ΟΓΚΟΛΥΤΙΚΗ ΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Με όπλο τους ιούς ενάντια στον καρκίνο

ΟΓΚΟΛΥΤΙΚΗ ΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Με όπλο τους ιούς ενάντια στον καρκίνο

Θαυματουργό φάρμακο για ορισμένους από τους πάσχοντες

Το 1904, μια γυναίκα στην Ιταλία ήρθε αντιμέτωπη με δύο απειλητικά για τη ζωή της περιστατικά: Το πρώτο η διάγνωσή της με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και το δεύτερο το δάγκωμα από ένα λυσσασμένο σκυλί. Οι γιατροί τής έκαναν το αντιλυσσικό εμβόλιο και λίγο καιρό μετά ο μεγάλος καρκινικός όγκος είχε εξαφανιστεί. Η γυναίκα έζησε χωρίς καρκίνο έως το 1912. Οπως ήταν φυσικό η θεραπεία δοκιμάστηκε και σε άλλες γυναίκες που έπασχαν από την ίδια μορφή καρκίνου, με μείωση του μεγέθους των όγκων σε ορισμένες απ' αυτές. Τελικά, όλες υποτροπίασαν και πέθαναν. Είχε, όμως, γεννηθεί η ιδέα της θεραπείας του καρκίνου με ιούς, ικανούς να σκοτώσουν τα νεοπλασματικά κύτταρα, μέθοδος που σήμερα ονομάζεται ογκολυτική ιοθεραπεία.
Επί δεκαετίες, η προσωρινή ανταπόκριση ενός μόνο μέρους των ασθενών και σε ελάχιστες περιπτώσεις η ίαση, έκαναν το πεδίο αυτό να μένει στο περιθώριο της αντικαρκινικής έρευνας. Η ιοθεραπεία κατά του καρκίνου αντιμετώπιζε και διάφορα επιπρόσθετα εμπόδια: Την αβεβαιότητα για τους μηχανισμούς και τον τρόπο που οι ιοί επιτυγχάνουν το θεραπευτικό αποτέλεσμα, την ανυπαρξία της πλειάδας εργαλείων που απαιτούνται για την κατασκευή πιο αποτελεσματικών στελεχών των ιών, την αναμενόμενη έλλειψη ενθουσιασμού των γιατρών να μολύνουν τους ασθενείς τους με παθογόνα. Την ίδια ώρα, βέβαια, οι γιατροί χρησιμοποιούσαν δηλητήρια (χημειοθεραπεία) αντί για μικρόβια, καθώς καταλάβαιναν καλύτερα αυτά τα φάρμακα και ένιωθαν πιο άνετα στη χρήση τους.

Νέα γνώση, νέα εργαλεία

Από τη δεκαετία του 1990 και μετά, οι ερευνητές, εξοπλισμένοι με πιο πλούσια κατανόηση του καρκίνου και των ιών, έχοντας ταυτόχρονα στη διάθεσή τους εργαλεία για το χειρισμό γονιδίων, άρχισαν να αποκαλύπτουν τις λεπτομέρειες των τρόπων με τους οποίους οι ιοί επιτίθενται στα καρκινικά κύτταρα. Αρχισαν, επίσης, να εφευρίσκουν τρόπους για να τροποποιούν το γενετικό κώδικα των ιών, ώστε να αυξήσουν την αποτελεσματικότητά τους απέναντι στα καρκινικά κύτταρα και τον περιορισμό των παρενεργειών της ιοθεραπείας.
Αυτή η πολύχρονη δουλειά δίνει τώρα τους πρώτους καρπούς. Το 2005, ένας ογκολυτικός ιός εγκρίθηκε ως θεραπεία στην Κίνα, για τον καρκίνο στο κεφάλι και το λαιμό και άλλοι 10 ιοί είναι σε διάφορα στάδια δοκιμών σε ανθρώπους, ως θεραπείες για διάφορα είδη καρκίνου. Πιθανόν μέσα στα επόμενα δύο χρόνια να έχει εγκριθεί το πρώτο ανάλογο φάρμακο και στις ΗΠΑ. Οπως έδειξε μελέτη που παρουσιάστηκε στο περσινό ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας, περίπου 11% των ασθενών που συμμετείχαν σε μια μεγάλη δοκιμή ιοθεραπείας ενάντια στο προχωρημένο μεταστατικό μελάνωμα (καρκίνος του δέρματος) έδειξαν πλήρη ίαση μετά τη θεραπεία. Ο ιός που χρησιμοποιήθηκε ήταν της οικογένειας του έρπητα, τροποποιημένος γενετικά ώστε να επιτίθεται μόνο στα καρκινικά κύτταρα και μάλιστα με διπλό τρόπο: Να τα καταστρέφει απευθείας και να παράγει μια πρωτεΐνη που ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να επιτεθεί με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα ενάντια στους κακοήθεις όγκους. Σε αντίθεση με τις γνωστές βαριές παρενέργειες της χημειοθεραπείας, η χειρότερη παρενέργεια που προκάλεσαν οι ιοθεραπείες στο πλαίσιο της έρευνας αυτής ήταν συμπτώματα γρίπης, όπως η κόπωση, οι κρυάδες κι ο πυρετός.

Προσεκτικά βήματα

Το ποσοστό ίασης φαίνεται απογοητευτικό. Ωστόσο είναι δεκαπλάσιο από αυτό που πρόσφεραν τα φάρμακα κατά του μεταστατικού μελανώματος, που εγκρίθηκαν από τις αρμόδιες υπηρεσίες των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, όπως δείχνουν σχετικές μελέτες. Πιο εγκαρδιωτικό είναι το γεγονός ότι περίπου το 90% από τους ασθενείς που ανταποκρίθηκαν στην ιοθεραπεία, παρέμεναν ζωντανοί μετά από 3 χρόνια. Στόχος είναι βέβαια να αποτελούν εξαίρεση οι περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνονται έστω σε κάποιο βαθμό στην ιοθεραπεία και να αυξηθεί πολύ πάνω από το 11% το ποσοστό των ασθενών που εμφανίζουν πλήρη εξαφάνιση του καρκίνου.
Οι ερευνητές μελετούν τώρα διάφορα είδη ισχυρών παθογόνων ιών (αδενοϊοί, ιλαρά κ.τ.λ.), που μπορούν να τροποποιηθούν, ώστε να μολύνουν μόνο τα καρκινικά κύτταρα. Ετσι θα περιοριστούν στο ελάχιστο οι παρενέργειες, που οφείλονται ακριβώς στη μόλυνση και ορισμένων υγιών κυττάρων. Εξετάζουν, επίσης, την αποτελεσματικότητα συνδυαστικών ιοθεραπειών και την κατάλληλη δοσολογία. Αν και οι μεμονωμένες ογκολυτικές ιοθεραπείες έχουν αποδειχτεί ασφαλείς στις έως τώρα κλινικές δοκιμές, οι ειδικοί εκτιμούν ότι θέλει μεγάλη προσοχή όταν συνδυάζονται πολλές μαζί, όσον αφορά το ενδεχόμενο εμφάνισης τοξικότητας, αλλά και τις συνέπειες από την εξωγενή ρύθμιση της αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»