ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
Μονόδρομος η κατάκτηση επαναστατικής στρατηγικής και τακτικής
Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που εκπρόσωποι κομμουνιστικών κομμάτων από διάφορες χώρες συναντιούνται για να κουβεντιάσουν σχετικά ζητήματα. Αλλωστε, πρόσφατα, στα τέλη του Νοέμβρη, πραγματοποιήθηκε στη Βηρυτό η 14η Διεθνής Συνάντηση των Κομμουνιστικών κι Εργατικών Κομμάτων, με τη συμμετοχή 60 ΚΚ, τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάστηκαν από τις σελίδες του «Ριζοσπάστη» και τον «902.gr».
Εκείνο, λοιπόν, που έχει ενδιαφέρον είναι να αναδείξουμε, και με αφορμή τη συνάντηση στη Μόσχα, ορισμένα βασικά στοιχεία της ιδεολογικής - πολιτικής αντιπαράθεσης, που διεξάγεται στις γραμμές του διεθνούς κομμουνιστικού κι εργατικού κινήματος.
Το ζήτημα της παγκόσμιας «αριστερής στροφής» και του άλλου «μείγματος διαχείρισης»
Λέμε ορισμένα, γιατί είναι δύσκολο να δοθεί μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας το σύνολο της αντιπαράθεσης. Ενα από τα ζητήματα που προέκυψαν τέθηκε εισαγωγικά από το κόμμα που διοργάνωσε τη συνάντηση. Ο Πρόεδρος της ΚΕ του ΚΚ Ρωσικής Ομοσπονδίας (ΚΚΡΟ), Γκενάντι Ζιουγκάνοφ, εκτίμησε πως «η παγκόσμια αριστερή στροφή είναι σχεδόν αναπόφευκτη», και αφού εκθείασε την Κίνα και το Βιετνάμ για τους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, στη συνέχεια ανέδειξε τις ανερχόμενες «οικονομίες» των BRICS, εκτιμώντας πως πρόκειται για χώρες όπου υπάρχει ισχυρή κρατική ρύθμιση της οικονομίας και πρόσθεσε πως κι αλλού «ψάχνουν να βρουν λύση μέσα από αριστερές λύσεις, όπως φαίνεται και από την επιδίωξη του Ομπάμα να συρρικνώσει τα προνόμια των τραπεζών, να προωθήσει την Κοινωνική Ασφάλιση, τη χρηματοδότηση της Εκπαίδευσης. Ακόμη και η ενωμένη Ευρώπη προσπαθεί να βάλει φίμωτρο στον καπιταλισμό, στις αγορές, στο φιλελευθερισμό, στις τράπεζες, και λαμβάνει μέτρα που έχουν σοσιαλιστικό χαρακτήρα».
Το ΚΚΕ, με τις παρεμβάσεις του στη συνάντηση της Μόσχας, έθεσε τεκμηριωμένα τις θέσεις, σημειώνοντας:
«H επίθεση του κεφαλαίου είναι ισχυρή και ενιαία. Ο στόχος της είναι η παραπέρα μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης, η ενίσχυση της κερδοφορίας των μονοπωλίων και η επιδίωξη της μεταφοράς των συνεπειών της κρίσης στο λαό. Το καθεστώς της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο γεννάει και οξύνει τα κοινωνικά προβλήματα. Στο έδαφος του καπιταλισμού δεν μπορούν να ικανοποιηθούν οι λαϊκές ανάγκες!
Αυτό το στόχο της επίθεσης στα δικαιώματα της εργατικής τάξης τον υλοποιούν με συνέπεια, συνολικά, οι δυνάμεις που διαχειρίζονται τον καπιταλισμό και την κρίση του. Κι αυτό, ανεξάρτητα από τη μορφή διαχείρισης. Ανεξάρτητα αν εφαρμόζεται περιοριστική πολιτική, όπως γίνεται στις χώρες της ΕΕ, που βαθαίνει την ύφεση της καπιταλιστικής οικονομίας ή επεκτατική πολιτική, όπως γίνεται στις ΗΠΑ, που διογκώνει τα ελλείμματα και το χρέος.
Σε κάθε περίπτωση, τις συνέπειες τις πληρώνουν οι λαοί. Με τη μείωση των μισθών και των συντάξεων, την υψηλή ανεργία, την κατάργηση εργασιακών, κοινωνικο-ασφαλιστικών δικαιωμάτων, την εμπορευματοποίηση των κοινωνικών υπηρεσιών, τις ιδιωτικοποιήσεις, τα σκληρά φορολογικά μέτρα.
Ακούμε πολλές φορές πως για την επιδείνωση της κατάστασης της εργατικής τάξης, της αγροτιάς, των μεσαίων στρωμάτων της πόλης, για την υπονόμευση του μέλλοντος της νεολαίας ευθύνεται ο "άγριος" καπιταλισμός, ο νεοφιλελευθερισμός, ο καζινοκαπιταλισμός.
Ευθύνεται το σύστημα που στηρίζεται στην εξουσία των μονοπωλίων και στην καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής.
Η ζωή δείχνει πως είναι αδύνατο να ακολουθηθεί πολιτική προς όφελος των εργαζομένων, όσο η εξουσία, τα οικονομικά εργαλεία, ο πλούτος είναι στα χέρια του κεφαλαίου. Πρόκειται για καλοστημένη παγίδα που έχουμε υποχρέωση να αποκαλύψουμε, να αντιπαλέψουμε και να θέσουμε ανοιχτά, αποφασιστικά την αλήθεια στους λαούς.
Πράγματι, σήμερα, σε ορισμένες καπιταλιστικές χώρες δεν έχει εκδηλωθεί η κρίση και υπάρχουν ρυθμοί καπιταλιστικής ανάπτυξης. Αυτό συμβαίνει ως αποτέλεσμα του νόμου της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης. Η Ελλάδα πριν την κρίση είχε σχετικά υψηλούς ρυθμούς καπιταλιστικής ανάπτυξης για ένα διάστημα περίπου 20 χρόνων! Εκείνη την περίοδο είχε εκδηλωθεί η κρίση των "ασιατικών τίγρεων", η κρίση στη Ρωσία και στην Τουρκία, σε ορισμένες άλλες χώρες. Στην Ελλάδα τώρα υπάρχει κρίση, όταν η αστική στατιστική δείχνει πως στη Ρωσία και στην Τουρκία υπάρχουν ρυθμοί ανάπτυξης. Ομως, ακόμη κι εκεί που η καπιταλιστική μηχανή έχει πάρει μπρος, η ανάπτυξη έχει το στίγμα της πιο άγριας εκμετάλλευσης, γίνεται στη βάση των ερειπίων των εργατικών, λαϊκών δικαιωμάτων».
Το ζήτημα των «εθνικών ιδιαιτεροτήτων»
Ενα άλλο σημείο, που προέκυψε από τη συζήτηση, ήταν αυτό των λεγόμενων «εθνικών ιδιαιτεροτήτων». Ο εκπρόσωπος του ΚΚ Κίνας εστίασε ακριβώς στις «κινεζικές ιδιαιτερότητες του σοσιαλισμού», όπως είναι το λεγόμενο «άνοιγμα της οικονομίας», με το οποίο εννοείται η όλο μεγαλύτερη ενσωμάτωση της Κίνας στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία και «η απελευθέρωση παραγωγικών δυνάμεων», με την οποία εννοείται η ανάπτυξη κι ενίσχυση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής.
