Από τον Α' στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μελετάμε αντλώντας πείρα και συμπεράσματα

 Από τον Α' στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μελετάμε αντλώντας πείρα και συμπεράσματα

Το 2014 αποτέλεσε τη χρονιά που σημαδεύτηκε από επετειακά αφιερώματα για τα 100 χρόνια από την έναρξη του Α' Παγκόσμιου Πόλεμου, ενώ το 2015 συμπληρώνονται 70 χρόνια από τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι δυο αυτοί πόλεμοι είχαν κοινή ρίζα, τη μήτρα που γεννά τους πολέμους στην εποχή του ιμπεριαλισμού, την ανάγκη για μοίρασμα αγορών, εδαφών, πλουτοπαραγωγικών πηγών ανάμεσα στα καπιταλιστικά κράτη. Μια σημαντική διαφορά του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ήταν η συμμετοχή της ΕΣΣΔ, του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους στον κόσμο. Η ΕΣΣΔ διεξήγαγε δίκαιο πόλεμο για την προάσπιση του σοσιαλισμού, των κατακτήσεων της Οκτωβριανής Επανάστασης, πράγμα που δεν έκανε κανένα άλλο κράτος, ακόμα και όταν Αγγλία και ΗΠΑ συμμάχησαν στρατιωτικά με την ΕΣΣΔ ενάντια στο φασιστικό άξονα Γερμανίας - Ιταλίας - Ιαπωνίας.



Η ανάγκη γνώσης γύρω από τους δύο παγκόσμιους πολέμους συνδέεται άμεσα με τον προσανατολισμό του εργατικού κινήματος σε κάθε χώρα, με την ίδια την ικανότητα του Κομμουνιστικού Κόμματος να προσανατολίσει την εργατική τάξη, το λαό γενικότερα, σε πάλη για τη δικιά του προοπτική, για τη δικιά του εξουσία. Η πραγματικότητα των πολεμικών συγκρούσεων σε Ουκρανία, Συρία, ΙΡΑΚ και αλλού υπογραμμίζει με τραγικό τρόπο «πόσο εύκολο» είναι η εργατική τάξη και ο λαός μια χώρας να βρεθεί να πολεμάει κάτω από «ξένες σημαίες», δηλαδή από σημαίες τμημάτων της εγχώριας αστικής τάξης που πάντα συνδέονται και ακουμπάνε σε διεθνή στηρίγματά τους - σε ισχυρότερες χώρες του ιμπεριαλιστικού συστήματος.





Με αφορμή αυτές τις επετείους, ο «Ριζοσπάστης» υπενθυμίζει ορισμένες εκδόσεις που αναδεικνύουν συμπεράσματα και φωτίζουν με ιστορική γνώση αυτό που θέτει το Πρόγραμμα του ΚΚΕ: «Σε περίπτωση ιμπεριαλιστικής πολεμικής εμπλοκής της Ελλάδας, είτε σε αμυντικό είτε σε επιθετικό πόλεμο, το Κόμμα πρέπει να ηγηθεί της αυτοτελούς οργάνωσης της εργατικής - λαϊκής πάλης με όλες τις μορφές, ώστε να οδηγήσει σε ολοκληρωτική ήττα της αστικής τάξης, εγχώριας και ξένης ως εισβολέα, έμπρακτα να συνδεθεί με την κατάκτηση της εξουσίας. Με την πρωτοβουλία και καθοδήγηση του Κόμματος να συγκροτηθεί εργατικό - λαϊκό μέτωπο με όλες τις μορφές δράσης, με σύνθημα: Ο λαός θα δώσει την ελευθερία και τη διέξοδο από το καπιταλιστικό σύστημα που, όσο κυριαρχεί, φέρνει τον πόλεμο και την "ειρήνη" με το πιστόλι στον κρόταφο».
Β. Ι. Λένιν: «Για τον πόλεμο και τη Σοσιαλιστική Επανάσταση».

