Επειδή οι γυναίκες δεν είναι άντρες

Ο μεταβολισμός των φαρμάκων, η ανεκτικότητα, οι παρενέργειες αλλά και τα οφέλη διαφοροποιούνται σημαντικά ανάμεσα στο μέσο άντρα και τη μέση γυναίκα, για πληθώρα ευρέως συνταγογραφούμενων φαρμάκων, με τις γυναίκες να έχουν κατά 50 έως 70% αυξημένη πιθανότητα ανεπιθύμητων παρενεργειών. Το μέγεθος του σώματος, η αναλογία λίπους - μυικού ιστού και μια σειρά άλλοι παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των ορμονικών επιδράσεων, βρίσκονται πίσω από τις διαφορές αυτές. Ομως, συχνά, αυτές οι διαφορετικές δυναμικές ανάμεσα στα δύο φύλα παραμελούνται κατά τη συνταγογράφηση. Μετρημένα στα δάχτυλα είναι τα φάρμακα που κυκλοφορούν σε διαφορετική συσκευασία για γυναίκες (π.χ. με χαμηλότερη δοσολογία) και για άντρες (π.χ. με τη συνήθη δοσολογία).

Υποαντιπροσώπευση

Η δοσολογία των φαρμάκων είναι μόνο ένα παράδειγμα του πώς οι βιολογικές διαφορές των δύο φύλων συχνά αγνοούνται στην υγειονομική πρακτική. Το αποτέλεσμα είναι συχνά οι γυναίκες να αντιμετωπίζονται ως άντρες. Το πρόβλημα έχει και άλλη πλευρά: Μερικές ασθένειες χαρακτηρίζονται «αντρικές» ή «γυναικείες», παρότι μπορεί να πάσχουν απ' αυτές και τα δύο φύλα. Ετσι, συχνά γιατροί αποτυγχάνουν να διαγνώσουν στερεοτυπικές «αντρικές» αρρώστιες σε γυναίκες και αντίστροφα, μέχρι η αρρώστια να φτάσει σε επικίνδυνο σημείο.
Υπάρχει ένα σοβαρό χάσμα στην κατανόηση των διαφορών των φύλων. Η μεγάλη πλειοψηφία των ερευνών με πειραματόζωα πραγματοποιείται μόνο με αρσενικά άτομα και κυρίως με ποντίκια. Οι γυναίκες υποαντιπροσωπεύονται έντονα σε κλινικές δοκιμές με ανθρώπους. Ακόμη κι όταν περιλαμβάνονται σε αυτές άτομα και από τα δύο φύλα, συνήθως τα αποτελέσματα δεν δίνονται και κατά φύλο κι επειδή οι περισσότεροι συμμετέχοντες είναι άντρες, τα ευρήματα ίσως δεν έχουν εφαρμογή στις γυναίκες. Για παράδειγμα, σε επιθεώρηση 258 δοκιμών φαρμάκων για καρδιαγγειακά νοσήματα, που έγινε το 2003, αποκαλύφθηκε ότι μόλις το 27% των συμμετεχόντων στις δοκιμές ήταν γυναίκες και μόνο το ένα τρίτο των δοκιμών οδήγησε σε δημοσίευση αποτελεσμάτων κατά φύλο. Δεν προκαλεί έκπληξη υπό αυτό το πρίσμα ότι κανείς δεν καταλάβαινε τότε γιατί μια νεαρή γυναίκα που νοσηλεύεται για καρδιακή προσβολή είναι δυο φορές πιο πιθανό να πεθάνει συγκριτικά με έναν άντρα ίδιας ηλικίας που νοσηλεύεται για τον ίδιο λόγο.

Ατυπα συμπτώματα

Οπως επισημαίνει η Μάρσια Στέφανικ, καθηγήτρια Μαιευτικής και Γυναικολογίας στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Στάνφορντ και επικεφαλής έρευνας για τα καρδιαγγειακά νοσήματα σε ηλικιωμένες γυναίκες, συχνά οι γιατροί στις ΗΠΑ βρίσκονται προ εκπλήξεως όταν μαθαίνουν πως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, που θεωρούν ως «αντρική» ασθένεια, είναι το πιο θανατηφόρο νόσημα για τις Αμερικανίδες, σκοτώνοντας πολύ περισσότερες κάθε χρόνο συγκριτικά με τον καρκίνο του στήθους. Ιδιαίτερα οι νεαρές γυναίκες συνήθως δεν διαγνώσκονται καν - πριν εκδηλωθεί η νόσος - επειδή οι γιατροί δεν εξετάζουν καν την πιθανότητα να πάσχουν από την καρδιά τους. Επιπλέον, οι γυναίκες συνήθως αναφέρουν πλειάδα συμπτωμάτων, πέρα από τον πόνο στο στήθος - τον οποίο αναφέρουν συνήθως ως βασικό σύμπτωμα οι άντρες - όπως πόνο στην πλάτη, ναυτία, πονοκέφαλο, ζαλάδα. Συμπτώματα που συχνά οι γιατροί ονομάζουν άτυπα, ακριβώς επειδή δεν τα αναφέρουν οι άντρες πάσχοντες.
Αν και οι άντρες και οι ηλικιωμένες γυναίκες είναι πιθανότερο να έχουν φραγμένες στεφανιαίες αρτηρίες από ανάπτυξη αθηρωματικής πλάκας τοπικά (από συσσώρευση χοληστερόλης, λίπους και άλλων ουσιών), οι νεότερες γυναίκες είναι πιο πιθανό να έχουν διάχυτη πλάκα, που περιβάλλει και στενεύει ολόκληρη την αρτηρία. Αν και κάτι τέτοιο αφήνει τον καρδιακό μυ με ανεπαρκή τροφοδοσία σε αίμα, δεν ανιχνεύεται ως μπλοκάρισμα κάποιας αρτηρίας. Μια γυναίκα μπορεί να διαγνωστεί ότι έχει υγιή καρδιά, αν και διατρέχει υψηλό κίνδυνο να πάθει θανατηφόρο έμφραγμα. Νεότερα διαγνωστικά τεστ μπορούν να ανιχνεύσουν αυτήν τη μη αποφρακτική ασθένεια, μαζί με άλλους επικίνδυνους παράγοντες, πιο συχνούς για τις γυναίκες. Αλλά για να χρησιμοποιηθούν αυτά τα τεστ, πρέπει ο γιατρός να εξετάσει την πιθανότητα ότι μια νεαρή γυναίκα μπορεί να έχει καρδιαγγειακό πρόβλημα και να ζητήσει την πραγματοποίησή τους. Η επιστημονική έρευνα συνεχίζει να αποκαλύπτει διαφορές ανάλογα με το φύλο ως προς τους κινδύνους για εμφάνιση ασθενειών και τις αποτελεσματικότερες θεραπείες, αλλά οι κατευθύνσεις για την πρόληψη και τη θεραπεία γυναικών βασίζονται ακόμη κυρίως σε δεδομένα, που αφορούν άντρες.

Στερεότυπα

Οι διαφορές ανάλογα με το φύλο, αλλά και τα στερεότυπα για κάθε φύλο, αφορούν ιατρικές διαγνώσεις και θεραπείες που μπορούν να συναντήσουν στη ζωή τους και οι άντρες. Η οστεοπόρωση, που χαρακτηρίζεται από μειωμένη αντοχή των οστών, θεωρείται γυναικεία αρρώστια, επειδή κατά τη διάρκεια του βίου τους οι γυναίκες διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο να σπάσουν εξαιτίας της κάποιο οστό. Οι μελέτες για την αποτροπή της οστεοπόρωσης έχουν συμπεριλάβει ελάχιστους άντρες. Ωστόσο, σε άντρες εμφανίζεται μια στις τρεις θραύσεις ισχίου και επιπλέον συνήθως τα αποτελέσματα της σχετικής θεραπείας είναι γι' αυτούς χειρότερα απ' ό,τι για τις γυναίκες, στις οποίες συνέβη το ίδιο ατύχημα.
Οι άντρες είναι πιο ευάλωτοι σε ιογενείς, βακτηριακές, παρασιτικές και μυκητιασικές λοιμώξεις συγκριτικά με τις γυναίκες, αν και οι γυναίκες εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων, όπως το Εϊτζ και ο απλός ερπητοϊός τύπου 2. Από την άλλη πλευρά, το ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα των γυναικών ίσως εξηγεί γιατί αποτελούν περίπου το 70% όσων πάσχουν από αυτοάνοσα νοσήματα, εκείνα δηλαδή στα οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στους ίδιους τους ιστούς του οργανισμού. Η εγκυμοσύνη ίσως να παίζει επίσης ένα ρόλο σ' αυτό. Μερικά εμβρυικά κύτταρα, που περνάνε στο αίμα της μητέρας και βρίσκονται στην κυκλοφορία της ακόμη και δεκαετίες αργότερα, θεωρείται ότι σχετίζονται με ορισμένα αυτοάνοσα.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»