Μια κομπίνα και μια γκάφα

Χτες μιλήσαμε για τις συναλλαγές (swap) με τις οποίες οι τράπεζες χειραγωγούν την τιμή του χρυσού. Υπάρχει, όμως, ένας άλλος τρόπος χειραγώγησης, ο οποίος επιστρατεύεται για την συγκράτηση της τιμής τού μετάλλου όποτε υπάρχουν σαφείς ενδείξεις πως θα ανεβεί. Εδώ το κόλπο λέγεται προπώληση σε απλά ελληνικά και δεν είναι άλλο από την -κατ' αρχήν, νόμιμη- εκμετάλλευση ενός χρηματοπιστωτικού εργαλείου που λέγεται Forward Hedge ή Συμβόλαιο Μελλοντικής Εκπλήρωσης.

Αναγκαία παρένθεση για να εξηγήσουμε τι πράγμα είναι αυτό το Forward Hedge. Είναι ένα συμβόλαιο όπου οι δυο συμβαλλόμενες πλευρές συμφωνούν την διενέργεια μιας αγοραπωλησίας συγκεκριμένου αγαθού, σε συγκεκριμένη ποσότητα και συγκεκριμένη τιμή, σε μια συγκεκριμένη μελλοντική ημερομηνία. Τα συμβόλαια αυτά συνάπτονται σε περίπτωση που ο μεν πωλητής προβλέπει ότι η τιμή του πωλούμενου αγαθού θα πέσει, ο δε πωλητής προβλέπει ότι θα ανεβεί. Γενικώτερα, όμως, συνάπτονται και όταν υπάρχει έντονη αβεβαιότητα για την μελλοντική τιμή, ώστε να ελαχιστοποιείται το ρίσκο και για τις δυο πλευρές. Κλείνει η παρένθεση.

Barrick Gold: Το χρυσωρυχείο στο Πουέμπλο Βιέχο της Δομινικανής Δημοκρατίας

Πάμε τώρα να δούμε πώς χρησιμοποιείται αυτό το εργαλείο στην χειραγώγηση της τιμής του χρυσού. Βγαίνει ένας παραγωγός χρυσού και συνάπτει συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης, με τα οποία προπωλεί τον χρυσό που θα εξορύξει. Μέχρις εδώ, όλα είναι νόμιμα και καλά. Το κακό αρχίζει από την στιγμή που ο εν λόγω παραγωγός συνάπτει συμβόλαια για ποσότητες χρυσού που δεν είναι δυνατόν να καλύψει με την εξόρυξη. Σ' αυτή την περίπτωση, για να εκπληρώσει τα συμβόλαιά του, πρέπει από κάπου να δανειστεί χρυσό. Έρχεται, λοιπόν, σε επαφή με μια Bullion Bank, η οποία με την σειρά της δανείζεται αυτόν τον χρυσό από κάποια κεντρική τράπεζα και τον εξυπηρετεί.

Αν η τιμή του χρυσού τραβήξει την ανηφόρα, ζημιώνονται τόσο ο παραγωγός όσο και η Bullion Bank. Άρα, το συμφέρον τους είναι να συγκρατήσουν ή και να ρίξουν την τιμή του μετάλλου. Κι αυτό, βάσει του νόμου προσφοράς και ζήτησης, γίνεται με την αύξηση της προσφερόμενης ποσότητας: όσο μεγαλύτερη ποσότητα βγαίνει για πούλημα, τόσο χαμηλότερα θα κυμανθεί η τιμή.

Θυμάστε που χτες κάναμε λόγο για μια καναδική εταιρεία εξόρυξης, την Barrick Gold Corporation; Αυτή εταιρεία, λοιπόν, έχει βρεθεί δυο φορές κατηγορούμενη για χειραγώγηση της τιμής τού χρυσού με την διαδικασία που μόλις περιγράψαμε. Και τις δυο φορές απαλλάχτηκε, με το σκεπτικό ότι μαζί της θα έπρεπε να βρεθούν στο εδώλιο και οι άλλες εξορυκτικές εταιρείες που έκαναν το ίδιο κόλπο αλλά και οι τράπεζες που εμπλέκονταν στην διαδικασία. Όμως, οι κεντρικές τράπεζες δεν μπορούν ποτέ να εναχθούν διότι έχουν ασυλία, οπότε η δίωξη κατά της Barrick έπαψε για τυπικούς λόγους.

Την δεύτερη φορά, που η Barrick βρέθηκε κατηγορούμενη (είχε δανειστεί χρυσό για 15 ολόκληρα χρόνια!), πήγε την υπεράσπισή της ένα βήμα πιο πέρα: για να εκτελεστεί ένα εμπορικό συμβόλαιο, συμμετέχουν όλες οι συμβαλλόμενες πλευρές, άρα η ίδια δεν ήταν παρά ένας κρίκος σε μια αλυσίδα όπου συμμετείχαν η J.P.Morgan (ως Bullion Bank) και οι κεντρικές τράπεζες από τις οποίες η J.P.Morgan έπαιρνε χρυσό, οπότε η ασυλία που απολαμβάνουν οι κεντρικές τράπεζες θα έπρεπε να επεκταθεί και στους άλλους κρίκους της αλυσίδας (*).

