Αφιέρωμα στην Οχτωβριανή Επανάσταση: Ρήγας Γκόλφης

Από herko

Η Οχτωβριανή Επανάσταση είχε μεγάλη η επίδραση στον πνευματικό κόσμο της Ελλάδας, ιδιαίτερα δε στους οπαδούς του μαχόμενου δημοτικισμού που συσπειρώνονταν στο περιοδικό «Νουμάς» του Δ. Ταγκόπουλου. Ηταν τέτοια η επίδραση που αργότερα ο δημοτικιστής ταυτιζόταν με τον κομμουνιστή, εξ ου και το μαλλιοροκομμουνιστής. 
Τιμώντας την Οχτωβριανή Επανάσταση θα αναπτύξουμε ένα αφιέρωμα για την επίδραση που είχε στο λογοτεχνικό κόσμο και στη διανόηση της εποχής.
Ξεκινήσαμε το αφιέρωμα με τον Δημήτρη Ταγκόπουλο και συνεχίζουμε με τον Ρήγα Γκόλφη.

Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης //

Ο Ρήγας Γκόλφης, που το πραγματικό του όνομα είναι Δημήτρης Δημητριάδης, γεννήθηκε στο Μεσολόγγι το 1866 και πέθανε στην Αθήνα το 1957. Μαθητής του Παλαμά και φίλος του Δροσίνη. Συμβολαιογράφος στο επάγγελμα. Αυτός άνθρωπος του νόμου και της σχολαστικής τάξης ήταν ο πρωτοπόρους και μαχητικότερος από τους δημοτικιστές αλλά και ο επαναστάτης του «Γήταυρου» (του πρώτου έργου της ελληνικής σοσιαλιστικής λογοτεχνίας – στα 1908 – ο πρόδρομος της σοσιαλιστικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα. Με το «Γήταυρο» του Ρ. Γκόλφη τα εργατικά σωματεία δίνανε θεατρικές παραστάσεις (τις περισσότερες φορές μαζί με το «Στην οξώπορτα» του Δ. Π. Ταγκόπουλου) οι οποίες είχαν απήχηση στους εργάτες μιας και η προς αυτούς περιφρόνηση των λογίων και η καθαρεύουσα τους είχε αποκλείσει τόσο από τη μόρφωση όσο και από αυτές τις μορφές ψυχαγωγίας.
Ταχτικός συνεργάτης του «Νουμά» και όταν το έφερνε η ανάγκη και προσωρινός διευθυντής του. Ποιητής, διηγηματογράφος, κριτικός, αρθρογράφος, γλωσσολόγος, συντάκτης πολιτικών κειμένων και σατιρικός κωμωδιογράφος, υπήρξε συνεργάτης πολλών αθηναϊκών περιοδικών.

«Από το ταμπούρι του «Νουμά», σ’ όλα τα χρόνια του μαχητικοί αυτού φύλλου, ο Γκόλφης* στάθηκε πρωτο­παλίκαρο. Με συνέπεια μοναδική. Ποιητής (τεχνίτης του στίχου από τους ολίγους) κριτικός (απ’ τους φω­τεινότερους) και (το πιο σπάνιο) άνθρωπος με ήθος. Σ’ όλα του τα φα­νερώματα μετρημένος κι ισόρροπος και καλόκαρδος. Και προ παντός α­θόρυβος. Γιατί τον αγώνα της «ιδέ­ας» τον θεωρούσε «χρέος» και «σκο­πό» κι όχι μέσον.

(…)
Ο Γκόλφης, όπου και να βρισκό­τανε, έμνησκε σταθερός και στις ι­δέες του και στο έργο του και στην ανθρωπιά του. Είτανε μία παρηγοριά για όλους μας κ’ ένα θεμέλιο της Ιδέας. Οχι μονάχα της γλωσσικής ιδέας – της πνευματικής απελευθέρωσης του λαού, παρά και της κοι­νωνικής. Ήταν από τους πρώτους τότε δημοτικιστάδες, που απ’ τις στήλες του «Νουμά» ταυτίζανε τις δυο αυτές «ιδέες» αντίθετα με τον Ψυχάρη, τον Πάλλη, τον Ερμονα, που ήσαν επαναστάτες στη γλώσσα κι αντεπαναστάτες σ’ όλα τ’ άλλα. Ο Γκόλψης μάλιστα είναι κι ο πρώτος, που έγραψε στη γλώσ­σα μας το πρώτο σοσιαλιστικό έργο (το μονόπραχτο δράμα «Ο Γήταυρος»)» (Κώστας Βάρναλης).

Από την πρώτη στιγμή τάχθηκε, με το μέρος των μπολσεβίκων. Εκδηλώνοντας τον ενθουσιασμό του  μετάφρασε από τα γαλλικά  ένα από τα ρωσικά επαναστατικά τραγούδια το οποίο και τιτλοφόρησε «Νέο Ρωσικό ύμνο» (δημοσιεύτηκε στο «Νουμά»). Στην πραγματικότητα δεν ήταν ο επίσημος ύμνος αλλά ένα τραγούδι που εξυμνούσε τα αγαθά που έφερνε στο ρωσικό λαό η εγκαθίδρυση του νέου επαναστατικού καθεστώτος.

Αυτό το τραγούδι χρησιμοποιούσαν οι εργατικές χορωδίες στην Ελλάδα τα πρώτα χρόνια μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση, για να δηλώσουνε  τη συμπάθεια και τη συμπαράσταση τους στις επαναστατικές κατακτήσεις τού ρωσικού λαού.
Νέος Ρωσικός Υμνος
1.
Της νέας Ρωσίας παιδιά, σηκωθείτε!
Σκλαβιά δεν έχει πια καμιά
Παιδεμένα σεις κορμιά
τη ζωή σας ξαναβρείτε.
Χάθηκαν τα χρόνια τα βαριά.
χαίρεται ήλιο η λευτεριά.
2.
Χωριάτη που σκύβεις αιώνια, κουνήσου
Δική σου πια είναι τώρα η γη.
Νέος κόσμος. Αλλαγή
στην ταπεινή τη ζωή σου.
Συ, που χτήνος δεν είχες μιλιά,
νιώσε λεύτερη δουλειά.
3.
Και συ μορφωμένε με γνώμη, σε τοίχους
κλεισμένος, σ’ άγρια φυλακή,
άκου της χαράς εκεί,
του ξεσκλαβωμού τους ήχους.
Πάει το κνούτο! Με φωνή χρυσή
ψάλλε τον Τολστόι, εσύ.
4.
Οι προδότες εδώ, κι οι τεύτονες λύκοι
σου αφάνισαν σκληρά τη γη,
μα τρικύμισε η κραυγή:
στη Δημοκρατία νίκη!
Τα παιδιά σου, στο μέλλο μπροστά.
ζουν ή χάνονται πιστά.
(«Νουμάς», 23Φλεβ. 1919, σελ. 166)
Όμως,  τόσο οι στίχους όσο και η μουσική τους αποδόθηκαν στα ελληνικά κάπως παραφθαρμένα μια ςκαι η μετάφραση δεν έγινε από τα ρώσικα αλλά από τα γαλλικά. Γι’ αυτό και οι εργατικές χορωδίες που το προσαρμόζανε πιο κοντά στη σοβιετική πραγματικότητα. Τους στίχους «τρικύμισε η κραυγή/ στη δημοκρατία νίκη», oι εργάτες τον τραγουδούσαν: «Μα τρικύμισε η κραυγή/ τώρα των Σοβιέτ η νίκη» και ο στίχος «ψάλλε τον Τολστόι, εσύ» μετατράπηκε σε «Ψάλλε τον Λένιν  κι εσύ».
Όπως είναι γνωστό, ο Ρήγας Γκόλφης μετέφρασε στα ελληνικά, ήδη από το 1910, τη «Διεθνή», σε στίχους του Ποτιέ.