Βασικά καληνύχτα σας

 Βασικά καληνύχτα σας

Μισό αιώνα μετά το πραξικόπημα των συνταγματαρχών, έφυγε ο Στάθης Ψάλτης, αλλά άφησε πίσω του την αθάνατη ατάκα "Κούλα μ' ακούς; Πολύ κωλόπαιδο ο Κυριάκος", που συνδέεται αυτόματα με το μικρό Μητσοτάκη. Ο οποίος ήταν από μικρός Μητσοτάκης και αντιστασιακός κατά της χούντας, από το Παρίσι όπου και διέμενε ως βρέφος, βιώνοντας την πολιτική εξορία με τον πιο σκληρό κι απάνθρωπο τρόπο: το κρασί παλιό, το χαβιάρι μαύρο, το γάλα συμπυκνωμένο, κοκ.

Αλλά ο Ψάλτης συνδέθηκε βασικά (καλησπέρα σας) με τη χρυσή δεκαετία με τις βάτες και την εποχή του ΠαΣοΚ, που ξεκίνησε όμως με τον Καραμανλή, την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ και τη σχετική προλεκάλτ ταινία "ζεις στην ΕΟΚ, μάθε για την ΕΟΚ", από όπου παίρνω το παρακάτω απόσπασμα.



Ο Ψάλτης και το ΚΚΕ (με το Βογιατζή και πάλι στο συντροφικό ρόλο) τα έλεγαν από τότε. Από κομμουνιστική κι από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια. Κι ο τρελός (είμαι, ό,τι θέλω κάνω) αυτός έζησε αρκετά για να προλάβει κάτι ροζ πασόκους στην (αριστερή) κυβέρνηση και τα παλιά συντροφάκια τους να εγκαλούν το κόμμα, γιατί λέει στηρίζει το ευρώ και την ΕΕ μέχρι την επανάσταση.
-Κούλα με ακούς; Δεν είναι μόνο ο Κυριάκος το πρόβλημα...

Έχοντας ταυτιστεί με τη συγκεκριμένη δεκαετία όσο λίγοι, ο Ψάλτης είναι καταδικασμένος να τον θυμούνται και να τον κρίνουν με βάση τη συμπάθεια και τη γνώμη του καθενός για αυτά τα χρόνια.

Κάποιοι τον θεωρούσαν ανυπόφορο δείγμα της αισθητικής του ΠαΣοΚ και της βιντεοκασέτας, αν και νομίζω πως συγχέουν τις φτηνές και πρόχειρες παραγωγές που κυριάρχησαν στο τέλος της δεκαετίας, με τις μεγάλες επιτυχίες του ΣΨ, που συμπυκνώνουν άριστα το πνεύμα της εποχής τους και γι' αυτό συγκαταλέγονται στις κλασικές στιγμές του ελληνικού σινεμά, κατά τη γνώμη μου. Η οποία όμως μπορεί να επηρεάζεται από τα παιδικά μου χρόνια, όταν και έπαιζαν συνέχεια αυτές οι ταινίες στην τηλεόραση. Κι είναι λίγο σοκαριστικό να συνειδητοποιείς με τραγικό τρόπο την οριστική απώλεια της παιδικής ηλικίας και πως δεν πρόκειται να ξαναρθεί.

Για την ιστορία πάντως: βιντεοκασέτα είναι πχ "ο εραστής" με τη Χριστίνα Παππά, όπου πουλάνε τη δική της ομορφιά και το δικό του όνομα. Οι ταινίες του Δαλιανίδη (Βασική Καλησπέρα σας) και του Χαρτοματζίδη είναι κινηματογραφικές παραγωγές -ανεξάρτητα από τη γνώμη που έχει ο καθένας για αυτές- και η διαφορά γίνεται αντιληπτή με την πρώτη ματιά, από την ποιότητα της εικόνας. Επίσης, βιντεοκασέτες ήταν και μερικές ταινίες του Τσάκωνα (Η Μεγάλη Απόφραξη, Κλασική Περίπτωση Βλάβης), που στην πορεία έγιναν-θεωρήθηκαν κλασικές.

Από την άλλη, κάποιοι δηλώνουν στα προφίλ τους "βαθύτατα συγκινημένοι", στο πνεύμα της εποχής, αν και δεν υπήρξαν ποτέ μεγάλοι θαυμαστές του Ψάλτη. Κάτι που συμβαίνει είτε γιατί αυτό επιτάσσει η μόδα-δικτατορία των ΜΚΔ (social media) είτε γιατί αποχαιρετάμε πένθιμα τα 80'ς που αργοπεθαίνουν και τους εμβληματικούς εκπροσώπους τους (Ψάλτης, Κηλαηδόνης και θα πάρουν κι άλλοι σειρά).

Τα 80'ς αργοπεθαίνουν και μας φαίνονται καλύτερα, γιατί εκτιμάμε αυτό που είχαμε μόλις το χάσουμε, με την εξιδανικευτική λειτουργία της νοσταλγίας για ό,τι μένει φυλακισμένο στη μνήμη, μακριά από τη φθορά και τις αντιφάσεις της πραγματικότητας. Βασικά (καλησπέρα σας) όμως γιατί λειτουργεί καταλυτικά η σύγκριση με όσα ακολούθησαν και ζούμε τώρα, που είναι χειρότερα σε μια σειρά επίπεδα -από την κρίση της συλλογικότητας, μέχρι οικονομικούς δείκτες, όπως το πραγματικό εισόδημα κι η ανεργία, με δυο λόγια τις προοπτικές για να ζήσουμε και να ευημερήσουμε- και είναι να σου σηκώνεται η τρίχα.

Αν προσπαθήσει κανείς να το δει ψύχραιμα κι αποστασιοποιημένα, ο Ψάλτης είχε μεγάλο ταλέντο -άσχετα από τους ρόλους στους οποίους το σπατάλησε- και κωμική φλέβα που την καλλιέργησε στα βιωμάτά του στη βιοπάλη (οικοδομή, καράβια -που είναι μεγάλο σχολείο) και την επαφή του με τον απλό, καθημερινό άνθρωπο, που ήταν και το κοινό του. Όλα αυτά δοσμένα πάντα με υπερβολή, μια αριστοφανική αθυροστομία, έντονες φωνές και κινήσεις, που για κάποιους γίνονταν ένας αφόρητος θόρυβος χωρίς λόγο, εξίσου ενοχλητικός με την ταλαιπωρημένη του χαίτη, που έμεινε ως το τέλος, σύμβολο μιας άλλης εποχής, μαζί με το σωματότυπο και την ξερακιανή φιγούρα που καθιέρωσε.

Σε όλα αυτά, το υποκειμενικό στοιχείο συνυπάρχει με το αντικειμενικό, έρχεται να πατήσει πάνω του σαν ιδεολογία που άλλοτε στρεβλώνει την πραγματικότητα κι άλλοτε την εμπλουτίζει, και στο τέλος της μέρας είναι αδύνατο να διαχωρίσεις το ένα από το άλλο, για να καταλάβεις που ξεκινά η αλήθεια και πού ο μύθος.

Είναι αφοριστικό και λάθος να πούμε πως δε βγαίνουν πια σπουδαίοι κωμικοί. Αλλά είναι βάσιμο να πούμε ότι η κοινωνική εξέλιξη αφαιρεί κάποια στοιχεία από τον πλούτο του ανθρώπινου είδους (για να προσθέσει καινούρια), εξαλείφει κάποιους τύπους ανθρώπων, μετασχηματίζει ριζικά τις σχέσεις που τους καθορίζουν, κι αυτό δεν μπορεί παρά να αποτυπωθεί και στους σύγχρονους κωμικούς, που δεν έχουν τόσο ανεπτυγμένη την επαφή με τον κοινό και τη μαγεία που μπορούν να αναπτύξουν σε αυτή τη σχέση.

Είναι αφοριστικό και λάθος να πούμε πως δε βγαίνουν πια σπουδαία κωμικά έργα -έτσι κι αλλιώς κι αυτά του 80' είναι εντελώς αμφιλεγόμενα και για κάποιους θεωρούνται η αρχή της παρακμής.
Είναι όμως βάσιμο να πούμε πως οι σημερινές σειρές, παραστάσεις, κοκ, βασίζονται πολύ λιγότερο στον ανθρώπινο παράγοντα, τους ηθοποιούς, τους αυθόρμητους αυτοσχεδιασμούς τους, και χάνουν το στοιχείο της θεατρικότητας, παρουσιάζοντας ένα άρτιο τεχνικά μεν, αλλά μάλλον αποστειρωμένο αποτέλεσμα, χωρίς ενδιαφέρον, ανθρώπινους χυμούς και διαχρονικότητα.

Είναι ίσως στα όρια της ιδεοληψίας η αγάπη προς το ρετρό, πολιτικά και καλλιτεχνικά, η προτίμηση στον ήχο του βινυλίου, κλπ. Αλλά είναι αντικειμενικές οι συγκρίσεις με το μίζερο παρόν, καθώς κι η συμπίεση του ψηφιακού ήχου, που πνίγει διάφορες νότες και ήχους, για να χωρέσει την πληροφορία σε ένα αρχείο.

Κι αυτή η συμπίεση σε όλους τους τομείς της σύγχρονης ζωής -που δεν έχει καμιά σχέση με τον περίφημο συμπυκνωμένο πολιτικό χρόνο, που επικαλούμαστε στις αναλύσεις μας- είναι το κλειδί της νοσταλγίας και της εξιδανίκευσης παλιότερων δεκαετιών, όπου μπορεί να μην κοιμόμασταν με ανοιχτές πόρτες -όπως λένε τα χουντικά σταγονίδια κι οι πολιτικοί τους απόγονοι- αλλά είχαμε πιο πολλές πόρτες ανοιχτές για το μέλλον (που έκλεισαν στα μούτρα μας, αλλά αυτό δεν το ξέραμε τότε) και πιο ανοιχτά μυαλά, που δε συμπιέζονταν και δεν έμπαιναν τόσο εύκολα σε καλούπια (αργότερα μπήκαν και πολύ εύκολα, αλλά ούτε αυτό το γνωρίζαμε τότε).

Μπόνους η ανακοίνωση του κόμματος που λέει την αλήθεια, χωρίς υπερβολές και κολακείες.

Ο Στάθης Ψάλτης υπήρξε ένας ταλαντούχος και ιδιαίτερα δημοφιλής ηθοποιός. Το ΚΚΕ εκφράζει τα συλλυπητήριά του στην οικογένεια και τους οικείους του Στάθη Ψάλτη.

Υστερόγραφο: στενοχωρέθηκα. Πάω να φάω ένα σουβλάκι με τζατζίκι...