Στην πραγματικότητα, κι όπως εκτιμά το Κόμμα μας στις Θέσεις για το 19ο Συνέδριο, «στη σημερινή Κίνα, το ΚΚΚ καθοδηγεί τον καπιταλιστικό δρόμο ανάπτυξης, αναπτύσσει σχέσεις με τη "σοσιαλιστική Διεθνή". Η πορεία και γενικότερα οι θέσεις περί της "μεικτής οικονομίας" που παλιότερα υποστήριζε η σοσιαλδημοκρατία, του "σοσιαλισμού της αγοράς" ασκούν αρνητική επίδραση στο κομμουνιστικό κίνημα, αξιοποιούνται πολύπλευρα σε βάρος του».
Ο εκπρόσωπος του ΚΚ Κίνας αναφέρθηκε στην προσπάθεια που κάνει το κόμμα του τα τελευταία χρόνια για την «κινεζοποίηση του μαρξισμού», όπως είπε, ώστε η θεωρία του μαρξισμού να ανταποκριθεί στην κινεζική πραγματικότητα.
Οπως σημείωσε το ΚΚΕ στην αρχική τοποθέτησή του, «το Κόμμα μας υπερασπίζεται τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής επανάστασης και οικοδόμησης και απορρίπτει τη λογική των "εθνικών μοντέλων", που επί της ουσίας αναιρούν αυτές τις νομοτέλειες».
Η τοποθέτηση αυτή του Κόμματός μας προκάλεσε συζήτηση, κυρίως από άλλα κόμματα, που παρουσιάζουν την Κίνα ως «μοντέλο σοσιαλιστικής ανάπτυξης». Ετσι, π.χ., το ΚΚ Ινδίας εστίασε στο ζήτημα των λεγόμενων «εθνικών ιδιαιτεροτήτων» και στην ανάγκη αυτές να λαμβάνονται υπόψη από τα ΚΚ, υποστηρίζοντας επί της ουσίας τις θέσεις του ΚΚ Κίνας.
Χρειάστηκε, εκ μέρους του ΚΚΕ, να διευκρινίσουμε τα εξής: «Φυσικά και στην πάλη μας είναι αναγκαίο να υπολογίζουμε τις εθνικές ιδιαιτερότητες, όπως, π.χ., το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας, τη γεωγραφική θέση της, πολιτιστικές παραδόσεις κ.ά. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι μπορούμε να επικαλούμαστε τις εθνικές ιδιαιτερότητες για να παραιτηθούμε από τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής επανάστασης. Αυτή είναι μια πολύ παλιά συζήτηση, που ξεκίνησε μετά τη Μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, όταν ορισμένα κόμματα, στο όνομα των εθνικών ιδιαιτεροτήτων της Ρωσίας, έθεταν ζήτημα παραίτησης από την πείρα αυτής της μεγάλης Επανάστασης. Στη συνέχεια αυτό οδήγησε στη Δυτική Ευρώπη σε μια σειρά ΚΚ, κάτω από την επίκληση των εθνικών ιδιαιτεροτήτων, στην επικράτηση του ρεύματος του "ευρωκομμουνισμού", το οποίο επί της ουσίας παραιτήθηκε από τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής επανάστασης, από τη δικτατορία του προλεταριάτου και γενικά από την επαναστατική πάλη. Αυτά τα κόμματα θεωρούσαν πως μέσω των "δομικών μεταρρυθμίσεων" και της "πολιτικής δημοκρατίας" μπορεί να μετασχηματιστεί το καπιταλιστικό σύστημα σε σοσιαλιστικό. Θεωρούμε πως η ζωή διέψευσε αυτές τις προσεγγίσεις».
Επιπλέον, χρειάστηκε επιγραμματικά να σταθούμε στα συμπεράσματα του ΚΚΕ από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ που διατυπώνονται στην Απόφαση του 18ου Συνεδρίου.
Το ζήτημα της συμμετοχής των κομμουνιστών στις αστικές κυβερνήσεις και των ενδιάμεσων σταδίων προς το σοσιαλισμό
Στην αρχική μας τοποθέτηση σημειώσαμε: «Ως Κόμμα αποκλείουμε το ενδεχόμενο της συμμετοχής μας σε αστικές κυβερνήσεις, ακόμη κι αν αυτές λέγονται "αριστερές" ή "πατριωτικές", γιατί μετά από τη μελέτη της ιστορίας του Κόμματός μας και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, μετά από επισταμένη μελέτη της αντικειμενικής κατάστασης, έχουμε καταλήξει πως δεν υπάρχουν ενδιάμεσα στάδια μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού. Δεν υπάρχει μεταβατική εξουσία. Η εξουσία θα 'ναι ή στα χέρια της εργατικής τάξης ή στα χέρια του κεφαλαίου. Η συμμετοχή του ΚΚ σε μια "αριστερή" κυβέρνηση στα πλαίσια του καπιταλισμού αποβαίνει ζημιογόνα για το λαϊκό κίνημα. Επί της ουσίας με "αριστερά συνθήματα" διαιωνίζεται η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης, στηρίζεται η κερδοφορία του κεφαλαίου».
Η τοποθέτηση αυτή προκάλεσε ενδιαφέρον, μιας και, π.χ., το ΚΚΡΟ έχει στο πρόγραμμά του καθορίσει όχι ένα, αλλά τρία στάδια προς το σοσιαλισμό, ενώ εκθειάζει και την «κεντροαριστερή» κυβέρνηση Πριμακόφ - Μασκιουκόφ, που για ένα εξάμηνο διαχειρίστηκε την κρίση στη Ρωσία (την περίοδο 1998 - 1999). Ανάλογες θέσεις, για ενδιάμεσα στάδια και συμμετοχή σε «αριστερές» κυβερνήσεις, έχουν τόσο τα ινδικά ΚΚ, όσο και το Πορτογαλικό ΚΚ, το ΚΚ Τσεχίας - Μοραβίας, ενώ το ΚΚ της Βραζιλίας υλοποιεί αυτή την πολιτική γραμμή σήμερα. Ιδιαίτερα το Πορτογαλικό ΚΚ αναφέρθηκε στο δρόμο «για την αριστερή, πατριωτική διέξοδο, ώστε η Πορτογαλία να αναπτυχθεί ως ανεξάρτητη, κυρίαρχη χώρα», κάτι που τώρα δεν είναι δυνατόν να γίνει στα πλαίσια της ΕΕ. Ενα στόχο που το κόμμα αυτό τον έχει οριοθετήσει στο ξεχωριστό στάδιο της λεγόμενης «Προωθημένης δημοκρατίας».
Από μέρους του ΚΚΕ χρειάστηκε να αναδείξουμε τα εξής: «Ο ενδοκαπιταλιστικός ανταγωνισμός θα οξύνεται, το σύστημα θα γίνεται πιο επιθετικό, οι δυνατότητες για υποχωρήσεις του κεφαλαίου μειώνονται και θα μειώνονται ακόμα περισσότερο στη συνέχεια (...)
Αποκτά μεγάλη, καθοριστική σημασία η πάλη των κομμουνιστών που έχουν υποχρέωση, ιστορικό καθήκον να δυναμώσουν τον αγώνα για την ανατροπή του σάπιου συστήματος, για να περάσει η εξουσία στα χέρια της εργατικής τάξης, στα χέρια του λαού, να κτιστεί η νέα κοινωνία, ο σοσιαλισμός, που είναι πιο επίκαιρος και αναγκαίος από πριν. Αυτή η εργατική, λαϊκή εξουσία εκφράζει τα συμφέροντα των πολλών.
Αυτό σημαίνει ότι τα μέσα παραγωγής, ο πλούτος, θα γίνει ιδιοκτησία αυτών που τον παράγουν, που τον δημιουργούν, η οικονομία θα οργανωθεί με κριτήριο την ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών, θα αναπτυχθεί σχεδιασμένα και θα μπορέσει να εξασφαλίσει το δικαίωμα στη δουλειά για όλους, δωρεάν κοινωνικές υπηρεσίες. Αυτός ο δρόμος ανάπτυξης θα ακυρώσει τις αιτίες των καπιταλιστικών κρίσεων. Η εργατική, λαϊκή εξουσία θα προχωρήσει στην αποδέσμευση από τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις, από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ (...)
Μέσα στη διακρατική ένωση, γενικότερα μέσα στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, διαμορφώνονται ανισότιμες σχέσεις ανάμεσα στα καπιταλιστικά κράτη λόγω των διαφορών που υπάρχουν στην ιστορική αφετηρία, στις αναπτυξιακές δυνατότητες, στα γεωγραφικά πλεονεκτήματα, στην οικονομική, στρατιωτικοπολιτική δύναμη.
Η εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων που κάνει η αστική τάξη μέσα σε έναν ιμπεριαλιστικό οργανισμό, όπως η ΕΕ ή το ΝΑΤΟ, γίνεται συνειδητά και με κριτήριο το ενιαίο ταξικό συμφέρον κατά των λαών, για τη διαιώνιση του καπιταλιστικού συστήματος, για την πιο αποτελεσματική λειτουργία των ιμπεριαλιστικών Ενώσεων.
Πράγματι, στα πλαίσια του εκμεταλλευτικού συστήματος αναπτύσσονται σχέσεις εξάρτησης, ή για να είμαστε πιο ακριβείς, ανισότιμες σχέσεις αλληλεξάρτησης. Ομως, αυτό το πρόβλημα, μιας και συνδέεται με την ενσωμάτωση της χώρας στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα, μπορεί να εξαλειφθεί αν εξαλειφθούν οι αιτίες που το προκαλούν, δηλαδή αν ανατραπεί η καπιταλιστική οργάνωση της οικονομίας και της κοινωνίας, αν λυθούν τα προβλήματα της εξουσίας και της ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής. Διαφορετικά η πάλη για ανεξαρτησία και κυριαρχία, σύμφωνα με την έκφραση του Β. Ι. Λένιν, θα είναι "κάτω από ξένη σημαία"».
Το ζήτημα του «εκδημοκρατισμού» των διεθνών σχέσεων
Ενα ακόμη σημαντικό ζήτημα ήταν αυτό του λεγόμενου «πολυπολικού κόσμου», που από ορισμένα ΚΚ, πιο έντονα το ΚΚ Τσεχίας - Μοραβίας και το ΚΚ Βραζιλίας, παρουσιάστηκε ως η απάντηση των λαών στην ιμπεριαλιστική επιθετικότητα.
Χρειάστηκε, εκ μέρους του ΚΚΕ, να καταθέσουμε την εκτίμησή μας πως «ο λεγόμενος "πολυπολικός κόσμος", της λεγόμενης "νέας αρχιτεκτονικής των διεθνών σχέσεων", δεν είναι ο κόσμος της ειρήνης και της ασφάλειας για τους λαούς, αλλά ο κόσμος των οξυμένων ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων». Κι ακόμη: «Δεν μπορεί να βάζουμε ζήτημα εκδημοκρατισμού του διεθνούς δικαίου και των διεθνών οργανώσεων, όπως καλεί η "Σοσιαλιστική Διεθνής" και το "Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς", σπέρνοντας αυταπάτες πως μπορεί να σταματήσουν οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι χωρίς να θιχτούν επί της ουσίας ο καπιταλισμός και η εξουσία του κεφαλαίου. Εμείς καταδικάζουμε τους άδικους, ιμπεριαλιστικούς πολέμους και παλεύουμε για την απεμπλοκή της χώρας μας απ' αυτούς! Γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι οι πόλεμοι, που είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα βίαια μέσα, είναι αναπόφευκτοι, όσο η κοινωνία είναι χωρισμένη σε τάξεις, όσο υπάρχει εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, όσο κυριαρχεί ο ιμπεριαλισμός. Η αντικατάσταση του πολέμου από την ειρήνη προς όφελος των λαών δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την αντικατάσταση του καπιταλισμού από το σοσιαλισμό. Αυτή η αλήθεια κάνει τον αγώνα μας σήμερα ακόμη πιο επίκαιρο, ακόμη πιο αναγκαίο!».
Ανάγκη κατάκτησης επαναστατικής στρατηγικής
Εννοείται πως στη διάρκεια της συζήτησης αναδείχτηκαν κι άλλα ζητήματα διαπάλης, όπως, π.χ., τα ζητήματα των συμμαχιών, κ.ά.
Η συζήτηση έδειξε πως διατυπώθηκαν διαφορετικές, έως και διαμετρικά διαφορετικές, απόψεις, κάτι που για άλλη μια φορά υπογραμμίζει την επικαιρότητα της θέσης του ΚΚΕ πως «η κατάκτηση επαναστατικής στρατηγικής και τακτικής που αντιστοιχεί σε αυτή, είναι μια δύσκολη υπόθεση, αλλά είναι μονόδρομος. Είναι το αναντικατάστατο εργαλείο που θα διαμορφώσει στέρεο έδαφος για την ιδεολογικοπολιτική και μαζική πάλη και θα συμβάλει στη συγκέντρωση και την προετοιμασία εργατικών, λαϊκών δυνάμεων στη σύγκρουση με το κεφάλαιο, τα κόμματά του και τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις, για την ανατροπή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Είναι υπόθεση εκείνων των ΚΚ που αντιτάσσονται στην οπορτουνιστική διάβρωση και υπερασπίζονται την ταξική πάλη μέχρι το τέλος, που παλεύουν για τη σοσιαλιστική προοπτική».
Το ΚΚΕ, ήδη εδώ και 8 χρόνια, από το 17ο Συνέδριό του, έχει μιλήσει ανοιχτά για την αναγκαιότητα του κομμουνιστικού πόλου ανάμεσα σε Κομμουνιστικά Κόμματα, που προσεγγίζουν στις ιδεολογικές και πολιτικές τους απόψεις, που υπερασπίζονται το μαρξισμό - λενινισμό και την προσφορά του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε, καθώς και την αναγκαιότητα της πάλης για το σοσιαλισμό. Στην κατεύθυνση αυτή συγκροτήθηκε το περιοδικό «Διεθνής Κομμουνιστική Επιθεώρηση» (ΔΚΕ) που εκφράζει την αναγκαιότητα συνεργασίας ανάμεσα σε θεωρητικά και πολιτικά περιοδικά Κομμουνιστικών Κομμάτων που έχουν κοινές θέσεις για μια σειρά θεμελιώδη θεωρητικά και ιδεολογικά ζητήματα. Στη ΔΚΕ συμμετέχουν σήμερα, εκτός από το ΚΚΕ, το Κόμμα Εργασίας Βελγίου, το Κομμουνιστικό Κόμμα Βενεζουέλας, το Κομμουνιστικό Κόμμα των Λαών της Ισπανίας, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Λετονίας, το Κομμουνιστικό Κόμμα Λουξεμβούργου, το Κομμουνιστικό Κόμμα Μεξικού, το Ουγγρικό Κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα, η Ενωση Κομμουνιστών Ουκρανίας, το Κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα Ρωσίας, το Τουρκικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Ενώ ενδιαφέρον να συμμετάσχουν έχουν δείξει και άλλα ΚΚ, που ενστερνίζονται την ανάγκη διαμόρφωσης επαναστατικής στρατηγικής στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα.
Του Ελισαίου ΒΑΓΕΝΑ*
*Ο Ε. Βαγενάς είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων
*Ο Ε. Βαγενάς είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου