Η κόντρα για το περιβάλλον

Πολύς θόρυβος σηκώθηκε αυτές τις μέρες για την απόφαση της αμερικανικής κυβέρνησης να αποσυρθεί από τη Συμφωνία του Παρισιού για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η απόφαση αυτή αξιοποιείται από ανταγωνίστριες οικονομίες για να κρυφτεί ή και να «βγει λάδι» ο πραγματικός κίνδυνος για το περιβάλλον, που δεν είναι άλλος από το κριτήριο του καπιταλιστικού κέρδους. Με αποκλειστικό κίνητρο το κέρδος, μονοπωλιακοί όμιλοι εκμεταλλεύονται τις πρώτες ύλες, καταστρέφουν ολόκληρες περιοχές, δεν παίρνουν μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος από την παραγωγική τους δραστηριότητα λόγω «κόστους», μολύνουν με τα απόβλητά τους θάλασσες, λίμνες και ποτάμια. Αλλά και αντίστροφα, η λεγόμενη «πράσινη ανάπτυξη», δηλαδή η παραγωγή Ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, στον καπιταλισμό αποτελεί πηγή κερδοφορίας για τα μονοπώλια και δεν είναι τυχαίο ότι δυνάμεις που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα, όπως η Κίνα ή κάποιες χώρες της ΕΕ, εμφανίζονται να πρωτοστατούν στην εκστρατεία κατά των ορυκτών καυσίμων, θέλοντας να διασφαλίσουν τα συμφέροντα των δικών τους «πράσινων» μονοπωλίων.

***

Ας δούμε όμως τα βασικά σημεία της Συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, όπου γίνεται προσπάθεια, με ευχολόγια και διακηρύξεις, να συγκαλυφθούν οι λυσσαλέοι ανταγωνισμοί που μαίνονται στο παρασκήνιο:
-- Δέσμευση των 195 χωρών που την υπογράφουν «να διατηρήσουν την αύξηση του παγκόσμιου μέσου όρου θερμοκρασίας σε λιγότερο από 2 βαθμούς Κελσίου» και ταυτόχρονα να «συνεχίσουν τις προσπάθειες για περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας σε 1,5 βαθμούς Κελσίου». Το χρονοδιάγραμμα μάλιστα προβλέπει ότι για να γίνει αυτό εφικτό, θα πρέπει το 2030 να έχει σταματήσει η χρήση ορυκτών καυσίμων, πυροδοτώντας κόντρες και νέους ανταγωνισμούς ανάμεσα σε μονοπώλια που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα, ή και ολόκληρα κράτη, οι οικονομίες των οποίων στηρίζονται στις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων ή στη φτηνή χρήση τους, ως χώρες - παραγωγοί.
-- Τα «μέτρα» θα εφαρμόζονται σε εθελοντική βάση και δεν υπάρχουν δεσμευτικοί όροι, ούτε κυρώσεις, παρά μόνο οι λεγόμενες «εθνικές συνεισφορές» της κάθε χώρας, που θα ελέγχονται κάθε πέντε χρόνια, για να αναπροσαρμόζονται οι στόχοι, αν δεν έχουν πιαστεί.
-- Η Συμφωνία προβλέπει τον λεγόμενο «μηχανισμό συμψηφισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου» που «στηρίζει την αειφόρο ανάπτυξη». Πρόκειται για το «εμπόριο ρύπων», που θα συνεχιστεί.

***

Υπερασπιζόμενος την απόσυρση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία, ο Τραμπ επικαλέστηκε «τα συμφέροντα των Αμερικανών εργαζομένων» και της αμερικανικής οικονομίας, θεωρώντας ότι η Συμφωνία αυτή «δεν είναι δίκαιη για τις ΗΠΑ» και ότι από την εφαρμογή της θα χαθούν 2,7 εκατ. θέσεις εργασίας μέχρι το 2025. Σύμβουλοι του Τραμπ αναφέρουν επίσης ότι η Συμφωνία είναι ευνοϊκότερη για την Κίνα, που θεωρείται από τους μεγαλύτερους ρυπαντές, αλλά είναι και ο βασικός ανταγωνιστής των ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, η αμερικανική κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι ο συμβιβασμός για το κλίμα που επιτεύχθηκε το 2015 στο Παρίσι περιέχει όρους δυσμενείς για την αμερικανική οικονομία, στην προσπάθειά της να διατηρήσει την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία έναντι των ανταγωνιστών της. Στην απόφαση αυτή πιθανά βαραίνει η εξόρυξη αερίου και πετρελαίου από σχιστόλιθο, που οι ΗΠΑ έχουν πλέον τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν σε μεγάλες ποσότητες για ίδιες ανάγκες και για εξαγωγές. Είναι επίσης βέβαιο ότι οι εξαγγελίες του Τραμπ για ενίσχυση της εγχώριας βιομηχανίας προϋποθέτουν «χαλάρωση» των κοστοβόρων περιβαλλοντικών όρων, ως επιπλέον κίνητρο για τα μονοπώλια να αναπτύξουν τη δραστηριότητά τους στις ΗΠΑ. Αυτό βεβαίως φέρνει τις ΗΠΑ σε ευνοϊκότερη θέση απέναντι στα κράτη που υπέγραψαν τη Συμφωνία, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι οι διακηρύξεις της είναι καταδικασμένες να συνθλιβούν κάτω από το βάρος των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.

***

Γίνεται επομένως φανερό ότι ο «καημός» τους δεν είναι για το περιβάλλον και ότι πίσω από τέτοιες συμφωνίες κρύβονται ανταγωνισμοί και εύθραυστοι συμβιβασμοί ανάμεσα σε κράτη, που το καθένα νοιάζεται και φροντίζει για τα δικά του μονοπώλια. Απ' αυτή τη σκοπιά, είναι παραπλανητική τόσο η έκφραση της διάθεσης από την πλευρά των ΗΠΑ να διαπραγματευτούν μια άλλη, «δικαιότερη» συμφωνία, που θα επαληθεύει τάχα την «έγνοια» τους για το περιβάλλον, όσο και η κριτική που της ασκούν τα άλλα ιμπεριαλιστικά κράτη, και ιδιαίτερα οι μεγαλύτερες οικονομίες - ανταγωνιστές. Αυτό που πρέπει πρωτίστως να συνειδητοποιηθεί είναι ότι στον πυρήνα του προβλήματος είναι το κίνητρο της παραγωγής. Καπιταλιστικό κέρδος και προστασία του περιβάλλοντος είναι έννοιες ασύμπτωτες. Η σημερινή καπιταλιστική βαρβαρότητα πρέπει να αντικατασταθεί από την κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, την επιστημονικά σχεδιασμένη ανάπτυξη, που θα καλύπτει τις διευρυμένες στην εποχή μας λαϊκές ανάγκες. Απαιτείται δηλαδή εργατική - λαϊκή εξουσία, ανατροπή του συστήματος της εκμετάλλευσης. Αυτός είναι ο μόνος δρόμος για τον οποίο αξίζει να παλέψουν οι λαοί και για να ζήσουν σε ανθρώπινο περιβάλλον.