16 Μαρ 2014

Το Κομμουνιστικό Κίνημα των Ελλήνων της Αιγύπτου

Το Κομμουνιστικό Κίνημα των Ελλήνων της Αιγύπτου

Ελληνες αντιφασίστες στα σύρματα της Ελ Ντάμπα
Ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει σήμερα το β' μέρος του κειμένου του Στέλιου Μπεβεράτου, με θέμα το Κομμουνιστικό Κίνημα των Ελλήνων της Αιγύπτου. Το κείμενο που δημοσιεύουμε σήμερα αναφέρεται στη συγκρότηση αντιφασιστικών οργανώσεων στην Αίγυπτο την περίοδο 1941 - 1944 και στην αντιμετώπισή τους τόσο από τους Αγγλους όσο και από την αστική κυβέρνηση του Καΐρου. Σε επόμενα φύλλα θα ακολουθήσουν τα υπόλοιπα μέρη.

Η κυβέρνηση των φυγάδων και ελληνικές ένοπλες δυνάμεις στην Αίγυπτο. Ο «Εθνικός Απελευθερωτικός Σύνδεσμος»
Μετά τη συνθηκολόγηση των στρατηγών της δικτατορίας, ο βασιλιάς και η κυβέρνησή του, ανασχηματισμένη, με πρωθυπουργό τον Τσουδερό και με τη συμμετοχή αρκετών τεταρτοαυγουστιανών υπουργών κατέφυγαν τελικά στην Αίγυπτο.
Στην Αίγυπτο συγκεντρώθηκαν και τα περισσότερα πλοία του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, μετά από εξέγερση των πληρωμάτων, που απειθάρχησαν στις διαταγές για παράδοση των πλοίων στους κατακτητές, και, κλείνοντας συχνά κυβερνήτες και προδότες αξιωματικούς στο «μπαλαούρο», τα οδήγησαν στην Αλεξάνδρεια.
Στη Μέση Ανατολή, εκτός από ένα τάγμα εθελοντών και επιστρατευμένων Αιγυπτιωτών, από τον Ιούνη του 1941, άρχισαν να συγκροτούνται και άλλες στρατιωτικές μονάδες, κυρίως από πρόσφυγες από τα νησιά και την ηπειρωτική Ελλάδα, ένα στρατιωτικό τμήμα από την περιοχή του Εβρου, που πέρασε μέσω Τουρκίας, και μερικούς μαχητές της Κρήτης που διασώθηκαν. Στην Αίγυπτο πήγαν και 10 αεροπλάνα της Πολεμικής Αεροπορίας.

Γιάννης Σάλας ιδρυτής της Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης της Μέσης Ανατολής
Σ' αυτές τις ένοπλες δυνάμεις δημιουργήθηκε τον Οκτώβρη του 1941, με πρωτοβουλία λίγων κομμουνιστών, με επικεφαλής τον παλαίμαχο κομμουνιστή Γιάννη Σαλά, η στρατιωτική Αντιφασιστική Οργάνωση (ΑΣΟ). Τμήματά της δημιουργήθηκαν και στο Ναυτικό (Αντιφασιστική Οργάνωση Ναυτικού - ΑΟΝ), με επικεφαλής τον κομμουνιστή Φίλιππο Πάγκαλο, και στην Αεροπορία (Αντιφασιστική Οργάνωση Αεροπορίας - ΑΟΑ). Οι οργανώσεις αυτές εξέδιδαν αντίστοιχα τα πολυγραφημένα έντυπα «Αντιφασίστας», «Ελευθερία» και «Αστέρας», που κυκλοφορούσαν πλατιά, τόσο στις στρατιωτικές μονάδες όσο και ανάμεσα στους πολίτες.
Σημαντική στην ανάπτυξη του αντιφασιστικού κινήματος στη Μέση Ανατολή την εποχή εκείνη ήταν η συμβολή του Τμήματος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων (ΟΕΝΟ), καθώς πολλά ελληνικά εμπορικά πλοία, που δε σταμάτησαν σε όλη τη διάρκεια του πολέμου να διασχίζουν τις θάλασσες, ελλιμενίζονταν στα αιγυπτιακά λιμάνια, κυρίως την Αλεξάνδρεια. Επικεφαλής της ΟΕΝΟ ήταν ο παλαίμαχος ναυτεργάτης - συνδικαλιστής κομμουνιστής Νίκος Καραγιάννης.
Οι Ελληνες κομμουνιστές της Αιγύπτου, για την πιο άμεση υποστήριξη του αντιφασιστικού αγώνα στις ένοπλες δυνάμεις και γενικότερα του ελληνικού λαού, εξέδωσαν στην αρχή του 1942 το περιοδικό «Ελλην». Το πρώτο φύλλο του κυκλοφόρησε στις 25 του Μάρτη του 1942 και δημοσίευσε τις προγραμματικές θέσεις του ΕΑΜ, που ένα μήνα νωρίτερα είχαν φτάσει στην Αίγυπτο. Χρηματοδότης ήταν ο κομμουνιστής Στρατής Ζερμπίνης, βιομήχανος που είχε απαρνηθεί την τάξη του και διέθεσε στο κίνημα όλη του την περιουσία. Ο Στρατής Ζερμπίνης τελικά απελάθηκε από την Αίγυπτο, το 1947.
Αρχισυντάκτης του «Ελληνα» ήταν ο επικεφαλής της καθοδηγητικής ομάδας των κομμουνιστών, Θεοδόσης Πιερίδης. Η προετοιμασία, έκδοση και κυκλοφορία του «Ελληνα» αποτέλεσε σημαντικό βήμα συσπείρωσης γύρω από την κομμουνιστική ομάδα. Αποτέλεσε ταυτόχρονα σχολείο συνεργασίας, οργάνωσης και ομαδικής δουλειάς εκείνων, κυρίως νέων, που με ενθουσιασμό προσχωρούσαν τότε στην κομμουνιστική ιδεολογία. Παράλληλα με το περιοδικό, ιδρύθηκε και το εκδοτικό «Ορίζοντες», που κυκλοφόρησε μια σειρά διαλεχτά βιβλία. Εδρα του περιοδικού και του εκδοτικού ήταν η Αλεξάνδρεια.

Ελ Αλαμέιν
ΓΕΣ
Ο «Ελλην» κυκλοφορούσε σε 2.500 αντίτυπα, στην Αίγυπτο, στην Παλαιστίνη, στη Συρία και το Σουδάν. Ηταν αρχικά δεκαπενθήμερος. Σε μια ορισμένη περίοδο έγινε μηνιάτικος. Οταν ο Θ. Πιερίδης ουσιαστικά απελάθηκε (μετά από ένα ταξίδι στην Κύπρο, το καλοκαίρι του 1947, του απαγορεύτηκε η επιστροφή), η έκδοση του «Ελληνα» συνεχίστηκε με αρχισυντάκτη τον Κώστα Κουτρή. Λίγο αργότερα, τον ίδιο χρόνο, η έκδοση του «Ελληνα» διακόπηκε, σταμάτησε, όταν του αφαιρέθηκε η άδεια κυκλοφορίας.
Μερικούς μήνες μετά την κυκλοφορία του «Ελληνα», το Γενάρη του 1943, με πρωτοβουλία των κομμουνιστών, ιδρύθηκε στο Κάιρο ο Εθνικός Απελευθερωτικός Σύνδεσμος (ΕΑΣ). Αμέσως μετά ιδρύθηκαν τμήματά του στην Αλεξάνδρεια και το Πορτ Σάιντ. Στην ηγεσία του συμμετείχαν εκτός από κομμουνιστές, και αρκετοί παράγοντες από άλλους χώρους: Αντιμεταξικοί, προοδευτικοί - δημοκράτες. Αλλά η πιο δραστήρια, η κινητήρια δύναμη και στις τρεις πόλεις, ήταν κομμουνιστές.
