ΕΕ-Στασιμότητα με υποβόσκουσα την κρίση;

Στασιμότητα με υποβόσκουσα την κρίση;

Αποπληθωρισμός και αναιμική ανάπτυξη στην παγκόσμια οικονομία, αυτά ανησύχησαν τους συμμετέχοντες στη Σύνοδο του «G-20», της ομάδας των 20 πιο αναπτυγμένων οικονομικά καπιταλιστικών κρατών, που έγινε μέσα στη βδομάδα που πέρασε στην Κωνσταντινούπολη.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ σε αστικά ΜΜΕ, τα προβλήματα που συζήτησαν τα χαρακτήρισαν «απειλές». «Σε αρκετές χώρες έχει υποχωρήσει η δυνητική ανάπτυξη, η ζήτηση εξακολουθεί να είναι ασθενική, η προοπτική για την απασχόληση είναι κακή και αυξάνεται η εισοδηματική ανισότητα», αναφέρεται στο κείμενο συμπερασμάτων, σύμφωνα με την «Καθημερινή», 11/2/2015. Οι υπουργοί Οικονομικών του «G-20» ανέφεραν ως μεγάλο πρόβλημα, μεταξύ άλλων, και την αναιμική ανάκαμψη της Ευρωζώνης.
Δεν είναι η πρώτη φορά που διεθνές καπιταλιστικό οικονομικό επιτελείο θεωρεί «αχίλλειο πτέρνα» για την παγκόσμια οικονομία την οικονομία της Ευρωζώνης και της ΕΕ. Ουσιαστικά υπάρχει στασιμότητα στην καπιταλιστική ανάπτυξη με υφεσιακά προβλήματα σε Γαλλία - Ιταλία, που σε συνδυασμό με τα τεράστια κρατικά χρέη, πάνω από 2 τρισ. ευρώ σε κάθε κράτος, αυξάνουν στο έπακρο τις δυσκολίες διαχείρισης για έξοδο από την κρίση, σε όφελος του κεφαλαίου βεβαίως. Στην αρνητική ουσιαστικά κατάσταση της οικονομίας της Ευρωζώνης επιδρά και η επιβράδυνση της οικονομίας της Γερμανίας.
Πριν από δύο περίπου μήνες το ΔΝΤ προειδοποιούσε για τα προβλήματα στην οικονομία της Ευρωζώνης και στην ανάπτυξη και κάλεσε την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να πάρει μέτρα κόντρα στον αποπληθωρισμό, εκφράζοντας φόβους επειδή εκτιμούσε ότι η οικονομία της Ευρωζώνης και της ΕΕ δεν έχει μπει σταθερά στο δρόμο της ανάκαμψης, δεν έχει απομακρυνθεί από τον κίνδυνο ύφεσης.
Αλλά και ο ΟΟΣΑ έστειλε τέτοιο μήνυμα εκτιμώντας ότι η Ευρωζώνη «μπορεί να έχει πέσει σε μόνιμη παγίδα στασιμότητας», προτρέποντας τις κυβερνήσεις να αλλάξουν μείγμα στην οικονομική πολιτική. Πρότεινε δε η ΕΚΤ να αγοράσει κρατικά ομόλογα και τα κράτη - μέλη να χαλαρώσουν την πολιτική λιτότητας, εκτιμώντας ότι η Ευρωζώνη αποτελεί το μελανότερο σημείο στην παγκόσμια οικονομία και τα επόμενα δύο χρόνια θα απειλείται από οικονομική στασιμότητα.

Τι θα γίνει;

