Ελάχιστες φορές στην ζωή μου απέφυγα να εμπλακώ σε κάποια συζήτηση. Κι
αυτές αφορούσαν μόνο περιπτώσεις όπου ήξερα πως η άποψη που θα διατύπωνα
θα στενοχωρούσε κάποιον στην παρέα, τον οποίο δεν ήθελα να στενοχωρήσω.
Όμως, πολλές φορές το αντικείμενο της συζήτησης με εκπλήσσει, καθώς
υποδηλώνει ένα επίπεδο άγνοιας που ενδόμυχα πιστεύω πως δεν ταιριάζει σε
μια εποχή όπου κατακλυζόμαστε καθημερινά από έναν τεράστιο όγκο
πληροφοριών. Τέτοιας μορφής ήταν η έκπληξη που ένοιωσα χτες το απόγευμα,
όταν ο συνάδελφος με ρώτησε με απολύτως σοβαρό ύφος: "Θοδωρή, τι γνώμη
έχεις για το bitcoin;".
Προσέξτε ότι η ερώτηση δείχνει πεντακάθαρα πως ο συνάδελφος γνώριζε το bitcoin. Ήξερε ότι πρόκειται για ένα ψηφιακό νόμισμα (κρυπτονόμισμα, όπως αποκαλείται), το οποίο γεννιέται από το πουθενά και δεν αντιπροσωπεύει κάτι χειροπιαστό. Για την γνώμη μου ενδιαφερόταν. Του την είπα. Και λέω να την γράψω κιόλας, ώστε να μπορώ να παραπέμπω εδώ όποιον άλλο με ρωτήσει το ίδιο πράγμα στο μέλλον, επειδή πάντα θα βαριέμαι να απαντώ σε κουτές ερωτήσεις.
Θεωρητικά, η δημιουργία πλούτου επιτυγχάνεται μόνο μέσω της παραγωγής (*). Υπ' αυτή την έννοια, όποτε αυξάνεται η παραγωγή, αυξάνεται αναλογικά και το χρήμα που κυκλοφορεί. Αν η αύξηση του χρήματος ξεπεράσει αυτή την αναλογία, έχουμε πληθωρισμό. Αν η παραγωγή μειωθεί, πρέπει να μειωθεί ανάλογα και η ποσότητα του κυκλοφορούντος χρήματος, δηλαδή να καταστραφεί χρήμα. Εδώ ανοίγει ένα μεγάλο κεφάλαιο περί του τι πρέπει να κάνουν οι κυβερνήσεις σε περιόδους ύφεσης (μείωσης της παραγωγής) αλλά ας μείνουμε προσηλωμένοι στο θέμα μας.
Στην πράξη τώρα, οι διάφορες μονεταριστικές πολιτικές έχουν ως στόχο τον έλεγχο της ποσότητας του χρήματος ώστε να μη διαταράσσεται (ή, τουλάχιστον, να μη διαταράσσεται υπερβολικά) η σχέση της με την ποσότητα του παραγομένου προϊόντος. Κι εδώ μπαίνει αυτομάτως το ερώτημα: πώς γίνεται τέτοιος έλεγχος στα κρυπτογραφημένα νομίσματα, τα οποία δεν αντιπροσωπεύουν τίποτε, δημιουργούνται άναρχα, δεν καλύπτονται από οποιαδήποτε εγγύηση και απλώς δημιουργούν πλούτο; Η απάντηση σ' αυτό το ερώτημα είναι απλή: δεν γίνεται κανένας έλεγχος!
Ένα άλλο στοιχειώδες ερώτημα είναι: γιατί να αγοράσει κάποιος bitcoin; Εδώ η απάντηση είναι απλή μα και γελοία συνάμα: Διότι... έτσι! Πίσω απ' αυτό το "έτσι" μπορεί ο καθένας να βάλει την δική του αιτιολογία. Όπως γίνεται, δηλαδή, σε δεκάδες παρόμοια ερωτήματα: γιατί χαβιάρι από οξύρρυγχους της Κασπίας; γιατί πούρα από καπνά Κούβας; γιατί παστουρμά από την Τουρκία; γιατί καφέ από την Βραζιλία; Ο καθένας έχει την δική του ατεκμηρίωτη απάντηση να δώσει σε όλα αυτά τα ερωτήματα, πέραν πάσης λογικής. Οι εραστές τού bitcoin είναι σίγουροι ότι η αξία του νομίσματός τους θα συνεχίσει την ανοδική της πορεία επειδή διαμορφώνεται αποκλειστικά με τους νόμους της αγοράς και δεν υπόκειται σε πολιτικές παρεμβάσεις. Λες και ανάμεσα στους νόμους της αγοράς δεν υπάρχει η χρεωκοπία...
Εν πάση περιπτώσει, ποιός μπορεί να αποφασίσει ποια είναι η πραγματική αξία τού bitcoin; Δυστυχώς, η μόνη βάση εκκίνησης που έχουμε για μια τέτοια εκτίμηση είναι η αξία του ρεύματος που καταναλώνεται από έναν υπολογιστή προκειμένου να παραχθεί ένα bitcoin. Σίγουρα το παραγόμενο νόμισμα πρέπει να αξίζει τουλάχιστον τόσο. Όμως, αυτό είναι σαν να λέμε ότι μια ουγγιά χρυσάφι πρέπει να αξίζει τουλάχιστον το κόστος που έχει η εξόρυξή της από ένα χρυσωρυχείο ή ότι ένα κιλό αβγοτάραχο πρέπει να αξίζει τουλάχιστον όσο κοστίζει το ψάρεμα των θηλυκών κέφαλων από τους οποίους παράγεται συν τα ωρομίσθια εκείνου που το φτιάχνει. Μα ούτε κι αυτή η χαζά απλοϊκή προσέγγιση έχει νόημα, εφ' όσον άλλη τιμή έχει το ρεύμα στην Ελβετία και άλλη στο Νεπάλ.
Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να κάνουμε μια στάση για να περιγράψουμε με λίγες λέξεις το πώς δημιουργείται μια φούσκα. Φούσκα, λοιπόν, δημιουργείται όταν η τιμή ενός επενδυτικού προϊόντος αποδεσμεύεται από την εύλογη αξία του. Όταν μια μετοχή με πραγματική αξία ένα ευρώ πουλιέται για ένα κατοστάρικο ή όταν ένα ακίνητο φτάνει να πουλιέται 3 και 4 φορές πάνω από την αντικειμενική του αξία, είναι σαφές ότι έχουμε δημιουργία φούσκας.
Το κακό με το bitcoin και όλα τα κρυπτονομίσματα είναι ότι δεν υπάρχει τρόπος να προσδιοριστεί η εύλογη αξία του. Είναι στα 0,67 δολλάρια με τα οποία πρωτοβγήκε στην αγορά, στα 19,5 χιλιάρικα που έφτασε πριν εφτά μήνες ή στα 6.600 δολλάρια όπου πουλιέται τούτη την ώρα; Άγνωστο. Με οδηγό ποια σκέψη, λοιπόν, αποφασίζει κάποιος να αγοράσει bitcoin; Μόνο με μία: αύριο θα βρει κάποιον άλλον να του το πουλήσει ακριβώτερα. Ακριβώς, δηλαδή, αυτό που είχαν στο μυαλό τους όσοι έσπρωξαν τα λεφτά τους στο ελληνικό χρηματιστήριο περί τα τέλη του εικοστού αιώνα.
Για να καταλήξουμε σε κάποιο συμπέρασμα και να κλείσουμε, όλη η ιστορία με τα κρυπτονομίσματα καλύπτεται πλήρως από την "Θεωρία του Περισσότερο Ηλίθιου" (Greater Fool Theory)(**), η οποία λέει ότι μπορείς να κάνεις μια ηλίθια επένδυση, αρκεί να βρεις κάποιον πιο ηλίθιο από σένα για να του την πουλήσεις ακριβώτερα". Αν παραξενεύεστε μ' αυτό που μόλις διαβάσατε, ξαναθυμηθείτε την ιστορία με το ελληνικό χρηματιστήριο και αναλογιστείτε αυτό που συμβαίνει στις δημοπρασίες έργων τέχνης. Αλήθεια, έχετε σκεφτεί γιατί κάποιος πληρώνει 150 εκατ. δολλάρια για έναν πίνακα του Πικάσσο; Επειδή είναι εραστής της τέχνης ή επειδή είναι σίγουρος πως θα βρει κάποιον άλλον ηλίθιο ο οποίος θα δώσει περισσότερα για να τον αποκτήσει;
Ναι, θα συμφωνήσω ότι είναι εξαιρετικά πιθανό να βρεθεί κάποιος πιο ηλίθιος από μας. Όμως, καλό είναι να μη μας διαφεύγει το ενδεχόμενο να αποδειχτούμε εμείς οι μεγαλύτεροι ηλίθιοι και να μείνουμε με τα bitcoin στα χέρια.
---------------------------------------------------------
(*) Προλαβαίνω τις ενστάσεις: Ο τζόγος και η κλοπή δεν δημιουργούν πλούτο. Απλώς μεταφέρουν πλούτο από τον Α στον Β.