Το πρόγραμμα του ΕΑΣ ήταν αντιφασιστικό, εθνικοαπελευθερωτικό, γενικά πατριωτικό - δημοκρατικό. Χαρακτηριστική είναι η πιο κάτω παράγραφος απ' αυτό το Πρόγραμμα: «Σήμερα περισσότερο από ποτέ, ο έξω ελληνισμός πρέπει να νιώσει τον εαυτό του σαν ένα κομμάτι αχώριστο του ελληνικού λαού, να σταθεί πλάι σ' εκείνον και να βάλει στην υπηρεσία της εθνικής μας υπόθεσης όλες του τις δυνάμεις».
Για το συντονισμό της δράσης των αντιφασιστικών οργανώσεων δημιουργήθηκε, μετά την ίδρυση του ΕΑΣ, το Κεντρικό Γραφείο των Αντιφασιστικών Οργανώσεων Μέσης Ανατολής με τη συμμετοχή της ΑΣΟ, της ΟΕΝΟ και του ΕΑΣ. Γενικός Γραμματέας αυτού του Κεντρικού Γραφείου ήταν ο Γιάννης Σαλάς. Εκπρόσωπος του ΕΑΣ ήταν ο Θεοδόσης Πιερίδης, της ΟΕΝΟ ο Νίκος Καραγιάννης.
Στο πλαίσιο του Προγράμματός του ο ΕΑΣ ανέπτυξε πλούσια δράση για τη διαφώτιση της ελληνικής κοινής γνώμης σχετικά με την κατάσταση στην Ελλάδα και τον αντιφασιστικό χαρακτήρα του πολέμου. Για το ξεσκέπασμα των εγκλημάτων της μεταξικής δικτατορίας, του φασισμού γενικά. Για την κινητοποίηση του Αιγυπτιώτη ελληνισμού στον ολοκληρωτικό ιδεολογικό και ένοπλο αγώνα ενάντια στο φασισμό. Για τη συμμετοχή των Αιγυπτιωτών στον αγώνα για τη σωτηρία του ελληνικού λαού από την εξαθλίωση και την πείνα. Για τη βελτίωση της θέσης των προσφύγων από την Ελλάδα, που είχαν κλειστεί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης κάτω από άθλιες συνθήκες. Για την ενίσχυση και τον εκδημοκρατισμό των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων που είχαν συγκεντρωθεί στη Μέση Ανατολή.
Αναφορικά με τον ΕΑΣ είναι σημαντικό να τονισθεί ότι, σε όλη τη διάρκεια της ανάπτυξης του αντιφασιστικού, απελευθερωτικού κινήματος στην Αίγυπτο, η δράση του δεν περιοριζόταν στις ενέργειες στο επίπεδο της κορυφής. Συνοδευόταν πάντα από ισχυρή λαϊκή υποστήριξη. Η ηγεσία του πραγματοποιούσε συναντήσεις, υπέβαλλε υπομνήματα βάζοντας επιτακτικά τα αιτήματα του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος στους υπουργούς της κυβέρνησης, στις αγγλικές αρχές, ζητώντας συμπαράσταση από διεθνείς οργανισμούς. Παράλληλα όμως διαφώτιζε την κοινή γνώμη, με ανακοινώσεις, με άρθρα στελεχών της στον «Ελληνα» και σε άλλες εφημερίδες. Οργάνωσε μαζικές συγκεντρώσεις. Πετύχαινε έτσι πλατιά λαϊκή συμμετοχή και στήριξη στις ενέργειές της. Στήριξη που έδινε βάρος και κύρος σ' αυτές τις ενέργειες.
Τα τμήματα του ΕΑΣ και στις τρεις πόλεις διοργάνωσαν στα εντευκτήριά τους διαλέξεις και συζητήσεις με αντιφασιστικό - πατριωτικό περιεχόμενο. Στις εθνικές γιορτές διοργάνωναν μαζικές εκδηλώσεις σε κινηματοθέατρα, με τη συμμετοχή χιλιάδων παροίκων.
