ΤΑΣΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ Η φαντασία του «μπόλιασε» την πραγματικότητα

ΤΑΣΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ

Η φαντασία του «μπόλιασε» την πραγματικότητα

Η επί 60 χρόνια γόνιμη και δημιουργική πορεία του σκηνογράφου - εικαστικού καλλιτέχνη Τάσου Ζωγράφου παρουσιάζεται, από 12 Μάη έως 30 Ιούνη, στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, προσφέροντας τη δυνατότητα στους φιλότεχνους να δουν 150 έργα, αντιπροσωπευτικά της δουλειάς του ως σκηνογράφου - ενδυματολόγου στο θέατρο, στον κινηματογράφο και την τηλεόραση, καθώς και της ζωγραφικής του διαδρομής. Η σημαντική παρουσία του Τάσου Ζωγράφου, ήδη από τη δεκαετία του '50, σε περισσότερες από 120 θεατρικές παραστάσεις, 200 ταινίες και σε μεγάλο αριθμό ποιοτικών παραγωγών στη μικρή οθόνη, τον συνδέει άρρηκτα με την ιστορία του ελληνικού μεταπολεμικού θεάτρου και κινηματογράφου και τον καταξιώνει, αναντίρρητα, ως έναν από τους πρωτοπόρους διαμορφωτές τους.

Ο Τάσος Ζωγράφος γεννήθηκε στη Λιβαδειά το 1926. Κατά την περίοδο της Κατοχής μετοίκησε με την οικογένειά του στην Αθήνα. Πριν το τέλος της δεκαετίας του 1940 ξεκίνησε τη δημιουργική διαδρομή του στο χώρο της Τέχνης μέσα από τη γόνιμη μαθητεία του πλάι στον Γ. Τσαρούχη. Στα δύσκολα χρόνια μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο και τον Εμφύλιο Πόλεμο παλεύει κι ο ίδιος να θεραπεύσει τις πληγές του και μαζί να διαγράψει το προσωπικό του στίγμα. Ντύνει με τις εικόνες και την ευαισθησία του το σκηνογραφικό πλαίσιο αρχικά πάρα πολλών θεατρικών παραστάσεων και κατόπιν και κινηματογραφικών ταινιών. Κι όταν αργότερα, αρκετά ώριμος πλέον, σχεδόν στα σαράντα πέντε του, στρέφεται στη ζωγραφική, η αντίληψη και ο τρόπος διαπραγμάτευσης των έργων του συνεχίζει να αναφέρεται στη σκηνογραφική προπαιδεία του.

Ο Τ. Ζωγράφος «ανάστησε», σαν σκηνογράφος, το «άρωμα» ολόκληρων εποχών και για τη σκηνογραφική του δουλειά έχει αποσπάσει πέντε βραβεία στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ένα κρατικό και δύο βραβεία της τηλεόρασης. Συνεργάστηκε με συγγραφείς - σημεία αναφοράς στην εγχώρια και ξένη δραματουργία, με σημαντικούς σκηνοθέτες, ηθοποιούς και συνθέτες που συνέβαλαν στη μορφοποίηση του νεότερου θεατρικού και κινηματογραφικού τοπίου. Στο ενεργητικό του, μεταξύ άλλων, οι ταινίες - σταθμοί «O Δράκος» του Ν. Κούνδουρου, (1955), «Συνοικία το όνειρο» του Αλ. Αλεξανδράκη, (1961), αλλά και μεταγενέστερες «Tι έκανες στον πόλεμο Θανάση» (1971), «Θανάση πάρε τ΄όπλο σου» (1972) του Ντίνου Κατσουρίδη, «Παραγγελιά» του Π. Τάσιου, (1980), «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο» του Ν. Τζήμα, (1980), «Ρόζα» του Χρ. Χριστοφή (1982), «Η Σκιάχτρα» του Μ. Μανουσάκη, «Ενας ερωδιός για τη Γερμανία» του Στ. Τορνέ, (1987), «Oh Babylon» του Κ. Φέρρη (1989), «Η Αριάδνη μένει στη Λέρο», του Θ. Ρακιντζή (1993). Στο θέατρο ο Ζωγράφος μετακινήθηκε με άνεση από την αρχαία τραγωδία και τον Αριστοφάνη στο Σαίξπηρ και τον Μολιέρο, από τον Κορνάρο, τον Χορτάτση και τον Ξενόπουλο στον Αρμπούζοφ, τον Ουίλιαμς και τον Φρις, από το μπουλβάρ στη σάτιρα και το πολιτικό θέατρο. Δικά του και τα σκηνικά - κοστούμια στις τηλεοπτικές σειρές «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», «Η Γαλήνη», «Μενεξεδένια Πολιτεία», «Βαμμένα κόκκινα μαλλιά», «Το τρίτο στεφάνι», «Γεώργιος Βιζυηνός».

