Ανδρέας Παπανδρέου: Ένας «χαρισματικός» υπηρέτης του Καπιταλισμού

 Ανδρέας Παπανδρέου: Ένας «χαρισματικός» υπηρέτης του Καπιταλισμού

Συμπληρώνονται σήμερα 18 χρόνια από το θάνατο του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ Ανδρέα Παπανδρέου και το blog αναδημοσιεύει την παρέμβαση του ΚΚΕ στο πολιτικό μνημόσυνο που είχε λάβει χώρα στη Βουλή τον Ιούνη του 1998.

Πηγή: Ριζοσπάστης.
(Τα έντονα γράμματα δικά μας)

"Ο Α. Παπανδρέου υμνείται ως μεγάλος και χαρισματικός ηγέτης, ως οραματιστής. Χωρίς να έχουμε την ελάχιστη πρόθεση να αμφισβητήσουμε προσωπικές ικανότητες, εμείς κρίνουμε μια ιστορική προσωπικότητα με βάση το ερώτημα: Στην υπηρεσία τίνος έθεσε τις ικανότητες και τη διορατικότητά του";

Το ΠΑΣΟΚ, πρωτοστατούντος του Α. Παπανδρέου, εμφανίστηκε στο πολιτικό σκηνικό με μια σειρά συνθήματα του ΚΚΕ και της προδικτατορικής ΕΔΑ. Επρόκειτο για τοποθετήσεις, που σε καμιά περίπτωση δε διανοήθηκε η "Ενωση Κέντρου" να τις συμπεριλάβει στο πρόγραμμά της πριν τη δικτατορία. (Η αναφορά στην "Ενωση Κέντρου" γίνεται, επειδή ο Α. Παπανδρέου υπήρξε εξέχον στέλεχός της).

Φυσικά, αυτή τη φρασεολογία με τα ριζοσπαστικά συνθήματα, ο Α. Παπανδρέου λίγο λίγο την εγκατέλειψε, αφού προηγουμένως, χάρη και σε αυτή, το ΠΑΣΟΚ εγκλώβισε στις γραμμές του χιλιάδες εργαζόμενους. Ενώ, όταν έγινε κυβέρνηση, έκανε τα τελείως αντίθετα απ' όσα περιείχαν τα συνθήματά του.

Πρόκειται, κατά κύριον λόγο, για τις θέσεις τις σχετικές με την ΕΟΚ, το ΝΑΤΟ, τις αμερικανικές βάσεις, τα πυρηνικά στην Ελλάδα και για τις ετεροβαρείς για το λαό συμβάσεις με ξένες δυνάμεις, αλλά και για κάποια ζητήματα σχετικά, με τα προνόμια της οικονομικής ολιγαρχίας. Δικαιολογείται απόλυτα, επομένως, ο χαρακτηρισμός, ότι ο Α. Παπανδρέου υπήρξε ένας απ' τους σημαίνοντες πολιτικούς εκπροσώπους της πλουτοκρατίας.

Αυτή είναι η ουσία της υπόθεσης. Γιατί ο Α. Παπανδρέου, με ή δίχως μεγάλα λόγια για το σοσιαλισμό, για την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ που είναι ίδιο συνδικάτο, για τις βάσεις των ΗΠΑ που φεύγουν δίχως να φεύγουν και για την οικονομική ολιγαρχία που θα... πληρώσει, κερδίζοντας περισσότερα, ήταν, σε κάθε περίπτωση, ένας πολιτικός της άρχουσας τάξης, που την εξυπηρέτησε με τον καλύτερο τρόπο, παρότι στην αρχή την καρδιοχτύπησε. Και την καρδιοχτύπησε, γιατί μέχρι τότε αυτή δεν είχε συνηθίσει να την υπηρετούν τόσο έξοχα, χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα φρασεολογία που την έθιγε...

Ο Α. Παπανδρέου, μετά το 1974, συγκρούσθηκε με τη στρατηγική της ΝΔ και του Κ. Καραμανλή να ενταχθεί η Ελλάδα στην ΕΟΚ. Κι ωστόσο, ήταν ο ίδιος που έστρωσε το δρόμο, ως πρωθυπουργός, στην αποδοχή της ένταξης από το λαό και στην ενσωμάτωση μεγάλων τμημάτων του σ' αυτή τη συμμαχία των μονοπωλίων.

Και όχι μόνο ως πρωθυπουργός, αλλά και πριν τη δικτατορία, όταν ήταν υπουργός της "Ενωσης Κέντρου". Τότε υπήρχε η... αγωνία του για το πώς θα κατορθώσει η Ελλάδα να εκπληρώσει τις προϋποθέσεις, ώστε να γίνει ισότιμο μέλος της ΕΟΚ! Να τι έλεγε την 19η Ιανουαρίου 1964 σε ομιλία του στην Πάτρα, 3 χρόνια μετά τη σύνδεση της Ελλάδας με την ΕΟΚ: "Η μόνη έννοια την οποία δικαιούμεθα να δώσωμεν εις την απόφασιν της συνδέσεως είναι ότι η Ελλάς απεδέχθη τη μεγάλην πρόκλησιν του 20ού αιώνος, ότι απεδέχθη να αποδυθή εις τον μεγάλον αγώνα διά την ταχείαν ανύψωσιν του βιοτικού επιπέδου του λαού της. Η έκβασις του αγώνος δεν έχει κριθεί. Θα κριθή από τη στρατηγικήν την οποίαν θα ακολουθήσωμεν και από το σθένος, το οποίον θα επιδείξωμεν. Η απόφασις να συνδεθώμεν με την Ευρωπαϊκήν Κοινήν Αγοράν αποτελεί συμβόλαιον μεταξύ του Ελληνικού κράτους και του Ελληνος πολίτου, διά την συμμετοχήν μας εις την μεγάλην εξόρμησιν του 20ού αιώνος. Την κοινήν γνώμην δεν απησχόλησεν επαρκώς η άλλη όψις της συνδέσεως με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, ότι δηλαδή η Ελλάς θα αποτελέση ισότιμον μέλος της Κοινότητος των μεγάλων Δημοκρατιών της Δύσης. Και ότι, επομένως, θα κληθή η Ελλάς όχι μόνον να εκσυγχρονίση την οικονομίαν της, αλλά επίσης και το κράτος της και την κοινωνικήν της διάρθρωσιν. Πρώτιστον χαρακτηριστικόν των χωρών της Ευρωπαϊκής Κοινότητος είναι το ότι είναι Δημοκρατίαι". (Παν. Κρητικού: "Η ΡΗΞΗ", σελ. 33 - 34).

Αλλά και τα αμερικανικά αρχεία, που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας, είναι αποκαλυπτικά για τον Α. Παπανδρέου. Γράφει ο Αλ. Παπαχελάς σχετικά με τις απόψεις του Α. Παπανδρέου για το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ την προδικτατορική περίοδο, μετά τις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963: "Ο Οουενς έγραψε στο τηλεγράφημα που έστειλε μετά τη συνομιλία τους: "Ο καθηγητής Παπανδρέου είπε πως παρά τις διαφορές που είχε κατά το παρελθόν με τους Αμερικανούς, ο πατέρας του δεν είχε παράπονα εναντίον των ΗΠΑ". Εν συνεχεία ο Ανδρέας διαβεβαίωσε τον Οουενς πως "αυτή η κυβέρνηση θα είναι φιλοαμερικανική. (... ) Η Ελλάδα είναι ίσως η μοναδική χώρα στον κόσμο όπου ο γιος πρωθυπουργού είναι Αμερικανός. Για όνομα του Θεού, ας το εκμεταλλευθούμε!".