(**) Για την "Θεωρία του Περισσότερο Ηλίθιου" και το bitcoin διαβάστε επίσης:
- "Greater fool theory: The bitcoin bubble", The Economist, 1/11/2017
- "Bill Gates: investing in bitcoin is a greater fool theory", TMNews, 8/5/2018
- "Is Bitcoin the Most Obvious Bubble Ever?", The Atlantic, 9/12/2017
Προσέξτε ότι η ερώτηση δείχνει πεντακάθαρα πως ο συνάδελφος γνώριζε το bitcoin. Ήξερε ότι πρόκειται για ένα ψηφιακό νόμισμα (κρυπτονόμισμα, όπως αποκαλείται), το οποίο γεννιέται από το πουθενά και δεν αντιπροσωπεύει κάτι χειροπιαστό. Για την γνώμη μου ενδιαφερόταν. Του την είπα. Και λέω να την γράψω κιόλας, ώστε να μπορώ να παραπέμπω εδώ όποιον άλλο με ρωτήσει το ίδιο πράγμα στο μέλλον, επειδή πάντα θα βαριέμαι να απαντώ σε κουτές ερωτήσεις.
 |
| Διαχρονική εξέλιξη της τιμής του bitcoin |
Θεωρητικά, η δημιουργία πλούτου επιτυγχάνεται μόνο μέσω της παραγωγής (*). Υπ' αυτή την έννοια, όποτε αυξάνεται η παραγωγή, αυξάνεται αναλογικά και το χρήμα που κυκλοφορεί. Αν η αύξηση του χρήματος ξεπεράσει αυτή την αναλογία, έχουμε πληθωρισμό. Αν η παραγωγή μειωθεί, πρέπει να μειωθεί ανάλογα και η ποσότητα του κυκλοφορούντος χρήματος, δηλαδή να καταστραφεί χρήμα. Εδώ ανοίγει ένα μεγάλο κεφάλαιο περί του τι πρέπει να κάνουν οι κυβερνήσεις σε περιόδους ύφεσης (μείωσης της παραγωγής) αλλά ας μείνουμε προσηλωμένοι στο θέμα μας.
Στην πράξη τώρα, οι διάφορες μονεταριστικές πολιτικές έχουν ως στόχο τον έλεγχο της ποσότητας του χρήματος ώστε να μη διαταράσσεται (ή, τουλάχιστον, να μη διαταράσσεται υπερβολικά) η σχέση της με την ποσότητα του παραγομένου προϊόντος. Κι εδώ μπαίνει αυτομάτως το ερώτημα: πώς γίνεται τέτοιος έλεγχος στα κρυπτογραφημένα νομίσματα, τα οποία δεν αντιπροσωπεύουν τίποτε, δημιουργούνται άναρχα, δεν καλύπτονται από οποιαδήποτε εγγύηση και απλώς δημιουργούν πλούτο; Η απάντηση σ' αυτό το ερώτημα είναι απλή: δεν γίνεται κανένας έλεγχος!
Ένα άλλο στοιχειώδες ερώτημα είναι: γιατί να αγοράσει κάποιος bitcoin; Εδώ η απάντηση είναι απλή μα και γελοία συνάμα: Διότι... έτσι! Πίσω απ' αυτό το "έτσι" μπορεί ο καθένας να βάλει την δική του αιτιολογία. Όπως γίνεται, δηλαδή, σε δεκάδες παρόμοια ερωτήματα: γιατί χαβιάρι από οξύρρυγχους της Κασπίας; γιατί πούρα από καπνά Κούβας; γιατί παστουρμά από την Τουρκία; γιατί καφέ από την Βραζιλία; Ο καθένας έχει την δική του ατεκμηρίωτη απάντηση να δώσει σε όλα αυτά τα ερωτήματα, πέραν πάσης λογικής. Οι εραστές τού bitcoin είναι σίγουροι ότι η αξία του νομίσματός τους θα συνεχίσει την ανοδική της πορεία επειδή διαμορφώνεται αποκλειστικά με τους νόμους της αγοράς και δεν υπόκειται σε πολιτικές παρεμβάσεις. Λες και ανάμεσα στους νόμους της αγοράς δεν υπάρχει η χρεωκοπία...
Εν πάση περιπτώσει, ποιός μπορεί να αποφασίσει ποια είναι η πραγματική αξία τού bitcoin; Δυστυχώς, η μόνη βάση εκκίνησης που έχουμε για μια τέτοια εκτίμηση είναι η αξία του ρεύματος που καταναλώνεται από έναν υπολογιστή προκειμένου να παραχθεί ένα bitcoin. Σίγουρα το παραγόμενο νόμισμα πρέπει να αξίζει τουλάχιστον τόσο. Όμως, αυτό είναι σαν να λέμε ότι μια ουγγιά χρυσάφι πρέπει να αξίζει τουλάχιστον το κόστος που έχει η εξόρυξή της από ένα χρυσωρυχείο ή ότι ένα κιλό αβγοτάραχο πρέπει να αξίζει τουλάχιστον όσο κοστίζει το ψάρεμα των θηλυκών κέφαλων από τους οποίους παράγεται συν τα ωρομίσθια εκείνου που το φτιάχνει. Μα ούτε κι αυτή η χαζά απλοϊκή προσέγγιση έχει νόημα, εφ' όσον άλλη τιμή έχει το ρεύμα στην Ελβετία και άλλη στο Νεπάλ.
Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να κάνουμε μια στάση για να περιγράψουμε με λίγες λέξεις το πώς δημιουργείται μια φούσκα. Φούσκα, λοιπόν, δημιουργείται όταν η τιμή ενός επενδυτικού προϊόντος αποδεσμεύεται από την εύλογη αξία του. Όταν μια μετοχή με πραγματική αξία ένα ευρώ πουλιέται για ένα κατοστάρικο ή όταν ένα ακίνητο φτάνει να πουλιέται 3 και 4 φορές πάνω από την αντικειμενική του αξία, είναι σαφές ότι έχουμε δημιουργία φούσκας.
Το κακό με το bitcoin και όλα τα κρυπτονομίσματα είναι ότι δεν υπάρχει τρόπος να προσδιοριστεί η εύλογη αξία του. Είναι στα 0,67 δολλάρια με τα οποία πρωτοβγήκε στην αγορά, στα 19,5 χιλιάρικα που έφτασε πριν εφτά μήνες ή στα 6.600 δολλάρια όπου πουλιέται τούτη την ώρα; Άγνωστο. Με οδηγό ποια σκέψη, λοιπόν, αποφασίζει κάποιος να αγοράσει bitcoin; Μόνο με μία: αύριο θα βρει κάποιον άλλον να του το πουλήσει ακριβώτερα. Ακριβώς, δηλαδή, αυτό που είχαν στο μυαλό τους όσοι έσπρωξαν τα λεφτά τους στο ελληνικό χρηματιστήριο περί τα τέλη του εικοστού αιώνα.
 |
| Bill Gates στο CBNC: "Αν μπορούσα, θα σορτάριζα την τιμή του bitcoin". |
Για να καταλήξουμε σε κάποιο συμπέρασμα και να κλείσουμε, όλη η ιστορία με τα κρυπτονομίσματα καλύπτεται πλήρως από την "Θεωρία του Περισσότερο Ηλίθιου" (Greater Fool Theory)(**), η οποία λέει ότι μπορείς να κάνεις μια ηλίθια επένδυση, αρκεί να βρεις κάποιον πιο ηλίθιο από σένα για να του την πουλήσεις ακριβώτερα". Αν παραξενεύεστε μ' αυτό που μόλις διαβάσατε, ξαναθυμηθείτε την ιστορία με το ελληνικό χρηματιστήριο και αναλογιστείτε αυτό που συμβαίνει στις δημοπρασίες έργων τέχνης. Αλήθεια, έχετε σκεφτεί γιατί κάποιος πληρώνει 150 εκατ. δολλάρια για έναν πίνακα του Πικάσσο; Επειδή είναι εραστής της τέχνης ή επειδή είναι σίγουρος πως θα βρει κάποιον άλλον ηλίθιο ο οποίος θα δώσει περισσότερα για να τον αποκτήσει;
Ναι, θα συμφωνήσω ότι είναι εξαιρετικά πιθανό να βρεθεί κάποιος πιο ηλίθιος από μας. Όμως, καλό είναι να μη μας διαφεύγει το ενδεχόμενο να αποδειχτούμε εμείς οι μεγαλύτεροι ηλίθιοι και να μείνουμε με τα bitcoin στα χέρια.
---------------------------------------------------------
(*) Προλαβαίνω τις ενστάσεις: Ο τζόγος και η κλοπή δεν δημιουργούν πλούτο. Απλώς μεταφέρουν πλούτο από τον Α στον Β.
(**) Για την "Θεωρία του Περισσότερο Ηλίθιου" και το bitcoin διαβάστε επίσης:
- "Greater fool theory: The bitcoin bubble", The Economist, 1/11/2017
- "Bill Gates: investing in bitcoin is a greater fool theory", TMNews, 8/5/2018
- "Is Bitcoin the Most Obvious Bubble Ever?", The Atlantic, 9/12/2017
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου