ΑΝΤΑΡΚΤΙΚΗ Οι αιώνιοι πάγοι λιώνουν όλο και πιο γρήγορα

ΑΝΤΑΡΚΤΙΚΗ

Οι αιώνιοι πάγοι λιώνουν όλο και πιο γρήγορα

Η πρώτη καταγεγραμμένη απώλεια πλάκας πάγου στην Ανταρκτική σημειώθηκε πριν από 25 χρόνια. Ενα κομμάτι της πλάκας Λάρσεν Α, εμβαδού 350 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που είχε φωτογραφηθεί από δορυφόρο το 1986, δεν υπήρχε πια στην αντίστοιχη φωτογραφία του 1988, χωρίς κανείς να ξέρει με ποιο τρόπο συνέβη αυτή η απότομη μεταβολή. Το 1996, οι επιστήμονες παρατήρησαν έκπληκτοι την πλάκα πάγου του πρίγκιπα Γουσταύου να εξαφανίζεται το ίδιο απότομα. Σε αεροφωτογραφίες πριν από το γεγονός, ο παγετώνας Σιόγκρεν που τροφοδοτούσε την πλάκα είχε ομαλή επιφάνεια, σαν ένα ποτάμι πάγου που έρεε αργά προς τη θάλασσα. Μετά την κατάρρευση της πλάκας του πρίγκιπα Γουσταύου, ο παγετώνας Σιόγκρεν ήταν γεμάτος ρωγμές και είχε ένα βαθούλωμα στη μέση, ενώ έρεε με πολλαπλάσια ταχύτητα. Τεράστια παγόβουνα αποκόπτονταν από το άκρο του, που τώρα βρίσκεται 15 χιλιόμετρα πιο μέσα στο φιόρδ σε σχέση με πριν. Το 1995, το φιόρδ Σιόγκρεν είχε πλάκα πάγου πάχους 600 μέτρων. Τώρα έχει μόνο νερό και η πλάκα πάγου πρίγκιπας Γουσταύος έχει μετονομαστεί σε κανάλι πρίγκιπα Γουσταύου...

Ως αποτέλεσμα της απότομης κατάρρευσης της πλάκας πάγου Λάρσεν Β το καλοκαίρι του 2002 και της διάλυσής της σε εκατοντάδες παγόβουνα μέσου πλάτους 130 μέτρων, ύψους 160 μέτρων και μήκους ενός χιλιομέτρου, περίπου 150 κυβικά χιλιόμετρα παγετωνικού πάγου έρευσαν στη θάλασσα. Τόσο μεγάλο ήταν το φορτίο που αφαιρέθηκε από το φλοιό της Γης, που ο ρυθμός τεκτονικής ανόδου της επιφάνειας του εδάφους στην περιοχή αυξήθηκε από 0,3 εκατοστά σε 0,8 εκατοστά το χρόνο.

Αρνητικό ισοζύγιο

Η απώλεια πάγου μέσα από αυτές τις διαδικασίες δεν αναπληρώνεται. Παρά την αυξημένη χιονόπτωση σε αρκετές περιοχές της Ανταρκτικής, υπολογίζεται ότι η ήπειρος χάνει κάθε χρόνο 190 δισεκατομμύρια τόνους πάγου. Ο πάγος αυτός ανεβάζει το επίπεδο της θάλασσας με το που θα πέσει σ' αυτή (επειδή ο πάγος είναι λιγότερο πυκνός από το υγρό νερό, ένα μέρος του προεξέχει, αλλά το παγόβουνο στο σύνολό του εκτοπίζει την ίδια μάζα νερού που θα συνεισφέρει στη θάλασσα όταν λιώσει τελείως).

