Για τις οικονομικές εξελίξεις διεθνώς

Για τις οικονομικές εξελίξεις διεθνώς

Με αφορμή τη μεγάλη πτώση των δεικτών των χρηματιστηρίων και την κατάσταση στην οικονομία της Κίνας

Associated Press

Τα αστικά ΜΜΕ στην Ελλάδα και διεθνώς μίλησαν την περασμένη Δευτέρα για οικονομικό κραχ από τη μεγάλη πτώση που είχαν τα χρηματιστήρια στην Κίνα αλλά και σε άλλα καπιταλιστικά κράτη.
Η υπόθεση της μεγάλης πτώσης των χρηματιστηρίων σ' όλο τον κόσμο αποδίδεται στην οικονομία της Κίνας και ιδιαίτερα στην πρόσφατη υποτίμηση του νομίσματός της (γουάν) και στην επιβράδυνση της οικονομίας της. Μια οικονομία με τους μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης στον πλανήτη, γύρω στο 7% του ΑΕΠ, αλλά σαφώς μικρότερο από τα κάποτε διψήφια ποσοστά.
Να τι έγραφαν: «Κινεζική γρίπη» στις χρηματαγορές του κόσμου. «Μαύρη Δευτέρα» χαρακτηρίζεται η σημερινή καθώς μετά τη μεγάλη πτώση που κατέγραψαν τα ασιατικά χρηματιστήρια, βουτιά καταγράφουν από την έναρξή τους και οι χρηματιστηριακές αγορές της Ευρώπης. Ντόμινο πτώσης σε ασιατικά και ευρωπαϊκά χρηματιστήρια - Βουτιά και για τον Dow Jones. Πέντε τρισ. δολάρια έχασαν τα χρηματιστήρια σε 9 συνεδριάσεις.

Η εικόνα

Ας δούμε ένα χαρακτηριστικό ρεπορτάζ από την ιστοσελίδα «euro2day», 25/8/2015.
«Ενα πρωτοφανές ξεπούλημα μετοχών και εμπορευμάτων βίωσε χθες ο πλανήτης. Η μέρα φάνηκε από το πρωί, με τις βαριές απώλειες στις ασιατικές αγορές. Τη σκυτάλη πήρε η Ευρώπη, και συνεχίστηκε στις ΗΠΑ, όπου η Wall Street είδε τον Dow Jones να ανοίγει με πτώση άνω των 1.000 μονάδων αλλά να κλείνει τελικά στο κόκκινο, σημαντικά χαμηλότερα όμως από την Παρασκευή.

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι οι αγορές τρόμαξαν την προηγούμενη εβδομάδα, γιατί προέβλεψαν άμεση αύξηση των επιτοκίων της Fed. Ο πραγματικός φόβος όμως είναι ότι η επιβράδυνση της οικονομίας της Κίνας και οι κινήσεις που κάνει (ή δεν κάνει) ο ασιατικός τίγρης για να βελτιώσει την κατάσταση τόσο στην πραγματική οικονομία όσο και στις αγορές. Το τίμημα ήδη βαρύ, καθώς έχουν χαθεί 5 τρισ. δολάρια στις παγκόσμιες αγορές από τη μέρα που η Κίνα αποφάσισε να υποτιμήσει το γουάν (...) Το Πεκίνο ίσως έχει αποφασίσει ότι είναι πολύ ακριβή η στήριξη της χρηματιστηριακής αγοράς, ιδίως από τη στιγμή που παρεμβαίνει μαζικά και για τη στήριξη του γουάν από περαιτέρω υποτίμηση. Σημειώνεται ότι οι κινεζικές αρχές έχουν ήδη δαπανήσει 200 δισ. δολάρια σε αγορές μετοχών τους τελευταίους δύο μήνες. Επιπλέον, έχουν δαπανήσει ακόμη 200 δισ. από τα αποθέματα συναλλάγματος, για να κρατήσουν το γουάν από περαιτέρω πτώση».
Ας δούμε, επίσης, την πτώση άλλων χρηματιστηρίων.
Με μεγάλη πτώση 4,61% έκλεισε το χρηματιστήριο του Τόκιο, για πέμπτη συνεχή μέρα, ενώ το χρηματιστήριο της Σαγκάης κατέγραφε πτώση σχεδόν 8,5%. Στην Αυστραλία οι μετοχές κατέγραψαν απώλειες 3,73%. Στο Λονδίνο, ο δείκτης FTSE-100 υποχώρησε κατά 2,62%.

Ο πανευρωπαϊκός δείκτης FTSE Eurofirst 300 έχασε 4,6%, ο γερμανικός δείκτης DAX κατέγραψε απώλειες 4,5%, έχοντας χάσει όλα τα κέρδη που είχε στο 2015 ενώ ο άλλος γερμανικός δείκτης MDax κατέγραψε απώλειες 3,60%. Ο βρετανικός δείκτης FTSE 100 υποχώρησε κατά 4,1% και ο γαλλικός CAC 40 κατά 4,5%.
Στις ΗΠΑ Ο δείκτης Dow Jones έχασε 3,49% ενώ ο τεχνολογικός δείκτης Nasdaq έχασε 3,91%.
Επίσης, για τη Ρωσία έγραφαν: Το ρούβλι υποχωρεί στο χαμηλότερο επίπεδο της χρονιάς - Πτώση άνω του 4% για τον χρηματιστηριακό δείκτη RTS.
Μία μέρα μετά τα ίδια μέσα έγραφαν: «Συνεχίζεται η πτώση στην Κίνα, σταθεροποίηση στις άλλες αγορές».
Επίσης τρεις μέρες αργότερα έγραφαν:«Βελτιώνεται η εικόνα στο σύνολο των ασιατικών αγορών, ύστερα από την καθησύχαση πολλών κεντρικών τραπεζών παγκοσμίως, ενώ και η μεταβλητότητα στα χρηματιστήρια της Κίνας έχει υποχωρήσει αισθητά.
Σημαντικός καταλύτης της βελτίωσης της επενδυτικής όρεξης υπήρξαν τα σχόλια του προέδρου της Federal Reserve των ΗΠΑ, William Dudley, ο οποίος δήλωσε ότι η προοπτική της αύξησης των επιτοκίων από την Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ το Σεπτέμβριο έχει "ξεθωριάσει" εν μέσω διογκούμενων ανησυχιών για τις εξελίξεις εκτός των συνόρων των ΗΠΑ. Η αμερικανική οικονομία δείχνει να βρίσκεται σε τροχιά για να αναπτυχθεί με "μέτριο" ρυθμό, είπε, αλλά είναι επίσης πιθανό οι υπεράκτιοι μπελάδες να επηρεάσουν αυτή την τροχιά, προειδοποίησε ο Dudley».(ιστοσελίδα capital.gr 26/8/2015).
Πέντε μέρες αργότερα έγραφαν: «Ανοδικά κινήθηκαν χθες οι αγορές τόσο στην Κίνα όσο και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, με τις ευρωπαϊκές αγορές να σημειώνουν κέρδη άνω του 3%. Με άνοδο 5,3% έκλεισε το χρηματιστήριο Σαγκάης. Η βελτίωση του κλίματος σε Ευρώπη, Ασία και ΗΠΑ εκτιμάται ότι οφείλεται στα μηνύματα που έρχονται από τη Fed παρά στις δύο νέες παρεμβάσεις του Πεκίνου στην αγορά συναλλάγματος και στα κινεζικά χρηματιστήρια. Το κλίμα διαμόρφωσε η Wall Street με τα κέρδη που είχε σημειώσει από την Τετάρτη μετά τη δήλωση του Γουίλιαμ Ντάντλεϊ, στελέχους της Fed, ότι ξεθωριάζει η προοπτική μιας αύξησης των επιτοκίων του δολαρίου τον Σεπτέμβριο εξαιτίας της αναταραχής στην Κίνα».(«Καθημερινή» 28/8/2015).
Είναι στοιχεία που δείχνουν ότι η επίδραση των χρηματιστηρίων της Κίνας μπορεί να συνέβαλε στην πτώση των άλλων χρηματιστηρίων αλλά έμμεσα και οτι δεν είναι αυτός ο μόνος λόγος. Ακόμη η προπαγάνδα και στην Ελλάδα και στα άλλα κράτη περί «οικονομικού κραχ», το οποίο οφείλεται στην Κίνα, είναι ένα σημάδι των οξύτατων ανταγωνισμών διεθνώς αλλά και έκφραση του φόβου των αστών από την αρνητική πορεία των άλλων καπιταλιστικών οικονομιών. Θα προσπαθήσουμε παρακάτω να ανιχνεύσουμε τις εξελίξεις και τις τάσεις στην πραγματική τους διάσταση.

Είναι τα χρηματιστήρια ασφαλής δείκτης;

Στον «Ριζοσπάστη» έχουμε πολλές φορές γράψει ότι οι δείκτες των χρηματιστηρίων και το ανεβοκατέβασμά τους, η άνοδος ή η πτώση τους δεν είναι από μόνοι τους ασφαλή κριτήρια για να βγουν συμπεράσματα για την καπιταλιστική οικονομία ενός κράτους. Η αστική προπαγάνδα χρησιμοποίησε τον όρο «οικονομικό κραχ» για δύο λόγους, κατά τη γνώμη μας. Ο ένας είναι η ανησυχία για την πορεία της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας, η οποία εκεί που πάει να δείξει κάποια σημάδια έστω και αδύναμης ανάκαμψης, εμφανίζονται πισωγυρίσματα. Ο δεύτερος είναι η επίδραση της κατάστασης μιας καπιταλιστικής οικονομίας (π.χ. Κίνα) σε άλλες οικονομίες, λόγω αλληλεξάρτησης, αλληλοδιαπλοκής και βαθιάς καπιταλιστικής διεθνοποίησης. Που στις σημερινές συνθήκες, μετά από πέντε - έξι χρόνια κρίσης, γίνεται εμπόδιο στην καπιταλιστική ανάπτυξη. Αυτός είναι και ο λόγος που απέδωσαν τη μεγάλη πτώση σε όλα τα χρηματιστήρια στην οικονομία της Κίνας. Αλλά αυτή δεν είναι όλη η αλήθεια, ή, πιο σωστά, είναι μέρος της, ίσως και όχι το πιο μεγάλο, γιατί κρύβει την πραγματική κατάσταση στις οικονομίες των ΗΠΑ, Ιαπωνίας, Ευρωζώνης (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία κ.λπ.), BRICS (Ρωσία, Βραζιλία, πέρα από την Κίνα κ.λπ.).
Η πτώση των χρηματιστηρίων της Κίνας δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Εγινε ξανά πριν από δύο μήνες. Τότε τα ρεπορτάζ των αστικών οικονομικών ΜΜΕ έγραφαν για τα χρηματιστήρια της Κίνας περίπου τα εξής (εδώ από την «Καθημερινή»):
«Μια αιφνιδιαστική μετατόπιση της εστίας των κινδύνων για την παγκόσμια οικονομία κατεγράφη μέσα στην εβδομάδα (...) Οι βασικοί δείκτες των χρηματιστηρίων Σαγκάης και Σεντζέν αλλά και του Χονγκ Κονγκ, όπου ξένοι επενδυτές διαπραγματεύονται κινεζικούς τίτλους, βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση που έχει αφαιρέσει συνολικά 3 τρισ. δολάρια από το σύνολο της αξίας τους. Η πτώση, όμως, αναμένεται (...) να επιδράσει στην επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης και τη συνεπακόλουθη μείωση της ζήτησης, αλλά και εξαιτίας μιας αναπόφευκτης υποχώρησης της ζήτησης από την Κίνα».
Τότε βεβαίως δεν υπήρξε ανάλογη μεγάλη πτώση στα άλλα χρηματιστήρια. Αρα, δεν αποτελεί η πτώση των χρηματιστηρίων της Κίνας το μοναδικό παράγοντα πτώσης και στα άλλα χρηματιστήρια.

Πτώση και ανταγωνισμοί

Η πτώση στα χρηματιστήρια εκφράζει μαζικές πωλήσεις μετοχών, που σημαίνει απόσυρση χρηματικών κεφαλαίων και μεταφορά τους σε άλλες επενδύσεις. `Η απόσυρση χωρίς να ξαναεπενδυθούν, που σημαίνει ότι θα λιμνάσουν. Με αυτή την απόσυρση με μαζική πώληση έχει χασούρα ο επενδυτής αλλά το κάνει γιατί αργότερα ίσως έχει μεγαλύτερη. Πέντε τρισ. δολάρια έχασαν τα χρηματιστήρια σε 9 συνεδριάσεις, όπως μετέδωσαν τα αστικά ΜΜΕ (σύμφωνα με άλλη εκδοχή ήταν 6 τρισ. δολάρια). Αυτό σημαίνει απαξίωση κεφαλαίου. Γιατί έχασαν οι μετοχές μεγάλο μέρος της αξίας τους. Και ισχύει όχι μόνο για την Κίνα αλλά για όλα τα χρηματιστήρια που είχαν πτώση. Αρα και για τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, την Ευρωζώνη.
Σύμφωνα με εκτίμηση διεθνών οικονομικών επιτελείων, «οι μετοχές παγκοσμίως, όπως καταγράφονται από τον δείκτη MSCI World, έχουν υποχωρήσει κατά 14% από τα μέσα Μαΐου, χάνοντας περισσότερα από 9 τρισ. δολάρια σε όρους κεφαλαιοποίησης». Αρα, το πρόβλημα είναι διεθνές και έχει σχέση με την απαξίωση κεφαλαίων διεθνώς και βεβαίως δεν απαξιώθηκαν τώρα, ξαφνικά, οι μετοχές. Μπορεί επίσης να έχει σχέση και με πλασματικό κεφάλαιο, δηλαδή επένδυση με αγορά μετοχών επιχειρήσεων πάνω από την πραγματική τους αξία, με την προσδοκία αποκόμισης κέρδους. Ετσι επέρχεται πτώση αφού υπάρχει επιβράδυνση ή και ύφεση, που σημαίνει πτώση αξιών μετοχών. Οπότε πάλι πουλάνε.
Η πτώση στην Κίνα βεβαίως έχει σχέση με την επιβράδυνση της οικονομίας της. Η υποτίμηση του γουάν ήταν ένα από τα μέτρα ανάσχεσης αυτής της επιβράδυνσης, που οφείλεται σε μεγάλο μέρος στη μείωση των εξαγωγών της λόγω κρίσης. Η υποτίμηση του γουάν αυξάνει την ανταγωνιστικότητα στην πώληση των εμπορευμάτων της στη διεθνή αγορά, άρα μπορεί να ενισχύσει τις εξαγωγές και να συμβάλει ανασχετικά στην επιβράδυνση της οικονομίας της. Ταυτόχρονα όμως η υποτίμηση του γουάν αυξάνει τις τιμές αγοράς των εισαγόμενων εμπορευμάτων στην Κίνα, άρα μειώνει τις εισαγωγές από τα άλλα καπιταλιστικά κράτη. Αυτό χτυπά τις οικονομίες των άλλων καπιταλιστικών κρατών που εξάγουν στην Κίνα. Και επιδρά αρνητικά στην επιδίωξη οικονομικής ανάκαμψης σ' αυτές τις οικονομίες, που δείχνουν να βαδίζουν σε έξοδο από την κρίση και αδύναμη ανάκαμψη και οι οποίες πράγματι κινδυνεύουν με πισωγύρισμα στην κρίση. Επίσης, υπήρχε μια προσδοκία για εισαγωγές από την Κίνα λόγω στροφής της στρατηγικής της κινεζικής κυβέρνησης στην ανάπτυξη με επενδύσεις στο εσωτερικό της χώρας και αύξηση της εσωτερικής ζήτησης, γιατί υπάρχουν μεγάλα περιθώρια εσωτερικής ανάπτυξης (μέχρι τώρα στηριζόταν κυρίως στις εξαγωγές), αλλά αυτή η διαδικασία αργεί να φέρει αποτελέσματα, άρα δεν φρενάρει η επιβράδυνση. Και η κυβέρνηση της Κίνας ενισχύει την οικονομία της με κάθε πρόσφορο μέτρο, γι' αυτό υποτίμησε το γουάν.
Η προπαγάνδα που αποδίδει αποκλειστικά στην κινεζική οικονομία την πτώση των χρηματιστηρίων και μάλιστα στην υποτίμηση του γουάν, φαίνεται ότι εκφράζει και την άποψη περί νομισματικού πολέμου από την Κίνα στο πλαίσιο των διεθνών ανταγωνισμών, επειδή ακριβώς δρα ενισχυτικά στην οικονομία της Κίνας, άρα ανασχετικά στην επιβράδυνσή της, δρα όμως αρνητικά για τις άλλες εξαγωγικές καπιταλιστικές οικονομίες. Αρα, οι ανταγωνισμοί έχουν τη ρίζα τους στην οικονομία συνολικά και όχι τόσο στο νόμισμα.

Η κατάσταση στις άλλες πιο ισχυρές οικονομίες

Βεβαίως, η κατάσταση της οικονομίας της Κίνας δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας που επιδρά αρνητικά στις άλλες πέραν της Κίνας οικονομίες και στην προσπάθεια εύρωστης καπιταλιστικής ανάπτυξης. Αυτό απαιτεί επενδύσεις στο εσωτερικό αυτών των κρατών αλλά δεν γίνονται. Και έχει σχέση και με τη μειωμένη εσωτερική ζήτηση. Αρα δυσκολεύεται η καπιταλιστική ανάκαμψη σ' αυτές παρότι το 2014 υπήρξαν τέτοια σημάδια, σε ΗΠΑ κυρίως και Ευρωζώνη. Επομένως, η κακοδαιμονία των οικονομιών τους δεν μπορεί να αποδίδεται μόνο στην οικονομία της Κίνας ή κυρίως σ' αυτήν. Δεν είναι, όπως είπαμε, όλη η αλήθεια. Ολόκληρη εμφανίζεται αν δείξουμε την κατάσταση στο εσωτερικό κάποιων ισχυρών καπιταλιστικών κρατών.
Ετσι σε άρθρο των INTERNATIONAL NEW YORK TIMES με τίτλο «Η διεθνής οικονομία ψάχνει ατμομηχανή», που αναδημοσίευσε η «Καθημερινή» 26/8/2014, αναφέρεται:«Ακόμη και πριν από την πτώση των αγορών εμπορευμάτων και μετοχών, (σ.σ. πριν την πτώση των χρηματιστηρίων), η παγκόσμια οικονομία είχε εξασθενίσει αρκετά. Πρόσφατα στοιχεία για τις οικονομίες της Κίνας, της Ευρώπης, της Ιαπωνίας και άλλων χωρών δείχνουν απότομη επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης. Ετσι, η ευθύνη των κυβερνήσεων για τη χάραξη μιας αποτελεσματικής οικονομικής πολιτικής είναι μεγαλύτερη(...)Η αμερικανική οικονομία είναι πιο υγιής, αλλά οι ρυθμοί ανάπτυξης δεν είναι αρκετά υψηλοί ώστε να στηρίξουν την παγκόσμια οικονομία. Αντίθετα, τα προβλήματα των υπολοίπων οικονομιών μπορεί να υπονομεύσουν την ανάπτυξη στις ΗΠΑ.
Ας δούμε άλλα στοιχεία.
Πρόσφατα η «Καθημερινή» έγραψε: «Στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2009 υποχώρησε τον Αύγουστο η μεταποιητική δραστηριότητα στη Νέα Υόρκη, εξαιτίας της ισχυρής πτώσης σε νέες παραγγελίες και αποστολές. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε η Fed της Νέας Υόρκης, ο δείκτης επιχειρηματικών συνθηκών Empire State υποχώρησε από τις 3,86 μονάδες τον Ιούλιο στις -14,92 μονάδες τον Αύγουστο, καταγράφοντας το χαμηλότερο επίπεδο από τον Απρίλιο του 2009. Παράλληλα, στα επιμέρους στοιχεία, ο δείκτης νέων παραγγελιών παρέμεινε σε αρνητικό επίπεδο για τρίτο μήνα στις -15,70 μονάδες από τις -3,50 μονάδες τον Ιούλιο, με το δείκτη αποστολών να μειώνεται τον Αύγουστο στις -13,79 από τις 7,88 μονάδες τον προηγούμενο μήνα».
Αυτό είναι ένα μικρό δείγμα. Το ουσιαστικό είναι ότι η Fed των ΗΠΑ εκτιμά ότι «χρειάζονται περισσότερες ενδείξεις για οικονομική ανάπτυξη». Και αυτό όταν οι ΗΠΑ βρίσκονταν ήδη σε ανάπτυξη με ρυθμό 2,4% το 2014. Αρα, δεν υπάρχει σιγουριά για δυναμική οικονομική ανάπτυξη, δεν υπάρχει σιγουριά ότι εξαλείφθηκαν οι πιθανότητες να πισωγυρίσουν σε ύφεση. Για παράδειγμα το πρώτο τρίμηνο του 2015 υπήρχε επιβράδυνση, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,2% σε ετήσια βάση. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την κυβέρνηση των ΗΠΑ, οι παραγγελίες διαρκών αγαθών της χώρας υποχώρησαν κατά 1,8% τον Μάη. Τους πρώτους πέντε μήνες του 2015, οι επενδύσεις των επιχειρήσεων ήταν 2,6% χαμηλότερες σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2014. Αρα το πραγματικό πρόβλημα είναι η οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ που δεν πάει καλά.
Ακόμη, η «Ημερησία» σχετικά με την Ευρωζώνη, στις 18/8/2015 έγραφε: «Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Eurostat, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στο διάστημα Απριλίου - Ιουνίου διαμορφώθηκε στο 0,3%, έναντι 0,4% το προηγούμενο τρίμηνο και επίσης 0,4% που ανέμεναν οι οικονομολόγοι. Σε ορισμένες, μάλιστα, χώρες η εικόνα είναι αρκετά χειρότερη. Η γαλλική οικονομία, για παράδειγμα, έμεινε στάσιμη στο συγκεκριμένο διάστημα, οι οικονομίες Ιταλίας, Ολλανδίας και Αυστρίας ενισχύθηκαν οριακά - και πάντως, διόλου ικανοποιητικά - ενώ το ΑΕΠ της Φινλανδίας συρρικνώθηκε για τέταρτο συνεχόμενο τρίμηνο, αποδεικνύοντας ότι η άλλοτε κραταιά οικονομικά χώρα έχει εισέλθει για τα καλά στον αστερισμό της ύφεσης. Ακόμη και στη Γερμανία, ο ρυθμός ανάπτυξης διαμορφώθηκε στο 0,3% έναντι της αρχικής εκτίμησης που κινούνταν στο 0,5%».
Επίσης, η ίδια εφημερίδα για την Ιαπωνία έγραφε: «Οι προκαταρκτικές εκτιμήσεις έδειξαν ότι το ΑΕΠ της χώρας συρρικνώθηκε κατά 0,4% το δεύτερο τρίμηνο του έτους, με την αναγωγή σε ετήσια βάση να εμφανίζει συρρίκνωση της τάξης του 1,6% - ενώ αρνητικά κινήθηκαν επίσης τόσο η ιδιωτική κατανάλωση (αντιστοιχεί στο 60% του ΑΕΠ) όσο και οι νέες επενδύσεις των επιχειρήσεων, αποτυπώνοντας έτσι ένα ασταθές και αβέβαιο περιβάλλον».
Η οικονομία της Ρωσίας επίσης είναι σε ύφεση. Το πρώτο εξάμηνο του 2015, το ΑΕΠ της Ρωσίας μειώθηκε κατά 3,7%. Στην ετήσια έκθεση παρακολούθησης της οικονομικής συγκυρίας που καταρτίζει η Ρωσική Ακαδημία Εθνικής Οικονομίας και Δημόσιας Διοίκησης αναφέρεται ότι ο Ιούνης ήταν ένας μήνας - ορόσημο στην εξέλιξη της τρέχουσας κρίσης στη ρωσική οικονομία. Η κάμψη στη βιομηχανία ήταν κατά 4,8% τον Ιούνη σε σύγκριση με την πτώση κατά 5,5% που παρατηρήθηκε το Μάη, ο όγκος των επενδύσεων αντίστοιχα μειώθηκε κατά 7,1% τον Ιούνη έναντι 7,6% το Μάη.
Σχετικά με την οικονομία της Βραζιλίας, το 2015 εκτιμάται ότι θα έχει αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης (-1%). Οι επιχειρήσεις έχουν σταματήσει να επενδύουν, οι καταναλωτές περιορίζουν τις δαπάνες τους, η ζήτηση μειώνεται σταθερά. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Bank of America (BAC) Merrill Lynch, η οικονομία της Βραζιλίας θα συρρικνωθεί κατά 2,3% μέχρι το τέλος του 2015. Σ' αυτή την εξέλιξη συμβάλλει η πτώση στις τιμές των εμπορευμάτων διεθνώς, όπως π.χ. η τιμή του πετρελαίου. Επίσης, η τιμή των δύο μεγάλων εξαγώγιμων προϊόντων της Βραζιλίας, της ζάχαρης και του καφέ, έχει μειωθεί κατά 34% και 25%, αντίστοιχα, σε σχέση με το 2014. Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση της Βραζιλίας και η Κεντρική Τράπεζα προσπαθούν να συγκρατήσουν την υποτίμηση του νομίσματος κάτω από το 7%.