Στην Αλεξάνδρεια οργανώθηκε το 1943, με τη συνεργασία πολλών ζωγράφων και λογοτεχνών, σε τέσσερις συνεχόμενες αίθουσες γνωστής γκαλερί («Ατελιέ»), μεγάλη έκθεση, με τίτλο «Δύο χρόνια σκλαβιάς - δύο χρόνια αγώνα». Στην έκθεση παρουσιάζονταν πίνακες, φωτογραφίες και επιγραφές που αποδίδανε ζωντανά τις παλλαϊκές εκδηλώσεις της Αθήνας, τις απεργίες, τις μάχες των ανταρτών, αλλά και τις εκτελέσεις, τα σκελετωμένα παιδιά, τους θανάτους από πείνα. Στην έκθεση παρουσιάζονταν και εφημερίδες και περιοδικά της Αντίστασης από τις κατεχόμενες πόλεις και τα ελεύθερα βουνά.
Η έκθεση αποτέλεσε σημαντικό πολιτικό γεγονός. Την επισκέφθηκαν πολλές χιλιάδες πάροικοι, αλλά και φαντάροι και ναύτες. Επίσης, πολλοί Αιγύπτιοι και ξένοι. Ανάμεσά τους και ανταποκριτές μεγάλων ξένων εφημερίδων.
Μετά τη μεγάλη επιτυχία της στην Αλεξάνδρεια, η έκθεση επαναλήφθηκε και στο Κάιρο.
Χαρακτηριστικός της δράσης του ΕΑΣ, αλλά και της αδιαφορίας της ελληνικής κυβέρνησης, ήταν ο «έρανος των βιταμινών». Συγκινημένοι από το δράμα που ξετυλιγόταν στην Ελλάδα, όπως το είδαν ζωντανά στην έκθεση «Δύο χρόνια σκλαβιάς - δύο χρόνια αγώνα», οι πάροικοι θέλησαν να βοηθήσουν με όποιο τρόπο μπορούσαν για να μετριάσουν τις τραγικές συνέπειες της κατοχής στην Ελλάδα. Ο ΕΑΣ πρωτοστάτησε τότε στην κινητοποίηση της παροικίας ώστε να κάνει ό,τι μπορούσε για τη σωτηρία των εκατοντάδων χιλιάδων παιδιών που η ζωή τους κινδύνευε άμεσα. Μετά από πρόσκληση του ΕΑΣ, τον Οκτώβρη του 1943, 18 σωματεία και οργανώσεις αποφάσισαν ομόφωνα να διενεργήσουν έρανο για την αποστολή βιταμινών.
Ο έρανος σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Συγκεντρώθηκαν συνολικά 41.000 αιγυπτιακές λίρες. Μα οι βιταμίνες, με υπαιτιότητα της κυβέρνησης, δεν έφτασαν ποτέ στην Ελλάδα. Δύο χρόνια μετά την απελευθέρωση, οι οργανώσεις που πρωτοστάτησαν στον έρανο αποφάσισαν με το ποσό αυτό να ιδρυθεί στην Ελλάδα πρεβαντόριο για παιδιά. Τελικά όμως δεν έγινε ποτέ γνωστό το τι απέγιναν τα χρήματα του «Εράνου των βιταμινών» που στάλθηκαν στην Ελλάδα.
Η συμπαράσταση - συμμετοχή των Ελλήνων κομμουνιστών και άλλων αντιφασιστών πολιτών στον απελευθερωτικό αγώνα του ελληνικού λαού εκδηλώθηκε έμπρακτα και με τη βοήθεια που δόθηκε άμεσα στις στρατιωτικές αντιφασιστικές οργανώσεις. Πέρα από την ένταξη στις αντιφασιστικές οργανώσεις των ενόπλων δυνάμεων πολλών νέων που είχαν στρατολογηθεί ή είχαν ενταχθεί εθελοντικά σ' αυτές, αντιφασίστες πολίτες διακινούσαν χέρι χέρι τα έντυπα που εξέδιδαν η ΑΣΟ, η ΑΟΝ και η ΑΟΑ. Εξασφαλίζονταν οικονομικά μέσα, χώροι για την πολυγράφησή τους, γιάφκες για τη διακίνησή τους, σπίτια για τη στέγαση των στελεχών των αντιφασιστικών οργανώσεων κατά τις μετακινήσεις τους έξω από τις μονάδες.
Η βοήθεια αυτή ήταν ιδιαίτερα σημαντική στη διάρκεια των κρίσιμων γεγονότων του Απρίλη του 1944.
Οι στοχεύσεις της κυβέρνησης του Καΐρου
Κύρια επιδίωξη την εποχή εκείνη των Αγγλων, του βασιλιά και της κυβέρνησης των φυγάδων ήταν η συγκρότηση υποχείριου στρατού που θα είχε την αποστολή να χτυπήσει μετά την απελευθέρωση το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα του ελληνικού λαού. Οπως οι Ράλληδες στην Ελλάδα, έτσι και οι φυγάδες του αστικού πολιτικού κόσμου, μαζί με την κυβέρνηση της Βρετανίας, είχαν σταθερό προσανατολισμό στη μεταπολεμική κυριαρχία της τάξης τους.
Μ' αυτόν το στόχο φρόντιζαν με κάθε μέσο να τοποθετηθούν στο στράτευμα σε καίριες θέσεις μεταξικοί αξιωματικοί, να διωχθούν οι δημοκρατικοί, αδιαφορώντας για το ότι αυτοί οι μεταξικοί αξιωματικοί δεν είχαν καμιά διάθεση να συγκροτήσουν αξιόμαχες μονάδες και να προχωρήσουν στον πόλεμο κατά του φασισμού, αναπτύσσανε πολύμορφη συνωμοτική δραστηριότητα και οργάνωναν πραξικοπήματα για το μοίρασμα των σημαντικών θέσεων μεταξύ τους και την απομάκρυνση από το στράτευμα των τίμιων δημοκρατικών αξιωματικών, πρώτα απ' όλους όσων προσέβλεπαν στο ΕΑΜ.
Οι αντιφασιστικές στρατιωτικές οργανώσεις από την αρχή της δημιουργίας τους επικέντρωσαν τη δράση τους στο να απομακρυνθούν από το στρατό οι τεταρτοαυγουστιανοί αξιωματικοί, να παραμείνουν και να αναλάβουν υπεύθυνες θέσεις οι δημοκρατικοί. Παράλληλα, είχαν πάγιο αίτημα, οι ελληνικές μονάδες να προετοιμαστούν κατάλληλα και να σταλούν στο μέτωπο να πολεμήσουν το φασισμό.
Κάτω από την ισχυρή πίεση των δημοκρατικών αξιωματικών και στρατιωτών, οι Αγγλοι και η κυβέρνηση αναγκάστηκαν να στείλουν την 1η Ελληνική Ταξιαρχία στο Μέτωπο του Ελ Αλαμέιν. Εν τω μεταξύ τα πλοία του ελληνικού στόλου συμμετείχαν ήδη δραστήρια στη σκληρή μάχη για τη διατήρηση ελεύθερης για τους συμμάχους της θαλάσσιας συγκοινωνίας στη Μεσόγειο και σ' άλλες θάλασσες, μάλιστα με σημαντικές απώλειες και θυσίες. Στις πολεμικές επιχειρήσεις συμμετείχε και η ελληνική αεροπορική δύναμη.
Στη μάχη του Ελ Αλαμέιν, η 1η Ταξιαρχία έδειξε ηρωισμό και αυτοθυσία και γι' αυτό της απονεμήθηκε έπαινος από το αγγλικό στρατηγείο. Τα μέλη της ΑΣΟ βρέθηκαν στις πρώτες γραμμές του αγώνα και στάθηκαν παράδειγμα θάρρους και ηρωισμού. Το 90% του συνόλου των απωλειών της Ταξιαρχίας ήταν μέλη της ΑΣΟ. Αντίθετα, οι αντιδραστικοί αξιωματικοί οργάνωσαν νέα πραξικοπηματική απόπειρα, δίνοντας έτσι το πρόσχημα στο αγγλικό στρατηγείο να διατάξει την απομάκρυνση της Ταξιαρχίας από το μέτωπο.
Οταν αργότερα, το Μάρτη του 1944, έφτασε στη Μέση Ανατολή η είδηση του σχηματισμού στην Ελλάδα της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), ένοπλες δυνάμεις, με επικεφαλής τις αντιφασιστικές τους οργανώσεις, τάχθηκαν ανεπιφύλακτα υπέρ της ΠΕΕΑ και της πρότασής της για το σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας.
Οι Αγγλοι, βλέποντας ότι τα σχέδιά τους για τη δημιουργία υποτακτικού σ' αυτούς στρατού, πρόθυμου να υπηρετήσει τα αντιλαϊκά τους σχέδια, είχαν αποτύχει, δε δίστασαν να προχωρήσουν σε ωμή πολεμική επέμβαση ενάντια τόσο στο στρατό ξηράς, όσο και στο Πολεμικό Ναυτικό για τη διάλυση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Για το σκοπό αυτό ο πρωθυπουργός των φυγάδων Εμμ. Τσουδερός αντικαταστάθηκε από τον Σοφ. Βενιζέλο, επειδή ο πρώτος θεωρήθηκε ανίκανος να αποτρέψει το αντιφασιστικό στρατιωτικό κίνημα.
Η ωμή αυτή επέμβαση των Αγγλων και σύσσωμου του αστικού πολιτικού κόσμου της Ελλάδας για διάλυση των ενόπλων δυνάμεων, την οποία καθοδηγούσε προσωπικά ο Τσόρτσιλ, άρχισε στις 2 του Απρίλη και συνεχίστηκε ως τις αρχές του Μάη του 1944. Διέλυσαν ολόκληρο το στρατό ξηράς καθώς και μονάδες του Ναυτικού και της Αεροπορίας. Η αριθμητική δύναμη των μονάδων που διαλύθηκαν ξεπερνούσε τις 30.000. Γύρω στις 20.000 αξιωματικοί, οπλίτες και ναύτες, ανάμεσά τους και πολλοί Αιγυπτιώτες, κλείσθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης κάτω από άθλιες συνθήκες, σε ερημικές περιοχές, μακριά από κατοικημένους χώρους, στο Σουδάν, στην Κυρηναϊκή, στην Ερυθραία. Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης έκλεισαν επίσης εκατοντάδες ναυτεργάτες γιατί εναντιώθηκαν στη διάλυση των ενόπλων δυνάμεων.
Στις κρίσιμες μέρες του Απρίλη του 1944, όταν οι Αγγλοι είχαν αποκλείσει την 1η Ταξιαρχία σε στρατόπεδο κοντά στην Αλεξάνδρεια, καθώς και πολλά από τα πλοία του ελληνικού στόλου στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας, από πολίτες - κυρίως γυναίκες και νέους - έγιναν πολυάριθμες ενέργειες στήριξης του αντιφασιστικού κινήματος στο στρατό, που πολλές φορές πήραν χαρακτηριστικά ηρωισμού και αυτοθυσίας. Εσπαζαν τον κλοιό που είχαν δημιουργήσει οι Αγγλοι και προμήθευαν στους αποκλεισμένους νερό και τρόφιμα. Στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας αυτό έγινε με τη βοήθεια Ελλήνων ναυτεργατών και Αιγύπτιων λιμενεργατών.
Ταυτόχρονα με τη βίαιη διάλυση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, οι Αγγλοι συνέλαβαν σχεδόν σύσσωμη την ηγεσία του ΕΑΣ στο Κάιρο. Τους περισσότερους τους εξόρισαν μαζί με μερικούς αξιωματικούς του στρατού στην Ασμάρα της Ερυθραίας. Στην Αλεξάνδρεια επίσης συνέλαβαν την ηγεσία του ΕΑΣ και έναν αριθμό από απλά μέλη του. Εκλεισαν τα γραφεία του ΕΑΣ και για ένα διάστημα τον «Ελληνα». Οι συλληφθέντες στην Αλεξάνδρεια κλείστηκαν σε αιγυπτιακές φυλακές.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

TOP READ