Οι εκτιμήσεις αυτές συνεχίζονται. Ετσι, πρόσφατα σε άρθρο του «Bloomberg», που αναδημοσίευσε η «Καθημερινή», 6/2/2015, γράφτηκε: «Μόλις οι ηγέτες της Ευρώπης καταλήξουν σε κάποια λύση για το ελληνικό πρόβλημα, θα παραμείνουν αντιμέτωποι με τη δυσοίωνη προοπτική της Ευρωζώνης λόγω της υποτονικής ανάπτυξης, του επικίνδυνα χαμηλού πληθωρισμού και της υψηλής ανεργίας. Η υιοθέτηση μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ήταν ένα θετικό βήμα, αν και έγινε με καθυστέρηση.
Την ίδια ώρα, η δημοσιονομική πολιτική παραμένει αυστηρή ιδιαίτερα στις αδύναμες οικονομίες της Ευρώπης, καθώς οι κυβερνήσεις τους προσπαθούν να μειώσουν τα δημοσιονομικά ελλείμματά τους και έτσι το δημόσιο χρέος τους. Αλλά αυτές οι προσπάθειες είναι, εν μέρει, άκαρπες διότι η λιτότητα αναχαιτίζει την ανάπτυξη.
Τι θα γίνει, άραγε, εάν σε αυτό το περιβάλλον της στασιμότητας ξεσπάσει ύφεση; Είναι αρκετά πιθανό να γίνει κάτι τέτοιο.
Ετσι όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, οι επιλογές στην υιοθέτηση μέτρων είναι περιορισμένες με βάση τα όρια που ισχύουν στη χάραξη νομισματικής πολιτικής από την ΕΚΤ και δημοσιονομικής πολιτικής από τις Βρυξέλλες. Εάν δεν υπάρξει μια ριζική αναδιοργάνωση της νομισματικής ένωσης, τότε το αισιόδοξο σενάριο είναι μια παρατεταμένη στασιμότητα».
Εως τώρα όλοι οι διεθνείς καπιταλιστικοί οργανισμοί εκτιμούν ότι υπάρχει στασιμότητα στην καπιταλιστική οικονομία της Ευρωζώνης με κίνδυνο επιστροφής σε καπιταλιστική οικονομική κρίση.
Και η Κομισιόν βεβαίως μιλά για «αβεβαιότητα που επισκιάζει την ανάκαμψη», παρότι πασχίζει να εμφανίζεται πιο αισιόδοξη για την πορεία της οικονομικής ανάκαμψης στην Ευρωζώνη το 2015 και το 2016 στις χειμερινές προβλέψεις της. Με βάση ποια στοιχεία; Τη ραγδαία πτώση των τιμών του πετρελαίου και τη μείωση της αξίας του ευρώ συγκριτικά με το δολάριο, που ευνοεί την αύξηση των εξαγωγών. Μιλούν επίσης για αυξημένη εσωτερική ζήτηση. Ετσι, σύμφωνα με τις χειμερινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ευρωζώνη θα αναπτυχθεί κατά 1,3% το 2015 και κατά 1,9% το 2016. Ποια η διαφορά που την κάνει, όπως λέει, πιο αισιόδοξη; Στις προηγούμενες προβλέψεις της η Κομισιόν έκανε λόγο για άνοδο 1,1% το 2015 και 1,7% το 2016.
Υπάρχουν βεβαίως στοιχεία που δε συναινούν στην όποια έστω ελάχιστη αισιοδοξία της Κομισιόν. Δεν ξέρουμε ακόμη βεβαίως τι θα γίνει με το πρόγραμμα «αποπληθωρισμού» της ΕΚΤ μέσω της αγοράς κρατικών ομολόγων προκειμένου να δοθεί ρευστό στις τράπεζες των κρατών - μελών, με στόχο να δανείζουν τους επιχειρηματικούς ομίλους για να κάνουν επενδύσεις. Η ΕΚΤ έχει ανακοινώσει ότι «το πρόγραμμα είναι ανοιχτό. Θα το αξιολογήσουμε όταν θα πλησιάσουμε στον Σεπτέμβριο του 2016 και αν δεν έχει επιτευχθεί ο στόχος να πλησιάζουμε σταθερά προς πληθωρισμό 2% μεσοπρόθεσμα, τότε θα κάνουμε περισσότερα (...) Σκοπεύουμε να αγοράζουμε ομόλογα μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016, δηλαδή επί 19 μήνες, δηλαδή το συνολικό ποσό (θα ανέλθει σε) 1,14 τρισ. ευρώ (...) Εχουμε πει ότι αυτό (δηλαδή η αγορά ομολόγων) θα γίνεται μέχρι να δούμε συνεχή σύγκλιση προς τον στόχο της σταθερότητας των τιμών», δήλωσε ο Μπενουά Κερέ, μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της ΕΚΤ. Η ΕΚΤ βεβαίως βάζει τέτοιους στόχους χαλάρωσης τυπώνοντας χρήμα για να εξασφαλίσει ρευστότητα στην αγορά και δυνατότητα δανεισμού. Δεν ξέρουμε όμως αν οι επιχειρηματικοί όμιλοι ζητούν δάνεια, που σημαίνει ότι θέλουν ή, πιο σωστά, μπορούν, τους επιτρέπουν οι οικονομικές συνθήκες, να κάνουν επενδύσεις. Αυτό απαιτεί πρώτ' απ' όλα δυνατότητα δημόσιων επενδύσεων, κρατικών ενισχύσεων των επιχειρηματικών ομίλων, αλλά και εξασφάλιση συνθηκών αύξησης τζίρων από πωλήσεις και σίγουρης κερδοφορίας.

Ο αποπληθωρισμός και τα δάνεια

Η ΕΚΤ δεν είναι η πρώτη φορά που παίρνει μέτρα χαλάρωσης. Το Σεπτέμβρη έβαλε σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα προσφοράς 500 δισ. ευρώ για τριετή δάνεια με επιτόκιο 0,05%, τζάμπα δηλαδή, το γνωστό πρόγραμμα ΤLTRO, το οποίο είχε όρο αυτά τα δάνεια οι τράπεζες θα δανείζονταν για να δανείσουν επιχειρηματικούς ομίλους στη λεγόμενη πραγματική οικονομία. Οι τράπεζες το Σεπτέμβρη 2014, που ήταν η πρώτη δόση, πήραν μόλις 82,6 δισ. ευρώ, ενώ το Δεκέμβρη 2014 στη δεύτερη δόση πήραν μόλις 39,75 δισ. ευρώ. Εκτιμήθηκε δε ότι η συμμετοχή ήταν χαμηλότερη των προσδοκιών.
Αλήθεια, γιατί οι τράπεζες να μην πάρουν δάνεια και να κερδίσουν αν πράγματι υπήρχαν συνθήκες ανάκαμψης, δηλαδή επενδύσεων;
Σύμφωνα με ρεπορτάζ της «Καθημερινής», 31/12/2014, «τα δάνεια στον ιδιωτικό τομέα συρρικνώθηκαν κατά 0,9% το Νοέμβριο, σε ετήσια βάση, αφού είχε προηγηθεί υποχώρηση 1,1% τον Οκτώβριο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΤ, ο δανεισμός στις επιχειρήσεις συρρικνώθηκε το Νοέμβριο στην Ιρλανδία κατά 11,4%, στην Ισπανία κατά 8,5% και στην Πορτογαλία κατά 6,5%. Οπως αναφέρεται στην έκθεση της ΕΚΤ, η χορήγηση δανείων στα νοικοκυριά μειώθηκε, σε ετήσια βάση, κατά 0,4% το Νοέμβριο και στις επιχειρήσεις εκτός του χρηματοπιστωτικού τομέα κατά 1,6%. Τα εργαλεία που έχει ήδη αξιοποιήσει η ΕΚΤ, δηλαδή η παροχή τριετών δανείων με σχεδόν μηδενικό επιτόκιο και οι αγορές τιτλοποιημένων δανείων από τις εμπορικές τράπεζες, δεν αποφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, που είναι η αναβίωση του δανεισμού στην Ευρωζώνη και ειδικότερα του ευρωπαϊκού Νότου, που επισκιάζεται από την αναιμική ανάπτυξη, το χαμηλό πληθωρισμό και την υψηλή ανεργία».
Αρα, όσον αφορά την οικονομία της Ευρωζώνης, παρά την προσπάθεια τόνωσης της ρευστότητας από την ΕΚΤ, αυτή δεν απορροφάται. Δείχνει ότι ούτε οι επιχειρήσεις, πολύ περισσότερο τα λαϊκά νοικοκυριά δεν μπορούν ή δε θέλουν να δανειστούν. Αλλά αυτός ο δείκτης αποκαλύπτει επίσης στασιμότητα στην οικονομία με κινδύνους νέας κρίσης.