Το δημιουργικό «κουβάρι» αυτού του σημαντικού, γεμάτου ευαισθησίες, καλοσύνη και γνήσια λαϊκότητα, ανθρώπου, «ξετυλίχτηκε», μετά το 1975 και στη ζωγραφική, όταν άρχισε να ζωγραφίζει επηρεασμένος από τη λαϊκή τέχνη και τη λαϊκίζουσα ζωγραφική της γενιάς του '30. Εικονογραφικά μοτίβα ή μορφές της λαϊκής ζωγραφικής (ήρωες του '21, γοργόνες, ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα κ.ά.), συμβαδίζουν μετασχηματισμένες σ' ένα προσωπικό ζωγραφικό ιδίωμα, δίπλα σε μοτίβα δικής του έμπνευσης (φτερωτοί παίκτες μπουζουκιού, νεοκλασικά σπίτια, πορτοκαλιές και κυπαρίσσια). Πολλές φορές, η «σκηνοθεσία» των μορφών και του χώρου παραπέμπει στον κινηματογράφο και στη μακρά θητεία του ως σκηνογράφου. Ηταν μεγάλη η ανάγκη του να αποτυπώσει τις δικές του εκφραστικές ανησυχίες, σε πεδίο εντελώς ιδιωτικό, μακριά από την υποστήριξη ενός συγκεκριμένου, κάθε φορά, θέματος από τον κινηματογράφο ή το θέατρο. Η ζωγραφική του ορίζεται από αυτήν, ακριβώς, την πολύτιμη ελευθερία. Με παρακαταθήκες από τη λαϊκή παράδοση, ο Ζωγράφος δημιουργεί έναν κόσμο δικό του, στον οποίο πρωταγωνιστούν γοργόνες, νεοκλασικά, σκιάχτρα με τη συμβολική ή τη μεταφυσική τους εκδοχή, καράβια, κατάφορτες πορτοκαλιές, άγγελοι, γυναίκες χιμαιρικές, ο Διγενής, ο πατέρας του και οι ήρωες - άγιοί του, ο Καραγκιόζης και ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ να αιωρούνται σε απόλυτα υπερρεαλιστική διάσταση.
Ιδιαίτερη θέση στην έκθεση κατέχουν τα σχέδια συγκρατουμένων του από τη Μακρόνησο, όπου, εκτοπισμένος τα χρόνια 1948-1950, ξεκίνησε, με την ενθάρρυνση του Νίκου Κούνδουρου να δημιουργεί, με ανύπαρκτα σχεδόν μέσα, σκηνικά και κοστούμια για παραστάσεις στο θέατρο της εξορίας. Την έκθεση πλαισιώνει κατάλογος 156 σελίδων με έργα και κείμενα του Τ. Ζωγράφου, καθώς και με κείμενα που έγραψαν γι' αυτόν στο παρελθόν, αλλά και με αφορμή την έκθεση, η Νέλλη Κυριαζή, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, η Εφη Ζωγράφου, ο Δημήτρης Κακουλίδης, ο Νίκος Κούνδουρος, ο Μποστ, ο Χρήστος Σιάφκος, η Αγγέλα Ταμβάκη. Την έκθεση διοργανώνει η σύζυγος του καλλιτέχνη, Εφη Ζωγράφου, με την υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού, Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων. Την επιμέλεια της έκθεσης και του καταλόγου έχει η Νέλλη Κυριαζή, τη φωτογράφιση των έργων έκανε ο Νίκος Ζερβός και η καλλιτεχνική επιμέλεια του καταλόγου ανήκει στη Σαλώμη Παπαδοπούλου.