Τα κείμενα της Συλλογής γράφτηκαν στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Και αναδεικνύουν ποια είναι η αιτία των πολέμων στην εποχή του ιμπεριαλισμού. Αυτή η προσέγγιση έχει πολλή μεγάλη σημασία σήμερα, αφού η αστική τάξη κάθε χώρας συσκοτίζει τις πραγματικές αιτίες των πολέμων: Είτε με τον εθνικισμό, που προβάλει ως αίτιο κάποια εθνική αδικία που της συνέβη, μόνο που αυτό είναι μόνο η αφορμή, είτε με την κοσμοπολίτικη ερμηνεία, που προβάλει πως θα μπορούσαν οι πόλεμοι να αποφευχθούν, πως δήθεν δεν έδρασαν αποτελεσματικά οι ειρηνοποιοί πολιτικοί, δεν εισακούστηκαν οι ψύχραιμες φωνές. Είναι αλήθεια πως στις σχέσεις μεταξύ των κρατών συνυπάρχουν ο ανταγωνισμός και η συνεργασία, π.χ., στην περίπτωση ελληνικού και τούρκικου κεφαλαίου, όπου ο ανταγωνισμός για το Αιγαίο συνυπάρχει με πολιτική συνεργασίας και συνδιαχείρισης. Ομως οι αιτίες των πολέμων δεν μπορούν να εξαλειφτούν όσο υπάρχει ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός. Η αλλαγή στο συσχετισμό των δυνάμεων μεταξύ των καπιταλιστών επιφέρει την ανάγκη για το ξαναμοίρασμα των αγορών.

Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Λένιν το 1916: «... Στον καπιταλισμό ... δεν μπορεί να υπάρξει άλλη βάση, άλλη αρχή μοιρασιάς, εκτός από τη δύναμη... Η δύναμη όμως αλλάζει με την πορεία της οικονομικής εξέλιξης...

Για να ελεγχθεί η πραγματική δύναμη ενός καπιταλιστικού κράτους δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρχει άλλο μέσο εκτός από τον πόλεμο...

Στις συνθήκες του καπιταλισμού είναι αδύνατη μια ισόμετρη ανάπτυξη των διαφόρων οικονομιών και των διαφόρων κρατών. Στις συνθήκες του καπιταλισμού δεν μπορεί να υπάρχουν άλλα μέσα για την αποκατάσταση από καιρό σε καιρό της παραβιασμένης ισορροπίας, εκτός από τις κρίσεις στη βιομηχανία και τους πολέμους στην πολιτική».

Οπως επισημαίνεται, επίσης, στη Συλλογή πρόκειται για το ότι: «Ενας δουλοκτήτης που έχει 100 δούλους πολεμάει με ένα δουλοκτήτη που έχει 200 δούλους, για ένα πιο "δίκαιο" ξαναμοίρασμα των δούλων», τότε δεν έχει σημασία ποιος ξεκινά πρώτος, ποιος επιτίθεται πρώτος, «η χρησιμοποίηση σε μια τέτοια περίπτωση της έννοιας "αμυντικός" πόλεμος ή "υπεράσπιση της πατρίδας" θα ήταν πλαστογραφία της ιστορίας και στην πραγματικότητα θα σήμαινε εξαπάτηση του απλού λαού... Ετσι ακριβώς εξαπατά τους λαούς η σημερινή αστική τάξη με την "εθνική" ιδεολογία και με την έννοια της υπεράσπισης της πατρίδας στο σημερινό πόλεμο, που γίνεται ανάμεσα σε δουλοκτήτες για την εδραίωση και το δυνάμωμα της δουλείας».

Επίσης, ο Λένιν αναλύει πολέμους που ήταν τυπικό γνώρισμα της περιόδου 1789-1871, δηλαδή οι εθνικοί πόλεμοι της εποχής των αστικών επαναστάσεων αλλά και τα κινήματα των καταπιεζόμενων και χωρίς κρατική συγκρότηση εθνών που συνεχίζονταν και στην εποχή των κειμένων της Συλλογής.

Η Συλλογή αναδεικνύει πως υπάρχουν και δίκαιοι πόλεμοι, όπως είναι η επανάσταση της εργατικής τάξης, ο εμφύλιος πόλεμος από τη σκοπιά της εργατικής τάξης, ο επαναστατικός πόλεμος.

Στις συνθήκες του πολέμου επήλθε η χρεοκοπία της σοσιαλδημοκρατίας, η οποία πήρε θέσεις σοβινιστικές - εθνικιστικές, ο Λένιν αναλύει τις αιτίες του φαινομένου, καταλήγοντας πως το σοσιαλσοβινισμό τον γέννησε ο ρεφορμισμός, ότι δεν ήταν ένα στιγμιαίο ατόπημα, απλώς μια προδοσία κάποιων παλιανθρώπων. Αξίζει να παρακολουθήσει κανείς στα κείμενα τις Συλλογής πώς ο Λένιν και το Κόμμα των Μπολσεβίκων χάραξαν σε δύσκολες συνθήκες τη γραμμή που έθετε την ανάγκη «ήττας της δικής σου αστικής τάξης» και τη μετατροπή του πολέμου σε πάλη για την κατάκτηση της επαναστατικής εργατικής εξουσίας. Αυτή η επεξεργασία έγινε σε αντιπαράθεση τόσο με το σοσιαλσοβινισμό όσο και με τον πασιφισμό, που πρότασσε απλώς το σύνθημα της ειρήνης δίχως να θέτει ποια τάξη θα φέρει την ειρήνη και με ποιον τρόπο.

Αντρέ Μαρτί: «Το Επος της Μαύρης Θάλασσας».

Η έξοδος από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο έφερε τη νίκη της εργατικής τάξης, το 1917, στη Ρωσία, η λενινιστική γραμμή των μπολσεβίκων είχε καταφέρει να επικρατήσει. Το παράδειγμα πλέον της ίδιας της επανάστασης είχε επίδραση στους λαούς όλου του κόσμου, οι αστοί έτρεμαν τον μπολσεβικισμό. Ενα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα της επίδρασης της επανάστασης ήταν και αυτό της εξέγερσης των πληρωμάτων του Γαλλικού Στόλου, που είχε πάει για να καταπνίξει την επανάσταση. Στην εξέγερση συντέλεσαν τόσο οι ταλαιπωρίες του ίδιου του πολέμου όσο και η συνειδητή δράση των μπολσεβίκων.

Ρατζάνι Πάλμε Ντατ: «Φασισμός και κοινωνική Επανάσταση».

Από το, ευρύτατου ενδιαφέροντος, βιβλίο αξίζει μια αναφορά στο υποκεφάλαιο «Φασισμός και Πόλεμος». Οπως γράφει ο Ντατ: «Στο ζήτημα φασισμός και πόλεμος έχουν γραφτεί ιδιαιτέρως πολλές ανοησίες». Αναδεικνύονταν πως ο πόλεμος δε συνδεόταν αποκλειστικά με τη φασιστικής μορφής κυβέρνηση αλλά και η αστική δημοκρατία έχει διεξάγει ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Οτι οι ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία δεν ήταν «άγγελοι ειρήνης».

Ιβάν Μάισκι: «Ποιος βοήθησε τον Χίτλερ;».

Η τελευταία επισήμανση του Ντατ αποτελεί και οδηγητικό νήμα για την κατανόηση της στάσης της ΕΣΣΔ στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Για την κατανόηση των κινήσεών της σε διπλωματικό - διακρατικό επίπεδο απέναντι στη Γερμανία. Ο Μάισκι στο βιβλίο καταθέτει πληροφορίες και γεγονότα έχοντας άμεση και προσωπική πείρα, αφού από το 1932 έως το 1943 ήταν ο πρέσβης της ΕΣΣΔ στο Λονδίνο και για ακόμα μεγαλύτερο διάστημα ήταν στις διπλωματικές - προξενικές υπηρεσίες της ΕΣΣΔ.

Θανάσης Παπαρήγας: «Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Σκέψεις για μερικές πλευρές του».

Πλευρές των γενικότερων εξελίξεων που οδήγησαν στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και της εξέλιξής του κατατίθενται σε αυτό το βιβλίο. Ιδιαίτερα επικεντρώνει στην πείρα των κυβερνήσεων των «Λαϊκών Μετώπων» σε Ισπανία και Γαλλία. Αναδεικνύοντας σχετικά άγνωστες ή ξεχασμένες πλευρές, όπως ήταν η μεταξύ τους σύγκρουση κ.ά.

Συλλογικό: «Δεκέμβρης του 1944».

Η έκδοση θέτει τα γεγονότα στο διεθνές πλαίσιο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, που δεν είχε λήξει συνολικά παρόλο που είχε λήξη η κατοχή στην Ελλάδα. Συμβάλλει στην απάντηση στην αστική αντικομμουνιστική προπαγάνδα σχετικά με τα γεγονότα του Δεκέμβρη και αναδεικνύει το μεγαλείο της πάλης του λαού σε αυτήν τη δίκαιη μάχη. Ταυτόχρονα, αναδεικνύονται συμπεράσματα σχετικά τον ίδιο το χαρακτήρα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και τη στρατηγική του ΚΚΕ. «Το κόμμα μας δεν αντιμετώπισε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα ως κρίκο για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας, αλλά αυτονόμησε την πάλη ενάντια στους κατακτητές από την πάλη για την ανατροπή της αστικής τάξης», όπως τονίζει η «Εισαγωγή» του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Αναρτήθηκε από Γιώργος Σαρρής