Ένα ιστορικό οδοιπορικό στον τόπο και το χρόνο...
Αφιερωμένο στη μνήμη των 17 κοριτσιών-μαχητριών του ΔΣΕ
που έπεσαν ηρωικά μαχόμενες στα χώματα του Καρπενησίου…
«Τ’ άρματά μας ζωστήκαμε πάλι
στης τιμής για να βγούμε το δρόμο.
Τόσο πένθος και τόσα δάκρυα
τη ζωή μας την είχαν μαυρίσει.
Το ψωμί των παιδιών μας για να ‘χουμε
κι όχι πια με τον τρόμο να ζούμε
στα βουνά της πατρίδας τον άγιο
δοξασμένο αρχίσαμε αγώνα μας…»
(Απόσπασμα
από το ποίημα ΑΝΤΑΡΤΕΣ ΕΜΠΡΟΣ, που έγραψε ο Γάλλος ποιητής Ανρύ Μπασίς,
όταν επισκέφτηκε περιοχή που ελέγχονταν από το ΔΣΕ)
Πριν 64 χρόνια…
Τα
χαράματα της 21ης Ιανουαρίου του 1949, μαχητές και μαχήτριες του
Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) σημειώνουν μία από τις μεγαλύτερες
επιτυχίες του ένοπλου λαϊκοδημοκρατικού κινήματος. Καταλαμβάνουν το
Καρπενήσι μετά από σκληρές συγκρούσεις με τον αμερικανοθρεμμένο
Κυβερνητικό Στρατό (ΚΣ) και τους φασίστες παρακρατικούς συμμάχους του!
Σε αυτή τo σημαντικό ιστορικό γεγονός θα αναφερθούμε στο σημερινό αφιέρωμα…
Τι προηγήθηκε...
Η μεταβαρκιζιανή τρομοκρατία.
«Θύελλες άνεμοι
γύρω μας πνέουν
τέκνα του σκότους εμάς κυνηγούν
σε ύστερες μάχες μπλεκόμαστε τώρα
κι άγνωστες τύχες εμάς καρτερούν»
Η
ανταρτογέννα Ευρυτανία αποτέλεσε το κέντρο του απελευθερωτικού αγώνα
κατά τη διάρκεια της κτηνώδους ιταλογερμανικής κατοχής. Στην Ευρυτανία,
με την περήφανη μακραίωνη αγωνιστική ιστορία, γνώρισε την κορύφωσή της η
λαϊκή αντίσταση ενάντια στο φασίστα καταχτητή και τον εγχώριο
δωσιλογισμό! Την Ευρυτανία διάλεξε ο Άρης Βελουχιώτης ως κέντρο δράσης
του ένοπλου κινήματος, κηρύττοντας στη Δομνίστα (7-6-1942)
την επίσημη έναρξη του μεγάλου ξεσηκωμού. Στην Ευρυτανία έδρευαν επί
μακρόν και όλα τα ανώτατα κλιμάκια του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, του ΚΚΕ!
Σε τούτη τη γη δόθηκαν σπουδαίες στρατηγικής σημασίας μάχες (Μικρό Χωριό, Κρίκελλο, Χρύσω, κλπ), ενώ παράλληλα άνθισαν και ανδρώθηκαν οι πρώτοι λαογέννητοι θεσμοί της Ελεύθερης Ελλάδας! Στη Βίνιανη Ευρυτανίας
συγκροτήθηκε η ΠΕΕΑ, η περίφημη «Κυβέρνηση του Βουνού» η οποία
στελεχώθηκε με σημαίνουσες προσωπικότητες της εποχής εκείνης όπως ο
εγνωσμένης αξίας καθηγητής συνταγματικού δικαίου Αλέξανδρος Σβώλος, ο
αγωνιστής διαπρεπής γιατρός Πέτρος Κόκκαλης, ο αντιστασιακός
στρατιωτικός Μανόλης Μάντακας, ο επικεφαλής του ΚΚΕ Γιώργης Σιάντος κ.ά.
Στις ξακουστές Κορυσχάδες πραγματοποιήθηκε
η αξέχαστη Εθνοσυνέλευση των εκλεγμένων αντιπροσώπων του λαού μας! Οι
πάντα ανυπόταχτοι Ευρυτάνες αποτέλεσαν τη δυναμική εμπροσθοφυλακή του
ένδοξου εαμοελασίτικου έπους, προσφέροντας ποταμούς αίματος και θυσιών
στον Αγώνα! Ο τόπος πλήρωσε σκληρά την περηφάνια και τη λεβέντικη
ψυχοσύνθεση των κατοίκων του με αιματηρά αντίποινα εκ μέρους των
φασιστών καταχτητών και των συνεργατών τους (βλ. διπλή πυρπόληση Καρπενησίου
και των περισσοτέρων χωριών του νομού). Όμως κανείς από όλους εκείνους
δεν μπόρεσε να κάμψει τον πόθο για λευτεριά και λαοκρατία (βλ. και εδώ ).
Μετά, όμως, την ελεεινή συμφωνία της Βάρκιζας (12-2-1945) και την παράδοση των όπλων, το μοναρχοφασιστικό εγγλεζόδουλο κράτος ανακάμπτει και σε συνεργασία με τους πρώην γερμανοντυμένους δωσίλογους χαφιέδες του εξαπολύει άγρια επίθεση ενάντια στους αγωνιστές της αντίστασης οι οποίοι θα υποστούν τα πάνδεινα.
 |
| (φωτο: Ο Σούρλας με Άγγλους) |
Η
κακόφημη «Εταιρεία Εθνικοφρόνων Καρπενησίου» (που απαρτίζονταν από
διάφορους “μεγαλόσχημους” της πόλης) κρύβεται πίσω από πολλές
αποκρουστικές βιαιότητες στην Ευρυτανία. Χρηματοδοτεί και καλύπτει για
μεγάλο διάστημα τη δολοφονική αλήτικη σπείρα των Βουτσέλη και Λόζου.
Ντόπιοι μεγαλοτσιφλικάδες ενισχύουν τον ψυχασθενή φονιά Καραμπά. Οι
Μάκας, Μαντέκας, Σαμαράς, Τζιαβός, Σπυράκης και αρκετοί άλλοι τοπικοί
ακροδεξιοί συμμορίτες δρουν ανενόχλητοι «υπό υψηλή κάλυψη» και
πετσοκόβουν κόσμο στο όνομα «της τάξης και της ασφάλειας»! (βλ. σχετικά
Χ. Μηχιώτης“ Τυμφρηστός και Τυμφρήστιοι”, εφημ.“Τα Ψηλά Βουνά” και
“Ευρυτανικές σελίδες”). Υπολογίζεται ότι εκείνη την εποχή δρούσαν στην
Ευρυτανία σε συνεργασία με τις κρατικές αρχές πάνω από 600 φασιστοειδή!
Οι εαμίτες αγωνιστές, οι οικογένειές τους αλλά και γενικότερα οι
δημοκρατικοί πολίτες, στιγματίζονται ως… «εχθροί του έθνους» και
μπαίνουν στο δολοφονικό στόχαστρο διάφορων αδίστακτων μακελάρηδων.
Αυτοί
συντάσσουν καταλόγους δήθεν «υπόπτων» και συγκεντρώνουν τους χωρικούς
μέσα στα σχολεία και τις εκκλησίες όπου τους βασανίζουν απάνθρωπα, σε
πλείστες περιπτώσεις και μέχρι θανάτου. Τα ανθρωπόμορφα κτήνη δεν
διστάζουν να δολοφονούν ακόμη και μικρά παιδιά, να ξεκοιλιάζουν έγκυες,
να απαγάγουν και να βιάζουν κορίτσια και γυναίκες! Έχουν γραφεί πάμπολλα
βιβλία που χωρίς υπερβολή καλύπτουν σελίδες επί σελίδων με εκατοντάδες
ονόματα θυμάτων από τα φρικτά περιστατικά της φασιστικής βίας στη
ματωμένη Ευρυτανία. Θα αναφερθούμε εντελώς ενδεικτικά σε ορισμένα εξ’
αυτών: Στις 16-7-1945 στο χωριό Καλεσμένο και μέσα στην εκκλησία του Αϊ
Γιάννη, οι φασίστες «Βουτσελαίοι» βασανίζουν απάνθρωπα και κομματιάζουν
κυριολεκτικά τον αξιαγάπητο αγωνιστή αγρότη Γιάννη Συψή που άφησε έξι
μικρά παιδάκια ορφανά και ένα ακόμη αγέννητο στην κοιλιά της εγκύου
γυναίκας του Μαρίας (“τον άφησαν άμορφο σωρό σαρκών στο δάπεδο της
εκκλησίας” έγραψε η τοπική ευρυτανική εφημερίδα «Τα ψηλά βουνά». Ο
εκδότης της εφημερίδας Θάνος θα διωχθεί και θα βασανιστεί). Στον Άγιο
Νικόλαο οι «Βουρλάκηδες» ξυλοκοπούν μέχρι θανάτου τον αντιστασιακό
αγωνιστή Δ. Πρέντζα και τον υπεύθυνο της ΕΠΟΝ Α. Καρφή. Άλλοι
παρακρατικοί στην Αγία Τριάδα σακατεύουν με στειλιάρια το Ράντζο. Στο
Μεγάλο Χωριό δολοφονούν με φτυάρια τον παλιό Ελασίτη Δασκαλάκη. Στα
κρατητήρια της Αιδηψού, στις 10-8-1945, αφήνει την τελευταία του πνοή,
ύστερα από απάνθρωπα βασανιστήρια, ο πρωτοπόρος και ιδιαίτερα αγαπητός
αντιστασιακός αγωνιστής της Ευρυτανίας δημοσιογράφος Δημ. Μπακόλας.
Πραγματικά σε τι να πρωτοαναφερθεί κανείς!!! Είναι μακρύς και ατέλειωτος
ο οδυνηρός κατάλογος των θυμάτων, όχι μόνο στην πρώτη μεταβαρκιζιανή
περίοδο αλλά και στη συνέχεια, σε όλη τη διάρκεια του εμφυλίου.
Ας
παραθέσουμε μερικά ακόμη, κατοπινά, περιστατικά: Στις 4 Αυγούστου 1947
φασίστες μαυροσκούφηδες και χωροφύλακες πραγματοποιούν αιφνιδιαστική
νυχτερινή έφοδο στην Αγία Τριάδα Ευρυτανίας. Εκεί καίνε ζωντανούς μέσα
στο σπιτικό τους τον ανάπηρο Ξενοφώντα Σκοντριάνο και τη γυναίκα του,
ενώ κακοποιούν και εν συνεχεία σκοτώνουν μια πανέμορφη νέα κοπελίτσα τη
Β. Παρούτσα. Στις 4 Νοεμβρίου 1947 παρακρατικοί φονιάδες από τη συμμορία
του Κωστορίζου εκτελούν με δόλο στη Σκάλα της Βίτολης 11 νέους
Καρπενησιώτες, γνωστούς αντιστασιακούς πολίτες, τους οποίους μετέφεραν
δεμένους δήθεν για ανάκριση στη Λαμία. Ήταν οι: Α. Παπαδόπουλος, Δ.
Πολυχρονόπουλος (δάσκαλοι), Β. Παπαϊωάννου (ανάπηρος πολέμου), Γ.
Κεχριμπάρης, Γ. Φλωράκης, Η. Πολυχρόνης, Ν. Κατής, Α. Τσώνης (φοιτητής),
Δ. Κοντοπάνος (μαθητής), Δ. Νικολάου (μαθητής), Ν. Λάππας (μαθητής). Οι
πέντε τελευταίοι ήταν νέοι από 15-20 ετών, παιδιά της ΕΠΟΝ! Ξεφεύγει
μόνο ο Σπ. Ευθυμίου ο οποίος περνά τελικά στο αντάρτικο.
Καλοκαίρι
του 1947 συλλαμβάνεται ο Λ. Γκούβας, αδερφός του κομμουνιστή
πρωταντάρτη “Καπλάνη”, κι αφού τον βασανίζουν φριχτά τον πετάνε από το
παράθυρο του κτηρίου των Τολ στο Καρπενήσι. Τον Απρίλιο του 1948 Μάυδες
από το Καρπενήσι βασανίζουν ανελέητα και κατόπιν εκτελούν το Χρήστο
Σταμέλο, πατέρα του βραβευμένου Ευρυτάνα συγγραφέα Δ. Σταμέλου. Το πτώμα
του το πετούν στο Στενωματιώτικο ρέμα. Στις
8 Ιούλη 1948, 200 παρακρατικοί φασίστες επελαύνουν σε Δομιανούς/Δάφνη.
Στη θέση “Κομπόλιανα” εκτυλίσσονται εφιαλτικές στιγμές τρόμου όταν οι
αιμοσταγείς εγκληματίες χωρίς κανένα οίκτο και παρά τα παρακάλια των
υποψηφίων θυμάτων, μακελεύουν εν ψυχρώ δεκάδες αμάχους (108 ανθρώπους),
βιάζουν γυναίκες, δολοφονούν γερόντια και βρέφη. Ανάμεσά τους σκοτώνουν
τον πατέρα, τη μάνα και το 4χρονο κοριτσάκι του ταγματάρχη του ΔΣΕ Τ.
Παπαγεωργίου. Θα σφάξουν με χασαπομάχαιρα και τα δυο μικρά παιδάκια του
αντάρτη Πέτρου Γαλάνη, ηλικίας 8 και 10 χρονών, καθώς και τη γιαγιά
τους! Σκοτώνουν την επίτοκο Σ. Οικονόμου με τα 3 μωρά της και τον πεθερό
της. Στη βρύση «Καραμέτ» φασιστικά καθάρματα ξεκοιλιάζουν την έγκυο
Ασπασία Καστρίτση και κατόπιν τοποθετούν τα νεκρά δίδυμα έμβρυα στην
αγκαλιά της δολοφονημένης μάνας!
Το
καλοκαίρι του 1948 αποκεφαλίζουν στο Καλεσμένο τον Τσιουγκρή (Ζούκωφ)
και για να εξευτελίσουν το σώμα του εκθέτουν δημόσια στην πλατεία του
Καρπενησίου το κεφάλι του με ένα τσιγάρο στο στόμα! Την ίδια χρονιά στη
Μηλιά σφάζουν τους Θ. Πανόπουλο και Λ. Τάσσο, βιάζουν και σκοτώνουν την
Δ. Πανοπούλου. Στο χωριό Τόρνος ανθρωποκυνηγοί από τη συμμορία
«Γανωμένων» αποκεφαλίζουν δυο 18χρονα παιδιά και στη συνέχεια
επιδεικνύουν τα κεφάλια τους ως τρόπαια! Στην Παπαδιά, στην Καστανιά,
στο Κρίκελλο και σε όλα σχεδόν τα ευρυτανικά χωριά, αφηνιασμένοι
παρακρατικοί φασίστες κατακρεουργούν μαζικά κόσμο! (Επώνυμες
ανατριχιαστικές μαρτυρίες για όλα τα προαναφερόμενα και για άλλα πολλά
διαβάσαμε συν τοις άλλοις και στο βιβλίο του Δ. Σακκά “Το ανθρώπινο
κτήνος στον καιρό του εμφυλίου- μια ιδιαίτερη αναφορά στην Ευρυτανία”.
Επίσης από μαρτυρίες καταδιωγμένων αγωνιστών). Παντού επικρατεί
κυριολεκτικά μια κόλαση! Ένα αιμάτινο ποτάμι κυκλώνει απ’ άκρη σ’ άκρη
τον τόπο, αυτόν τον τόπο που έδωσε τα πάντα στον απελευθερωτικό αγώνα
για να εισπράξει μετέπειτα πόνο και δάκρυ.
Στην εφημερίδα “Το Βήμα” (30-10-1945) ο Ευρυτάνας τ. βουλευτής και υπουργός Γ. Μπουρδάρας αναφέρει: «…Η
κυβέρνησις δια των αρχών της Ευρυτανίας εξώπλισε τους κατά την
αντίληψίν της φίλους της, δια να αμυνθούν δήθεν κατά των επιθέσεων των
αριστερών συμμοριών, πράγματι όμως δια λόγους τρομοκρατήσεως των
αντιπάλων της και των Δημοκρατικών, διότι προ του εξοπλισμού και ένα
μήνα προ του δημοψηφίσματος, ουδεμία αριστερά συμμορία υπήρχε εν
Ευρυτανία και απόλυτος ησυχία επεκράτη εις όλην την επαρχίαν, οφειλόμενη
άλλωστε εις το ότι επί κατοχής και Εαμοκρατίας δεν διεπράχθησαν ευτυχώς
εγκλήματα και αδικήματα κατά των αντιπάλων των κρατούντων… Περιέρχονται
τα χωρία, δέρνουν, διαρπάζουν και μεταφέρουν τα διαρπαζόμενα, εις τους
τόπους εξορμήσεως… Η τοιαύτη τακτική και πολιτική εξωθεί τους ανθρώπους
εις το βουνό, διότι κάθε Έλλην δεν ανέχεται να δέρνεται αναιτίως…»
Ο ίδιος, σε άλλη επιστολή του στο «Βήμα» (13-6-1948) καταγγέλλει : «Σώμα
χρηματοδοτούμενον από το κράτος, το οποίο δρα εις την Τριχωνίαν και την
Νότιαν Ευρυτανίαν, ως με επληροφόρησαν εσχάτως, μεταβάν εις το χωρίον
Καστανιά (Προυσού) Ευρυτανίας έσφαξε 12 κατοίκους, πράγμα που εξηνάγκασε
τους λοιπούς να τραπούν προς τα βουνά, για να ενισχύονται έτσι αντί να
διαλύωνται οι αντάρτες».
Σε
αυτό το σημείο αξίζει να τονίσουμε, ότι το Μάρτιο του 1947 πορεία 500
Ευρυτάνων χωρικών από τα χωριά των Κτημενίων επιχειρούν να συναντηθούν
με κλιμάκιο του ΟΗΕ που περιοδεύει στην ελληνική ύπαιθρο για να
διερευνήσει την κατάσταση. Το κλιμάκιο των Ηνωμένων Εθνών βρίσκεται
πλησίον του Δομοκού, αλλά οι πορευόμενοι Ευρυτάνες δεν θα το προλάβουν
καθώς αυτό είχε… ήδη αποχωρήσει! Οι κάτοικοι όμως παραδίδουν ένα
υπόμνημα με καταγγελίες για τα όργια των γνωστών συμμοριών σε έναν
έφιππο ο οποίος θα προλάβει την επιτροπή του ΟΗΕ και θα παραδώσει το
έγγραφο. Τίποτε όμως δεν θα αλλάξει…
Ταυτόχρονα
με τη δράση των φιλοκυβερνητικών συμμοριών, το ίδιο το «επίσημο»
μοναρχοφασιστικό κράτος, με την καθοδήγηση αρχικά των Εγγλέζων και
κατόπιν των Αμερικάνων πατρώνων του, εξαπολύει κύμα γενικευμένης
τρομοκρατίας με εκτρωματικές δίκες όπου μέσα από έκτακτα στρατοδικεία
χιλιάδες αγωνιστές και προοδευτικοί πολίτες οδηγούνται στα εκτελεστικά
αποσπάσματα, τις φυλακές και τις εξορίες. Ο μονομερής -εκ μέρους του
καθεστώτος- εμφύλιος αποτελεί ήδη μια πραγματικότητα…
Οι αγωνιστές αμύνονται…
«Οι παρτιζάνοι βγήκανε
στις πιο ψηλές ραχούλες
κι όλοι μαζί φωνάξανε
έχετε γεια μανούλες.
Σεις απ’ τα πεζοδρόμια
κι εμείς απ’ τις ραχούλες
μαζί θα λευτερώσουμε
εξόριστους και δούλους»
Μέσα,
λοιπόν, στο εφιαλτικό κλίμα της άκρατης επίσημης και ανεπίσημης
φασιστικής τρομοκρατίας, πολλοί αντιστασιακοί και άλλοι καταδιωκόμενοι
αθώοι πολίτες αναζητούν καταφύγιο στα βουνά προκειμένου να υπερασπίσουν
πρωτίστως τη ζωή τους αλλά και την τιμή και την ελευθερία τους. Αρχικά
συγκροτούν ανεξάρτητες «ομάδες αυτοάμυνας», τις ΟΚΔΑ (Ομάδες
Καταδιωκόμενων Δημοκρατικών Αγωνιστών) αν και –ακόμη- η εντολή της
ηγεσίας του ΚΚΕ είναι ρητή: να μην προβούν σε ένοπλο αγώνα! Σιγά-σιγά
όμως και με την πάροδο του χρόνου οι αγωνιστές εξοπλίζονται ώστε να
αντιμετωπίσουν με καλύτερους όρους αυτοπροστασίας τους διώκτες τους..
Εντέλει, ο «μονομερής εμφύλιος» (που όπως προαναφέραμε ήδη είχε κηρύξει
εμπράκτως το κράτος και οι αιμοβόρες συμμορίες του) θα οδηγήσει, εκ των
πραγμάτων, στην αναπόφευκτη γενικευμένη σύγκρουση.
 |
| (φωτο: Νέος αντάρτης) |
Στις
31 Μάρτη 1946, ημέρα διεξαγωγής των νόθων ψευδοεκλογών της
τρομοκρατίας, ένοπλοι επιτίθενται στο σταθμό χωροφυλακής στο Λιτόχωρο.
Τους μήνες που ακολούθησαν, οι συγκρούσεις των κατατρεγμένων με τους
διώκτες τους αυξάνονται ταυτόχρονα με τη δύναμη των ανταρτών. Στον τόπο
μας, τα απόρθητα βουνά και τα πυκνά δάση της Ευρυτανίας θα γίνουν
επίκεντρο νέων ιστορικών γεγονότων. Παλιοί Ελασίτες καπεταναίοι
(Διαμαντής, Πελοπίδας, Μπελής, Παπούας, Περικλής κλπ) κινούνται στην
Ευρυτανία αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Ρούμελης, προσπαθώντας να
περιφρουρήσουν το λαό και να ανυψώσουν το ηθικό του.
Το
καλοκαίρι του 1946 αντηχούν οι πρώτες ντουφεκιές στην κορυφογραμμή
Μάρτσα-Τριφύλλα-Βουλγάρα. Στις 18 του Σεπτέμβρη στη θέση Τριφύλλα κοντά
στον Κλειτσό Ευρυτανίας ομάδες καταδιωγμένων πολιτών υπό τον Μπελή
συγκρούονται και διαλύουν απόσπασμα χωροφυλάκων και παρακρατικών που
δρούσαν από κοινού. Την επόμενη ημέρα αντάρτες μπαίνουν στο Κερασοχώρι
και καίνε τα έγγραφα του δικαστηρίου. Οι αγωνιστές δεν κάθονται, πλέον,
με σταυρωμένα χέρια ώστε να θυματοποιούνται αδίκως. Ανταπαντούν όταν και
όπως μπορούν! Ο παλιός συμπολεμιστής του Άρη ο «Περικλής» (Γιώργος
Χουλιάρας) περιοδεύει μαζί με συμμαχητές του στα χωριά εξηγώντας τους
λόγους που τους ανάγκασαν να πάρουν πάλι τα όπλα: «Αγωνιζόμαστε
για τη ζωή μας, για τη ζωή των καταδιωκόμενων αγωνιστών, για τη
Δημοκρατία και την Ανεξαρτησία. Όποιος δεν έβαψε τα χέρια του στο αίμα
αθώων δεν έχει να φοβηθεί τίποτε και να μη φύγει από το χωριό του.
Εγγυούμαστε να τον προστατεύσουμε…».
Κάτω από την πίεση των γεγονότων τον Οκτώβριο του 1946 οι χωροφύλακες
της Αγίας Τριάδας εγκαταλείπουν κρυφά το σταθμό και καταφεύγουν στο
Καρπενήσι. Εν τω μεταξύ στις 28 Οχτώβρη 1946 οι διάσπαρτες ένοπλες
αντάρτικες ομάδες, ανά την Ελλάδα, ενοποιούνται με την ίδρυση του
Γενικού Αρχηγείου Ανταρτών (στις 27-12-1946 μετονομάζεται σε Δημοκρατικό
Στρατό Ελλάδας)!
Σχεδόν
αμέσως, το Γενάρη του 1947, σχηματίζεται το Αρχηγείο της Ρούμελης και
ταυτόχρονα το Αρχηγείο Ευρυτανίας υπό τον «Ερμή» (Βασίλη Πριόβολο) ο
οποίος είχε ήδη μπει στη Φουρνά, σφράγισε το σταθμό της χωροφυλακής και
εγκατέστησε αντάρτικο κλιμάκιο στη διπλανή Βράχα! Η Φουρνά με τα
ελατοδάση της θα αποτελέσει ένα κατ’ εξοχήν αντάρτικο επίκεντρο ενώ
αργότερα καταφθάνει στα Άγραφα και ηγετικό επιτελείο του ΔΣΕ με αρχηγό
το Μάρκο Βαφειάδη. Σε πολλά χωριά δημιουργούνται λαϊκά συμβούλια με
κυρίαρχο σώμα τις γενικές συνελεύσεις των κατοίκων, ενώ συγκροτούνται
και λαϊκές πολιτοφυλακές.
Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Το καθεστώς εκκενώνει βίαια τα χωριά…
«Εμπρός στην Επανάσταση όλοι,
αντηχούνε φωνές δυνατές,
σηκωθείτε παλικάρια στο πόδι,
μ’ ατσαλένιες καινούργιες γροθιές.
Εγγλέζοι, Αμερικάνοι, προδότες,
δολοφόνοι, τυράννοι σκληροί,
τρομοκράτες του λαού μας ρουφήχτρες,
φτάνει πια να υπάρχουν στη γη.
Στη μάχη όταν έρθει η ώρα,
σαν λιοντάρια ορμούμε εμπρός,
ρίχνουν όλμοι, αεροπλάνα πυροβόλα,
μα η ορμή μας δεν παύει, εμπρός»
Απρίλης
του 1947: Ο κυβερνητικός στρατός ξεκινά -με σχεδιασμό του Βρετανού
στρατηγού Ρόλινγκς- μεγάλη εκκαθαριστική επιχείρηση κατά των ανταρτών με
την κωδική ονομασία «TERMINUS».
Με 7 μεραρχίες συνολικής δύναμης 80.000 ανδρών, 60 αεροπλάνα και 40
πυροβόλα επιχειρούν περικύκλωση των περίπου 10.000 μαχητών του ΔΣΕ σε
όλη τη χώρα. Πρώτο πεδίο δράσης η Ρούμελη με το εξειδικευμένο σχέδιο
«Αετός»! Το νεοσύστατο Αρχηγείο Ρούμελης του ΔΣΕ διαθέτει, εκείνη την
εποχή, μονάχα 1000 αντάρτες!!! Αυτοί όμως δεν πτοούνται! Με συνεχείς
νυχτερινές πορείες μέσα από τα βουνά ξεφεύγουν και ακολούθως με έξυπνες
κινήσεις και αιφνιδιαστικά χτυπήματα στα νώτα του αντιπάλου καταφέρνουν
και επανέρχονται στον Τυμφρήστιο χώρο! Έτσι ο επιχειρούμενος εγκλωβισμός
των ανταρτών της Ρούμελης αποτυγχάνει. Εκείνη την περίοδο θα γραφτεί
και η μεγάλη τραγωδία της Νιάλας (βλ. σχετικό αφιέρωμα).
 |
| (φωτο: Ανταρτοπούλα εκπαιδεύει συμμαχητές της) |
Είναι
περίπου η εποχή που οι Εγγλέζοι «αποσύρονται» διακριτικά και την
αποικιοκρατική σκυτάλη παίρνουν στα χέρια τους οι Αμερικανοί σε
συνεργασία πάντα με το παλάτι. Πάνω από 350 εκατομμύρια αιματοβαμμένα
δολάρια θα διατεθούν, ως το τέλος του πολέμου, από τις ΗΠΑ υπέρ της
ντόπιας ολιγαρχίας για τη συντριβή του λαϊκού κινήματος. Αποκορύφωμα
αυτής της αμαρτωλής σχέσης μεταξύ ντόπιων και ξένων τυράννων θα είναι η
προσφώνηση του Π. Κανελλόπουλου κατά την υποδοχή του Αμερικανού
στρατηγού Βαν Φλητ: «Στρατηγέ ιδού ο στρατός σας»!
 |
| (φωτο: Ο Αμερικανός στρατηγός Βαν Φλήτ ποζάρει δίπλα από νεκρούς μαχητές του ΔΣΕ στο Γράμμο) |
Τον
Αύγουστο του 1947 ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας με διάταγμά του
καταργεί τη Βασιλεία και ανακηρύσσει την Ελλάδα ως Προεδρευόμενη
Δημοκρατία!
Το Σεπτέμβρη του ’47 και ενώ ο ΔΣΕ αυξάνει κατακόρυφα τη δύναμή του,
αριθμώντας πλέον 18.000 μαχητές, ο κυβερνητικός στρατός και οι
Αμερικανοί προστάτες του οργανώνουν νέα εκκαθαριστική επιχείρηση κατά
του Λαϊκού Στρατού, με την ονομασία «ΛΑΙΛΑΨ»! Με απόφασή του το ΚΚΕ
δίνει πλέον γραμμή για ολοκληρωτικό πόλεμο εναντίον του ξενόδουλου
μοναρχοφασιστικού καθεστώτος για Λευτεριά-Ανεξαρτησία-Λαϊκή Δημοκρατία!
.jpg)
Αυτή
τη φορά παράλληλος στόχος της κυβέρνησης και των Αμερικανών, είναι,
πλην της συντριβής του ΔΣΕ, και οι ορεινοί πληθυσμοί οι οποίοι
θεωρούνται φίλα προσκείμενοι στους αντάρτες. Η ύπαιθρος σε όλη την
Ελλάδα πλημμυρίζει από στρατό. Δια του εξαναγκασμού οι χωρικοί
ξεριζώνονται -κυριολεκτικά μέσα σε λίγες ώρες- από τα χωριά τους και τις
πατρογονικές τους εστίες. Τα χωριά ερημώνουν, τα νοικοκυριά ρημάζουν,
τα εγκαταλειμμένα υπάρχοντα των φτωχών αγροτών πλιατσικολογούνται από
τις γνωστές φασιστοσυμμορίες που κινούνται παράπλευρα με το στρατό, οι
σοδειές καταστρέφονται και έτσι οι λεγόμενες ύποπτες περιοχές
μετατρέπονται κυριολεκτικά σε «νεκρές ζώνες» ούτως ώστε οι αντάρτες να
μη βρίσκουν πουθενά ανεφοδιασμό, στήριξη και εφεδρείες. Ένα απάνθρωπο
φασιστικό σχέδιο κατά του λαού σχεδιασμένο με κάθε λεπτομέρεια από τους
αμερικανούς νταβατζήδες. Το εφήρμοζαν όμως και οι Άγγλοι στις αποικίες
τους! Υπολογίζεται ότι πάνω από 800.000 πολίτες (ανάμεσά τους 150.000
παιδιά) από όλη την ελληνική επικράτεια εκτοπίστηκαν βίαια από τις
εστίες τους. Η κρατική προπαγάνδα τους βάφτισε «ανταρτόπληκτους»!
Ολόκληρα καραβάνια ανθρώπινης δυστυχίας θα καταλήξουν σε
στρατοκρατούμενες περιοχές στις παρυφές διάφορων μεγάλων πόλεων, μέσα σε
ελληνικού τύπου “φαβέλες” και καταυλισμούς-γκέτο, ζώντας σε άθλιες
συνθήκες και κάτω από τον ασφυχτικό έλεγχο των χωροφυλάκων και του
στρατού. Ένα τμήμα αυτών των ανθρώπων, μεγαλυτέρων αλλά και παιδιών, θα
αποτελέσει φτηνό υλικό εκμετάλλευσης από επιφανείς μεγαλοεργοδότες αλλά
και από επιτήδειους του υποκόσμου. Πολλές τραγικές ιστορίες γράφτηκαν
στους χώρους συγκέντρωσης των εκτοπισμένων.
Η
Ευρυτανία η οποία βρίσκεται βέβαια στο μάτι του καθεστώτος αποτελεί
άμεσο-πρώτιστο στόχο εκκένωσης! Έτσι λοιπόν οι ξεριζωμένοι από τα χωριά
τους Ευρυτάνες (βλ. εδώ ) προωθούνται
αναγκαστικά σε αστικά ή ημιαστικά κέντρα (Αγρίνιο, Καρδίτσα, Λαμία,
Καρπενήσι, Μακρακώμη κλπ). Στοιβάζονται σε πρόχειρα καταλύματα, αποθήκες
και άθλια παραπήγματα, ρακένδυτοι, δίχως πόρους και βέβαια χωρίς καμία
εγγύηση ασφάλειας. Πολλοί εξ’ αυτών θα οδηγηθούν στα στρατοδικεία με
χαλκευμένες κατηγορίες και εξωφρενικές σκευωρίες. Κάθε χάραμα στη θέση
«Ξηριώτισσα» δίπλα από το νεκροταφείο της Λαμίας, οι εκτελέσεις δίνουν
και παίρνουν με αποφάσεις του διαβόητου στρατοδίκη Γιαννόπουλου
(“Κινίνου”). Εκεί θα εκτελεστεί ο Γ. Γιαταγάνας πρώτος γραμματέας του
ΕΑΜ Ευρυτανίας. Επίσης θα εκτελεστούν, αφού πρώτα θα βασανιστούν αγρίως,
ο υπέροχος δάσκαλος Θ. Μπακόλας και ο αδερφός του ο παπα Σεραφείμ γιατί
δεν δέχτηκαν να αποκηρύξουν τα παιδιά τους. Ίδιο τραγικό τέλος είχε και
η παπαδιά Κοροκίδαινα από το Στένωμα, η οικογένεια του Δ. Τσουγκρή από
το Καλεσμένο, η αξέχαστη ηρωίδα Βαγγελίτσα Κουσιάντζα και
πάρα πολλοί ακόμη δημοκρατικοί πολίτες που αν τους απαριθμούσαμε
αναλυτικά θα χρειαζόμασταν τόμους ολόκληρους! Τα ισόβια και οι
πολύχρονες καταδίκες είναι και αυτές στο «σύνηθες πρόγραμμα». Πλήθος
ηρωικών συμπατριωτών μας παίρνουν τον πικρό δρόμο για τα ξερονήσια και
τις εξορίες (Μακρόνησο, Ικαρία, Αϊ Στράτη κλπ.).
 |
| (φωτο: Στη Μακρόνησο...) |
Κάτω
από αυτή τη δυσμενή κατάσταση που διαμορφώνεται βάσει αυτού του
μοναρχοφασιστικού σχεδίου, οι αντάρτες ελίσσονται προσωρινά με
κατεύθυνση τη Βόρεια Ελλάδα, αλλά σε λίγο με μια αιφνιδιαστική
αντίστροφη μεγάλη πορεία που θα ξαφνιάσει τους πάντες και δίνοντας
συνεχείς μάχες προωθούνται ξανά γύρω από το Καρπενήσι (Μικρό Χωριό,
Δερμάτι, Στένωμα, Καλεσμένο κλπ). Αρχές του 1948 δημιουργούνται και
έμπεδα μαχητών του ΔΣΕ στα Δολιανά και τη Ρωσκά Ευρυτανίας (πλησίον του
«Πανταβρέχει») όπου εκεί εκπαιδεύονται και 300 επίλεκτες
ανταρτοπούλες!!! Το Γενικό Επιτελείο Στρατού συμπεραίνει: «ειδικώς
η κατάστασις εις την Ρούμελην ήτο αφόρητος. Οι κομμουνιστοσυμμορίται
εξήσκουν απόλυτον έλεγχον εφ’ ολοκλήρου σχεδόν της περιοχής, εξαιρέσει
των μεγάλων αστικών κέντρων».
Έτσι
τον Απρίλη του 1948 ξεκινά και πάλι μια νέα γενικευμένη κυκλωτική
επιχείρηση εναντίον των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας με τον
κωδικό «ΧΑΡΑΥΓΗ»! Το καθεστώς, με την αμερικανική πάντα εποπτεία και
συμμετοχή, εξορμά με δεκάδες χιλιάδες άνδρες συγκροτημένους σε 3
Μεραρχίες Στρατού με 27 τάγματα, 14 Πυροβολαρχίες, 16 Τάγματα
Εθνοφρουράς, 6 Τάγματα Χωροφυλακής, 2 μοίρες Ορεινών Καταδρομών, 1
Σύνταγμα Θωρακισμένων, Ομάδες ΜΑΥ και αεροπλάνα. Εν
τω μεταξύ ο ΔΣΕ συγκροτεί το ΚΓΑΝΕ (Κλιμάκιο Γενικού Αρχηγείου Νότιας
Ελλάδας) με αρχηγό το γιατρό Κ. Καραγιώργη. Το ΚΓΑΝΕ αποτελείται από 3
αντάρτικες μεραρχίες (Ι Θεσσαλίας, ΙΙ Ρούμελης, ΙΙΙ Πελοποννήσου). Για
δύο περίπου μήνες διεξάγονται αλλεπάλληλες μάχες. Στην Ευρυτανία
επίλεκτες δυνάμεις της ηρωικής ΙΙ Μεραρχίας του ΔΣΕ μαζί με τις
ανταρτοπούλες (!) από τα κέντρα εκπαίδευσης, σπάνε επιτυχώς την τρομερή
ενέδρα του καθεστωτικού στρατού στη θέση «Σωτήρα» Τυμφρηστού. Όμως στα
Καλύβια της Βίνιανης μια άλλη αντάρτικη φάλαγγα θα ηττηθεί. Εκεί πολλές
κοπέλες από τον ανθό του ένοπλου λαϊκού κινήματος σκοτώνονται, ενώ άλλες
αιχμαλωτίζονται και μεταφέρονται σιδηροδέσμιες στο Καρπενήσι. Σκληρές
επίσης συγκρούσεις έχουμε και στον Αϊ Λιά της Βίνιανης όπως και στον
Καλόγερο! Στις 31 του Μάη 1948 στη θέση Πυργούλια και Νεβρόπολη των
Αγράφων η ΙΙ Μεραρχία Ρούμελης του ΔΣΕ πέφτει σε κλοιό της Χ Μεραρχίας
του κυβερνητικού στρατού υπό τον στρατηγό Μανιδάκη. Οι αντάρτες
κατορθώνουν να σπάσουν τον ασφυχτικό κλοιό και να εισχωρήσουν πάλι από
Βράχα-Κλειτσό στην Ευρυτανία και στα νότια Άγραφα.
Τις
άγριες αιματηρές μάχες παρακολουθεί απευθείας ο αμερικανός στρατηγός
Βαν Φλητ μαζί με τον αρχηγό του ΓΕΣ Κιτριλάκη. Το σχέδιο περικύκλωσης
αποτυγχάνει και τότε ο επικυρίαρχος Βαν Φλητ διατάσει κυρώσεις κατά της
ηγεσίας της Χ Μεραρχίας του υποτιθέμενου… «εθνικού» στρατού!!!
Πριν τη μεγάλη αντάρτικη έφοδο…
«Ψηλά τη σημαία του Δημοκρατικού Στρατού
παιδιά γενναία
μια ζωή αρχίζει νέα
για το λαό, εμπρός παιδιά.
Μέσα στου φασισμού τη δίνη
νέα ζωή σου ξαναδίνει.
Σώζει όλα τα παιδιά σου
δίνει φως στη σκοτεινιά σου
και χαρίζει λευτεριά
εμπρός παιδιά»
Οι
αντάρτες, λοιπόν, μετά από σκληρές πολύνεκρες μάχες έχουν επιστρέψει
μέσω διαφόρων περασμάτων και πάλι στη Ρούμελη και δη στην Ευρυτανία. Οι
εκκενωμένες περιοχές δημιουργούν, όμως, μια αντικειμενικά δύσκολη
κατάσταση για το ΔΣΕ αφού πλέον κινείται αναγκαστικά σε «έρημη γη»,
έχοντας χάσει σημαντικές βάσεις στήριξης! Ταυτόχρονα κινούνται και
πολυπληθή καθεστωτικά στρατεύματα. Ο αντιστράτηγος του κυβερνητικού
στρατού Θρασύβουλος Τσακαλώτος ζητά με επιστολή του από τους στρατιώτες…
να ξεχάσουν τη λέξη “κόπωσις” αφού καθώς λέγει για τους αντάρτες: «γιατί αυτοί δεν κουράζονται, μήπως είναι καλύτερα ντυμένοι, μήπως περνούν καλύτερα;».
Φαίνεται πως ο αντιστράτηγος δεν μπορούσε ή δεν ήθελε να κατανοήσει πως
οι “ξυπόλητοι” είχανε “ψυχή βαθιά” και εμφορούνταν από υψηλά ιδανικά
και ευγενή οράματα για μια νέα δίκαιη ζωή, γεγονός που πολλαπλασίαζε τις
δυνάμεις και τις αντοχές των αντιστεκόμενων, εν αντιθέσει με το δικό
του άδικο πόλεμο που εξυπηρετούσε τα συμφέροντα της ντόπιας ολιγαρχίας
και των ξένων συμμάχων της!
 |
| (φωτο: "Διαμαντής" και "Γιώτης" στο Καρπενήσι) |
Την Πρωτοχρονιά του 1949 θα εκτυλιχθούν συγκινητικές στιγμές με τους αντάρτες και τις αντάρτισσες να γιορτάζουν την είσοδο του νέου έτους (1949) με χορούς, δημοτικά κι επαναστατικά τραγούδια και όρκους τιμής στον αγώνα και τη νίκη!
Οι
επόμενες ημέρες κυλούν με συνεχή εκπαίδευση των τμημάτων καθώς και
μαζικές συνελεύσεις των μαχητών-τριών όπου εκτός από τις
ιδεολογικοπολιτικές συζητήσεις αναλύονται διεξοδικά και τα συμπεράσματα
από τις πρόσφατες επιχειρήσεις του ΔΣΕ στην Καρδίτσα και τις Σοφάδες.
Επίσης αναδιοργανώνονται κάποιες μονάδες, διαπιστώνονται και καλύπτονται
κενά στα τμήματα και βέβαια ανατίθενται συγκεκριμένα καθήκοντα στα
στελέχη και τους επικεφαλής των μονάδων. Παράλληλα δημιουργείται και ένα
πολύπλευρο-άρτιο δίκτυο πληροφόρησης όταν ριψοκίνδυνοι μαχητές του ΔΣΕ
που ενεδρεύουν επίμονα μέσα στο χιονιά κοντά στο Καρπενήσι, συλλαμβάνουν
«γλώσσες» (αιχμαλώτους) και έτσι προκύπτει μία λεπτομερής συνεχής
ενημέρωση για τις θέσεις και τη διάταξη του αντιπάλου μέσα και έξω από
την πόλη. Τέλος, ειδικοί ιχνηλάτες πραγματοποιούν αναγνωριστικά
δρομολόγια στα χιονισμένα περάσματα του Βελουχίου και κατ’ αυτό τον
τρόπο σχεδιάζονται αναλυτικά με ανάγλυφους χάρτες αναπαράστασης οι
κατάλληλες διαδρομές που θα ακολουθήσουν οι αντάρτες!