Το πραγματικό πρόβλημα

Το πραγματικό πρόβλημα, επομένως, βρίσκεται στις ίδιες τις καπιταλιστικές οικονομίες και στο γεγονός μιας αδύναμης καπιταλιστικής ανάπτυξης, που όχι μόνο δεν δίνει εγγυήσεις για αναζωογόνηση και άνοδο, δηλαδή για οριστική έξοδο από την κρίση, σε όφελος του κεφαλαίου βεβαίως, και μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά υπάρχει αλλού επιβράδυνση, αλλού ύφεση, στην ασθενική ανάπτυξη. Τα σημάδια δείχνουν πράγματι ότι η κρίση παραμονεύει. Εδώ είναι η αιτία όλων των αρνητικών οικονομικών φαινομένων.
Φαίνεται επίσης ότι οι έως τώρα, πιο σωστά έως τα μέσα του 2014, ρυθμοί ανάπτυξης της Κίνας (τότε φάνηκαν έντονα τα σημάδια της επιβράδυνσης και άρχισαν τα πρώτα μέτρα παρέμβασης της Λαϊκής Τράπεζας και της κυβέρνησης) έδιναν μια κάποια αισιοδοξία για απορρόφηση εμπορευμάτων (εισαγωγές) από τα άλλα καπιταλιστικά κράτη που θα συνέβαλλαν στην τόνωση των οικονομιών τους. Αλλά αυτό, λόγω των προβλημάτων στην κινεζική οικονομία δεν συνέβη, δεν μπόρεσε να επιτευχθεί. Πιο πάνω έχουμε περιγράψει γιατί. Τα μέτρα που πήραν στην Κίνα, ιδιαίτερα η νέα υποτίμηση του γουάν (είχε γίνει και άλλη πιο πριν), δρουν ανασχετικά στην καπιταλιστική ανάπτυξη άλλων κρατών. Αυτό οξύνει τους ανταγωνισμούς με την Κίνα, γι' αυτό και η προπαγάνδα περί ευθύνης της κυβέρνησης της Κίνας.
Εκτός απ' όλ' αυτά αναδεικνύεται ένα βασικό συμπέρασμα. Η καπιταλιστική οικονομική κρίση, η αιτία της οποίας βρίσκεται στη βασική αντίθεση του καπιταλισμού, δηλαδή στην κοινωνική παραγωγή και στην καπιταλιστική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της, ανέδειξε σε όλο τους το μεγαλείο όλες τις αξεπέραστες αντιφάσεις του καπιταλισμού. Για παράδειγμα, δεν κάνουν επενδύσεις επειδή δεν υπάρχει πολιτική ενίσχυσης της ζήτησης. Αυτό σημαίνει ενίσχυση του εργατικού εισοδήματος, αύξηση μισθών. Αν γίνει αυτό, μειώνεται το ποσοστό κέρδους των καπιταλιστών. Αυτό δε λύνεται. Επίσης, η πολιτική της εξωστρεφούς οικονομίας, δηλαδή η ανάπτυξή της με τις ολοένα αυξανόμενες εξαγωγές, εμποδίζεται από την καπιταλιστική οικονομική κρίση, τη διαχείρισή της σε όφελος του κεφαλαίου με τη δραστική μείωση των μισθών (δεν μπορούν να καταναλωθούν εισαγόμενα εμπορεύματα) ή με τη διαχείριση μέσω υποτίμησης των νομισμάτων, που επιδρά θετικά στις εξαγωγές αλλά αρνητικά στις εισαγωγές. Η ολοένα εντεινόμενη διεθνοποίηση των οικονομιών, η αλληλεξάρτησή τους οξύνουν περισσότερο αυτή την αντίφαση και βεβαίως επιδρούν στην όξυνση των ανταγωνισμών.
Συνολικά αυτή η κατάσταση καταστρέφει παραγωγικές δυνάμεις, με πρώτη απ' όλες την εργατική δύναμη.

Συμπέρασμα

Ο καπιταλισμός βρίσκεται σε μια περιδίνηση από την οποία δεν μπορεί να βγει έστω και αν προσωρινά το καταφέρει. Θα ξαναπέσει γοργά σε κρίση, αυτό δείχνουν όλα τα σημάδια.
Η διέξοδος για την εργατική τάξη, τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα είναι να καταργήσουν την αιτία της κρίσης, που σημαίνει να αντικαταστήσουν την καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής με την κοινωνική ιδιοκτησία. Γιατί τότε εξαλείφονται οι καπιταλιστικές οικονομικές κρίσεις, καταργείται η ανάπτυξη για το κέρδος, και η οικονομία αναπτύσσεται με γνώμονα την κάλυψη των ολοένα αυξανόμενων εργατικών, λαϊκών αναγκών. Αρα, δεν θα υπάρχει υπερσυσσώρευση κεφαλαίου που δε θα επενδύεται γιατί δε θα δίνει κέρδος. Το κεφάλαιο θα έχει καταργηθεί. Δε θα υπάρχει υπερπαραγωγή εμπορευμάτων που δε θα μπορούν να καταναλωθούν γιατί υπάρχει ανεργία, φτώχεια, αλλά θα παράγονται προϊόντα τα οποία θα καλύπτουν όλες τις ανάγκες όλων των εργαζομένων, οι οποίες αυξάνονται όσο αναπτύσσονται η οικονομία και η κοινωνία, άρα θα εξαλειφθούν η ανεργία, η φτώχεια κ.λπ. Σ' αυτήν την προοπτική πρέπει να κατευθύνεται η πάλη της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, για τη λύση των προβλημάτων τους, κάτι που απαιτεί την αμφισβήτηση του καπιταλιστικού δρόμου σήμερα ώστε να έχει έκβαση αυτή η πάλη στην ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου και στην εγκαθίδρυση της εργατικής εξουσίας.