Ο Γκίζι επιδιώκει (και πιστεύει) ότι αν συγκεντρώσει περισσότερες ψήφους από τον υποψήφιο του SPD, μπορεί πράγματι να γίνει «κυβερνών δήμαρχος», αλλά σε κάθε περίπτωση θα συμμετάσχει σε κυβέρνηση SPD-ΚΟΔΗΣΟ.

Η δήλωση

Associated Press

Η δήλωση της ηγεσίας του ΚΟΔΗΣΟ για το «τείχος» είναι σχετικά μακροσκελής, αλλά μερικά ουσιαστικά σημεία της υποστηρίζουν: «Η ίδρυση του τείχους ήταν η απόδειξη, που χύθηκε στο μπετόν, για την κατωτερότητα του σταλινικά διαμορφωμένου τύπου σοσιαλισμού της ΓΛΔ απέναντι στον υπαρκτό τότε τύπο καπιταλισμού στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας». Και παρακάτω: «Η κατασκευή του τείχους τουΒερολίνου δεν ήταν λύση για να σωθεί η ύπαρξη της ΓΛΔ... Σαν δημοκράτισσες, σοσιαλίστριες και δημοκράτες σοσιαλιστές... δεν μπορούμε να δικαιολογήσουμε την τότε προσπάθεια σωτηρίας της ΓΛΔ με το τείχος». Αναφέρεται επίσης ότι, το ΚΟΔΗΣΟ@@@@@@@@@@@@;;;;;; του ΝΑΤΟ και των συμμάχων του στον εξαναγκασμό της ίδρυσης του τείχους, κανένας λόγος για την αφαίμαξη της ΓΛΔ τότε, ούτε ότι η απόφαση για την ίδρυση δεν ήταν αποκλειστική απόφαση της ΓΛΔ - και ούτε μπορούσε να είναι - αλλά απόφαση της ηγεσίας του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Τη δήλωση την ψήφισε όλη η διεύθυνση, με εξαίρεση την Σάρα Βάγκενκνεχτ (ηγετικό στέλεχος της Κομμουνιστικής Πλατφόρμας του ΚΟΔΗΣΟ), που σε συνέντευξη Τύπου είπε ότι η δήλωση «δεν ανταποκρίνεται στις ιστορικές πραγματικότητες που οδήγησαν στην κατασκευή του τείχους και εμπεριέχει βασική απονομιμοποίηση της ΓΛΔ». Η ίδια δήλωσε στο περιοδικό «Κονκρέτ» του Αμβούργου (τεύχος Αυγούστου): «Αν μια χώρα (η ΓΛΔ) πληρώνει δισεκατομμύρια για επανορθώσεις, και η άλλη (η ΟΔΓ) εισπράττει παχυλή βοήθεια ανοικοδόμησης, αυτό κάτω απ' όλες τις συνθήκες έχει οικονομικές συνέπειες και δεν είναι απόδειξη της κατωτερότητας του σταλινικά διαμορφωμένου τύπου σοσιαλισμού της ΓΛΔ».

Η άλλη δήλωση

Associated Press

Πρέπει να σημειωθεί ότι η δήλωση της ηγεσίας διαφέρει κατά πολύ από τη δήλωση της Ιστορικής Επιτροπής του κόμματος αυτού. Η Επιτροπή (αποτελείται από ιστορικούς και άλλους επιστήμονες) υπογραμμίζει ανάμεσα στα άλλα ότι μετά την κατασκευή του «τείχους» σημειώθηκε οικονομική σταθεροποίηση της ΓΛΔ, αυξήθηκε το διεθνές κύρος της, τα δύο γερμανικά κράτη έγιναν μέλη του ΟΗΕ, σημειώθηκε «σταδιακή ομαλοποίηση» των σχέσεων των δύο γερμανικών κρατών και σταθεροποιήθηκε το στάτους κβο και έτσι διαφυλάχτηκε η ειρήνη.

Οπως προαναφέραμε, η δήλωση της ηγεσίας δεν εγκρίνεται από αρκετά μέλη της κομματικής βάσης και συχνά δημοσιεύονται επιστολές αναγνωστών που την επικρίνουν. Για τον ίδιο λόγο παραιτήθηκε από το πόστο του ο πρόεδρος του ΚΟΔΗΣΟ στη Σαξωνία. Η «Νόιες Ντόιτσλαντ» (13 του Ιούλη) δημοσίευσε σχετικά την ακόλουθη είδηση: «Λόγω των πρόσφατων συζητήσεων στο ΚΟΔΗΣΟ για το παρελθόν εγκατέλειψαν το κόμμα μέλη, αλλά δε σημειώθηκε κύμα εξόδου. Οπως προκύπτει από ερωτήσεις του (γερμανικού πρακτορείου ειδήσεων) ΟΡΑ στις ηγεσίες των κρατιδίων... το κόμμα έχασε μερικές εκατοντάδες από τα 84.000 μέλη του».