Αξίζει να σημειώσουμε εδώ μια αποστροφή του Άλαν Γκρήνσπαν, από το 1998: "Ούτε τα ιδιωτικά συμφέροντα δεν μπορούν να περιορίσουν τις διακινούμενες ποσότητες χρυσού, ενός αγαθού που διαπραγματεύεται over-the-counter, από την στιγμή που οι κεντρικές τράπεζες είναι έτοιμες να δανείσουν αυξημένες ποσότητες χρυσού σε περίπτωση που η τιμή ανεβεί". Με δεδομένο ότι εκείνη την εποχή ο Γκρήνσπαν ήταν διοικητής κεντρικής τράπεζας, η εν λόγω αποστροφή μάλλον συνιστά ομολογία χειραγώγησης.


Θα ολοκληρώσουμε με μια ακόμη ιστοριούλα, αρκετά πιο πιπεράτη.

Το 1999, οι φήμες έλεγαν πως η Goldman Sachs είχε τζογάρει στο London Bullion Market περί τους χίλιους τόννους χρυσού. Το κακό για την τράπεζα ήταν ότι, σαν ήρθε η ώρα να επιστρέψει τα δανεικά, το ράδιο-αρβύλα διέδωσε γρήγορα την πληροφορία πως η Goldman Sachs ψάχνει κατά καπνού έναν τόννο. Εννοείται πως οι φήμες για τόσο αυξημένη ζήτηση όχι μόνο ανέκοψαν την πτωτική πορεία τής τιμής τού χρυσού αλλά άρχισαν να την σπρώχνουν και προς τα πάνω, κάτι που ήταν καταστροφικό για την τράπεζα. Πάνω από το νούμερο 200 της Γουέστ Στρητ άρχισαν να μαζεύονται μαύρα σύννεφα...

Ευτυχώς, για την Goldman Sachs, εκείνη την δύσκολη ώρα επενέβη ως από μηχανής θεός η Μεγάλη Βρεττανία, η οποία ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά ότι προτίθεται να βγάλει για πούλημα πάνω από το μισό της απόθεμα σε χρυσό, προκειμένου να επενδύσει τις εισπράξεις σε συνάλλαγμα (κυρίως ευρώ). Η επίσημη ανακοίνωση για πώληση υπερκέρασε τις φήμες για αγορά και η τιμή του χρυσού άρχισε να κατρακυλάει. Το σκάνδαλο δεν άργησε να ξεσπάσει αλλά, τελικά, οι βρεττανοί πολίτες είδαν 395 τόννους από το χρυσάφι της χώρας τους να "σκοτώνεται" στην εξευτελιστική τιμή των 255 δολλαρίων περίπου ανά ουγγιά, το ιστορικά χαμηλότερο επίπεδο. Μέσα σε δυο χρόνια και μετά από 17 πράξεις, η πώληση ολοκληρώθηκε. Αμέσως η τιμή άρχισε να ξαναπαίρνει την ανηφόρα...

Μπορεί η Βρεττανία να ζημιώθηκε χάρη στην περίεργη απόφαση της κυβέρνησής της, όμως η Goldman Sachs όχι απλώς απέφυγε την καταστροφή αλλά έβγαλε και τρελό κέρδος, μιας και έκλεισε τα σορταρίσματά της με τρόπο ευνοϊκώτερο απ' όσο θα μπορούσε ποτέ να ονειρευτεί. Για την ιστορία, ας σημειώσουμε το όνομα του υπουργού οικονομικών που πήρε την απόφαση να σκοτώσει τον χρυσό της χώρας του. Πρόκειται για τον γνωστό μας κατοπινό πρωθυπουργό των εργατικών Γκόρντον Μπράουν. Το γεγονός καταγράφηκε ως Brown's Blunder (Γκάφα του Μπράουν) και η χαμηλότερη τιμή του χρυσού (252,9 δολλάρια) ως Brown's Bottom (Πάτος του Μπράουν). Για τον "πάτο", δεν υπάρχει αμφιβολία. Για την "γκάφα", όμως...

Διακύμανση της τιμής του χρυσού από το 1995 μέχρι σήμερα. Με μπλε χρώμα σημαίνεται η περίοδος
κατά την οποία πωλείται ο αγγλικός χρυσός. Η "επιτυχία" του Μπράουν είναι φανερή.

----------------------------------------
(*) Περισσότερα για την εν λόγω υπόθεση:
- "Barrick Gold, J.P. Morgan Chase accused of manipulating gold market", CBC News, 29/1/2003.
- "Class-Action Suit Seeks Damages For Gold Investors from Barrick and J.P. Morgan Chase, GATA Says", Business Wire, 27/9/2004.
- Το υπερασπιστικό υπόμνημα της Barrick (σε μορφή pdf), 28/2/2003.

(**) Για την "Γκάφα του Μπράουν" διαβάστε, επίσης:
- "Goldfinger Brown's £2 billion blunder in the bullion market", Sunday Times, 15/4/2007. Επειδή ο επίσημος ιστότοπος απαιτεί συνδρομή, δείτε το δημοσίευμα εδώ.
- "Sale of UK gold reserves, 1999–2002", άρθρο της βρεττανικής Wikipedia.
- Συζήτηση στην βρεττανική Βουλή των Κοινοτήτων, όπου ο λόρδος Πήτερ Τάπσελ αποδομεί την απόφαση του Μπράουν.