Πορτογαλία: μνημονιακά, χωρίς μνημόνιο
Χτες, δυο βδομάδες μετά τις ελληνικές εκλογές, στο άλλο άκρο τής
Ευρώπης, ξαναπαίχτηκε το ίδιο έργο με διαφορετικούς πρωταγωνιστές. Στις
εκλογές που διεξήχθησαν στην Πορτογαλία, πρώτευσε ο κεντροδεξιός
κυβερνητικός συνασπισμός (που υλοποίησε το μνημόνιο) με 40%, δεύτεροι
ήρθαν οι σοσιαλιστές (που έφεραν το μνημόνιο) με 31-κάτι% και ακολούθησε
η συνασπισμένη αριστερά με σχεδόν 9,5% ενώ η συμμαχία
κομμουνιστών-πράσινων μάζεψε λίγο πάνω από 7,5%.
Ως γνωστόν, αφού έζησε το δικό της τριετές μνημόνιο και το εφάρμοσε με τρόπο που την ανέδειξε σε "καλό μαθητή" της τρόικας, η Πορτογαλία βρίσκεται πλέον εκτός μνημονίων. Επειδή έχω βαρεθεί να μου δείχνουν τους πορτογάλους ως παράδειγμα προς μίμηση για το τι πρέπει να κάνουμε εμείς οι έλληνες, ας δούμε τι ακριβώς έκαναν εκείνοι και πού ακριβώς έχουν φτάσει σήμερα.
Όλα άρχισαν κάπου στα τέλη τού 2010, όταν η σοσιαλιστική κυβέρνηση αντιμετώπισε τεράστιες -και, εν πολλοίς, άλυτες- δυσκολίες στην σύνταξη του προϋπολογισμού. "¨Εκπληκτοι" οι κυβερνώντες διαπίστωσαν ότι η χώρα είχε χάσει την ανταγωνιστικότητά της, ότι το έλλειμμα ξεπερνούσε το 10% και το δημόσιο χρέος είχε σκαρφαλώσει στο 75% του ΑΕΠ. Κάπου εκεί και ενώ το ελληνικό πρόβλημα βρισκόταν στο φόρτε του, οι οίκοι αξιολόγησης υποβάθμισαν τα πορτογαλικά ομόλογα σε "junk" (σκουπίδια) και οι αγορές έκλεισαν για την χώρα. Έτσι, τον Μάιο του 2011, οι αποχωρούντες από την εξουσία σοσιαλιστές και οι επερχόμενοι κεντροδεξιοί συνυπέγραψαν την προσφυγή τής Πορτογαλίας σε εξωτερική βοήθεια από το EFSF. Το μνημόνιο άρχισε.
Κάτι η φιλοσοφία τους ως λαού και κάτι το αφυδατωμένο και σχεδόν ανύπαρκτο λαϊκό κίνημα, οι πορτογάλοι υπέμειναν επί δεκάξι ολόκληρους μήνες τα σκληρά μέτρα πριν εκδηλώσουν την πρώτη τους σοβαρή αντίδραση. Η έκρηξη έγινε τον Σεπτέμβριο του 2012, όταν η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα μειώνονταν οι εισφορές των επιχειρήσεων στο ασφαλιστικό σύστημα συντάξεων και θα αυξάνονταν αντίστοιχα οι εισφορές των εργαζομένων. Η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι μ' αυτή την μείωση του "μη μισθοδοτικού κόστους" θα αυξανόταν η απασχόληση και θα μειωνόταν η ανεργία αλλά, φυσικά, οι πολίτες δεν συμφώνησαν με την κυβερνητική "ιδέα". Η χώρα συγκλονίστηκε από τις ογκωδέστερες διαδηλώσεις που είχαν γίνει ποτέ και το μέτρο αποσύρθηκε.
Έναν μήνα αργότερα και ενώ δεν έχει σβήσει ακόμη ο απόηχος από τις διαδηλώσεις τού Σεπτέμβρη, το συνταγματικό δικαστήριο της χώρας κρίνει ως αντισυνταγματικες τις νομοθετικές διατάξεις που επιβάλλουν περικοπές σε μισθούς και συντάξεις. Η κυβέρνηση υποχρεώνεται να συμμορφωθεί αλλά επιβάλλει... ισοδύναμα: αυξάνει κατακόρυφα τους φόρους.
Όπως είπαμε πιο πάνω, το πορτογαλικό λαϊκό κίνημα είναι ανοργάνωτο και σχεδόν ανύπαρκτο. Η αποτελεσματικότητα των σποραδικών λαϊκών αντιδράσεων στα εξοντωτικά μέτρα λιτότητας μπορεί άνετα να παραλληλιστεί με την αποτελεσματικότητα που είχαν στον τόπο μας οι προ τριετίας αντιδράσεις τύπου "πλατείας". Η κυβέρνηση πέρναγε μάλλον εύκολα όλα τα μέτρα και αυτό έδωσε στους πορτογάλους τον τίτλο των "καλών και υπάκουων παιδιών" που κάνουν αδιαμαρτύρητα ό,τι τους ζητηθεί.
Μ' αυτά και μ' αυτά, φτάσαμε στον Απρίλιο του 2014 και στο τέλος τού μνημονίου. Μέσα σε τρία χρόνια, οι μισθοί των πορτογάλων είχαν μειωθεί κατά 25%, οι συντάξεις τους λίγο παραπάνω, οι φόροι είχαν σχεδόν διπλασιαστεί, η ανεργία παρέμενε σε δυσθεώρητα ύψη (επίσημα είναι "μόλις" 14% αλλά δίχως τα τερτίπια τής "ευέλικτης εργασίας", των mini jobs κλπ φτάνει το 25%) και το δημόσιο χρέος είχε εκτιναχθεί πάνω από το 120%. Κι όμως, τα "μεγάλα κεφάλια" δεν έπαυαν να απονέμουν εύφημες μνείες στους πορτογάλους επειδή... τα κατάφεραν.
Το τι ακριβώς κατάφεραν οι πορτογάλοι μετά από το τριετές ξεμάτωμά τους, φάνηκε μόλις τρεις μήνες αργότερα, στα τέλη Ιουλίου, όταν κατέρρευσε η Banco Espirito Santo (Τράπεζα του Αγίου Πνεύματος!), η μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας. Στις 3 Αυγούστου 2014, η κυβέρνηση χώρισε την τράπεζα σε "καλή" και "κακή". Η "καλή" ονομάστηκε Novo Banco και πήρε κρατική βοήθεια 4,9 δισ. ευρώ ενώ η "κακή" πτώχευσε και μπήκε σε εκκαθάριση. Δυόμισυ χιλιάδες μικρομέτοχοι έχασαν τα λεφτά τους και όλοι οι φορολογούμενοι πορτογάλοι πολίτες επιβαρύνθηκαν με άλλα 4,9 δισ. ευρώ...
Στο μεταξύ, ο πληθυσμός τής χώρας εξακολουθεί να μειώνεται λόγω μετανάστευσης(*), ο ένας στους πέντε πορτογάλους ζη κάτω από το όριο της φτώχειας (παρ' ότι ο κατώτερος μισθός έχει πέσει στα 505 ευρώ, άρα το όριο φτώχειας βρίσκεται στα 404 ευρώ) και τα συσσίτια που οργανώνονται σε όλες τις μεγάλες πόλεις δεν επαρκούν για να ταΐσουν όσους δεν έχουν να φάνε. Όλα καλά, λοιπόν. Οι πορτογάλοι τα κατάφεραν.
Κατά την προεκλογική περίοδο, οι δυο μεγάλοι πολιτικοί σχηματισμοί συμφώνησαν ότι "το τί θα κάνουμε είναι δεδομένο", με την διαφωνία τους να εστιάζεται αποκλειστικά στο "πώς θα το κάνουμε". Ως "δεδομένο" θεωρείται ότι (α) οι συντάξεις πρέπει να παραμείνουν χαμηλά για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του συστήματος, (β) οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων θα παραμείνουν σταθεροί τουλάχιστον ως το 2019, (γ) δεν πρόκειται να επανέλθουν οι συλλογικές συμβάσεις στον ιδιωτικό τομέα, (δ) δεν μπορεί να υπάρξει μείωση της φορολογίας ως το 2019 και (ε) οι προϋπολογισμοί πρέπει να είναι τουλάχιστον ισοσκελισμένοι. Με απλά λόγια, παρ' ότι το μνημόνιο έχει λήξει εδώ κι ενάμισυ χρόνο, τα δυο μεγαλύτερα κόμματα συμφώνησαν ότι τα μέτρα που το συνόδευαν πρέπει να παραταθούν τουλάχιστον μέχρι το 2019.
Κάπως έτσι, λοιπόν, η Πορτογαλία θα καταφέρει να εφαρμόζει μνημονιακά μέτρα δίχως να έχει μνημόνιο. Και κάπως έτσι, οι πορτογάλοι πήγαν χτες στις κάλπες και έδωσαν συνολικά 72% σ' εκείνους που τους έπεισαν ότι δεν υπάρχει ζωή εκτός μνημονίων...
-------------------------------------------------
(*) Εκτιμάται ότι ο πληθυσμός τής Πορτογαλίας θα έχει μειωθεί κατά 10% μέχρι το 2020. Για μια χώρα δέκα εκατομμυρίων κατοίκων, αυτό ισοδυναμεί με ένα εκατομμύριο άτομα. Προφανώς, η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των ατόμων ανήκουν στις παραγωγικές ηλικίες. Περισσότερα στο κείμενο της 9/7/2013 με τίτλο "Καπιταλιστική γενοκτονία".
(**) Περισσότερα για το τι "κατάφεραν" οι πορτογάλοι, στο κείμενο της 8/7/2013 με τίτλο "Τα καλά παιδιά". Ενδιαφέρον έχει και το σημερινό κείμενο του Νίκου Μπογιόπουλου στο enikos.gr με τίτλο "Το “success story” της... μιζέριας".
Ως γνωστόν, αφού έζησε το δικό της τριετές μνημόνιο και το εφάρμοσε με τρόπο που την ανέδειξε σε "καλό μαθητή" της τρόικας, η Πορτογαλία βρίσκεται πλέον εκτός μνημονίων. Επειδή έχω βαρεθεί να μου δείχνουν τους πορτογάλους ως παράδειγμα προς μίμηση για το τι πρέπει να κάνουμε εμείς οι έλληνες, ας δούμε τι ακριβώς έκαναν εκείνοι και πού ακριβώς έχουν φτάσει σήμερα.
Όλα άρχισαν κάπου στα τέλη τού 2010, όταν η σοσιαλιστική κυβέρνηση αντιμετώπισε τεράστιες -και, εν πολλοίς, άλυτες- δυσκολίες στην σύνταξη του προϋπολογισμού. "¨Εκπληκτοι" οι κυβερνώντες διαπίστωσαν ότι η χώρα είχε χάσει την ανταγωνιστικότητά της, ότι το έλλειμμα ξεπερνούσε το 10% και το δημόσιο χρέος είχε σκαρφαλώσει στο 75% του ΑΕΠ. Κάπου εκεί και ενώ το ελληνικό πρόβλημα βρισκόταν στο φόρτε του, οι οίκοι αξιολόγησης υποβάθμισαν τα πορτογαλικά ομόλογα σε "junk" (σκουπίδια) και οι αγορές έκλεισαν για την χώρα. Έτσι, τον Μάιο του 2011, οι αποχωρούντες από την εξουσία σοσιαλιστές και οι επερχόμενοι κεντροδεξιοί συνυπέγραψαν την προσφυγή τής Πορτογαλίας σε εξωτερική βοήθεια από το EFSF. Το μνημόνιο άρχισε.
 |
| Praça do Rossio (Πλατεία Ρόσσιο), Σεπτέμβριος 2012 |
Κάτι η φιλοσοφία τους ως λαού και κάτι το αφυδατωμένο και σχεδόν ανύπαρκτο λαϊκό κίνημα, οι πορτογάλοι υπέμειναν επί δεκάξι ολόκληρους μήνες τα σκληρά μέτρα πριν εκδηλώσουν την πρώτη τους σοβαρή αντίδραση. Η έκρηξη έγινε τον Σεπτέμβριο του 2012, όταν η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα μειώνονταν οι εισφορές των επιχειρήσεων στο ασφαλιστικό σύστημα συντάξεων και θα αυξάνονταν αντίστοιχα οι εισφορές των εργαζομένων. Η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι μ' αυτή την μείωση του "μη μισθοδοτικού κόστους" θα αυξανόταν η απασχόληση και θα μειωνόταν η ανεργία αλλά, φυσικά, οι πολίτες δεν συμφώνησαν με την κυβερνητική "ιδέα". Η χώρα συγκλονίστηκε από τις ογκωδέστερες διαδηλώσεις που είχαν γίνει ποτέ και το μέτρο αποσύρθηκε.
Έναν μήνα αργότερα και ενώ δεν έχει σβήσει ακόμη ο απόηχος από τις διαδηλώσεις τού Σεπτέμβρη, το συνταγματικό δικαστήριο της χώρας κρίνει ως αντισυνταγματικες τις νομοθετικές διατάξεις που επιβάλλουν περικοπές σε μισθούς και συντάξεις. Η κυβέρνηση υποχρεώνεται να συμμορφωθεί αλλά επιβάλλει... ισοδύναμα: αυξάνει κατακόρυφα τους φόρους.
Όπως είπαμε πιο πάνω, το πορτογαλικό λαϊκό κίνημα είναι ανοργάνωτο και σχεδόν ανύπαρκτο. Η αποτελεσματικότητα των σποραδικών λαϊκών αντιδράσεων στα εξοντωτικά μέτρα λιτότητας μπορεί άνετα να παραλληλιστεί με την αποτελεσματικότητα που είχαν στον τόπο μας οι προ τριετίας αντιδράσεις τύπου "πλατείας". Η κυβέρνηση πέρναγε μάλλον εύκολα όλα τα μέτρα και αυτό έδωσε στους πορτογάλους τον τίτλο των "καλών και υπάκουων παιδιών" που κάνουν αδιαμαρτύρητα ό,τι τους ζητηθεί.
Μ' αυτά και μ' αυτά, φτάσαμε στον Απρίλιο του 2014 και στο τέλος τού μνημονίου. Μέσα σε τρία χρόνια, οι μισθοί των πορτογάλων είχαν μειωθεί κατά 25%, οι συντάξεις τους λίγο παραπάνω, οι φόροι είχαν σχεδόν διπλασιαστεί, η ανεργία παρέμενε σε δυσθεώρητα ύψη (επίσημα είναι "μόλις" 14% αλλά δίχως τα τερτίπια τής "ευέλικτης εργασίας", των mini jobs κλπ φτάνει το 25%) και το δημόσιο χρέος είχε εκτιναχθεί πάνω από το 120%. Κι όμως, τα "μεγάλα κεφάλια" δεν έπαυαν να απονέμουν εύφημες μνείες στους πορτογάλους επειδή... τα κατάφεραν.
Το τι ακριβώς κατάφεραν οι πορτογάλοι μετά από το τριετές ξεμάτωμά τους, φάνηκε μόλις τρεις μήνες αργότερα, στα τέλη Ιουλίου, όταν κατέρρευσε η Banco Espirito Santo (Τράπεζα του Αγίου Πνεύματος!), η μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας. Στις 3 Αυγούστου 2014, η κυβέρνηση χώρισε την τράπεζα σε "καλή" και "κακή". Η "καλή" ονομάστηκε Novo Banco και πήρε κρατική βοήθεια 4,9 δισ. ευρώ ενώ η "κακή" πτώχευσε και μπήκε σε εκκαθάριση. Δυόμισυ χιλιάδες μικρομέτοχοι έχασαν τα λεφτά τους και όλοι οι φορολογούμενοι πορτογάλοι πολίτες επιβαρύνθηκαν με άλλα 4,9 δισ. ευρώ...
Στο μεταξύ, ο πληθυσμός τής χώρας εξακολουθεί να μειώνεται λόγω μετανάστευσης(*), ο ένας στους πέντε πορτογάλους ζη κάτω από το όριο της φτώχειας (παρ' ότι ο κατώτερος μισθός έχει πέσει στα 505 ευρώ, άρα το όριο φτώχειας βρίσκεται στα 404 ευρώ) και τα συσσίτια που οργανώνονται σε όλες τις μεγάλες πόλεις δεν επαρκούν για να ταΐσουν όσους δεν έχουν να φάνε. Όλα καλά, λοιπόν. Οι πορτογάλοι τα κατάφεραν.
 |
| Αγαπημένος πρωταγωνιστής των διαφημίσεων της Banco Espirito Santo ο Κριστιάνο Ρονάλντο |
Κατά την προεκλογική περίοδο, οι δυο μεγάλοι πολιτικοί σχηματισμοί συμφώνησαν ότι "το τί θα κάνουμε είναι δεδομένο", με την διαφωνία τους να εστιάζεται αποκλειστικά στο "πώς θα το κάνουμε". Ως "δεδομένο" θεωρείται ότι (α) οι συντάξεις πρέπει να παραμείνουν χαμηλά για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του συστήματος, (β) οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων θα παραμείνουν σταθεροί τουλάχιστον ως το 2019, (γ) δεν πρόκειται να επανέλθουν οι συλλογικές συμβάσεις στον ιδιωτικό τομέα, (δ) δεν μπορεί να υπάρξει μείωση της φορολογίας ως το 2019 και (ε) οι προϋπολογισμοί πρέπει να είναι τουλάχιστον ισοσκελισμένοι. Με απλά λόγια, παρ' ότι το μνημόνιο έχει λήξει εδώ κι ενάμισυ χρόνο, τα δυο μεγαλύτερα κόμματα συμφώνησαν ότι τα μέτρα που το συνόδευαν πρέπει να παραταθούν τουλάχιστον μέχρι το 2019.
Κάπως έτσι, λοιπόν, η Πορτογαλία θα καταφέρει να εφαρμόζει μνημονιακά μέτρα δίχως να έχει μνημόνιο. Και κάπως έτσι, οι πορτογάλοι πήγαν χτες στις κάλπες και έδωσαν συνολικά 72% σ' εκείνους που τους έπεισαν ότι δεν υπάρχει ζωή εκτός μνημονίων...
-------------------------------------------------
(*) Εκτιμάται ότι ο πληθυσμός τής Πορτογαλίας θα έχει μειωθεί κατά 10% μέχρι το 2020. Για μια χώρα δέκα εκατομμυρίων κατοίκων, αυτό ισοδυναμεί με ένα εκατομμύριο άτομα. Προφανώς, η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των ατόμων ανήκουν στις παραγωγικές ηλικίες. Περισσότερα στο κείμενο της 9/7/2013 με τίτλο "Καπιταλιστική γενοκτονία".
(**) Περισσότερα για το τι "κατάφεραν" οι πορτογάλοι, στο κείμενο της 8/7/2013 με τίτλο "Τα καλά παιδιά". Ενδιαφέρον έχει και το σημερινό κείμενο του Νίκου Μπογιόπουλου στο enikos.gr με τίτλο "Το “success story” της... μιζέριας".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου