Οι ανταγωνισμοί ΗΠΑ - Κίνας στο φόντο αβεβαιότητας για τη διεθνή οικονομία

Οι ανταγωνισμοί ΗΠΑ - Κίνας στο φόντο αβεβαιότητας για τη διεθνή οικονομία

Οταν αστικά επιτελεία εκτιμούν ότι «η Δύση χάνει την κυριαρχία της στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων», ενώ οι οικονομίες ΗΠΑ - ΕΕ δεν ανακάμπτουν δυναμικά

Copyright 2016 The Associated

Ο Κινέζος Πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, υποδέχεται τους Αμερικανούς υπουργούς, Οικονομικών, Τζακ Λιου, και Εξωτερικών, Τζον Κέρι, τον Ιούνη 2016

Σε πρόσφατη μελέτη του αμερικανικού ινστιτούτου «Stratfor» αναφερόταν: «Εν τω μεταξύ, υπάρχουν και οι ανήσυχοι σύμμαχοι των ΗΠΑ, που παρακολουθούν και περιμένουν να δουν αν μπορούν να συνεχίσουν να βασίζονται στις δεσμεύσεις των ΗΠΑ για προστασία τους από τους ισχυρότερους γείτονές τους. Με τη συμφωνία Trans-Pacific Partnership να έχει μπει "στον πάγο" και με την αξιοπιστία των ΗΠΑ να αμφισβητείται γενικότερα, οι εταίροι στη Νοτιοανατολική Ασία, όπως οι Φιλιππίνες και το Βιετνάμ, θα "στοιχηματίσουν" στη συνεργασία με το Πεκίνο σε οικονομικά ζητήματα, προκειμένου να αμβλύνουν τις εντάσεις στα ζητήματα ασφάλειας».

Η «συμφωνία σε πάγο»

Στη «Συμφωνία Συνεργασίας Χωρών του Ειρηνικού» (Trans-Pacific Partnership - ΤΡΡ) συμμετέχουν κράτη και από τις δύο ακτές του Ειρηνικού Ωκεανού, τα εξής: ΗΠΑ, Ιαπωνία, Μαλαισία, Βιετνάμ, Σιγκαπούρη, Μπρουνέι, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Καναδάς, Μεξικό, Χιλή, Περού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της κυβέρνησης Ομπάμα, η συμφωνία αφορά μια αγορά συνολικά 800 εκατομμυρίων ανθρώπων και οικονομίες που αθροιστικά αντιπροσωπεύουν το 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το αμερικανικό κεφάλαιο με την εφαρμογή της ΤΡΡ προσδοκά να αποκτήσει σοβαρά πλεονεκτήματα για την ενίσχυση της δράσης του σε μια περιοχή με καπιταλιστικές οικονομίες με ρυθμούς ανάπτυξης σε υψηλά επίπεδα. Και πάνω απ' όλα σε κρίσιμη γεωστρατηγική θέση, πολύ κοντά στην Κίνα, την περικυκλώνει, η οποία παραμένει ένας από τους σημαντικότερους εμπορικούς και όχι μόνο εταίρους των περισσότερων από τις 12 χώρες. Αρα, η εφαρμογή της ΤΡΡ σαφώς και επιδρά στην αναμέτρηση ΗΠΑ - Κίνας.
Ο Μπαράκ Ομπάμα δήλωσε μετά την υπογραφή της: «Οταν πάνω από το 95% των πιθανών πελατών μας ζει εκτός συνόρων, δεν μπορούμε να αφήσουμε χώρες όπως η Κίνα να συγγράφουν τους κανόνες της παγκόσμιας οικονομίας (...) Εμείς θα πρέπει να συγγράφουμε αυτούς τους κανόνες, ανοίγοντας νέες αγορές για να μπουν τα αμερικανικά προϊόντα (...) Δυναμώνει (η ΤΡΡ) τις στρατηγικές μας σχέσεις με τους εταίρους και συμμάχους μας σε μια περιοχή που θα είναι ζωτικής σημασίας στον 21ο αιώνα (...) Η TPP θα δώσει ώθηση στην ηγετική μας θέση στο εξωτερικό».
Και ενώ αυτή η συμφωνία θα έδινε ώθηση στην ηγετική θέση των ΗΠΑ, ένα ινστιτούτο που εκφράζει κατεξοχήν αμερικανικούς κρατικούς μηχανισμούς, μιλά για «συμφωνία σε πάγο» και «αμφισβήτηση της αξιοπιστίας των ΗΠΑ από συμμάχους τους», άρα τα πράγματα γίνονται σοβαρά σε βάρος των ΗΠΑ, δείχνουν πρόσθετες δυσκολίες ανάπτυξης της οικονομίας τους και παραπέρα όξυνση των ανταγωνισμών μεταξύ ΗΠΑ - Κίνας. Ηδη το παράδειγμα των Φιλιππίνων, που υπέγραψαν συμφωνίες με την Κίνα, είναι ενδεικτικό. Η εκτίμηση του «Stratfor» δείχνει την αγωνία των ΗΠΑ για διατήρηση της πρωτοκαθεδρίας του αμερικανικού κεφαλαίου έναντι της Κίνας. Ο Τραμπ έχει μιλήσει για επαναδιαπραγμάτευση τέτοιων συμφωνιών, για δασμούς στις εισαγωγές, για επιστροφή αμερικανικών επιχειρήσεων στις ΗΠΑ. Προστατευτισμός στον οποίο η Κίνα αντιδρά. Θα το κάνει και σε ποιο βαθμό; Ανταγωνισμοί που διαπλέκονται με οξύτατους ενδοκαπιταλιστικούς ανταγωνισμούς και βαθιές διαιρέσεις στις ΗΠΑ.

Κίνα αλλά και Ρωσία σε δράση

Στα παραπάνω να προσθέσουμε τη δράση της «Ευρασιατικής Οικονομικής Ενωσης» που ιδρύθηκε από τη Ρωσία (συμμετέχουν Ρωσία, Λευκορωσία, Καζαχστάν, Αρμενία) και της «Οργάνωσης Συνεργασίας της Σαγκάης» (ΟΣΣ), όπου συμμετέχουν Ρωσία, Κίνα, Καζαχστάν, Κιργισία, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν, ενώ καθεστώς «παρατηρητή» έχουν Ινδία, Μογγολία, Πακιστάν, Ιράν, με τις δύο τελευταίες χώρες να θέλουν να γίνουν πλήρη μέλη στην ΟΣΣ, οι Λευκορωσία και Σρι Λάνκα έχουν αποκτήσει το καθεστώς του «εταίρου», ενώ το Αφγανιστάν ζητά να γίνει παρατηρητής και η Τουρκία κατέθεσε αίτηση για να αποκτήσει το καθεστώς του «εταίρου».
Ακόμη, το φιλόδοξο σχέδιο της Κίνας για τους νέους, χερσαίους και θαλάσσιους, «Δρόμους του Μεταξιού». Είναι ένα τεράστιο σχέδιο διασύνδεσης αγορών, λιμανιών, ενεργειακών αγωγών, τηλεπικοινωνιών, εμπορίου σε μια ζώνη που αφορά 64 κράτη, 4,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους και περίπου το 40% της παγκόσμιας οικονομίας. Η Ασιατική Τράπεζα Υποδομών (ιδρύθηκε με πρωτοβουλία της Κίνας) και η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα των BRICS θα εξασφαλίσουν μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης του σχεδίου, που θα ενισχύσει τη διεθνή θέση της Κίνας. Ενισχύει όμως τους ανταγωνισμούς με τις ΗΠΑ.
Στη Σύνοδο του G20 ο Κινέζος Πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, είπε ότι «χρειάζεται να απαλλαγούν ορισμένοι από την ξεπερασμένη ψυχροπολεμική νοοτροπία», να οικοδομηθούν μια νέα αντίληψη περί «κοινής, πλήρους, συνεργατικής και βιώσιμης ασφάλειας» και νέες πρακτικές στην παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση. Αρα, αμφισβητεί την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στις διεθνείς διευθετήσεις.

Η παρέμβαση των «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς»

Στις 17 Οκτώβρη 2016 δημοσιεύτηκε άρθρο των «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» («Euro2day») με τίτλο «Η Δύση χάνει την κυριαρχία της στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων», όπου αναφέρονται τα εξής:
«Η άνοδος της Κίνας και τα προβλήματα σε ΗΠΑ και Ευρώπη ανακατεύουν την παγκόσμια τράπουλα (...)
Ηταν μόλις προχθές που οι πλούσιες δημοκρατίες φαντάζονταν μια παγκόσμια τάξη μετά τον ψυχρό πόλεμο βασισμένη στις δικές τους ιδέες. Τώρα τρέχουν μακριά από τον κόσμο (...)
Οι ΗΠΑ είναι ακόμα, με μικρή απόκλιση, η διαπρεπής δύναμη (...) Η Ευρώπη (...) βυθισμένη στις κρίσεις - την Ευρωζώνη, το Προσφυγικό και πρόσφατα το Brexit - είναι μια ήπειρος που έχασε την δυνατότητα να σκέφτεται στρατηγικά. Εν τω μεταξύ, Κίνα και Ρωσία δεν έχουν έφεση στο να δεχτούν τους κανόνες που έγραψαν οι ΗΠΑ (...)
Το ετήσιο forum ασφάλειας Xiangshan είναι το μέρος που η στρατιωτική και πολιτική ελίτ της Κίνας μιλά στον κόσμο (...) Το θέμα που επιλέχθηκε για το 2016 είναι η αναζήτηση ενός "νέου μοντέλου διεθνών σχέσεων". Το υποσυνείδητο μήνυμα ήταν ότι η Δύση πρέπει να αναγνωρίσει ότι η "παλαιά τάξη" έχει παρέλθει και είναι καιρός να συνεργαστεί με την Κίνα για την συνδιαμόρφωση του αντικαταστάτη της (...)
Πάνω απ' όλα οι ΗΠΑ, ως ξένος στην Ανατολική Ασία πρέπει να προσαρμοστεί σε νέες πραγματικότητες. Το σύστημα συμμαχιών του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα δεν χωρά στις γεωπολιτικές πραγματικότητες από την άνοδο της Κίνας (...) Η νέα τάξη πραγμάτων δεν μπορεί να μοιάζει με την παλαιά (...)
Η Μέση Ανατολή φλέγεται και η Ρωσία θέλει να ανατρέψει την μετά τον ψυχρό πόλεμο κατάσταση στην Ευρώπη (...) Δεν είναι δύσκολο να δεις τον ανταγωνισμό ΗΠΑ - Κίνας να μετατρέπεται σε αντιπαράθεση και χειρότερα.
Ο κόσμος είναι σε κρίσιμο σημείο. Η μετά τον ψυχρό πόλεμο διευθέτηση, οργανωμένη γύρω από την αδιαμφισβήτητη δύναμη των ΗΠΑ, δυτικά σχεδιασμένων παγκόσμιων θεσμών, πολυμερείς κανόνες και νόρμες, έχει διαβρωθεί (...)
Κάποιοι πιστεύουν ότι η απλή πραγματικότητα της οικονομικής αλληλεξάρτησης θα σώσει την κατάσταση, οι συγκρούσεις θα έχουν μόνο ηττημένους. Αλλά η δυναμική μπορεί να λειτουργήσει προς άλλη κατεύθυνση (...)».
Οι παραπάνω εκτιμήσεις δείχνουν ολοφάνερα ότι κλείνει η ψαλίδα ανάμεσα σε ΗΠΑ - Κίνα, τόσο που η Κίνα, δεύτερη στην πυραμίδα, έχει ελάχιστη διαφορά από την πρώτη, τις ΗΠΑ, που βρίσκονται «ακόμα» στην πρώτη θέση, λένε οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», άρα δεν την έχουν σίγουρη. Δείχνουν ακόμη ότι οι ΗΠΑ αδυνατούν να αυξήσουν τη διαφορά. Το «Stratfor» έχει εκτιμήσει ότι η Κίνα θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ το 203Ο. Θα την αφήσουν οι ΗΠΑ; Δείχνουν ακόμη ότι η όξυνση των ανταγωνισμών δεν είναι σίγουρο ότι θα αντιμετωπιστεί με συμβιβασμούς. Αλλά αν δεν μπορέσει, τότε περνούν στην πολιτική με άλλα μέσα, τον πόλεμο.

Οι οικονομικές συνθήκες

Η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνεται. Η οικονομία της Κίνας ενώ για πολλά χρόνια είχε ρυθμούς ανάπτυξης που έφτασαν έως και 20% του ΑΕΠ, σήμερα έχει ρυθμούς 6,5%, σταθεροποιήθηκε σ' αυτό το ποσοστό, μετά από πτώση το 2015 στο 6,2%, ενώ το ΔΝΤ εκτιμά ανάπτυξη 6,6% για το 2016. Οι ΗΠΑ αναπτύσσονται με 2,2%, ενώ το ΔΝΤ εκτιμά 1,6% για το 2016, η Γερμανία με 1,7%, η Ευρωζώνη με 1,6%, δηλαδή η ανάπτυξη στη Δύση δεν έχει δυναμική. Τα εταιρικά κέρδη στις ΗΠΑ, σύμφωνα με την JP Morgan, μειώθηκαν 7% ετησίως, ενώ η πραγματική αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι ετησίως 1,4%, αρκετά πιο κάτω απ' ό,τι πριν από την κρίση το 2008 (Μάικλ Ρόμπριτς, «Εφημερίδα των Συντακτών», 8/11/2016). Φαίνεται ότι η καταστροφή κεφαλαίου στην περίοδο της οικονομικής κρίσης δεν έχει το βάθος που θα δημιουργήσει συνθήκες δυναμικής ανάπτυξης με επενδύσεις από τα πλεονάζοντα - λιμνάζοντα κεφάλαια. Και η Κίνα φάνηκε να «μπουκώνει» αφού επιβραδύνθηκε, αλλά, συγκριτικά με ΗΠΑ, Ευρωζώνη, έχει ακόμη περιθώρια ανάπτυξης. Αλλωστε, οι προβλέψεις του ΔΝΤ για ανάπτυξη, για την Κίνα μιλούν για άνοδο, σε ΗΠΑ και Ευρωζώνη για κάθοδο.
Τα βιομηχανικά κέρδη στην Κίνα αυξήθηκαν 19,5% σε ετήσια βάση τον Αύγουστο 2016, η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε 6,3% την ίδια περίοδο, σύμφωνα με τα στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας. Οι δε επενδύσεις αυξήθηκαν 8,1% σε ετήσια βάση την περίοδο Γενάρη - Αυγούστου 2016. Στο πρώτο 7μηνο του 2016, οι άμεσες ξένες επενδύσεις στην Κίνα αυξήθηκαν 4,3% σε ετήσια βάση. Η έκθεση προβλέπει ότι οι επενδύσεις από την Κίνα προς το εξωτερικό θα αυξηθούν περισσότερο από 20% στο δεύτερο εξάμηνο. Ακόμη, μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2016 ιδρύθηκαν 2,62 εκατ. εταιρείες, αριθμός αυξημένος κατά 28,6% σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2015, σύμφωνα με τον αναπληρωτή διευθυντή της Εθνικής Επιτροπής Ανάπτυξης και Μεταρρυθμίσεων, που δημιούργησαν 1,46 εκατ. θέσεις εργασίας.
Ακόμη, σύμφωνα με έρευνα της τράπεζας HSBC, η Κίνα «παίζει μεγαλύτερο ρόλο στην ενίσχυση της παγκόσμιας ανάπτυξης απ' ό,τι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη μαζί. Το πρώτο τρίμηνο του 2016 το "μερίδιο" της κινεζικής οικονομίας στην αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ υπολογίζεται στο 47%» («Καθημερινή» 29/5/2016).
Την ίδια ώρα, σε άρθρο των «New York Times» («Καθημερινή» 9/11/2016) αναφέρεται ότι «η οικονομία των ΗΠΑ είναι σήμερα πιο επιρρεπής σε μια ύφεση απ' όσο ήταν εδώ και πολλές δεκαετίες (...) Η ανάπτυξη είναι περίπου 2% ετησίως, κάτω από το 3% και το 4% που ήταν το σύνηθες το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα. Αυτό σημαίνει πως δεν είναι αρκετά ισχυρό το μαξιλάρι της ανάπτυξης, που θα μπορούσε να την προστατεύσει. Αρκεί ένα μικρότερο εξωτερικό σοκ για να συμπαρασύρει την οικονομία σε νέα ύφεση».

Μια πορεία σε τροχιά ανακατατάξεων

Μετά από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι οι εκτιμήσεις επιτελείων ισχυρών καπιταλιστικών κρατών της Δύσης πως «η Δύση χάνει την κυριαρχία της στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων», δείχνουν και την πορεία μιας πραγματικότητας, η οποία εξελίσσεται αντικειμενικά εν μέσω όξυνσης ανταγωνισμών ανάμεσα στο κεφάλαιο. Οι ΗΠΑ, αν και πρώτες στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα, χάνουν έδαφος και υποβαθμίζονται, η Γερμανία επίσης ενώ ήταν δεύτερη και η Κίνα τρίτη τώρα έχει γίνει αντιστροφή. Θα είναι μια «αναίμακτη» πορεία και εξέλιξη; Θα το δείξει η ζωή. Το πραγματικό για την εργατική τάξη και τους λαούς πρόβλημα είναι πως ό,τι και αν γίνει θα το πληρώσουν με ένταση της εκμετάλλευσης, με τεράστια ανεργία και φτώχεια, αλλά ακόμη και με ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Γι' αυτό πρέπει, χειραφετημένοι από την αστική τάξη, να οργανώσουν το δικό τους αντικαπιταλιστικό - αντιμονοπωλιακό αγώνα για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου.