Οι αξεπέραστες αντιφάσεις του καπιταλισμού τη διαπερνούν ως το μεδούλι

Οι αξεπέραστες αντιφάσεις του καπιταλισμού τη διαπερνούν ως το μεδούλι

«Η Ευρώπη σε πορεία παρακμής», ήταν ο τίτλος άρθρου αστικής εφημερίδας την Κυριακή 3/1/2016, αλλά δεν ήταν ούτε το μοναδικό άρθρο ούτε η μοναδική εφημερίδα που ασχολήθηκαν με την ΕΕ και την Ευρωζώνη. Ολος ο αστικός Τύπος είχε παρόμοια άρθρα και ρεπορτάζ.
«Από οικονομικής απόψεως, είμαστε ο αδύναμος κρίκος μιας Ευρώπης που φτωχαίνει χωρίς να μπορεί να αντιδράσει (...) Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ίδιας της Κομισιόν, το επίπεδο διαβίωσης στην Ευρώπη το 2023 θα βρίσκεται στο 60% του αντίστοιχου των Ηνωμένων Πολιτειών. Τα διεθνή κεφάλαια εγκαταλείπουν τη Γηραιά Ηπειρο (...) Στην οικονομική κρίση ήλθαν να προστεθούν το προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα και η τρομοκρατία. Η Ευρώπη νιώθει ευάλωτη, πιεσμένη από πολλές πλευρές και αδύναμη», έγραφε. Αλλο άρθρο ανέφερε ότι «δεν είναι ανάπτυξη το 1% για το 2015 ή το 1,4 για το 2016».
Τέτοιους προβληματισμούς άλλα άρθρα τούς συνδέουν με τις πολιτικές εξελίξεις σε κράτη - μέλη οι οποίες αναδεικνύουν ενδυνάμωση φυγόκεντρων τάσεων, που εκφράζουν πολιτικές δυνάμεις, όπως το αστικό ρεύμα που ονομάστηκε «ευρωσκεπτικισμός», με εθνικιστικό περιεχόμενο (π.χ. Γαλλία - «Εθνικό Μέτωπο», Γερμανία - «Εναλλακτική για τη Γερμανία», AdD), ενώ μιλούν για εθνικισμό στις χίλιες δυο εκδοχές του με βάση «εντυπωσιακές επιτυχίες εθνικιστικών και ξενοφοβικών κομμάτων σε σειρά ευρωπαϊκών χωρών μέσα στο 2015» (π.χ. Ουγγαρία, Πολωνία, κ.α.). Δυναμώνει η κόντρα στην παραπέρα ενοποίηση σε μια σειρά πρώην σοσιαλιστικών κρατών που εντάχθηκαν στην ΕΕ, ενισχύεται η τάση για ευελιξία.
Εκτιμούν επίσης ότι στην Πορτογαλία υπάρχει πολιτική αστάθεια, αφού η κυβέρνηση των Σοσιαλιστών «αναδείχθηκε χάρη στην ψήφο ανοχής δύο κομμάτων της ριζοσπαστικής Αριστεράς και αναγκάζεται να περνάει κρίσιμα νομοσχέδια με τη στήριξη της... Δεξιάς», όπως και στην Ισπανία, όπου «το ενδεχόμενο κυβέρνησης μειοψηφίας της Δεξιάς, όσο και εκείνο της κυβέρνησης συνεργασίας Σοσιαλιστών - Αριστεράς, φαίνονται για την ώρα εξαιρετικά δύσκολο να υλοποιηθούν». Αυτά γράφουν.
Στη Φινλανδία, το 54% τάσσεται υπέρ της Ευρωζώνης, ενώ το 31% επιθυμεί την έξοδο από αυτήν. Σε αντίστοιχη δημοσκόπηση το 2011 το 72% ήταν υπέρ της παραμονής στην Ευρωζώνη και 19% κατά. Η Φινλανδία βρίσκεται σε οικονομική κρίση εδώ και τρία χρόνια και βαδίζει στον τέταρτο χρόνο.
Στις αβεβαιότητες προσθέτουν και το προετοιμαζόμενο δημοψήφισμα στη Βρετανία για παραμονή ή έξοδο από την ΕΕ.

Οι αβεβαιότητες στην καπιταλιστική οικονομία

Τι είναι αυτό που συνδέει όλες τις διεργασίες σε μια σειρά από χώρες σχετικά με τις εξελίξεις στην ΕΕ και την Ευρωζώνη; Η πορεία της καπιταλιστικής οικονομίας της ΕΕ και κάθε κράτους - μέλους. Το λένε άλλωστε. Σε τελευταία ανάλυση, η διαχείριση της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης έχει δυσκολίες, που έχουν σχέση με το ενιαίο νόμισμα, το οποίο απαιτεί ενιαία οικονομική και νομισματική πολιτική, αλλά και με το διαφορετικό σημείο του κύκλου της κρίσης, το διαφορετικό ύψος χρεών και ελλειμμάτων, την ανισομετρία στην ανάπτυξη και τα ιδιαίτερα συμφέροντα του κεφαλαίου κάθε κράτους - μέλους, αφού η κρίση καταστρέφει παραγωγικές δυνάμεις, άρα εκτός από την εργατική δύναμη καταστρέφει και κεφάλαιο. Είναι παραπλανητικές οι όποιες αστικές τοποθετήσεις πασχίζουν να εκφράσουν τάχα τα λαϊκά συμφέροντα, που τα χτυπά η αυστηρή δημοσιονομική πολιτική με βάση το Σύμφωνο Σταθερότητας λόγω του κοινού νομίσματος, με την επιστροφή στα εθνικά νομίσματα, ή να εκφράσουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια, αποδίδοντας την καπιταλιστική οικονομική κρίση στην καπιταλιστική ενοποίηση και το κοινό νόμισμα. Κοινό νόμισμα υπήρχε και στην περίοδο καπιταλιστικής ανάπτυξης, αλλά η εργατική τάξη, ο λαός ωθούνταν στη φτώχεια με τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, για να αναπαράγονται διευρυμένα τα κέρδη του κεφαλαίου. Το βασικό είναι ότι η καπιταλιστική οικονομική κρίση ενίσχυσε την ανισομετρία στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης, άλλοι έχασαν περισσότερο άλλοι λιγότερο, άλλοι κράτησαν τις θέσεις τους κ.λπ.
Ως αποτέλεσμα, υπάρχουν, σήμερα, τμήματα του κεφαλαίου σε μια σειρά κρατών που θεωρούν ότι τα συμφέροντά τους υπηρετούνται πιο αποτελεσματικά με εθνικό νόμισμα, έχουν άλλους έξωθεν της ΕΕ συμμάχους, απαιτούν άλλο μείγμα καπιταλιστικής διαχείρισης.
Η Κριστίν Λαγκάρντ, στο πρόσφατο άρθρο της στη γερμανική οικονομική εφημερίδα «Handelsblatt», όπου κάνει δυσοίωνες προβλέψεις για την παγκόσμια οικονομία το 2016, για την Ευρωζώνη λέει ότι είναι σε θέση να βελτιώσει τις προοπτικές ανάπτυξης, εφόσον αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα «κόκκινα» δάνεια, ύψους 900 δισ. ευρώ. Αυτό θα ενίσχυε τη δανειοδοτική ικανότητα των τραπεζών έναντι επιχειρηματιών, αλλά και ιδιωτών, και κατά συνέπεια την αποτελεσματικότητα της πολιτικής του φθηνού χρήματος, ενώ θα βελτίωνε τις προοπτικές ανάπτυξης και την εμπιστοσύνη των αγορών. Την ίδια ώρα, όμως, τα μέτρα χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), με τα μηδενικά επιτόκια (0,05%) και την αγορά ομολόγων, για να πέσει χρήμα για επενδύσεις, δεν έχουν αποδώσει. Η ΕΚΤ εκτιμά ότι η οικονομία της Ευρωζώνης θα συνεχίσει να αναπτύσσεται με μέτριο ρυθμό. «Παραμένουν οι πτωτικοί κίνδυνοι αναφορικά με τις προοπτικές ανάπτυξης στην Ευρωζώνη. Οι πτωτικοί κίνδυνοι συνδέονται, κυρίως, με την αυξημένη αβεβαιότητα αναφορικά με τις εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία (...) Εχουν τη δυνατότητα να επηρεάζουν την παγκόσμια ανάπτυξη και τη ζήτηση από το εξωτερικό για τις εξαγωγές της Ευρωζώνης». Ο Πιερ Μοσκοβισί, σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου, είπε ότι η ανάπτυξη της οικονομίας θα κυμανθεί στο 1,2% το 2015 και στο 1,4% το 2016. Την ίδια ώρα, όμως, ο ρυθμός ανάπτυξης των επιχειρήσεων στην Ευρωζώνη επιβραδύνθηκε το Δεκέμβρη, άρα δε γίνονται ή γίνονται ελάχιστες επενδύσεις και όχι τέτοιες που να δώσουν δυναμική στην ανάπτυξη.
Σε όλ' αυτά βρίσκεται και ο πυρήνας των προβληματισμών των αστών για την πορεία της Ευρωζώνης και της ΕΕ. Δεν υπάρχουν δείκτες δυναμικής καπιταλιστικής ανάπτυξης.

Ταξικό το ζήτημα της πορείας της ΕΕ

Σχετικά με την πορεία και το μέλλον της ΕΕ, γράφτηκε σε αστική εφημερίδα στις 3/1/2016:
«Θα επιβιώσει η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) το 2016; (...) Σήμερα από πλευράς τόσο χωρών - μελών και αναλυτών όσο και θεσμών της ΕΕ (Επιτροπή, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κ.ά.) εκφράζεται η βαθιά ανησυχία για το μέλλον της ΕΕ. Τίτλοι για το "τέλος της Ευρώπης" ("The end of Europe") εμφανίζονται συχνά - πυκνά σε ευρωπαϊκά έντυπα. Η αβεβαιότητα επομένως για το μέλλον της Ενωσης φαίνεται να επικρατεί».
Σε άρθρο άλλης εφημερίδας εκφράζεται η εκτίμηση ότι «οι ανισότητες στο εσωτερικό της ΕΕ αποκτούν άλλη ποιότητα, καθώς πλάι στο παραδοσιακό ρήγμα μεταξύ Βορρά - Νότου αναπτύσσεται ένα νέο ρήγμα μέσα στον ίδιο τον γαλλογερμανικό πυρήνα της Ενωσης». Εκτίμηση που παραπέμπει σε τεράστια όξυνση των ανταγωνισμών. Αλλωστε, οι αξεπέραστες αντιφάσεις του καπιταλισμού διαπερνούν ως το μεδούλι την πορεία της διακρατικής καπιταλιστικής ένωσης και κάθε προσπάθεια καπιταλιστικής ενοποίησης.
Η οικονομική στασιμότητα που αντιμετωπίζει η Γαλλία, με τεράστιο κρατικό χρέος, που φτάνει το 100% του ΑΕΠ (2,3 τρισ. ευρώ), και ελλείμματα 4%, είναι η βάση πάνω στην οποία οξύνονται οι αντιθέσεις της με τη Γερμανία. Γι' αυτό παραβιάζει το Σύμφωνο Σταθερότητας, διαφωνούν για την οικονομική διακυβέρνηση και την παραπέρα πολιτική ενοποίηση. Η Γαλλία προτείνει τη δημιουργία μιας «οικονομικής κυβέρνησης στην Ευρωζώνη» (στο ρόλο αυτό θέλει την Κομισιόν), στην οποία θα ηγείται ένας επίτροπος με ευρείες εξουσίες, που θα προσφέρει πόρους για επενδύσεις στα 19 κράτη της Ευρωζώνης, θα ασχολείται με τις οικονομίες τους γενικότερα. Αυτές οι αναζητήσεις προσδοκούν να δημιουργήσουν συνθήκες διαχείρισης των οικονομικών κρίσεων, των χρεών και των ελλειμμάτων στα κράτη - μέλη ως ενιαία ευρωενωσιακά προβλήματα και όχι προβλήματα των κρατών - μελών.
Η Γερμανία απορρίπτει τη γαλλική πρόταση ως μη αξιόπιστη, με το επιχείρημα ότι απαιτεί εγκατάλειψη μεγάλου μέρους της εθνικής κυριαρχίας των κρατών - μελών. Θεωρεί ανεύθυνη την οικονομική πολιτική στα κράτη - μέλη που έχουν δημιουργήσει μεγάλα δημόσια ελλείμματα και κρατικά χρέη, γιατί δυσκολεύουν τη διαχείριση της κρίσης, ενώ δε συμμορφώνονται με τους δείκτες του Συμφώνου Σταθερότητας (χαλαρή εφαρμογή των κανόνων), με απόφαση των κυβερνήσεων (Γαλλία). Απαντά στην ενιαία ευρωενωσιακή αντιμετώπιση των προβλημάτων της οικονομίας των κρατών - μελών λέγοντας ότι «η αλληλεγγύη δεν αποτελεί λύση για τις οικονομικές και δημοσιονομικές αποτυχίες». Η Γερμανία θέλει διακυβέρνηση με «ανεξάρτητους τεχνοκρατικούς θεσμούς» και υπεράσπιση του Συμφώνου Σταθερότητας. Ηδη, η Γερμανία έχει επεξεργαστεί σχέδιο για το ενδεχόμενο χρεοκοπίας ενός κράτους εντός Ευρωζώνης. Ο Β. Σόιμπλε σε συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα «Frankfurter Allgemeine» είχε πει: «Κάθε χώρα σήμερα πρέπει να αποδείξει ότι είναι σε θέση να διαχειριστεί τη διαδικασία προσαρμογής, η οποία είναι απαραίτητη ώστε να σταθεί στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία». Είπε ακόμη, για τη δημιουργία μιας Ευρώπης δύο ταχυτήτων, ότι όλες οι χώρες «δεν μπορούν ή δε θέλουν να επιτύχουν τα ίδια βήματα ενσωμάτωσης την ίδια στιγμή».
Σε κόντρα με τη Γερμανία, με αφορμή το σχέδιο κατασκευής του ρωσικού αγωγού «Nord Stream» (σε αντίθεση με το «πάγωμα» των σχεδίων για τον αγωγό «South Stream»), είναι η Ιταλία, οι επιχειρηματικοί όμιλοι της οποίας ωφελούνται από το Νότιο (South) αγωγό, ενώ από το Βόρειο (Nord) ωφελούνται οι όμιλοι της Γερμανίας, αναβαθμίζοντας την ενεργειακή συνεργασία με τη Ρωσία και δυναμώνοντας την οικονομία της. Ετσι, η Ιταλία ζητά μεγαλύτερη «ευελιξία» στη λειτουργία της ΕΕ. Φαίνεται και από άρθρο στην εφημερίδα «Τέλεγκραφ» (18/12/2015), το οποίο συνυπέγραφαν ο Ιταλός ΥΠΕΞ, Πάολο Τζεντιλόνι, και ο Βρετανός ομόλογός του, Φίλιπ Χάμοντ, με τίτλο «Βρετανία και Ιταλία ενώνονται για τη μεταρρύθμιση της ΕΕ». Να και επιδιώξεις για άλλες «συμμαχίες» εντός ΕΕ.
Τελευταία, εμφανίζεται και η Πολωνία να κάνει «ιδιαίτερο παιχνίδι». Δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον να προσεταιριστεί πρώην σοσιαλιστικά κράτη, όπως τα Βαλτικά, πρωτοστάτησε στη ΝΑΤΟική προστασία τους στην ουκρανική κρίση προσφέροντας το έδαφός της γι' αυτό το σκοπό, συντονίζεται στο μεταναστευτικό με Τσεχία, Σλοβακία και Ουγγαρία, η τελευταία τη στηρίζει απέναντι στις επεμβάσεις της Κομισιόν με αφορμή το νόμο για τα ΜΜΕ, αλλά η πρόσφατη εξάωρη συνάντηση των δύο ηγετών δεν μπορεί να ήταν μόνο γι' αυτό. Είναι δε η έκτη μεγαλύτερη καπιταλιστική οικονομία της ΕΕ, ενώ ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο σοσιαλδημοκράτης Τουσκ, είναι Πολωνός.
Ποια θα είναι η πορεία της ΕΕ; Οποια και αν είναι η εξέλιξή της και η σχέση της Ελλάδας με αυτήν, θα γίνεται ολοένα και πιο αντεργατική, αντιλαϊκή, αντιδραστική, είτε όπως είναι σήμερα είτε με δύο ταχύτητες, είτε τριχοτομημένη, είτε με χαλαρές σχέσεις, κ.λπ., η εκμετάλλευση θα βαθαίνει, θα ενισχύεται. Επομένως, ο δρόμος των εργατικών - λαϊκών στρωμάτων είναι η οργάνωση της συμμαχίας τους και της αντικαπιταλιστικής - αντιμονοπωλιακής πάλης τους για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, την αποδέσμευση από την ΕΕ, την κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής για να βάλουν την οικονομία στην υπηρεσία ικανοποίησης των αναγκών τους.

Ι.