Δεν είναι όλα ρόδινα στην οικονομία της Γερμανίας

Δεν είναι όλα ρόδινα στην οικονομία της Γερμανίας

Associated Press

Στο «Βήμα» 23/02/2016, γράφτηκε πως «το γερμανικό Ινστιτούτο ερευνών Ifo, ανακοίνωσε ότι ο δείκτης επιχειρηματικής εμπιστοσύνης στη Γερμανία υποχώρησε στο 105,7 το μήνα που εκπνέει από το 107,3 που ήταν τον Ιανουάριο (...) πρόκειται για τη μεγαλύτερη πτώση του δείκτη επιχειρηματικής εμπιστοσύνης που παρατηρείται στη χώρα από το 2008. Οι αναλυτές αποδίδουν την αναπάντεχα μεγάλη πτώση του δείκτη στην κάμψη της ζήτησης για γερμανικά προϊόντα στις αναδυόμενες αγορές.

Ο Κάρστεν Μπρζέσκι της ING Bank θεωρεί ότι τα νέα από το Ifo ισοδυναμούν με "καμπανάκι για αφύπνιση". Ο πρόεδρος του Ifo Χανς-Βέρνερ Ζιν εξέφρασε την εκτίμηση ότι οι προοπτικές για τη γερμανική οικονομία είναι ανησυχητικές».

Υπάρχουν προβλέψεις που συνηγορούν στις εκφραζόμενες από την έρευνα ανησυχίες.

Πτώση μεταποίησης, εξαγωγών, επενδύσεων

Η Κομισιόν προβλέπει για το 2016 ανάπτυξη 1,8% στη Γερμανία, από 1,9% στην προηγούμενή της πρόβλεψη. Ο ΟΟΣΑ, το Φλεβάρη, προέβλεπε για τη Γερμανία 1,3% το 2016 από 1,8% το Νοέμβρη του 2015. Η γερμανική κυβέρνηση προβλέπει ανάπτυξη για το 2016 1,7% από 1,8%.

Στη Γερμανία, η μεταποίηση είχε πτώση το Νοέμβρη 2015 0,8%. Το Δεκέμβρη οι παραγγελίες στη μεταποίηση μειώθηκαν κατά 0,7%. Οι παραγγελίες από τις χώρες της Ευρωζώνης μειώθηκαν κατά 6,9%, ενώ οι παραγγελίες από την εγχώρια αγορά μειώθηκαν κατά 2,5%. Πτώση μετά από οκτώ συνεχόμενους ανοδικούς μήνες σημείωσαν οι λιανικές πωλήσεις, υποχωρώντας κατά 0,8% το Γενάρη 2016, μετά από αύξηση 1,5% το Δεκέμβρη 2015.

Σκεφτική η Α. Μέρκελ, σημάδι των δυσκολιών της γερμανικής οικονομίας

Η μείωση εξαγωγών στην Ευρωζώνη δείχνει και τις δυσκολίες στην οικονομία της. Η πτώση των παραγγελιών στην εσωτερική αγορά και στις λιανικές πωλήσεις δείχνει δυσκολίες και στην εσωτερική αγορά. Το Δεκέμβρη οι γερμανικές εξαγωγές μειώθηκαν κατά 1,6%.

Ετσι δεν είναι τυχαία η διαπίστωση του Ifo για επιδείνωση στο επιχειρηματικό κλίμα στη Γερμανία.

Στις 23/02/2016, σε ένα ρεπορτάζ της «Καθημερινής» με τίτλο «Σε χαμηλό πενταετίας οι γερμανικές επενδύσεις το 2015» έγραφε:

«(...) η Γερμανία επενδύει πολύ λίγο (...) το επίπεδό τους ως ποσοστό του ΑΕΠ παραμένει πεισματικά στο χαμηλό πενταετίας. Το συνολικό ποσοστό των γερμανικών επενδύσεων υποχώρησε το 2015 κάτω από το 19% του ΑΕΠ και των ιδιωτικών επενδύσεων υποχώρησε στο 11,5% του ΑΕΠ. (...)

Οικονομολόγοι της γερμανικής κεντρικής τράπεζας υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να αυξηθούν οι επενδύσεις, διότι ο κεφαλαιουχικός εξοπλισμός έχει χρησιμοποιηθεί περισσότερο από το μέσο όρο. Ωστόσο, οι Γερμανοί οικονομολόγοι εκτιμούν ότι "απαραίτητη προϋπόθεση" για να αυξηθούν οι γερμανικές επενδύσεις είναι να ενισχυθεί και η εξωτερική κατανάλωση. Πέρσι το ΔΝΤ είχε προτείνει την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων, όπως αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας, ενίσχυση του δυναμισμού του τομέα των υπηρεσιών και ταχύτερη μετάβαση της Γερμανίας στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. (...) οι πρόσφατες εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο δεν αποτελούν καλό οιωνό για την ενδεχόμενη αύξηση των γερμανικών επενδύσεων. Το επιχειρηματικό κλίμα στη Γερμανία επιδεινώνεται και η πρόσφατη μεγάλη υποχώρηση των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων θα μπορούσε να περιορίσει την προθυμία των τραπεζών να δανείσουν. Πέραν όλων αυτών, όταν αποφασίζουν οι γερμανικές εταιρείες να επενδύσουν, τότε το κάνουν συχνά εκτός της ίδιας της Γερμανίας». Να λοιπόν οι εξηγήσεις για την πτώση των επενδύσεων.

Προβλήματα εμφανίζει και το τραπεζικό της σύστημα. Για παράδειγμα, η μετοχή της μεγαλύτερης γερμανικής τράπεζας Deutsche Bank έχει πτώση κατά 41% από τις αρχές του 2016. «Η Deutsche Bank, το Φλεβάρη ανακοίνωσε ζημιές 6 δισ. ευρώ για το 2015. Το κόστος των προβλέψεων για διαγραφή "τοξικών" στοιχείων του ενεργητικού της αγγίζει τα 10 δισ. ευρώ.

Η έκθεσή της στις αναδυόμενες αγορές (Βραζιλία, Μεξικό, Ρωσία, Κίνα κ.α.) είναι τεράστια. Μόνο σε παράγωγα προϊόντα (derivatives) η συνολική αξία της θέσης της σήμερα ανέρχεται σε 55 τρισ. ευρώ!!! Σημειωτέον, το ΑΕΠ της Γερμανίας είναι 2,7 τρισ. ευρώ και όλης της Ευρώπης 14 τρισ. ευρώ.

Μετά το πρόστιμο μαμούθ 2,5 δισ. δολ. που της επιβλήθηκε τον περασμένο Απρίλη από τις Αμερικάνικες και Βρετανικές αρχές για χειραγώγηση των επιτοκίων LIBOR, το Αμερικάνικο δημόσιο πριν από λίγες ημέρες προέβη σε αγωγή εναντίον της για μη κάλυψη των υποχρεώσεών της προς ενυπόθηκα δάνεια ύψους 3,1 δισ. δολ.

Οι επενδυτές υποθέτουν ότι τα 2/3 του ενεργητικού της είναι επισφαλή» (www.huffingtonpost.gr, 6/2/2016).

Οι μεταρρυθμίσεις δε βελτιώνουν το κλίμα

Οσο για τις μεταρρυθμίσεις που προτείνει το ΔΝΤ, φαίνεται ότι προχωρούν. Για παράδειγμα, ο Ηolger Schaefer ανώτατος οικονομολόγος του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών Κολωνίας (ΙW), έγραψε σε πρόσφατο άρθρο του ότι «στη Γερμανία, οι γυναίκες είναι ξεκάθαρα οι ωφελημένες από τη βελτίωση της απασχόλησης. Το διάστημα μεταξύ του 2001 και του 2015 ένας σημαντικότατος αριθμός 600.000 θέσεων εργασίας είχε χαθεί για τους άνδρες στη Γερμανία και ένας ανάλογος αριθμός είχε χαθεί και για τις γυναίκες. Την ίδια περίοδο, είχαν δημιουργηθεί 1,6 εκατ. νέες θέσεις εργασίας στην εκπαίδευση, στην περίθαλψη και στις κοινωνικές υπηρεσίες, εκ των οποίων τα 1,2 εκατ. και πλέον αφορούσαν τις γυναίκες. Στο σύνολο των θέσεων εργασίας, οι οποίες δημιουργήθηκαν το διάστημα 2001 - 2015, το 64% καλύφθηκε από τις γυναίκες». Επίσης, υπάρχει τάση στη γερμανική οικονομία για μεγαλύτερη στροφή στις υπηρεσίες.

Για την ανάπτυξη Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, που λέει το ΔΝΤ, μένει να το δούμε, αν και απαιτεί εξασφάλιση κερδοφόρας αγοράς που δεν είναι άμεσα ορατό. Αρα, ούτε οι μεταρρυθμίσεις φέρνουν επενδύσεις.

Εκτός των πιο πάνω στοιχείων για την επιβράδυνση της μεταποίησης στο 2015, υπάρχουν στοιχεία επιβράδυνσης μέσα στο 2016. Σύμφωνα με τον δείκτη υπευθύνων παραγγελιών της Markit, ο σύνθετος δείκτης PMI, ο οποίος περιλαμβάνει τόσο τη μεταποίηση όσο και τις υπηρεσίες υποχώρησε τον Φλεβάρη 2016 στο 53,8 από το 54,5 το Γενάρη. Ο ρυθμός ανάπτυξης της μεταποίησης επιβραδύνθηκε στο χαμηλότερο επίπεδο από το Νοέμβρη του 2014. Ο δείκτης PMI για τον τομέα υπηρεσιών κατέγραψε πτώση στις 53,3 μονάδες από τις 53,6 του Γενάρη 2016, ο χαμηλότερος των τελευταίων 13 μηνών. . Ολ' αυτά δυσκολεύουν την ενίσχυση επενδύσεων.

Βεβαίως, το υπουργείο Οικονομίας («Ημερησία» 8/3/2016), ανακοίνωσε ότι η βιομηχανική παραγωγή, αυξήθηκε 3,3% το Γενάρη 2016 σε σχέση με το Δεκέμβρη 2015 και 2,2% σε σχέση με το Γενάρη 2015. Είναι η πρώτη αύξηση μετά από τρεις μήνες λόγω αύξησης της εσωτερικής ζήτησης λένε. Είναι ένδειξη μιας κάποιας δόσης αισιοδοξίας, αλλά οι άλλες ενδείξεις δεν είναι αισιόδοξες.

Ετσι, η «ατμομηχανή» της οικονομίας της Ευρωζώνης και της ΕΕ, μπορεί να είναι για την ώρα σε καλύτερη κατάσταση από τις υπόλοιπες μεγάλες οικονομίες (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία κ.λπ.), αλλά φανερώνει δυσκολίες. Οσο και αν επιμένουν για ανάπτυξη μέσω εσωτερικής ζήτησης, αυτή δε φτάνει να προσδώσει τη δυναμική που χρειάζεται για αντιμετώπιση των κινδύνων από την παγκόσμια επιβράδυνση. Τα σημάδια δεν είναι καλά ούτε στην υπόλοιπη Ευρωζώνη, γι' αυτό και μειώνονται οι εξαγωγές της Γερμανίας και σ' αυτήν, πέρα από την Κίνα που επιβραδύνει αλλά και άλλες, όπως Ρωσία, Βραζιλία που βρίσκονται σε οικονομική κρίση.

Ο δείκτης παραγωγής της Ευρωζώνης υποχώρησε στις 48,5 το Φλεβάρη από τις 48,9 μονάδες το Γενάρη. «Η επιβράδυνση της ανάπτυξης της επιχειρηματικής δραστηριότητας, σε συνδυασμό με αντίστοιχη χαλάρωση στο ρυθμό δημιουργίας των θέσεων εργασίας και τη μεγαλύτερη πτώση των τιμών χρέωσης εδώ και ένα χρόνο, υποδηλώνει ότι η ανάκαμψη στην Ευρωζώνη χάνει τη δυναμική της», σχολίασε ο επικεφαλής οικονομολόγος της Markit, Κρις Γουίλιαμσον.

«Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία, η οικονομία της Ευρωζώνης αναπτύχθηκε το τέταρτο τρίμηνο 2015 κατά 0,35% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και κατά 1,6% σε ετήσια βάση. Η οικονομική επίδοση μάλλον δεν είναι και τόσο λαμπρή (...) η ΕΚΤ άρχισε να εφαρμόζει πρόγραμμα αγοράς ομολόγων συνολικού ύψους 1,5 τρισ. ευρώ, η ισοτιμία του ευρώ υποχώρησε σημαντικά έναντι του δολαρίου και άλλων σημαντικών νομισμάτων και η ευρωπαϊκή οικονομία ωφελήθηκε από τη μεγάλη πτώση των τιμών της ενέργειας. Αν ο συνδυασμός όλων αυτών των θετικών στοιχείων είχε ως αποτέλεσμα τόσο μέτριους ρυθμούς ανάπτυξης, τότε αναρωτιέται κανείς πόσο πιο άσχημη θα γίνει η κατάσταση για την Ευρωζώνη σε περίπτωση που εκλείψει κάποιος από τους ενισχυτικούς παράγοντες ή που η επιβράδυνση της Κίνας και των αναδυομένων οικονομιών συνοδευθεί από επιβράδυνση της ανάπτυξης στις ΗΠΑ», αναφέρει σε το Reuters, («Καθημερινή», 9/3/2016).

Με τις ΗΠΑ, η Γερμανία βρίσκεται στα μαχαίρια. Για παράδειγμα, μετά το χτύπημα των ΗΠΑ και τη ζημιά στην αυτοκινητοβιομηχανία «Volkswagen» και τα τεράστια πρόστιμα στην Deutsche Bank, η γερμανική αρχή ανταγωνισμού και καταπολέμησης των μονοπωλίων χτυπά για αθέμιτο ανταγωνισμό την ισχυρή θέση της «Amazon» στην αγορά ψηφιακών ηχητικών βιβλίων (audiobook) όπως, άλλωστε, και της «Apple», διερευνώντας ταυτόχρονα την πολιτική των δύο εταιρειών σε ό,τι αφορά τις αποστολές των audiobook (ηλεκτρονικά βιβλία), μέσα από την πλατφόρμα του iTunes. Αρα και οι οικονομικές σχέσεις με τις ΗΠΑ δεν είναι ευνοϊκές, ενώ και οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ανάπτυξη (βλέπε «Ριζοσπάστης», 6/3/2016).

Εξελίξεις με ευρύτερη επίδραση

Η γερμανική οικονομία, από τη θέση της, έχει ειδικό βάρος στην Ευρωζώνη και συνολικά στην ΕΕ. Η κατάσταση στη γερμανική οικονομία επιδρά γενικότερα στην οικονομία της Ευρωζώνης. Τα σημάδια δείχνουν ότι η ανάκαμψη είναι αβέβαιη, αλλά ελλοχεύουν και κίνδυνοι για νέα κρίση. Γεγονός που μπορεί να επιδράσει ιδιαίτερα σε καπιταλιστικές οικονομίες όπως της Ελλάδας, που ακόμα δεν έχουν μπορέσει να ξεφύγουν από τη φάση της ύφεσης. Σε κάθε περίπτωση, οι αντιθέσεις οξύνονται και πυκνώνουν όσον αφορά το εσωτερικό της ΕΕ και της Ευρωζώνης, οι άξονες και αντιάξονες πολλαπλασιάζονται σε ένα φάσμα ζητημάτων που ξεκινά από τη δημοσιονομική διαχείριση μέχρι το Προσφυγικό. Δυνάμεις όπως η Πολωνία και η Αυστρία διεκδικούν δικό τους ρόλο. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον αντιθέσεων πρέπει να γίνεται κατανοητό ότι δυσκολεύονται ακόμα περισσότερο οι προσπάθειες για εξασφάλιση της κυβερνητικής σταθερότητας στην Ελλάδα, την πορεία αναμόρφωσης του αστικού πολιτικού συστήματος.

Το ζητούμενο βεβαίως είναι, η εργατική τάξη και τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα, να μην υποκύψουν στον καλλιεργούμενο φόβο που δημιουργεί ένα περιβάλλον αβεβαιότητας για τις πολιτικές οικονομικές και γεωπολιτικές εξελίξεις που αξιοποιούν οι αστικές πολιτικές δυνάμεις, για να αποσπάσουν την εργατική - λαϊκή συναίνεση. Αντίθετα, αυτό που πρέπει να συνειδητοποιηθεί είναι ότι η σταθερότητα των εργατικών - λαϊκών συμφερόντων βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με την αδιατάρακτη εφαρμογή της πολιτικής στήριξης των στρατηγικών επιδιώξεων του κεφαλαίου. Πρέπει, λοιπόν, να αξιοποιηθούν οι δυσκολίες του αστικού πολιτικού συστήματος, των αστικών κυβερνήσεων στην κατεύθυνση του να μπουν εμπόδια στη στρατηγική του κεφαλαίου, αλλά κυρίως στην κατεύθυνση της χειραφέτησης ευρύτερων εργατικών - λαϊκών μαζών από την αστική πολιτική.