Ο Ανδρέας δήλωσε πως η αφοσίωση της Ελλάδας στη Δύση και στο ΝΑΤΟ θα είναι "ακόμη πιο ισχυρή από ό,τι της κυβέρνησης Καραμανλή", αν και υπογράμμισε ότι "η ελληνική υπερηφάνεια θα παίξει ενισχυμένο ρόλο" και η φωνή της Ελλάδας θα πρέπει να αποκτήσει μεγαλύτερη βαρύτητα στο ΝΑΤΟ. Ο νεώτερος Παπανδρέου ανέφερε ότι ο πατέρας του ανέμενε, από πλευράς κοινωνικών επαφών, την ίδια μεταχείριση που επεφύλασσε η πρεσβεία στην ΕΡΕ, καθότι διαφορετική συμπεριφορά "θα ερμηνευθεί ως απόδειξη της αμερικανικής αντίθεσης στην κυβέρνηση της Ε. Κ.". Οι διαβεβαιώσεις του Ανδρέα ελήφθησαν σοβαρά υπ' όψιν. Η εβδομαδιαία έκθεση της πρεσβείας προς την Ουάσιγκτον ανέφερε στις 8 Νοεμβρίου ότι "ο Γ. Παπανδρέου μας έστειλε μήνυμα ότι η κυβέρνησή του θα είναι περισσότερο φιλοαμερικανική από την προηγούμενη"". (Αλέξη Παπαχελά: "Ο βιασμός της ελληνικής Δημοκρατίας", σελ. 94 - 95).

Υπάρχει το ερώτημα: Τι ήταν αυτό που ώθησε τον Α. Παπανδρέου να διαγράψει φραστικά μια καμπύλη στην κατά τα άλλα ευθύγραμμη πορεία του εξυπηρέτησης της προσπάθειας εκσυγχρονισμού του καπιταλισμού;

Ας εξηγηθούμε καλύτερα. Το ΠΑΣΟΚ, ως κυβέρνηση το 1981-'89, εφάρμοσε κατ' ουσίαν το πρόγραμμα της "Ενωσης Κέντρου", κάνοντας βέβαια τις απαραίτητες προσαρμογές στο νέο πολιτικό σκηνικό που είχε διαμορφώσει η αντιδικτατορική πάλη, οι μετέπειτα αγώνες και οι απαιτήσεις της καπιταλιστικής ανάπτυξης.

Εξαίρεση της πορείας αυτής ήταν το διάστημα 1974 - '79, οπότε το ΠΑΣΟΚ εμφανίσθηκε στις καλύτερες στιγμές του ως αστικό κόμμα, κλέβοντας συνθήματα της Αριστεράς.

Ποιοι λόγοι, λοιπόν, ώθησαν την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ και τον Α. Παπανδρέου σ' αυτή την υπερχρήση, που έκαναν, μιας σειράς αντιιμπεριαλιστικών συνθημάτων; Ηταν η ακατάσχετη δημαγωγία, χαρακτηριστική άλλωστε του Α. Παπανδρέου, η ορμητικότητα του αντιιμπεριαλιστικού κινήματος εκείνης της εποχής, που υποχρέωνε σε υιοθέτηση τέτοιων συνθημάτων;

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, είναι χαρακτηριστικό το γνωστό περιστατικό που αναφέρει ο Γ. Λεονταρίτης: "Πολλά χρόνια αργότερα, πρωθυπουργός του ΠΑΣΟΚ πια ο Α. Παπανδρέου, συναντήθηκε τυχαία σ' ένα ξενοδοχείο στη Βουλιαγμένη με τον Μιχάλη Παπακωνσταντίνου. Η παλαιά προσωπική τους φιλία ποτέ δεν κλονίστηκε. Και αφού χαιρετήθηκαν εγκάρδια και είπαν διάφορα, σε μια στιγμή ο Ανδρέας γύρισε και κοίταξε τον παλιό κεντρώο πολιτικό: "Τώρα Μιχάλη ξέρεις τι έκανες; Αν ερχόσουν απ' την αρχή μαζί μου, σήμερα θα ήσουν το νούμερο 2 στο ΠΑΣΟΚ μετά από μένα... ". Ο Παπακωνσταντίνου τον "πείραξε": "Αν ήξερα Ανδρέα, ότι εκείνα τα συνθήματά σου για έξω από ΕΟΚ, ΝΑΤΟ, κλπ. δεν τα εννοούσες, σίγουρα θα είχα έρθει στο ΠΑΣΟΚ... ". Κι ο Παπανδρέου τον "κάρφωσε" μ' ένα πονηρό χαμόγελο: "Σε νόμιζα πιο έξυπνο! ""...

Μ.Μ.