Κατόπιν
όλων αυτών, ο τελικός σχεδιασμός προβλέπει μια γρήγορη αιφνιδιαστική
διείσδυση στην καρδιά της πόλης με στόχο να δημιουργηθεί καθοριστικό
ρήγμα στην αντίπαλη διάταξη. Ως «αδύνατος κρίκος» ορίζεται το σημείο
μεταξύ Ρόβια και αντερείσματος Προφ. Ηλία, με πιάσιμο του ρέματος της
Αγίας Παρασκευής το οποίο δεν είχαν προβλέψει να ναρκοθετήσουν οι
κυβερνητικοί γιατί δεν φαντάζονταν πως οι αντάρτες θα επιχειρούσαν την
προσέγγιση των προαναφερόμενων σημείων που είχαν πλάτη το Βελούχι και
που θεωρούνταν αδιάβατο λόγω των ακραίων καιρικών συνθηκών που
επικρατούσαν με τις χιονοθύελλες! Ταυτόχρονα θα παρενοχλούνταν
σχεδιασμένα και άλλες αντίπαλες εστίες μέσα και έξω από την πόλη.
 |
| (φωτο: Βελούχι) |
Η Κατάληψη του Καρπενησίου…
«Είναι σκληρός ο θάνατος
γι’ αυτούς που μένουν πίσω.
Μα εδώ δεν είναι θάνατος
θάνατος απ’ αρρώστια.
Είναι της δόξας τα παιδιά
δαφνοστεφανωμένα.
Θάνατο εμείς δεν βρίσκουμε
και λησμονιά η γενιά μας…»
 |
| (φωτο: Μαχητές και μαχήτριες του λαϊκου στρατού) |
Το
Καρπενήσι βρίσκεται σε μια φυσική οχυρή θέση κουρνιασμένο σε μεγάλο
υψόμετρο 980 μ, και με τα νώτα του καλυμμένα από το πανύψηλο
χιονοσκέπαστο Βελούχι (2319μ). Στην
πόλη είναι εγκατεστημένες ισχυρές κυβερνητικές δυνάμεις αποτελούμενες
από: δύο ενισχυμένα τάγματα Πεζικού, χωροφύλακες, εθνοφρουρά καθώς και
πολλούς φανατισμένους μαυροσκούφηδες και μάυδες, αρκετοί εκ των οποίων
έχουν καταφτάσει ακόμη και από τη Λαμία, θορυβημένοι μετά την επιτυχή
επέμβαση των ανταρτών στην Καρδίτσα. Η συνολική τους δύναμη αγγίζει
περίπου τα 1500 άτομα. Να σημειώσουμε εδώ ότι από τις αρχές του 1946 έως
τα μέσα του 1947 διοικητής του Καρπενησίου ήταν ο παλιός
ταγματασφαλίτης-συνεργάτης των Γερμανών Τολιόπουλος, γνωστός
ανθρωποδιώκτης, ο οποίος έχοντας μια ανισόρροπη συμπεριφορά κυκλοφορεί
στην πόλη με το μαστίγιο βρίζοντας χυδαία και τρομοκρατώντας τον κόσμο.
Στη συνέχεια, διοικητής ανέλαβε ο ταγματάρχης Κ. Παπαγεωργόπουλος. Αυτός
φοβούμενος αντάρτικη επίθεση επιστράτευσε πολίτες με γκασμάδες και
φτυάρια για να σκάψουν χαρακώματα στους τριγύρω λόφους όπου και
τοποθέτησε βαριά αρματωμένα φυλάκια, τύλιξε την πόλη με διπλές σειρές
από συρματοπλέγματα, ναρκοθέτησε περιμετρικές ζώνες, έστησε φωλιές
πολυβόλων σε ταράτσες και… καμπαναριά εκκλησιών (Αγ. Τριάδα, Παναγία),
οχύρωσε σπίτια και γέμισε, μέσα κι έξω το Καρπενήσι, με ορύγματα,
τσιμεντένια οδοφράγματα και επιπλέον πολυβολεία.
 |
| (φωτο: Καταδρομείς του καθεστωτικού στρατού στο Καρπενήσι) |
Ο κυβερνητικός στρατηγός Ζαφειρόπουλος θεωρεί ιδιαίτερα δύσκολη την κατάληψη του Καρπενησίου καθώς η αμυντική της διάταξη : «εστηρίζετο
εις την ισχυράν κατοχήν και αμυντικήν οργάνωσιν των πέριξ της πόλεως
υψωμάτων Αγ. Δημητρίου-Ροβιές-Αγ. Σωτήρος και της αντηρίδος Προφ. Ηλία,
άτινα είναι φύσει οχυρά, δεσπόζουν και ελέγχουν την πόλιν και η μεταξύ
των απόστασις επιτρέπει την δημιουργίαν ισχυρών και πυκνών συνεχών
φραγμών πυρών Πεζικού, και εις την αμυντικήν οργάνωσιν του εσωτερικού
της πόλεως».
Το Καρπενήσι λοιπόν οχυρωμένο σαν αστακός τόσο περιμετρικά όσο και μέσα στην πόλη και με τη διοίκησή του στα χέρια των πιο στυγνών καθεστωτικών θεωρείται απόρθητο φρούριο. Ώσπου…
Τη
βραδιά της 19ης Γενάρη 1949 και ενώ ο Καραπιπέρης και οι όμοιοί του
μπεκροπίνουν και γλεντοκοπάνε σε μια ταβέρνα παρέα με κάποιους από τις
διορισμένες τοπικές αρχές, οι δυνάμεις των ανταρτών του ΔΣΕ ΄κυκλώνουν
αθόρυβα την πόλη! Ήδη
η Ι Μεραρχία με τον καπετάν Γιώτη ακολουθώντας τη διαδρομή από Βράχα
μέχρι Στένωμα, είχε φτάσει στο ύψωμα του Αϊ Θανάση κάπου 4 χλμ από την
πόλη. Από εκεί η Ταξιαρχία του Μπαντέκου θα επιχειρούσε το όλο σχέδιο
διείσδυσης (να σημειώσουμε εδώ ότι ο Μπαντέκος -Ν. Μπαλάλας- είναι ο
θαρραλέος ταξίαρχος του ΔΣΕ που όταν λίγο αργότερα, τον Αύγουστο του
1949, θα καταδικαστεί… 17 φορές σε θάνατο και θα εκτελεστεί μαζί με τη
γυναίκα του Ευτυχία, θα ειρωνευτεί τους στρατοδίκες λέγοντας: «μωρέ εγώ
ως ταξίαρχος του Δημοκρατικού Στρατού μόνο… 17 φορές εις θάνατον και ο
σύντροφος Βύρωνας που ήταν ταγματάρχης 31 φορές; Καλά δεν ντρέπεστε
λιγάκι»!!!). Επίσης
η Σχολή Αξιωματικών είχε ως αποστολή την κατάληψη του κομβικού λόφου
του Αγ. Δημητρίου στην είσοδο του Καρπενησίου. Η ΙΙ Μεραρχία με τον
καπετάν Διαμαντή πιάνει θέσεις στα υψώματα της Μερκάδας και τον Αϊ Λιά
Ροβολαρίου ελέγχοντας τη μοναδική στενωπή οδό από Λαμία ώστε να
αναχαιτιστούν τυχόν κυβερνητικές ενισχύσεις από Φθιώτιδα προς Ράχη
Τυμφρηστού-Καρπενήσι. Αντάρτικα επίσης τμήματα καλύπτουν και τις διόδους
της πόλης προς την κατεύθυνση του Αγρινίου ώστε να μπλοκάρουν και από
εκεί πιθανές εχθρικές δυνάμεις. Ταυτόχρονα προς την Καρδίτσα η 77η
Μονάδα Χώρου του ΔΣΕ θα πραγματοποιούσε περιορισμένη επίθεση
αντιπερισπασμού με όλμους στις δυτικές παρυφές της πόλης.
 |
| (φωτο: Αντάρτες) |
Ο Β. Αποστολόπουλος (βλ. «Το χρονικό μιας εποποιίας-ο ΔΣΕ στη Ρούμελη») περιγράφει:
 |
| (φωτο: Αντάρτες του ΔΣΕ προωθούνται προς το Καρπενήσι) |
Στις
19 Γενάρη το βράδυ γύρω στις 10.30 ξεκινά η επίθεση. Ομάδες ανταρτών
διασχίζουν αιφνιδιαστικά το λεγόμενο «χιονισμένο αδιάβατο» του
Βελουχίου, καταφέρνουν να περάσουν ανάμεσα από Ρόβια και αντέρεισμα
Προφ. Ηλία και προσεγγίζοντας το μη ναρκοθετημένο ρέμα της Αγίας
Παρασκευής οχυρώνονται κοντά στα πρώτα κορφιανά σπίτια της πόλης.
200
μαχητές με τον ταγματάρχη του ΔΣΕ Δ. Πρίκο προωθούνται προς τη θέση
Δεξαμενή, όπου εκεί επιχειρείται το κύριο ρήγμα στην εχθρική διάταξη
ώστε να πραγματοποιηθεί η ευρεία διείσδυση στην πόλη. Αμέσως
επιχειρείται ανακατάληψη του χώρου από τους μαυροσκούφηδες, τους
χωροφύλακες και τον καθεστωτικό στρατό. Ξεσπούν άγριες μάχες. Ο τόπος
καίγεται από τα πυρά. Οι δύο πλευρές μάχονται με πρωτοφανές πείσμα,
πολλές φορές σώμα με σώμα. Οι κυβερνητικοί με τους παρακρατικούς
συνεταίρους τους ρίχνονται με μένος επάνω στους αντάρτες για να
εκμηδενίσουν –κυρίως- το κρίσιμο προγεφύρωμα της Δεξαμενής. Ακολουθεί
πραγματικό μακελειό. Τη νύχτα ο Πρίκος αδυνατώντας να καλύψει όλο τον
τομέα και καθώς έχει σημαντικές απώλειες στο τάγμα του ζητά ενισχύσεις. Ο
ταξίαρχος Μπαντέκος του ΔΣΕ στέλνει προς ενίσχυση το Λόχο Δημοκρατικής
Νεολαίας με τρεις διμοιρίες. Οι δύο διμοιρίες σπεύδουν προς τη Δεξαμενή,
ενώ η άλλη εξουδετερώνει παρακείμενες εστίες Μάυδων. Το ξημέρωμα της
20ης και καθώς προχωρά η μέρα οι κυβερνητικοί εντείνουν τις επιθέσεις
τους στη Δεξαμενή. Η μάχη είναι σκληρή και αμφίρροπη. Λέγεται, μάλιστα
ότι επάνω σε εκείνες τις σφοδρές συγκρούσεις ο πολιτικός επίτροπος
Μάγγος περικυκλωμένος από φασίστες έβγαλε το περίστροφό του και
αυτοκτόνησε για να μην πέσει ζωντανός στα χέρια τους (βλ. Τ. Ψημμένος
«Αντάρτες στ’ Άγραφα»). Σε κάποια στιγμή ο Πρίκος, πιεσμένος αφόρητα και
τραυματισμένος κι ο ίδιος, διατάσει σύμπτυξη των δυνάμεών του που
βρίσκονται γύρω από τη Δεξαμενή. Ο ίδιος καταφτάνει στην κεντρική
διοίκηση των ανταρτών όπου απελπισμένος και επιχειρώντας να αυτοκτονήσει
απευθύνεται στους συντρόφους του ουρλιάζοντας: «Πάνε τα παιδιά μου,
πάει το τάγμα μου»!!! Τότε η κεντρική διοίκηση αποφασίζει να αποσύρει τα
τμήματα από το προγεφύρωμα της Δεξαμενής, αλλά το σήμα αυτό δεν θα
φτάσει ποτέ στον προορισμό του καθώς οι ριπές των πολυβόλων είχαν κόψει
τα τηλεφωνικά σύρματα με αποτέλεσμα να διακοπεί η επικοινωνία.
Όμως,
σ’ εκείνη ακριβώς την κρίσιμη φάση της μάχης λειτουργεί με τον καλύτερο
τρόπο η επαναστατική εμπειρία και η πρωτοβουλία των ίδιων των μαχητών
του ΔΣΕ: Δύο αντάρτικοι λόχοι, με επικεφαλής τους Πάικο και Τζίτζιρα και
με τη συνδρομή και των διμοιριών του Λόχου Νεολαίας, παρακούν συνειδητά
την προηγούμενη διαταγή του Πρίκου (για σύμπτυξη) και αποφασίζουν να
κρατήσουν πάση θυσία το κρίσιμο προγεφύρωμα στη Δεξαμενή μέχρι τη γενική
έφοδο των υπόλοιπων δυνάμεων του ΔΣΕ. Καταμετρώνται 18 (!!!) κύματα
λυσσασμένων επιθέσεων που επιχειρούν στρατός, μαυροσκούφηδες και
χωροφύλακες για να αλώσουν το προγεφύρωμα. Οι αντάρτες τους αφήνουν να
πλησιάζουν και μετά με ξαφνικές αντεπιθέσεις τους συντρίβουν σε μάχες
σώμα με σώμα, παίρνοντας και όπλα ως λάφυρα! Ο Ν. Χασιώτης, αξιωματικός
του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, διηγείται: «…
Ο στρατός επιτίθετο συνεχώς, εμείς τους αποκρούουμε... Μας είχαν
πλησιάσει στα 20 μέτρα. Τους λέω, παιδιά τώρα θα δείξουμε πραγματικά αν
είμαστε ΔΣΕ. Τι θα κάνουμε; Αντί να τους περιμένουμε θα επιτεθούμε εμείς
και θα τους αιφνιδιάσουμε. Έτσι κι έγινε. Επιτεθήκαμε και πραγματικά
αιφνιδιάστηκαν τόσο που πετούσαν ακόμα και τα όπλα τους και όπου
φύγει-φύγει μπήκαν μέσα στα πολυβολεία τους…».
Πλέον,
ο χρόνος μετρά υπέρ του ΔΣΕ. Έτσι, αργά το μεσημέρι και προς το
σούρουπο της 20ης Γενάρη ξεκινά γενική συντονισμένη έφοδος των ανταρτών
από όλες τις πλευρές εναντίον των φυλακίων και των λοιπών κομβικών
σημείων της πόλης. Αρχικά με περιορισμένα κοντινά πυρά πυροβόλων, όλμων
και πάντζερ και κατόπιν με αλλεπάλληλες εφόδους μαχητών του Δημοκρατικού
Στρατού. Χτυπιούνται Ρόβια, Αγ. Σωτήρα κλπ. Οι κυβερνητικοί αμύνονται
με λύσσα και καταιγιστικά πυρά. Ειδικά στα Ρόβια υπάρχουν σημαντικές
απώλειες ανταρτών. Ανάμεσά τους και ο αγαπητός σε όλους Θανάσης
Φοκολώρας ένα παλικάρι 22 χρονών διοικητής αντάρτικων σχηματισμών.
Εν τω μεταξύ, και καθώς μαίνονται οι συγκρούσεις στα διάφορα μέτωπα, αντάρτες της Σχολής Αξιωματικών εξουδετερώνουν μια διλοχία στρατιωτών, μεταμφιέζονται με τα ρούχα των αιχμαλώτων και χρησιμοποιώντας τα συνθήματα εφόδου, ξεγελούν τους φρουρούς του λόφου του Αγ. Δημητρίου και καταλαμβάνουν το στρατηγικής σημασίας οχυρό. Οι στρατιώτες παραδίδονται αμέσως.
Εν τω μεταξύ, και καθώς μαίνονται οι συγκρούσεις στα διάφορα μέτωπα, αντάρτες της Σχολής Αξιωματικών εξουδετερώνουν μια διλοχία στρατιωτών, μεταμφιέζονται με τα ρούχα των αιχμαλώτων και χρησιμοποιώντας τα συνθήματα εφόδου, ξεγελούν τους φρουρούς του λόφου του Αγ. Δημητρίου και καταλαμβάνουν το στρατηγικής σημασίας οχυρό. Οι στρατιώτες παραδίδονται αμέσως.
 |
| (φωτο: Ο στρατηγικής σημασίας λόφος του Αγ. Δημητρίου) |
Το
χάραμα οι στρατιώτες από τα Ρόβια και την Αγ. Σωτήρα υψώνουν λευκές
σημαίες. Οι αντάρτες θα αντιμετωπίσουν με επιείκεια και σεβασμό τους
αιχμαλώτους στρατιώτες. Υπάρχουν και περιστατικά αυτομόλησης φαντάρων
του Κυβερνητικού Στρατού προς το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας.
Έτσι τα ξημερώματα 21ης Γενάρη 1949, το Καρπενήσι, η παλιά θρυλική πρωτεύουσα του ΕΑΜικού κράτους, περνάει ολοκληρωτικά στα χέρια των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.
Εκείνη
όμως τη μέρα λαμβάνει χώρα και κάποιο άλλο πολύ σημαντικό γεγονός.
Ορισμένα εχθρικά αεροπλάνα προσεγγίζουν το Καρπενήσι. Μαχητές του ΔΣΕ με
επικεφαλής μια ανταρτοπούλα (!) βάλλουν και καταρρίπτουν στη θέση Αγ.
Γιώργης ένα από αυτά. Νεκροί είναι: ο επισμηναγός Π. Τσούκας και ο…
Αμερικανός αντισυνταγματάρχης Έντνερ Σέλντεν! Είναι η πρώτη «επίσημη»
απόδειξη για τη βρόμικη ανάμιξη των Αμερικανών στον εμφύλιο με την
πλευρά του μοναρχοφασιστικού στρατού. Γίνεται σάλος, ενώ θα υπάρξει
καταγγελία του γεγονότος και στον ΟΗΕ!
Οι απώλειες της μάχης (με κάθε επιφύλαξη καθώς τα στοιχεία διίστανται) συνοψίζονται ως εξής: 245 νεκροί και 550 τραυματίες από την πλευρά του καθεστωτικού στρατού και των παρακρατικών και περίπου 115 νεκροί/τραυματίες αντάρτες και αντάρτισσες (συν 50 ακόμη με κρυοπαγήματα).
Το παλάτι και το Γενικό Επιτελείο Στρατού πανικοβάλλονται. Το Καρπενήσι ήταν το δεύτερο «ηχηρό χαστούκι» μετά την τρίημερη κατάληψη της Νάουσας. Μάλιστα θα είναι η μόνη πρωτεύουσα νομού που θα παραμείνει κατειλημμένη από τους αντάρτες για ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Αποδίδονται ευθύνες στο στρατιωτικό διοικητή Στερεάς Ελλάδας Κετσέα. Ο Παπάγος τον αντικαθιστά. Αναλαμβάνει ο υποστράτηγος Π. Κατσώτας. Για να αμβλυνθούν οι εντυπώσεις ο Κετσέας, ο Καραπιπέρης, ο Μαντούζας και μερικοί ακόμη περνάνε στρατοδικείο όπου εκεί βέβαια αθωώνονται.
Από την άλλη πλευρά, ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας τιμά το «Γιώτη» και το «Διαμαντή» με το ανώτατο παράσημο Πολεμικής Αξίας!
Ο
ΓΓ του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης στέλνει συγχαρητήριο τηλεγράφημα στους
επικεφαλής, τους μαχητές και τις μαχήτριες του ΔΣΕ αναφέροντας: «Γράψατε
σήμερα μια από τις λαμπρότερες σελίδες του λαϊκοαπελευθερωτικού μας
αγώνα. Κρατήστε γερά το Καρπενήσι!... Οργανώστε καλά την επιθετική σας
άμυνα. Σταθεροποιήστε τη λαϊκοδημοκρατική ζωή μέσα στην πόλη! Αποκαλύψτε
και χτυπήστε κάθε πλιάτσικο. Δεθείτε γερά με το λαό. Πείστε του με τα
έργα σας ότι ο ΔΣΕ είναι λαϊκοαπελευθερωτικός στρατός και ότι φέρνει στο
λαό την απολύτρωση…. Φερθείτε αδελφικά στους αιχμαλώτους. Δείξτε σ’
όλους πως είσαστε φορείς ανώτατου λαϊκού πολιτισμού».
Σε
άλλο εντελώς ύφος είναι η επιστολή του κυβερνητικού υποστράτηγου
Τσακαλώτου όπου καλώντας για ανακατάληψη της πόλης σημειώνει μεταξύ
άλλων και τα εξής: «…Από
μας εξαρτάται και θα γίνη να μην υπάρξη άλλος ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟΣ βραχνάς.
Καθαρίστε όλοι οι Διοικηταί άνευ οίκτου τα μετόπισθεν. Κάθε ύποπτος
βοηθείας πρέπει να εκλείψη… στην τελική συντριβή των Εαμοβουλγάρων και
την Νίκην όλες αι δυνάμεις του Εθνους Επεστρατεύθησαν».
 |
| (φωτο: "Γιώτης" - Χ. Φλωράκης) |
 |
| φωτο: "Διαμαντής" - Γ. Αλεξάνδρου") |
Μέσω αυτής της συγκριτικής παράθεσης διαφαίνεται το ηθικό πρόκριμα του ΔΣΕ έναντι του μοναρχοφασιστικού κράτους.
Μαχητές του ΔΣΕ με τη βοήθεια πολιτών περισυλλέγουν και θάβουν στα γύρω υψώματα τους νεκρούς της μάχης. Στη συνέχεια οι αντάρτες απαλλοτριώνουν από τις κατειλημμένες κρατικές αποθήκες του στρατού μεγάλες ποσότητες πολεμικού υλικού καθώς και πολλές προμήθειες σε τρόφιμα, ιματισμό κλπ (12 βαριά πολυβόλα, 27 όλμους με 4080 βλήματα, 6 πίατ, 700 όπλα, 1.100.000 σφαίρες, 12 ασυρμάτους, 10 στρατιωτικά αυτοκίνητα, 100 μεταγωγικά, 600.000 οκάδες τρόφιμα).
 |
| (φωτο: Στελέχη του ΔΣΕ στο Καρπενήσι) |
 |
Το
Καρπενήσι θα κρατηθεί από το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας για 18 ημέρες.
Στις 8 Φλεβάρη 1949 οι αντάρτες θα αποχωρήσουν μετά από σκληρές μάχες 10
ημερών με πολλαπλάσιες κυβερνητικές δυνάμεις πολλών χιλιάδων (σχεδόν
όλη η δύναμη του Α’ σώματος στρατού, μέρος του Β’ σώματος, παρακρατικοί,
πυροβολικό, αεροπορία). Οι αντάρτες που έχουν ήδη επιτύχει αρκετούς από
τους βασικούς αντικειμενικούς τους στόχους, διατάσσονται τελικά από το
Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ να μην κρατήσουν άλλο την πόλη. Έτσι θα
ξεκινήσουν να φυγαδεύουν πρώτα τα εφόδια και τους τραυματίες. Μετά οι
μαχητές και οι μαχήτριες του ΔΣΕ θα ελιχθούν προς διαφορετικές
κατευθύνσεις δίνοντας νέες συνεχείς μάχες. Ένα μεγάλο τμήμα τους θα
προωθηθεί προς την περιοχή των Αγράφων με πορείες μέσα από τις σφοδρές
χιονοθύελλες.
|
Μαζί
με όλους τους υπόλοιπους αγωνιστές που θυσιάστηκαν, 17 νέα
κορίτσια-μαχήτριες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας θα πέσουν ηρωικά
στις μάχες του Καρπενησίου. Το γεγονός θα προκαλέσει βαθιά συγκίνηση σε
όλη την Ελλάδα και τον κόσμο. Οι νεαρές μαχήτριες θα ταφούν στη γη του
Καρπενησίου με μεγάλες τιμές, κάτω από ομοβροντίες και αντάρτικους
παιάνες...
«Επέσατε θύματα, αδέρφια, εσείς
σε άνιση πάλη κι αγώνα
ζωή, λευτεριά και τιμή του λαού
γυρεύοντας, βρήκατε μνήμα.
Συχνά σε υγρές, σκοτεινές φυλακές
πικρές επεράσατε μέρες
και μ’ ένα του δήμιου νεύμα ευθύς
σας φέραν μπροστά στην κρεμάλα.
Γλεντούν οι τυράννοι και μες το πιοτό
τη λήθη γυρεύουν να βρούνε
μα οι μέρες τους όμως μετρήθηκαν πια
και τέλος φριχτό τους προσμένει.
Θεριεύει ο γίγαντας τώρα λαός
και σπάει δεσμά κι αλυσίδες
Αιώνια η μνήμη σε εσάς αδελφοί
στον τίμιο που πέσατε αγώνα»
Το
Καρπενήσι η “πόλη σύμβολο” του λαϊκού επαναστατικού αγώνα -από τα
χρόνια της Κατοχής μέχρι και το τέλος, σχεδόν, του εμφυλίου πολέμου- θα
γράψει τη δική του σελίδα στη σύγχρονη ιστορία αυτού του τόπου.
*Σημείωση:
Για τη συγγραφή αυτού του άρθρου ο ΑΠΤ άντλησε διάφορα χρήσιμα
στοιχεία, φωτο, όπως και καταγεγραμμένες μαρτυρίες από : Α) τα βιβλία
«Αντάρτες στ’ Άγραφα» του Τάκη Ψημμένου, «Τυμφρηστός και Τυμφρήστιοι»
του Χ. Μηχιώτη, «Το ανθρώπινο κτήνος τον καιρό του εμφυλίου» του Δ
.Σακκά και «Το χρονικό μιας εποποιίας-ο ΔΣΕ στη Ρούμελη» του Β.
Αποστολόπουλου. Β) τις εφημερίδες: «Το Βήμα», «Ριζοσπάστης», «Τα ψηλά
βουνά», «Ελεύθερη Ελλάδα» και το περιοδικό «Στρατιωτική ιστορία» τ.77
(βλ. άρθρο Ν. Σακκά). Γ) τις ιστοσελίδες: «Γη και ελευθερία», «Κόκκινος
φάκελος», «Ευρυτανικές σελίδες». Δ) τέλος, αξιοποιήθηκαν διηγήσεις
αγωνιστών που έζησαν εκείνα τα γεγονότα.
Κείμενο του ΑΠΤ*
Ευχαριστούμε για την αναδημοσίευση του άρθρου μας.
ΑπάντησηΔιαγραφή