Ο Ουίλιαμ Φουλμπράιτ για το «τείχος»

Τη στιγμή που η ηγεσία του ΚΟΔΗΣΟ αποστασιοποιείται κατά τον προαναφερόμενο τρόπο από τον «σταλινικό» σοσιαλισμό της ΓΛΔ, αντιφασίστες και μαρξιστές επιστήμονες και άλλοι θεώρησαν καθήκον τους με τα μέσα ενημέρωσης που διαθέτουν να της υπενθυμίσουν μερικές από τις πραγματικότητες εκείνης της εποχής και ότι κάθε χώρα παίρνει μέτρα άμυνας, όταν ο γείτονας επιδιώκει να τη διαλύσει.

Ας δούμε, λοιπόν, πώς εμφανίζεται από αυτή την πλευρά η κατάσταση στις αρχές του 1961. Ας αρχίσουμε με τη δήλωση μιας αμερικανικής προσωπικότητας, του Ουίλιαμ Φουλμπράιτ, προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικής Πολιτικής της Γερουσίας των ΗΠΑ. Μπροστά στην επικίνδυνη κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στην Κεντρική Ευρώπη, ο Φουλμπράιτ δήλωσε στις 30 του Ιούλη σε αμερικανικό τηλεοπτικό κανάλι: «Η αλήθεια είναι, και απ' αυτό ξεκινώ, ότι οι Ρώσοι μπορούν έτσι ή αλλιώς κάθε στιγμή να κλείσουν τα σύνορα. Νομίζω ότι μ' αυτό εμείς δε χάνουμε πολλά... Αν θέλουν να κλείσουν τα σύνορα, μπορούν να το κάνουν κιόλας την άλλη βδομάδα - και μάλιστα χωρίς να παραβιάζουν συμφωνία. Δεν καταλαβαίνω γιατί οι Ανατολικογερμανοί δεν έκλεισαν από πολύ καιρό τα σύνορά τους, γιατί πιστεύω ότι έχουν κάθε δικαίωμα γι' αυτό». Η δήλωση του Φουλμπράιτ μεταδόθηκε περιληπτικά από τη δυτικογερμανική τηλεόραση λίγες μέρες πριν την ανέγερση του τείχους και δημοσιεύτηκε (όπως πιο πάνω) στον «Spiegel» στο τεύχος 52 του 1993.

Ο Φουλμπράιτ, λοιπόν, διαπίστωνε την επικίνδυνη κατάσταση για την ειρήνη και θεωρούσε ως αυτονόητο δικαίωμα της ΕΣΣΔ και της ΓΛΔ να πάρουν μέτρα άμυνας (κατά της εχθρικής πολιτικής κατά της ΓΛΔ). Στην ίδια γραμμή κινήθηκε και η απειλή του Νικίτα Χρουστσόφ το Νοέμβρη του 1958 (το λεγόμενο τελεσίγραφο Χρουστσόφ) ότι θα κλείσει χωριστή ειρήνη με τη ΓΛΔ, με όλες τις (αρνητικές) συνέπειες για το Δυτικό Βερολίνο. Γιατί το τμήμα αυτό της πόλης βρισκόταν μέσα στο έδαφος της ΓΛΔ και χρησιμοποιούνταν από τους εχθρούς του σοσιαλισμού ως κέντρο υπονόμευσης της σοσιαλιστικής Γερμανίας. Μέσα από τα ανοιχτά σύνορα μεταξύ των δύο Βερολίνων είχαν εγκαταλείψει τη ΓΛΔ έως το 1960 περί τα δύο εκατομμύρια κάτοικοι.

Η «βιτρίνα του ελεύθερου κόσμου»

Ο ιστορικός, καθηγητής (της ΓΛΔ) Ούλριχ Χουάρ έγραψε τον Ιούλη αυτού του χρόνου σε περιοδικό του Βερολίνου για τον πόλεμο που διεξαγόταν κατά της ΓΛΔ μέσω του ΔυτικούΒερολίνου, το οποίο αποκαλούσαν: «Βιτρίνα του ελεύθερου κόσμου», «Πάσσαλος στο σώμα της ΓΛΔ», «Φθηνότερη ατομική βόμβα»: «Το προγεφύρωμα αυτό του ιμπεριαλισμού χρησιμοποιούνταν για διείσδυση πρακτόρων στη ΓΛΔ και για προσέλκυση πολιτών της ΓΛΔ στη Δύση, ήταν κέντρο του "ψυχρού πολέμου", βάση εξόρμησης για υπονομευτικές ενέργειες, κέντρο προπαγάνδας των ιμπεριαλιστικών κοντσέρν των ΜΜΕ, βάση για (κατά καιρούς) πάνω από 80 μυστικές υπηρεσίες. Από το Δυτικό Βερολίνο οργανώθηκαν μέσα στη ΓΛΔ και χρηματοδοτήθηκαν παράνομες δραστηριότητες της "έρπουσας αντεπανάστασης"». Ο ιστορικός αναφέρει εδώ μια σειρά από γεγονότα, όπως εμπάργκο κατά της ΓΛΔ, μη τήρηση από τη δυτική πλευρά ανειλημμένων υποχρεώσεων παράδοσης εμπορευμάτων, ιδίως πρώτων υλών, ανταλλακτικών και ειδών τεχνολογίας, κερδοσκοπίες με το νόμισμα, προσέλκυση επιστημόνων, μηχανικών, γιατρών, ειδικευμένου τεχνικού προσωπικού - που όλοι είχαν σπουδάσει δωρεάν σε ανώτατες σχολές της ΓΛΔ κλπ. Καταστροφική για τη ΓΛΔ υπήρξε και η ιδεολογική υπονόμευση της ΓΛΔ με βάση το Δυτικό Βερολίνο.

Ζημιές 400-500 δισ. μάρκων

Υπενθυμίζει δε ο δόκτορας Γκότχαρντ Βάλτερ από τη Λιψία, που σε επιστολή του, δημοσιευόμενη στη «Νόιες Ντόιτσλαντ» (24 του Ιούλη) υπογραμμίζει: «Οι συνολικές ζημιές της ΓΛΔ με τις επανορθώσεις, που μόνο αυτή κατέβαλε, με τον οικονομικό αποκλεισμό και την κερδοσκοπία στο νόμισμα ανέρχονται μέχρι την κατασκευή του τείχους, σύμφωνα με διεθνείς εκτιμήσεις, σε 400-500 δισεκατομμύρια μάρκα Γερμανίας».

Τρεις άλλες απαντήσεις για το «τείχος»

Γνωστά πέρα από τα σύνορα της Γερμανίας είναι τρία ονόματα που παραθέτω και που από τη δική τους σκοπιά δίνουν απάντηση για την ανάγκη της οικοδόμησης του «τείχους». Πρόκειται για τον ποιητή Στέφαν Χερμλίν, τον μυθιστοριογράφο Μπρούνο Απιτς και τον μουσικοσυνθέτη Πάουλ Ντεσάου. Απάντησαν τότε σε επιστολή των Δυτικογερμανών συγγραφέων Γκίντερ Γκρας και Βολφντίτριχ Σνούρε για το «τείχος»:

Στέφαν Χερμλίν: «Η αδικία της 13ης Αυγούστου; Για ποια αδικία μιλάτε; Οταν διαβάζει τις εφημερίδες σας και ακούει τους ραδιοσταθμούς σας θα μπορούσε να πιστέψει κανείς ότι είναι μόλις τέσσερις μέρες που μια μεγάλη πόλη χωρίστηκε στα δύο με μια πράξη βίας. Μια όμως που έχω καλή μνήμη και εδώ και δεκατέσσερα χρόνια ζω πάλι σ' αυτή την πόλη, θυμάμαι ότι ζω σε μια διασπασμένη πόλη από τα μέσα του 1948, μια πόλη με δύο δημάρχους, δύο διοικήσεις, δύο ειδών αστυνομία, δύο κοινωνικά συστήματα, σε μια πόλη κυριαρχούμενη από δύο διαμετρικά αντίθετα σχέδια ζωής. Η διάσπαση του Βερολίνου άρχισε στα μέσα του 1948 με τη γνωστή νομισματική μεταρρύθμιση (που επέβαλαν οι Δυτικοί). Αυτό που ακολούθησε στις 13 του Αυγούστου ήταν ένα λογικό μέτρο σε μια εξέλιξη που δεν άρχισε από τούτη την πλευρά της πόλης...».

Μπρούνο Απιτς (έγκλειστος στο ναζιστικό στρατόπεδο του Μπούχενβαλντ): «...Πριν μιλήσετε μαζί μου για την αδικία της 13ης Αυγούστου, θα 'θελα να σας συμβουλεύσω να σκεφθείτε για τις ιστορικές αιτίες που οδήγησαν την κυβέρνησή μου στα μέτρα αυτή τη μέρα. Ισως, αν κάνατε τον κόπο να σκεφθείτε καλύτερα γι' αυτά, θα διορθώνατε λιγάκι την εικόνα που έχετε σχηματίσει για τον κόσμο».

Ιλκί Ερεμπουργκ: «"Πρέπει να σβήσουμε τη φωτιά, πριν καταστραφεί το σπίτι". Εσείς απέναντι δε γνωρίζετε καν ότι το σπίτι σας καίγεται. Για σβήσιμο δεν μπορεί να γίνεται λόγος. Πόσοι από εσάς ανεχθήκατε να απαγορευτεί το κόμμα της εργατικής τάξης, το KKD (Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας), αλλά να επιτραπούν φασιστικές οργανώσεις νεολαίας. Εσείς ανεχθήκατε την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία και την χρήση των ατομικών βομβών, τους πολλούς ναζιστές, που σε εσάς κατέχουν υψηλά αξιώματα... Και σε εσάς τραγουδάνε πάλι το "Γερμανία, Γερμανία, πάνω από όλα!". Ολα αυτά τα ανεχθήκατε και τα ανέχεστε ακόμα».

(Τα αποσπάσματα είναι από το βιβλίο τσέπης του εκδοτικού Rowhlt - Verlahg, Reinbek, 1961 με τον τίτλο: «Το τείχος ή η 13η του Αυγούστου»).