Με αρχηγό Σαμαρινιώτη – Η πολυκύμαντη πορεία του Ανδρέα Τζήμα

Κατιούσα

Θα μπορούσε να ακολουθήσει τη στρωμένη καριέρα του δικηγόρου ή αστού βουλευτή, όπως ο πατέρας του, αντί γι’ αυτό όμως, ο Ανδρέας Τζήμας επέλεξε τη γεμάτη διώξεις και στερήσεις ζωή του “εξ επαγγέλματος” επαναστάτη, όπως αυτοχαρακτηριζόταν σε αυτοβιογραφικό του σημείωμα το 1944 σε έκθεσή του προς το Στάλιν για χορήγηση σοβιετικής βοήθειας στον ΕΛΑΣ και την ΠΕΕΑ. Ο λαός μας αναγνώρισε την ανεκτίμητη προσφορά του, κάνοντάς τον τραγούδι, με το θρυλικό του ψευδώνυμο (Βασίλης Σαμαρινιώτης) στο πλάι του Άρη και του Σαράφη.

Γεννήθηκε στην Καστοριά την 1η Σεπτέμβρη 1909 από αστική οικογένεια βλαχικής καταγωγής. Ο πατέρας του ήταν δικηγόρος και για ένα διάστημα βουλευτής του Κόμματος Ελευθεροφρόνων του Ιωάννη Μεταξά. Είχε τρία μικρότερα αδέρφια, εκ των οποίων ο νεαρότερος, Σωτήρης Τζήμας, σκοτώθηκε ως μαχητής του ΔΣΕ στον εμφύλιο. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα, με στόχο να αναλάβει το συμβολαιογραφείο του πατέρα του, αλλά λόγω της πολιτικής του δράσης θα αποβληθεί από το Πανεπιστήμιο το 1929. Όντας μέλος της ΟΚΝΕ από το 1924, πρωτοστάτησε στις κινητοποιήσεις κατά του υπό ψήφιση Ιδιώνυμου. Καταδικάστηκε σε 15ήμερη φυλάκιση και αποβλήθηκε και από τα δύο τότε πανεπιστήμια της χώρας, το δεύτερο στη Θεσσαλονίκη. Με το Ιδιώνυμο συνελήφθη εκ νέου το 1931. Αφορμή η διοργάνωση μιας αντιπολεμικής εκδήλωσης στην Καστοριά μαζί με πέντε συντρόφους του. Νωρίτερα είχε υπηρετήσει ως φαντάρος για δέκα μήνες στην Κοζάνη, αντί τεσσάρων (καθότι προστάτης οικογένειας) λόγω της πολιτικής του δράσης και μέσα στο στρατό φυλακίστηκε στο Επταπύργιο Θεσσαλονίκης (Γεντί-Κουλέ) κι εξορίστηκε στη Γαύδο.
Με σημαντικό κύρος μέσα στο κόμμα έγινε βουλευτής του Παλλαϊκού Μετώπου το 1936. Επί Μεταξά έζησε στην παρανομία ως Α’ Γραμματέας της ΚΟ Θράκης στην Ξάνθη και μετά στην Αλεξανδρούπολη. Κλήθηκε εκ νέου στην Αθήνα ως Β’ Γραμματέας της ΚΟΑ όπου ωστόσο συνελήφθη γρήγορα τον Απρίλη του 1939. Παρά τη δίμηνη (…) του στη διαβόητη Ειδική Ασφάλεια, δεν υπέγραψε δήλωση μετανοίας και μεταφέρθηκε στις φυλακές Ακροναυπλίας, όπου κατά δήλωσή του, έμαθε καλά ρωσικά.
Αποφυλακίστηκε στην αρχή της Κατοχής της 1η Ιουλίου 1941, μετά από παρέμβαση της βουλγαρικής πρεσβείας υπέρ σλαβομακεδόνων κομμουνιστών. Μαζί με εκείνους απελευθερώθηκαν κι ορισμένοι που απλώς κατάγονταν από τη Φλώρινα και την Καστοριά, ενώ ο Τζήμας μιλούσε και τη σλαβομακεδονική.
Συνδέεται αμέσως με το Κόμμα και μπαίνει στην ΚΕ και ένα χρόνο μετά στο Πολιτικό γραφείο που κράτησε ως το 7ο Συνέδριο του Κόμματος το 1945. Τον Αύγουστο του ’41 ορίζεται γραμματέας της ΚΟΑ, την οποία αφήνει λίγους μήνες αργότερα, ασχολούμενος με την ανάπτυξη του αντάρτικου στη Στερεά Ελλάδα και οργανώνοντας την πρώτη έξοδο του Βελουχιώτη στην ενδοχώρα. Στις 10 Μάρτη του 1943 φεύγει από την Αθήνα με τον Άρη και την επομένη για πρώτη φορά εμφανίζεται η υπογραφή του με το ψευδώνυμο Σαμαρινιώτης. Μετά από μια σύντομη επιστροφή στην πρωτεύουσα αναλαμβάνει καθοδηγητής του ΕΑΜ στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ.
Πρωταγωνίστησε στο προσύμφωνο της Σλήμιτσας για τη δημιουργία Κοινού Βαλκανικού Στρατηγείου των αντάρτικων κινημάτων της χερσονήσου του Αίμου τον Ιούνη του 1943, που τελικά ναυάγησε λόγω των λανθανόντων ανταγωνισμών μεταξύ των βαλκανικών ΚΚ. Μαζί με το Σαράφη και το Βελουχιώτη υπέγραψαν το λεγόμενο “Σύμφωνο των Εθνικών Ανταρτικών Ομάδης της Ελλάδας” με τις οποίες ο ΕΛΑΣ υπαγόταν στο Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής, κίνηση που προιωνιζόταν τους συμβιβασμούς του Λιβάνου και της Καζέρτας που ακολούθησαν.
Το 1944 ταξιδεύει στο στρατηγείο του Τίτο στη νήσο Βις, όπου συνομιλεί και με τη σοβιετική αντιπροσωπεία, υποβάλλοντας το αίτημα βοήθειας που προαναφέρθηκε. Οι θέσεις του για το Μακεδονικό έχουν ερμηνευθεί ως λόγος ψύχρανησης της σχέσης του με το κόμμα που διαφαίνεται μεταπολεμικά. Αφενός όμως για το συγκεκριμένο ζήτημα υπάρχουν πολλά σκοτεινά σημεία, αφετέρου δεν μπορεί να γίνει λόγος για πλήρη παραγκωνισμό του, καθώς με εξαίρεση την αναγκαστική του απουσία ως εξόριστος στην Ικαρία, απ’όπου δραπέτευσε το 1947, συμμετείχε ενεργά και στο στήσιμο του δεύτερου αντάρτικου.
Στην εξίσωση υπεισέρχεται και ο παράγοντας της κλονισμένης ψυχικής του υγείας, ζήτημα για το οποίο ο ίδιος γράφει τα εξής σε αναφορά του στο ΠΓ του ΚΚΕ το 1949: “Όπως ανέφερα, στην αρχή, στις αρχές του 1948 βρισκόμουν ολότελα κάτω από την επιρροή της θεραπείας και δε φταίω εγώ αν σ’αυτή την κατάσταση με στέλνουν στο γενικό στρατηγείο. Ακολούθησαν 3 μήνες στο νοσοκομείο. Και μετά πάλι στο Μπούλκες. Βέβαια στο Μπούλκες είμαι καλύτερα, δουλεύω. Μα η ευαισθησία μου μεγάλη. Ο Τζήμας υπό αδιευκρίνηστες συνθήκες βρέθηκε από τη Γιουγκοσλαβία, με την οποία εξάλλου είχε ήδη έρθει σε ρήξη το ΚΚΕ, στην Ουγγαρία, όπου νοσηλεύτηκε εκ νέου σε ψυχιατρείο, με τον ίδιο να διατείνεται πως κρατήθηκε παραπάνω απ’ό,τι προέβλεπε η αποθεραπεία του.
Το 1954 έφτασαν στη Βουδαπέστη η σύζυγός του Λουΐζα και τα τρία παιδιά τους και εγκαταστάθηκαν αρχικά στο χωριό Μπελογιάννης και μετέπειτα στην Πράγα, όπου ο Τζήμας απεβίωσε την 1η Δεκέμβρη 1972. Φαίνεται πως μέσα στα χρόνια είχε υπάρξει κάποια επαναπροσέγγιση με το κόμμα, ενώ από την αλληλογραφία του προκύπτει ότι ως το τέλος της ζωής του είχε ως βασική προτεραιότητα την προβολή του έργου της Εθνικής Αντίστασης.
Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του αφιερώματος της Κατιούσα στα 100 χρόνια του ΚΚΕ και τα 50 χρόνια της ΚΝΕ