Καθαρά σημάδια «κανιβαλισμού» μεταξύ γαλαξιών

Καθαρά σημάδια «κανιβαλισμού» μεταξύ γαλαξιών

Ο γαλαξίας μας, όπως φαίνεται στον έναστρο ουρανό, δηλαδή από το εσωτερικό του, από τη θέση που βρίσκεται η Γη σε μια από τις σπειροειδείς του έλικες

Βγείτε έξω μια ξάστερη νύχτα χωρίς υγρασία, μακριά από τα φώτα των πόλεων και κοιτάξτε ψηλά. Η γαλακτώδης γάζα του Γαλαξία δεσπόζει στον ουρανό. Εχουν περάσει ήδη τέσσερις αιώνες από τότε που ο Γαλιλαίος έστρεψε για πρώτη φορά ένα τηλεσκόπιο προς αυτό το καταπληκτικό θέαμα, παρατηρώντας ότι το «γάλα» είναι στην πραγματικότητα αμέτρητα ξεχωριστά άστρα, πολύ αχνά για να μπορούν να διακριθούν με το γυμνό μάτι. Χρειάστηκαν άλλοι τρεις αιώνες για να γίνει σαφές στους αστρονόμους ότι ο Γαλαξίας είναι απλώς ένας από αμέτρητους γαλαξίες που υπάρχουν στο σύμπαν.
Στην πραγματικότητα, ο Γαλαξίας αυτός στον οποίο ανήκει και το ηλιακό μας σύστημα, δεν είναι απλώς «ένας γαλαξίας». Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι στο πέρασμα του χρόνου έχει προσελκύσει (βαρυτικά) και εγκολπωθεί πολλούς μικρότερους γαλαξίες, αφομοιώνοντας τα άστρα τους ως δικά του. Ηδη είναι γνωστοί τουλάχιστον 20 νάνοι γαλαξίες δορυφόροι του, που κυμαίνονται σε μέγεθος από ένα εκατομμυριοστό ως ένα εκατοστό του μεγέθους του Γαλαξία, ενώ πιθανότατα δεκάδες άλλοι δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμα. Και οι τωρινοί δορυφόροι γαλαξίες θεωρούνται μόνο ένα μικρό κλάσμα εκείνων που έχουν υπάρξει δορυφόροι του στο παρελθόν, με τους παλιότερους να έχουν τραβηχτεί βαρυτικά μέσα στο γαλαξία μας και να έχουν απορροφηθεί προ πολλού. Αυτή η «χώνευση» άρχισε όταν ακόμα ο Γαλαξίας ήταν νεότερος και μικρότερος απ' ό,τι είναι τώρα, αλλά συνεχίζεται και σήμερα. Οι δορυφόροι γαλαξίες που υπάρχουν τώρα πιθανότατα θα «καταποθούν» και αυτοί στο μέλλον.
Από αυτά τα θύματα της βαρυτικής όρεξης του Γαλαξία, πολύ μετά από το χαμό τους παραμένουν ίχνη με τη μορφή αχνών ρευμάτων άστρων, που απλώνονται σε όλο τον ουρανό. Τα τελευταία 15 χρόνια ένα σχετικά νέο επιστημονικό πεδίο, που ονομάστηκε γαλακτική αρχαιολογία, έχει αποκαλύψει πολλά από αυτά τα ρεύματα. Μελετώντας αυτά τα «απολιθώματα» του παρελθόντος του Γαλαξία, οι γαλακτικοί αρχαιολόγοι συνενώνουν κομμάτι - κομμάτι σημαντικά γεγονότα από την ιστορία του γαλαξία μας και κατανοούν βαθύτερα τις διαδικασίες εμφάνισης και εξέλιξης άλλων σπειροειδών γαλαξιών.
Ιδανικά θα μελετούσε κανείς τους γαλαξίες τόσο από το εξωτερικό τους, όσο και από το εσωτερικό τους. Αυτό είναι κάτι που προφανώς δεν μπορούμε να κάνουμε για το γαλαξία μας. Οντας στο εσωτερικό του είναι αδύνατο να τον δούμε απέξω. Από την άλλη μεριά, η θέση μας είναι πλεονεκτική για την απόκτηση εικόνας λεπτομερειών του εσωτερικού του, πράγμα αδύνατο να κάνουμε με τους άλλους γαλαξίες, που απέχουν δισεκατομμύρια έτη φωτός.
Ηδη το νέο επιστημονικό πεδίο έχει βοηθήσει να επιβεβαιωθεί μια διαδικασία, μέσω της οποίας ο Γαλαξίας και άλλοι νεαροί γαλαξίες γίνονται μεγαλύτεροι. Η ανακάλυψη πολλών αστρικών ρευμάτων από δορυφόρους γαλαξίες που έχουν χαθεί από καιρό, υποστηρίζει την ευρέως αποδεκτή θεωρία ότι, όταν σχηματίστηκε ο Γαλαξίας, είχε μικρότερο μέγεθος και «φούσκωσε» εν μέρει προσθέτοντας ύλη σε μεγάλες «μπουκιές». Αν και πολλές λεπτομέρειες αυτού του σεναρίου δεν είναι ακόμη γνωστές, με αργό αλλά βέβαιο τρόπο οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να γράφουν τη βιογραφία του Γαλαξία.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»