Οι παγετώνες της Ανταρκτικής «ρηχαίνουν» κατά 10 μέτρα το χρόνο. Το κρίσιμο ερώτημα είναι η σχέση ανάμεσα σε αυτό το ρυθμό και τη σταδιακή συρρίκνωση των παγετώνων που συνέβη μετά το τέλος της τελευταίας παγετωνικής περιόδου, πριν από 12.000 χρόνια. Ειδικότερης σημασίας είναι το ερώτημα κατά πόσο η κατάρρευση των πλακών πάγου της δυτικής Ανταρκτικής είναι πράγματι πρωτοφανέρωτο φαινόμενο.

Ερευνες έδειξαν ότι τόσο η πλάκα πάγου πρίγκιπας Γουσταύος, όσο και η Λάρσεν Α είχαν καταρρεύσει τουλάχιστον μια φορά τα τελευταία 4.000 χρόνια. Αντίθετα, η ανάλυση πυρήνων πάγου που εξάχθηκαν από τα υπολείμματα της πλάκας πάγου Λάρσεν Β έδειξαν ότι έχει ζωή τουλάχιστον 11.000 ετών και ενδεχομένως να είχε μείνει ανέπαφη τα τελευταία 100.000 χρόνια, απ' όταν άρχισε δηλαδή η τελευταία παγετωνική περίοδος. Αυτό σημαίνει ότι η κατάρρευση της πλάκας πάγου Λάρσεν Β και οι άλλες που ενδεχομένως θα ακολουθήσουν είναι μια ιστορική ανωμαλία.

Επιταχυνόμενη διαδικασία

Οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι υπάρχουν πολλές παράμετροι που δεν γνώριζαν. Για παράδειγμα, τα τελευταία 30 χρόνια η ταχύτητα των ανέμων στη χερσόνησο της Ανταρκτικής έχει αυξηθεί κατά 10-15%, με αποτέλεσμα οι άνεμοι να παρασύρουν επιπλέον 50 έως 150 δισεκατομμύρια τόνους χιονιού στη θάλασσα, που αλλιώς θα συνέβαλλαν στο κλείσιμο των ρωγμών στις πλάκες και τους παγετώνες με νέο πάγο. Αλλες πλάκες πάγου στην ενδοχώρα, που συγκρατούν παγετώνες κατά πολύ μεγαλύτερους εκείνων της χερσονήσου, στην ουσία κρέμονται από μια κλωστή, καθώς θερμά ωκεάνια ρεύματα τις αδυνατίζουν από το κάτω μέρος τους.

Το εύρος των συνεπειών της κατάρρευσης των πλακών πάγου στους παγετώνες της Ανταρκτικής θα παραμείνει ασαφές για αρκετό καιρό ακόμα. Μελέτη που δημοσιεύτηκε πέρσι αποκαλύπτει ότι η ταχύτητα ενός παγετώνα συνεχίζει να αυξάνεται 15 χρόνια μετά την απώλεια της πλάκας πάγου που τον περιόριζε. Ισως αυτό εξηγεί το γεγονός ότι σύμφωνα με ακόμα πιο πρόσφατη μελέτη η απώλεια πάγου της Ανταρκτικής αυξάνει κατά 25 κυβικά χιλιόμετρα κάθε χρόνο. Τέτοια αυξανόμενη απώλεια πάγου θέτει υπό αμφισβήτηση τις εκτιμήσεις για άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά μόλις 18-59 εκατοστά ως το 2100. Προσαρμοσμένες με τα νέα δεδομένα εκτιμήσεις ανεβάζουν τη μεταβολή στα 75-190 εκατοστά. Τα οικονομικά και πολιτικά παιχνίδια που παίζονται στον καπιταλισμό από τα μονοπώλια και τις κυβερνήσεις που εκπροσωπούν τα συμφέροντά τους, χρησιμοποιώντας ως αποδεικτικό τη μια ή την άλλη επιστημονική μελέτη δεν βοηθούν να βγει ακριβές συμπέρασμα για το πόσο τελικά θα ανέβει η στάθμη της θάλασσας.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American