Στο διοξείδιο του άνθρακα η απάντηση για τους «ξηροπόταμους» στον Αρη

Στο διοξείδιο του άνθρακα η απάντηση για τους «ξηροπόταμους» στον Αρη

Αποθέσεις που ίσως απαιτούν ροή νερού

Δεν πάει πολύς καιρός που έγινε μεγάλος ντόρος για νερό τρεχούμενο, που βρέθηκε στον Αρη και το ενδεχόμενο ύπαρξης ζωής, που αυτό σηματοδοτεί, όταν στην ουσία επρόκειτο για περιστασιακές ροές άρμης υπερχλωρικών αλάτων, καταστροφικών σχεδόν για το σύνολο των ζωντανών οργανισμών (αυτών που γνωρίζουμε από τη Γη τουλάχιστον). Η αμερικανική διαστημική υπηρεσία NASA, για τους δικούς της λόγους (αυτοδιαφήμιση, έγκριση κονδυλίων χρηματοδότησης από το Κογκρέσο κ.τ.λ.), παρουσίασε τα ευρήματα ερευνητών της με τυμπανοκρουσίες, ενώ στις ιστοσελίδες της υπάρχουν πολλά θέματα και λεζάντες φωτογραφιών από τον Αρη, που αποδίδουν τους «ξηροπόταμους» (μεγάλα φυσικά αυλάκια ή μικρές χαράδρες), σε ροή νερού. Μερικοί από τους «ξηροπόταμους» έχουν μικρή γεωλογική ηλικία, ενώ άλλοι εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια, όπως αποδεικνύεται αδιαμφισβήτητα από τις φωτογραφίες των αυτόματων εξερευνητικών αποστολών της NASA στον Αρη. Μια μελέτη Γάλλων επιστημόνων, που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μέρες, έρχεται να ανατρέψει τα δεδομένα και τις εικασίες, συμπεραίνοντας ότι αιτία σχηματισμού των «ξηροπόταμων» στον κόκκινο πλανήτη είναι ο ξηρός πάγος (πάγος διοξειδίου του άνθρακα).

Υγρό παρελθόν

Το νερό έπαιξε ρόλο κλειδί στην πρώιμη ιστορία του Αρη, μέχρι πριν από 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν ο πλανήτης κρύωσε και έγινε ξηρός. Σε αυτήν την αρχική φάση, ο Αρης ήταν υγρός και ενδεχομένως φιλικός προς την εμφάνιση ζωής. Η αποστολή Βίκινγκ είχε εντοπίσει μεγάλα δίκτυα απορροής, που θεωρούνται αποτυπώματα αρχαίων επιφανειακών ροών νερού. Η μετέπειτα αποστολή Μαρς Γκλόμπαλ Σερβέιορ, ανακάλυψε χιλιάδες «ξηροπόταμους» κοντά στα χείλη κρατήρων, με εσοχές, κανάλια και αποτιθέμενα υλικά, που κι αυτά αποδόθηκαν σε ροή νερού, που προέρχεται από το υπέδαφος. Η ακόμη νεότερη αποστολή Μαρς Οντισι βρήκε τοπικές μεγάλες συγκεντρώσεις υδρογόνου κάτω από την επιφάνεια, τόσο στις πολικές, όσο και στις ισημερινές περιοχές του Αρη. Το σκάφος Φοίνιξ του Αρη, που προσεδαφίστηκε, βρήκε επίσης αποδείξεις ύπαρξης πάγου κάτω από την επιφάνεια, καθώς στο ρηχό χαντάκι που έσκαψε αποκαλύφθηκε λευκός πάγος, ο οποίος εξαχνώθηκε (πέρασε απευθείας από τη στερεή στην αέρια φάση), ενώ εντόπισε και σταγονίδια νερού, που σχηματίστηκαν πάνω στα πόδια του σκάφους. Τέλος, το Μαρς Ρεκόνασανς Ορμπιτερ, που μελέτησε τους «ξηροπόταμους» και τις σκούρες γραμμές σε πλαγιές στην επιφάνεια του Αρη, έδωσε τα στοιχεία από τα οποία προέκυψε η προ μηνών ανακοίνωση των επιστημόνων της NASA για εποχιακές ροές υγρού νερού στον Αρη.

Πάγος, αλλά ...ξηρός

Σχηματισμός «ξηροπόταμου» σχεδόν «μπροστά» στην κάμερα. Αν είχε προκύψει από ροή νερού, αφενός θα χρειαζόταν πολύ νερό στην κορυφή της θίνης και αφετέρου το σχήμα του ξηροπόταμου θα ήταν αντίστροφο (θα φάρδαινε προς τα κάτω)

Η μελέτη του Σεντρίκ Πιλορζέ του πανεπιστημίου του Παρισιού Sud και του Φρανσουά Φορζέ, του πανεπιστημίου «Πιερ και Μαρία Κιουρί» του Παρισιού, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Nature Geoscience», έδειξε ότι θα απαιτούνταν πρόσφατη - συνεχιζόμενη ακόμα και σήμερα - ροή μεγάλων ποσοτήτων νερού, ώστε να εξηγηθεί η κατανομή και οι διαστάσεις των «ξηροπόταμων». Η δική τους εξήγηση για τους σχηματισμούς στην επιφάνεια του Αρη είναι το διοξείδιο του Αρη, το κύριο συστατικό της αραιής ατμόσφαιρας του πλανήτη, αλλά και του εποχιακού πάγου και πάχνης που εμφανίζεται στους πόλους και σε ορισμένα άλλα σημεία. Αν σε μια περιοχή συσσωρευτεί αρκετός πάγος διοξειδίου του άνθρακα, τότε καθώς θερμαίνεται την άνοιξη, μπορεί να μετασχηματιστεί σε ένα διαφανές στρώμα ξηρού πάγου. Καθώς το φως του ήλιου διαπερνά αυτό το στρώμα και θερμαίνει το ρεγόλιθο από κάτω του, ίσως ένα μέρος του εξαχνώνεται, προκαλώντας μετακινήσεις υλικών προς την επιφάνεια, ρευστοποίησή τους, κύλιση του ρευστοποιημένου υλικού προς τα κάτω και σχηματισμό των «ξηροπόταμων».
Οι δύο ερευνητές δημιούργησαν υπολογιστικό μοντέλο, παίρνοντας υπόψη λεπτομέρειες της επιφάνειας, της ατμόσφαιρας και της μετεωρολογίας του Αρη. Εντόπισαν τα γεωγραφικά πλάτη και τις πλαγιές, όπου μπορεί να εμφανιστεί η εξάχνωση ξηρού πάγου και η εκτίναξη υλικών και διαπίστωσαν ότι υπάρχει καλή ταύτιση των παρατηρούμενων θέσεων των «ξηροπόταμων» και εκείνων που προβλέπει το μοντέλο τους. Μελέτησαν, επίσης, την επίδραση της μεταβολής της κλίσης του άξονα περιστροφής του Αρη στο κλίμα και την ποσότητα ηλιακού φωτός, που δέχονται διάφορες περιοχές του τα τελευταία εκατομμύρια χρόνια. Διαπίστωσαν και πάλι ότι ο σχηματισμός των «ξηροπόταμων» με αίτιο την εξάχνωση ξηρού πάγου συμβαδίζει με τις αλλαγές αυτές. Το μοντέλο τους δεν μπορεί να εξηγήσει όλες τις πλευρές του φαινομένου των «ξηροπόταμων» και αφήνει περιθώριο να συμβάλουν και διεργασίες, που απαιτούν ροή υγρού νερού. Ωστόσο, τα αποτελέσματά τους δείχνουν ότι είναι ο ξηρός πάγος και όχι η ροή νερού ο κύριος παράγοντας σχηματισμού τους. Οι σκούρες γραμμές σε πλαγιές του πλανήτη δείχνουν ότι ίσως πράγματι υπάρχουν εποχιακές επιφανειακές ροές υγρού νερού. Η γαλλική μελέτη δείχνει ότι δεν πρέπει να παίρνουμε στενά ως μέτρο σύγκρισης τις διεργασίες που συμβαίνουν στη Γη. Πρέπει να είμαστε ανοιχτοί σε άλλους μηχανισμούς εμφάνισης παρόμοιων χαρακτηριστικών σε άλλους πλανήτες.

Εποχιακός πάγος και πάχνη σε σχηματισμούς «ξηροποτάμων» στον κόκκινο πλανήτη

Μαζί με απαντήσεις σε αρκετά άλλα ερωτήματα, οι μελλοντικές διαστημικές αποστολές στον Αρη, ίσως δώσουν απάντηση με αδιαμφισβήτητο τρόπο και στο ζήτημα της προέλευσης των «ξηροπατάμων» του. Αν και η αποστολή της NASA «Μαρς Ινσάιτ» που επρόκειτο να εκτοξευτεί το Μάρτη του 2016 αναβλήθηκε για τουλάχιστον δύο χρόνια, εξαιτίας τεχνικών προβλημάτων, υπάρχει σειρά άλλων αποστολών, με προεξάρχουσα την κοινή αποστολή «Εξομαρς 2018», Ρωσίας και Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), που θα αναζητήσει ίχνη ζωής στο υπέδαφος, κάνοντας γεώτρηση σε μικρό βάθος.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: www.nasa.gov, www.nature.com, www.sciencedaily.com, www.sciencealert.com