Ξένες για το λαό οι υποθέσεις του κεφαλαίου

Είναι γεγονός ότι όλοι οι διεθνείς καπιταλιστικοί οργανισμοί και η ΕΚΤ βεβαίως επιμένουν ότι αντιμετωπίζοντας τον αποπληθωρισμό, θα συμβάλουν στην καπιταλιστική ανάκαμψη. Τα έως τώρα «δείγματα γραφής» αποκαλύπτουν ότι δεν βρίσκεται στον αποπληθωρισμό η αιτία της ύφεσης, ο αποπληθωρισμός είναι σύμπτωμά της. Λέει επίσης η Κομισιόν ότι αισιοδοξεί γιατί το φτηνό ευρώ συμβάλλει στην αύξηση των εξαγωγών, αλλά ταυτόχρονα η πτώση των τιμών του πετρελαίου θα συμβάλει στην πτώση των τιμών των εμπορευμάτων και υπηρεσιών, θα ενισχύσει την εσωτερική σε κάθε κράτος - μέλος ζήτηση.
Θα το δώσουμε με ένα πρόσφατο παράδειγμα. Η «Καθημερινή», 10/1/2015, έγραφε για ραγδαία πτώση των εξαγωγών της Γερμανίας το Νοέμβρη. Σύμφωνα με διάφορους οικονομολόγους, η πτώση της τιμής του πετρελαίου και η υποχώρηση του ευρώ δεν διευκόλυναν τις γερμανικές βιομηχανίες να προωθήσουν τα προϊόντα τους στις αγορές τρίτων χωρών. Τα στοιχεία της γερμανικής στατιστικής υπηρεσίας δείχνουν ότι οι εξαγωγές υποχώρησαν το Νοέμβρη για δεύτερο μήνα, καταγράφοντας πτώση 2,1%.
Ετσι, η μείωση της τιμής του πετρελαίου και η υποχώρηση του ευρώ στη Γερμανία δεν αύξησαν τις εξαγωγές. Πού οφείλεται αυτό; Αφενός στη στασιμότητα στην καπιταλιστική οικονομία της ΕΕ και της Ευρωζώνης, άρα και κρατών - μελών της, που τα δυσκολεύει να κάνουν εισαγωγές. Χωρίς ανάκαμψη των οικονομιών τι εισαγωγές να κάνουν; Τις εξαγωγές της Γερμανίας τις έχουν επίσης επηρεάσει αρνητικά και οι κυρώσεις στη Ρωσία με την ανταπάντησή της, με αφορμή τους ανταγωνισμούς τους που εκδηλώνονται στο έδαφος της Ουκρανίας. Βεβαίως, επιβράδυνση υπάρχει και σε άλλες καπιταλιστικές οικονομίες, όπως π.χ. της Κίνας, που ενδέχεται να επηρεάζουν τις εξαγωγές της Γερμανίας. Ταυτόχρονα τα μονοπώλια δεν μειώνουν τις τιμές ή τις μειώνουν ελάχιστα, επειδή μειώθηκε η τιμή του πετρελαίου, προσδοκώντας αύξηση των κερδών τους. Αλλά και η εσωτερική ζήτηση δεν αυξάνεται. Με τεράστια ανεργία, φτώχεια, τσακισμένα λαϊκά εισοδήματα ποια αύξηση της ζήτησης να γίνει...
Αλλά έτσι εξελίσσεται ο καπιταλισμός. Μέσα από αντιφάσεις. Για να κάνει εξαγωγές μια οικονομία πρέπει οι άλλες να μπορούν να κάνουν εισαγωγές. Για να ενισχυθεί η ζήτηση πρέπει να υπάρχει δυνατότητα για αγορές εμπορευμάτων και μέσων παραγωγής και αντικειμένων κατανάλωσης. Αλλά αυτό εμποδίζεται από την ανάγκη συγκράτησης της πτώσης του ποσοστού κέρδους, άρα δεν εφαρμόζονται μέτρα ενίσχυσης των εργατικών, λαϊκών εισοδημάτων, σε συνδυασμό με την καπιταλιστική οικονομική κρίση, που για να ξεπεραστεί χρειάζεται επενδύσεις οι οποίες δε γίνονται. Αυτός είναι και ο φαύλος κύκλος, που φαίνεται ότι χρειάζεται ακόμη μεγαλύτερη καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων για να έλθουν καπιταλιστική ανάκαμψη και επενδύσεις.
Αλλά για την εργατική τάξη, τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα, όλ' αυτά είναι ξένα αφού έχουν σχέση με τη σωτηρία του κεφαλαίου. Τους ενδιαφέρουν μόνο από τη σκοπιά της επίθεσης του κεφαλαίου ενάντιά τους που τους κάνει τη ζωή κόλαση. Την ικανοποίηση των αναγκών τους, μόνο η εξάλειψη της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, που θα εξαλείψει επίσης οριστικά τις οικονομικές κρίσεις, μπορεί να ευοδώσει.