Δυσοίωνες εξελίξεις για την παγκόσμια οικονομία με κινδύνους νέας κρίσης

Δυσοίωνες εξελίξεις για την παγκόσμια οικονομία με κινδύνους νέας κρίσης

Η ανησυχία από την πτώση των χρηματιστηρίων στην Κίνα μεγαλώνει διεθνώς. Τα ρεπορτάζ των αστικών ΜΜΕ δεν στέκονται μόνο στην πτώση των δεικτών, αλλά και στην πτώση των τιμών σε συγκεκριμένα εμπορεύματα. Επίσης, έκαναν την αρχή γράφοντας με ένταση για τα χρηματιστήρια της Κίνας, τα οποία έκλεισαν σταματώντας τις συναλλαγές, αλλά στη συνέχεια έγραψαν ότι υπάρχει πτώση σε όλα τα χρηματιστήρια των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών, και όχι μόνο, σε όλο τον κόσμο. Τι έγραψε, όμως, ο αστικός Τύπος την περασμένη Τρίτη για τα χρηματιστήρια;
«Τη χειρότερη εκκίνηση έτους από το 1934 σημειώνει ο Dow Jones λόγω των ανησυχιών για την Κίνα που υποχωρεί πάνω από 350 μονάδες, καταγράφοντας απώλειες 2,2%. Ο Nasdaq κατέγραψε απώλειες 2,64%. Ο S&P 500 είχε απώλειες 2,2%. Το κακό ξεκίνημα τη νέα χρονιά ήλθε στις αγορές της Ασίας, όταν η ανακοίνωση συρρίκνωσης της δραστηριότητας στα κινεζικά εργοστάσια προκάλεσε κύμα πωλήσεων στην αγορά, με τις ρυθμιστικές αρχές να αναστέλλουν τη διαπραγμάτευση στην κινεζική αγορά, καθώς ο δείκτης CSI έφτασε να υποχωρεί έως και 7%. Σύμφωνα με το μηχανισμό που ισχύει στην κινεζική αγορά, αν ο δείκτης υποχωρήσει ή αυξηθεί κατά 5%, τότε αναστέλλεται η διαπραγμάτευση όλων των κινεζικών δεικτών για 15 λεπτά, ενώ κινήσεις της τάξης του 7% οδηγούν σε αναστολή της διαπραγμάτευσης για την υπόλοιπη συνεδρίαση.
Ο δείκτης MSCI Ασίας - Ειρηνικού εκτός Ιαπωνίας υποχωρεί έως και 1,7%, έχοντας υποχωρήσει το 2015 κατά 12% λόγω της επιβράδυνσης του ρυθμού ανάπτυξης της κινεζικής οικονομίας, που επιβάρυνε τις γειτονικές οικονομίες που βασίζονται στο εμπόριο, αλλά και τις παγκόσμιες τιμές των εμπορευμάτων.
Ο δείκτης Nikkei του Τόκιο έκλεισε με πτώση 3,06%, ο δείκτης Hang Seng υποχωρεί κατά 3,09%, ο δείκτης Kospi υποχωρεί κατά 2,17%, ενώ ο δείκτης ASX κατά 0,41%.
Οι πιέσεις μεταφέρθηκαν και στις αγορές της Ευρώπης, με τον δείκτη Stoxx 600 να υποχωρεί κατά 2,41%, τον FTSE 100 στο Λονδίνο να καταγράφει απώλειες 2,39%, τον CAC στο Παρίσι να έχει απώλειες 2,48% και τον δείκτη DAX της Φρανκφούρτης να υποχωρεί 4,3%.
Στις ΗΠΑ, απώλειες άνω του 5% καταγράφει ο τίτλος της Tesla Motors, μετά την ανακοίνωση πωλήσεων που δεν ικανοποίησαν τους αναλυτές.
Και οι 30 μετοχές του Dow Jones κινούνται σε χαμηλότερα επίπεδα, πρωτοστατούντος του τίτλου της Apple, που καταγράφει απώλειες άνω του 3%.
Στην αγορά εμπορευμάτων, το πετρέλαιο υποχωρεί 1% στα 36,64 δολάρια ανά βαρέλι, ενώ η τιμή του χρυσού ενισχύεται 1,4% στα 1.075 δολάρια η ουγκιά. Οι τιμές των βασικών μετάλλων μειώθηκαν επίσης, καθώς οι επενδυτές ανησυχούσαν για τη ζήτηση από την Κίνα, που είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής τους. Η τιμή του χαλκού σημείωνε πτώση 1,2% και του νικελίου κατά 2,9%. Οι μετοχές των εταιρειών ορυχείων και μετάλλων Anglo American, Glencore και BHP Billiton υποχώρησαν όλες από 5% ώς 11% οδηγώντας τον δείκτη που παρακολουθεί τον κλάδο σε πτώση 4,7%».

Εντονες ανησυχίες για νέο κύκλο κρίσης

Εχουμε, επομένως, πτώση σε όλα τα χρηματιστήρια. Δεν είναι τυχαίο ότι οι αναφορές των αστών επικεντρώνονται σε εμπορεύματα η τιμή των οποίων πέφτει, ενώ στις ΗΠΑ επικεντρώνονται σε μονοπωλιακούς ομίλους νέων τεχνολογιών, καινοτομίας, πληροφορικής κ.λπ. και βεβαίως στην πτώση των μετοχών τους στο χρηματιστήριο. Υπήρξαν, επίσης, πρόσφατα ενδεικτικά κάποια ρεπορτάζ που πέρασαν στα ψιλά των εφημερίδων ότι μειώνονται οι πωλήσεις κινητών τηλεφώνων και προσωπικών ηλεκτρονικών υπολογιστών διεθνώς. Και πρέπει να πούμε πως τέτοιοι επιχειρηματικοί όμιλοι δεν μπορούν να αναπτύσσονται πουλώντας μόνο μέσα παραγωγής, ίσα - ίσα χωρίς ευρεία πώληση αντικειμένων κατανάλωσης όπως τα κινητά ή οι προσωπικοί υπολογιστές και άλλα παρόμοια δεν μπορούν να σταθούν.
Η πτώση των χρηματιστηρίων συνεχίστηκε και τις επόμενες μέρες όχι μόνο στην Κίνα, αλλά και στα άλλα κράτη με τους ίδιους ρυθμούς. Πτώση δεικτών χρηματιστηρίων σημαίνει φυγή κεφαλαίων. Αλλά και τοποθέτηση κεφαλαίων σε μετοχές ομίλων σημαίνει προσδοκία μελλοντικής αύξησης των κερδών τους, άρα και αύξηση των κερδών των χρηματικών κεφαλαίων που αγοράζουν μετοχές. Η φυγή κεφαλαίων μπορεί να δείχνει δυνατότητες πιο κερδοφόρου τοποθέτησης αλλού, ή επερχόμενη ζημιά στους ομίλους που τα κεφάλαια έχουν αγοράσει μετοχές, οπότε έχουμε πάλι φυγή κεφαλαίων. Οι τιμές των μετοχών φαίνεται να πέφτουν λόγω φυγής κεφαλαίων, αλλά ήδη έχουν απαξιωθεί γι' αυτό φεύγουν τα κεφάλαια. Βεβαίως, οι δείκτες των χρηματιστηρίων και το ανεβοκατέβασμά τους, η άνοδος ή η πτώση τους δεν είναι από μόνες τους ασφαλή κριτήρια, για να βγουν συμπεράσματα για την καπιταλιστική οικονομία ενός κράτους. Αλλά στα παραδείγματα που προαναφέραμε έχουμε πτώση τιμών εμπορευμάτων και πτώση μετοχών επιχειρηματικών ομίλων.
Ταυτόχρονα, εκφράζεται ανησυχία για την πορεία της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας, ενώ η επίδραση της κατάστασης της οικονομίας της Κίνας σε άλλες οικονομίες, λόγω αλληλεξάρτησης και βαθιάς καπιταλιστικής διεθνοποίησης, έχει τη σημασία της. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και με τεράστιες εσωτερικές δυνατότητες ανάπτυξης. Φαίνεται ότι ήταν το «αποκούμπι» λόγω τεράστιων εισαγωγών, ιδιαίτερα πρώτων υλών, ως ένας από τους παράγοντες συμβολής στην ανάπτυξη άλλων ισχυρών καπιταλιστικών οικονομιών, αλλά και στην παγκόσμια ανάπτυξη. Η επιβράδυνσή της στις σημερινές συνθήκες, μετά από πέντε - έξι χρόνια κρίσης, γίνεται εμπόδιο στην καπιταλιστική ανάπτυξη.
Ομως, η επιβράδυνση στην οικονομία της Κίνας δεν αποτυπώνει όλη την αλήθεια για τις εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία ή στην πτώση των χρηματιστηρίων.
Από τα έως τώρα στοιχεία, γίνεται φανερό ότι πρόκειται για δυσοίωνα σημάδια σχετικά με την παγκόσμια οικονομία, ενώ κάποιοι αστοί αναλυτές δεν αποκλείουν ακόμη και νέα κρίση. Λένε περίπου τα εξής: «Ολο και περισσότερες γίνονται οι ενδείξεις σοβαρής επιβράδυνσης, κυρίως λόγω της Κίνας. Οι επενδυτές και αναλυτές ανησυχούν ότι μπαίνουμε σε ένα νέο κύκλο κρίσης με πολύ σοβαρές συνέπειες για όλες τις οικονομίες του πλανήτη».

Οι εκτιμήσεις διεθνών διακρατικών καπιταλιστικών οργανισμών

Βεβαίως, τα σημάδια δεν είναι ούτε τα πρώτα, ούτε τα μοναδικά. Και δεν έχουν σχέση μόνο με την Κίνα.
Η Κρ. Λαγκάρντ, διευθύντρια του ΔΝΤ, μόλις μερικές μέρες πριν την πτώση των χρηματιστηρίων έγραφε σε άρθρο της στη γερμανική εφημερίδα «Handelsblatt» ότι «Σε πολλές χώρες, ο χρηματοπιστωτικός κλάδος έχει ακόμα αδυναμίες και στις αναδυόμενες αγορές οι χρηματοοικονομικοί κίνδυνοι αυξάνονται. Ολα αυτά σημαίνουν ότι η παγκόσμια ανάπτυξη θα είναι απογοητευτική και άνιση το 2016». Εγραψε ακόμη ότι οι επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης αποτελούν τροχοπέδη για την ανάπτυξη.
Επίσης, ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Μ. Ομπστφελντ, σε συνέντευξή του στην ιστοσελίδα του Ταμείου αναφέρει ότι «η οικονομία της Κίνας επιβραδύνεται, καθώς μεταβαίνει από ένα μοντέλο βασισμένο στις επενδύσεις και τη μεταποίηση, σε ένα άλλο που βασίζεται στην κατανάλωση και τις υπηρεσίες. Οι επιπτώσεις από τη μείωση του ρυθμού ανάπτυξης της χώρας στην παγκόσμια οικονομία, μέσω των μειωμένων εισαγωγών της και της χαμηλότερης ζήτησης για πρώτες ύλες, είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές που προβλέπαμε», ενώ για το διεθνές εμπόριο, σημείωσε την επιβράδυνση που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια.
Αλλά και η Παγκόσμια Τράπεζα υποβάθμισε τις προβλέψεις της για την παγκόσμια ανάπτυξη το 2016. Εκτιμά στην εξαμηνιαία έκθεσή της ότι το παγκόσμιο ΑΕΠ, που αυξήθηκε κατά 2,4% το 2015, θα αυξηθεί μόνο 2,9% το 2016, ενώ η αρχική της πρόβλεψη μιλούσε για ανάπτυξη 3,3%. Στην Κίνα, η ανάπτυξη θα υποχωρήσει στο 6,7% φέτος, από 6,9% το 2015. Αυτή είναι η χειρότερη επίδοση της κινεζικής οικονομίας από το 1990. Η αναθεώρηση των προβλέψεων της Παγκόσμιας Τράπεζας είναι ακόμη χειρότερη για δύο άλλες αναδυόμενες χώρες, τη Βραζιλία (στο -2,5%) και τη Ρωσία (-0,7%), οι οποίες πλήττονται από την πτώση των τιμών των πρώτων υλών. Για το 2016 στις ΗΠΑ, προβλέπεται ανάπτυξη 2,7%, για την Ευρωζώνη 1,7%, μείωση κατά 0,1 της μονάδας και για τις δύο, σε σύγκριση με την προηγουμενη της πρόβλεψη.
Παρ' όλ' αυτά, υπάρχει ανησυχία και στις ίδιες τις ΗΠΑ. Σε ρεπορτάζ αστικού οικονομικού Τύπου γράφτηκε ότι «το κλίμα χειροτέρευσε μετά τη δημοσιοποίηση των πρακτικών της FED που έδειξαν ότι ορισμένοι αξιωματούχοι της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας ήταν επιφυλακτικοί για την αύξηση των επιτοκίων, λόγω των ανησυχιών τους για την πορεία του πληθωρισμού. Οι επενδυτές ανησυχούν για το ρυθμό της αύξησης των επιτοκίων στις ΗΠΑ, αλλά και για τις υπερτιμημένες αποτιμήσεις εταιρειών, σε μια περίοδο που οι προοπτικές για την εταιρική κερδοφορία δεν είναι οι καλύτερες». Υπερτιμημένες αποτιμήσεις σημαίνει υπερβολική θετική εκτίμηση ως προς την κερδοφόρα προοπτική τους, ή ακόμη τάσεις συρρίκνωσής τους, άρα και πτώση τιμών μετοχών.

Η Κίνα και η υπερπαραγωγή

Οσο για την οικονομία της Κίνας, είναι γεγονός ότι επιβραδύνει. Παρ' όλ' αυτά αναπτύσσεται με ρυθμούς 6,7%, το 2015, τεράστιους σε σχέση με το 2,5% των ΗΠΑ ή το 1,2% για την Ευρωζώνη. Βεβαίως, υπάρχει υπερπαραγωγή σε τομείς όπως το σιδηρομετάλλευμα, ο χάλυβας, το γυαλί, το τσιμέντο, το αλουμίνιο, τα φωτοβολταϊκά και ο εξοπλισμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας υπερέβη προσφάτως το 30%. Τα κέρδη σ' αυτούς τους τομείς μειώνονται ραγδαία. Σύμφωνα με την Ενωση Σιδήρου και Χάλυβα της Κίνας, το πλεόνασμα προσφοράς έχει συμπιέσει πολύ τις τιμές του χάλυβα. Η υπερπαραγωγή υπονομεύει τους τομείς που εμφανίζεται και μπορεί να τους οδηγεί σε κρίση. Αλλά υπάρχουν άλλοι τομείς που αναπτύσσονται. Ο τομέας που συμβάλλει περισσότερο στην επιβράδυνση της οικονομίας είναι αυτός των κατασκευών και της στέγης, με αποτέλεσμα να μειώνεται σημαντικά η ζήτηση σε όλους τους εξαρτημένους από αυτόν κλάδους. Ο κλάδος της στέγης αντιπροσωπεύει το 25% του κινεζικού ΑΕΠ (μαζί, βεβαίως, με όλες τις βιομηχανίες που σχετίζονται με τη στέγη).
Αλλά και το ΔΝΤ, στην έκθεσή του για την Παγκόσμια Οικονομική Προοπτική, εκτιμά ότι «είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλεφθεί η πορεία των τιμών των εμπορευμάτων, αλλά οι αναλυτές των αγορών μοιράζονται την πεποίθηση πως θα παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα, λόγω των πλούσιων αποθεμάτων και της χαμηλής προοπτικής για την παγκόσμια ανάπτυξη». Εδώ μιλά καθαρά για υπερπαραγωγή (πλούσια αποθέματα) εμπορευμάτων, αλλά και χαμηλή ανάπτυξη που δεν σχετίζεται μόνο με την Κίνα.
Αντικειμενικά προσεγγίζοντας τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις, έχουμε επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, δυσκολίες αναχαίτισης της πτώσης, ασθενική ανάπτυξη στην Ευρώπη, κινδύνους στις ΗΠΑ κυρίως λόγω μείωσης εξαγωγών, υπερπαραγωγή εμπορευμάτων και τιμές στα τάρταρα. Η «σωτηρία» με αναζήτηση ανάκαμψης στις εξαγωγές στην Κίνα, ή στις άλλες αναδυόμενες οικονομίες δεν έρχεται. Ολα τα ενδεχόμενα και αυτό της νέας κρίσης είναι ανοιχτά.
Βεβαίως, όλες αυτές οι σκοτούρες είναι των καπιταλιστών. Για τους εργαζόμενους αποτελούν εμπειρία γνώσης και συνειδητοποίησης ότι δεν υπάρχει για τους ίδιους η παραμικρή δυνατότητα στοιχειώδους κάλυψης των αναγκών τους, ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να τους προσφέρει άλλο, ότι χρειάζεται η δική τους οργανωμένη αντιμονοπωλιακή - αντικαπιταλιστική πάλη για την ανατροπή του, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τη δική τους ευημερία.