(1)
Τον Ιούλιο του 2015, καθώς η χώρα βάδιζε προς το γνωστό
δημοψήφισμα-παρωδία, ο αρχηγός τής αξιωματικής αντιπολίτευσης Κυριάκος
Μητσοτάκης βγήκε σε τηλεοπτική εκπομπή τού Μέγκα και ξιφούλκησε κατά του
"Όχι". Κανείς δεν θυμάται τι είπε εκείνο το βράδυ ο κ. Μητσοτάκης.
Όμως, πολλοί θυμούνται την φράση του "η Ελλάδα κινδυνεύει να γίνει Ζιμπάμπουε",
μια αποστροφή που φρόντισε να υπογραμμίσει δείχνοντας στην κάμερα ένα
πληθωρικό χαρτονόμισμα αυτής της αφρικανικής χώρας. Από τότε, η
Ζιμπάμπουε έχει γίνει παράδειγμα-φόβητρο κατά της άποψης ότι θα ήταν
καλύτερα για την χώρα μας αν έβγαινε από την ευρωζώνη και επέστρεφε σε
δικό της νόμισμα. Όμως, πόσοι από μας γνωρίζουν τι ακριβώς συμβαίνει
στην Ζιμπάμπουε; Κι όσοι φοβούνται, γνωρίζουν τι ακριβώς φοβούνται; Και,
τελικά, κινδυνέψαμε όντως να γίνουμε Ζιμπάμπουε;
Η Ζιμπάμπουε είναι η παλιά Ροδεσία, πρώην βρετανική αποικία, η οποία κηρύχθηκε μονομερώς ανεξάρτητη το 1965. Η Βρετανία και όλες οι χώρες της βρετανικής κοινοπολιτείας δεν αναγνώρισαν την ανεξαρτησία της Ροδεσίας και η χώρα ταλανίστηκε από εμπάργκο, εμφύλιες συγκρούσεις και ανταρτοπολέμους επί 15 ολόκληρα χρόνια. Τελικά, το 1979 οι μαύροι ροδεσιανοί ηγέτες κατέληξαν σε συμφωνία με την λευκή κυβέρνηση, οι εντάσεις αμβλύνθηκαν και την επόμενη χρονιά η χώρα αναγνωρίστηκε διεθνώς ως ανεξάρτητη με το όνομα Ζιμπάμπουε.
Αφού έληξαν οι συγκρούσεις, η Ζιμπάμπουε γνώρισε πρωτόγνωρη ευημερία, χάρη στην προίκα που της έδωσε η φύση σε χρυσό, λευκόχρυσο, νικέλιο, διαμάντια, σίδηρο, άνθρακα κλπ ορυκτά αλλά και σε πλούσια γεωργική παραγωγή, αρκετή για να υπερκαλύπτει τις ανάγκες των κατοίκων της. Αξίζει να σημειώσουμε ότι για τις ανάγκες της γεωργίας είχαν κατασκευαστεί 10.747 φράγματα, όταν οι υπόλοιπες χώρες τής νότιας Αφρικής διαθέτουν κάπου 1.700 όλες μαζί. Από δίπλα, η βιομηχανική παραγωγή αναπτυσσόταν διαρκώς, σε τομείς όπως η εριουργία, ο χάλυβας, το τσιμέντο, τα χημικά προϊόντα κλπ. ενώ η καπνοβιομηχανία είχε αναδειχθεί σε κορυφαία πηγή συναλλάγματος. Εξαίρετες επιδόσεις σημείωνε και ο τουρισμός. Κι όλα αυτά υποβοηθούνταν από ένα πανίσχυρο τραπεζικό σύστημα, το οποίο χρηματοδοτούσε αφειδώλευτα κάθε παλιά ή νέα επιχειρηματική δραστηριότητα. Έτσι, με τις ξένες επενδύσεις να ρέουν, μέχρι σχεδόν το τέλος της χιλιετίας το ΑΕΠ τής χώρας αυξανόταν σταθερά, με ρυθμό που συχνά υπερέβαινε το 4%.
Κι ενώ όλα πήγαιναν μια χαρά (τουλάχιστον στα χαρτιά, γιατί στην πραγματικότητα η μεγάλη πλειοψηφία των 13 εκατ. κατοίκων βούλιαζε στην φτώχεια), κάπου στα μέσα του 1997 η κατάσταση άλλαξε ξαφνικά και η χώρα μπήκε σε ύφεση. Τί έφταιξε γι' αυτή την αντιστροφή; Μια μερίδα αναλυτών διατύπωσε την άποψη ότι η οικονομική κατάρρευση της Ζιμπάμπουε οφείλεται στην αλλαγή τής νομισματικής πολιτικής και στην εκτύπωση μεγάλων ποσοτήτων νέου χρήματος (μια άποψη που -προφανώς- υιοθετεί και ο κ. Μητσοτάκης, όπως τουλάχιστον άφησε ο ίδιος να εννοηθεί επιδεικνύοντας το χαρτονόμισμα). Είναι, όμως έτσι; Το τύπωμα του χρήματος έφερε την κατάρρευση ή, μήπως, προηγήθηκε η κατάρρευση και ακολούθησε η εκτύπωση; Ας δούμε την αλήθεια, η οποία είναι μάλλον άβολη για τον κ. Μητσοτάκη.
Καθώς ο εικοστός αιώνας πλησίαζε στο τέλος του, το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό τής αγροτικής γης τής Ζιμπάμπουε ανήκε σε 1.480 οικογένειες λευκών. Για να γίνουν αντιληπτά τα μεγέθη, πρέπει να πούμε ότι στα αγροκτήματα των λευκών δούλευαν περισσότεροι από 350.000 μαύροι εργάτες, την ώρα που οι μαύροι γαιοκτήμονες όλης της χώρας υπολογίζονταν σε 8.500 μόνο, όλοι τους κάτοχοι μικρών και πολύ μικρών κτημάτων. Αυτή η καταφανής ανισότητα ήταν κατάλοιπο της αποικιοκρατίας και τροφοδοτούσε τις συνεχώς διογκούμενες διαμαρτυρίες των μαύρων, οι οποίοι ζητούσαν αναδιανομή των εδαφών.
Η κατάσταση άρχισε να ξεφεύγει το 1997, καθώς έκαναν έκδηλη την δυσαρέσκειά τους οι βετεράνοι τού "πολέμου της ανεξαρτησίας", δηλαδή οι αντάρτες που σχεδόν στο σύνολό τους ανήκαν στο πλειοψηφούν κόμμα ZANU, του -προέδρου πλέον- Ρόμπερτ Μουγκάμπε. Όμως, ενώ ο Μουγκάμπε από την μια έταζε στους βετεράνους αυξήσεις των συντάξεών τους προκειμένου να τους κατευνάσει, από την άλλη ξόδευε άφθονο χρήμα για να αναπτύξει στρατιωτικά τμήματα στο διπλανό Κονγκό, ώστε να στηρίξει το καθεστώς του Λοράν Καμπιλά, το οποίο είχε παραχωρήσει άδειες εξόρυξης σε εταιρείες λευκών κεφαλαιούχων τής Ζιμπάμπουε. Ουσιαστικά, δηλαδή, ο Μουγκάμπε πλήρωνε για να στηρίξει τις επενδύσεις τής εγχώριας κεφαλαιουχικής ελίτ στο Κονγκό. Φυσικά, οι βετεράνοι δεν ηρέμησαν. Και καθώς οι φωνές τους ενώνονταν μ' εκείνες των μαύρων αγροτών, η δυσαρέσκεια άρχισε να παίρνει μεγάλες διαστάσεις. Έτσι, ο Μουγκάμπε πήρε την μεγάλη απόφαση και η κυβέρνησή του άρχισε την διαδικασία αναδιανομής γης με κατασχέσεις αγροτικών εδαφών από τους λευκούς.
Οι εξελίξεις ήσαν καταιγιστικές. Με τους μαύρους να σηκώνουν κεφάλι, οι λευκοί μάζεψαν ό,τι μπορούσαν να μαζέψουν από τον πλούτο τους και τράπηκαν σε φυγή. Εννοείται ότι σε ελάχιστο χρόνο οι ξένες επενδύσεις έπεσαν στο μηδέν, με το ασφάλιστρο κινδύνου να πενταπλασιάζεται από 4% σε 20%. Μα, πάνω απ' όλα, κατέρρευσε η αγροτική παραγωγή, με τα αγροκτήματα των λευκών να μένουν ακαλλιέργητα και με τους μικρούς καλλιεργητές να βρίσκουν τις πόρτες των τραπεζών κλειστές και να οδηγούνται σε ασφυξία. Μέσα σε λιγώτερο από δυο χρόνια, η μέχρι πριν λίγο καιρό ακμάζουσα Ζιμπάμπουε βρέθηκε να αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα έλλειψης βασικών ειδών διατροφής.
Παρένθεση. Από όλο αυτό το κακό, δεν προέκυψε ούτε ένα καλό. Ούτε καν εκείνο της αναδιανομής της γης. Υποτίθεται ότι η αναδιανομή γίνεται επ' ωφελεία των φτωχών και των άκληρων αγροτών, πλην όμως με την αναδιανομή του Μουγκάμπε δεν συνέβη τίποτε τέτοιο. Απλώς, τα καλύτερα και τα ευφορώτερα εδάφη άλλαξαν χρώμα χεριών ιδιοκτητών, περνώντας από τους εκπροσώπους τής λευκής ελίτ σε εκείνους της μαύρης. Οι φτωχοί και άκληροι μαύροι παρέμειναν και φτωχοί και άκληροι. Κλείνει η παρένθεση.
Ο πρόεδρος Μουγκάμπε και τα μέλη τής κυβέρνησής του κατονόμασαν ως υπαίτιους της καταστροφής την έλλειψη συμπαράστασης των δυτικών και την... ξηρασία. Ο μόνος πρόθυμος συμπαραστάτης τού Μουγκάμπε σε τούτες τις δύσκολες ώρες ήταν -ποιός άλλος;- το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το ΔΝΤ δέχτηκε να χορηγήσει δάνειο 176 εκατ. δολλαρίων εφ' όσον η κυβέρνηση υιοθετούσε ένα αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας και ακύρωνε το πρόγραμμα κατασχέσεων και αναδιανομής της γης.
Ο Μουγκάμπε δέχτηκε τους όρους και το 1998 πήρε τα δανεικά. Αυτό ήταν εύκολο. Τα δύσκολα ήρθαν τρία χρόνια αργότερα, το 2001, όταν η χώρα δήλωσε αδυναμία να καταβάλει στο ΔΝΤ την πρώτη δόση για την αποπληρωμή των δανεικών. Το τι ακολούθησε θα το δούμε αύριο.
Η Ζιμπάμπουε είναι η παλιά Ροδεσία, πρώην βρετανική αποικία, η οποία κηρύχθηκε μονομερώς ανεξάρτητη το 1965. Η Βρετανία και όλες οι χώρες της βρετανικής κοινοπολιτείας δεν αναγνώρισαν την ανεξαρτησία της Ροδεσίας και η χώρα ταλανίστηκε από εμπάργκο, εμφύλιες συγκρούσεις και ανταρτοπολέμους επί 15 ολόκληρα χρόνια. Τελικά, το 1979 οι μαύροι ροδεσιανοί ηγέτες κατέληξαν σε συμφωνία με την λευκή κυβέρνηση, οι εντάσεις αμβλύνθηκαν και την επόμενη χρονιά η χώρα αναγνωρίστηκε διεθνώς ως ανεξάρτητη με το όνομα Ζιμπάμπουε.
 |
| Χαράρε, 18/04/1980: Ο Ρόμπερτ Μουγκάμπε ορκίζεται ως πρώτος πρωθυπουργός της Ζιμπάμπουε |
Αφού έληξαν οι συγκρούσεις, η Ζιμπάμπουε γνώρισε πρωτόγνωρη ευημερία, χάρη στην προίκα που της έδωσε η φύση σε χρυσό, λευκόχρυσο, νικέλιο, διαμάντια, σίδηρο, άνθρακα κλπ ορυκτά αλλά και σε πλούσια γεωργική παραγωγή, αρκετή για να υπερκαλύπτει τις ανάγκες των κατοίκων της. Αξίζει να σημειώσουμε ότι για τις ανάγκες της γεωργίας είχαν κατασκευαστεί 10.747 φράγματα, όταν οι υπόλοιπες χώρες τής νότιας Αφρικής διαθέτουν κάπου 1.700 όλες μαζί. Από δίπλα, η βιομηχανική παραγωγή αναπτυσσόταν διαρκώς, σε τομείς όπως η εριουργία, ο χάλυβας, το τσιμέντο, τα χημικά προϊόντα κλπ. ενώ η καπνοβιομηχανία είχε αναδειχθεί σε κορυφαία πηγή συναλλάγματος. Εξαίρετες επιδόσεις σημείωνε και ο τουρισμός. Κι όλα αυτά υποβοηθούνταν από ένα πανίσχυρο τραπεζικό σύστημα, το οποίο χρηματοδοτούσε αφειδώλευτα κάθε παλιά ή νέα επιχειρηματική δραστηριότητα. Έτσι, με τις ξένες επενδύσεις να ρέουν, μέχρι σχεδόν το τέλος της χιλιετίας το ΑΕΠ τής χώρας αυξανόταν σταθερά, με ρυθμό που συχνά υπερέβαινε το 4%.
Κι ενώ όλα πήγαιναν μια χαρά (τουλάχιστον στα χαρτιά, γιατί στην πραγματικότητα η μεγάλη πλειοψηφία των 13 εκατ. κατοίκων βούλιαζε στην φτώχεια), κάπου στα μέσα του 1997 η κατάσταση άλλαξε ξαφνικά και η χώρα μπήκε σε ύφεση. Τί έφταιξε γι' αυτή την αντιστροφή; Μια μερίδα αναλυτών διατύπωσε την άποψη ότι η οικονομική κατάρρευση της Ζιμπάμπουε οφείλεται στην αλλαγή τής νομισματικής πολιτικής και στην εκτύπωση μεγάλων ποσοτήτων νέου χρήματος (μια άποψη που -προφανώς- υιοθετεί και ο κ. Μητσοτάκης, όπως τουλάχιστον άφησε ο ίδιος να εννοηθεί επιδεικνύοντας το χαρτονόμισμα). Είναι, όμως έτσι; Το τύπωμα του χρήματος έφερε την κατάρρευση ή, μήπως, προηγήθηκε η κατάρρευση και ακολούθησε η εκτύπωση; Ας δούμε την αλήθεια, η οποία είναι μάλλον άβολη για τον κ. Μητσοτάκη.
Καθώς ο εικοστός αιώνας πλησίαζε στο τέλος του, το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό τής αγροτικής γης τής Ζιμπάμπουε ανήκε σε 1.480 οικογένειες λευκών. Για να γίνουν αντιληπτά τα μεγέθη, πρέπει να πούμε ότι στα αγροκτήματα των λευκών δούλευαν περισσότεροι από 350.000 μαύροι εργάτες, την ώρα που οι μαύροι γαιοκτήμονες όλης της χώρας υπολογίζονταν σε 8.500 μόνο, όλοι τους κάτοχοι μικρών και πολύ μικρών κτημάτων. Αυτή η καταφανής ανισότητα ήταν κατάλοιπο της αποικιοκρατίας και τροφοδοτούσε τις συνεχώς διογκούμενες διαμαρτυρίες των μαύρων, οι οποίοι ζητούσαν αναδιανομή των εδαφών.
Η κατάσταση άρχισε να ξεφεύγει το 1997, καθώς έκαναν έκδηλη την δυσαρέσκειά τους οι βετεράνοι τού "πολέμου της ανεξαρτησίας", δηλαδή οι αντάρτες που σχεδόν στο σύνολό τους ανήκαν στο πλειοψηφούν κόμμα ZANU, του -προέδρου πλέον- Ρόμπερτ Μουγκάμπε. Όμως, ενώ ο Μουγκάμπε από την μια έταζε στους βετεράνους αυξήσεις των συντάξεών τους προκειμένου να τους κατευνάσει, από την άλλη ξόδευε άφθονο χρήμα για να αναπτύξει στρατιωτικά τμήματα στο διπλανό Κονγκό, ώστε να στηρίξει το καθεστώς του Λοράν Καμπιλά, το οποίο είχε παραχωρήσει άδειες εξόρυξης σε εταιρείες λευκών κεφαλαιούχων τής Ζιμπάμπουε. Ουσιαστικά, δηλαδή, ο Μουγκάμπε πλήρωνε για να στηρίξει τις επενδύσεις τής εγχώριας κεφαλαιουχικής ελίτ στο Κονγκό. Φυσικά, οι βετεράνοι δεν ηρέμησαν. Και καθώς οι φωνές τους ενώνονταν μ' εκείνες των μαύρων αγροτών, η δυσαρέσκεια άρχισε να παίρνει μεγάλες διαστάσεις. Έτσι, ο Μουγκάμπε πήρε την μεγάλη απόφαση και η κυβέρνησή του άρχισε την διαδικασία αναδιανομής γης με κατασχέσεις αγροτικών εδαφών από τους λευκούς.
Οι εξελίξεις ήσαν καταιγιστικές. Με τους μαύρους να σηκώνουν κεφάλι, οι λευκοί μάζεψαν ό,τι μπορούσαν να μαζέψουν από τον πλούτο τους και τράπηκαν σε φυγή. Εννοείται ότι σε ελάχιστο χρόνο οι ξένες επενδύσεις έπεσαν στο μηδέν, με το ασφάλιστρο κινδύνου να πενταπλασιάζεται από 4% σε 20%. Μα, πάνω απ' όλα, κατέρρευσε η αγροτική παραγωγή, με τα αγροκτήματα των λευκών να μένουν ακαλλιέργητα και με τους μικρούς καλλιεργητές να βρίσκουν τις πόρτες των τραπεζών κλειστές και να οδηγούνται σε ασφυξία. Μέσα σε λιγώτερο από δυο χρόνια, η μέχρι πριν λίγο καιρό ακμάζουσα Ζιμπάμπουε βρέθηκε να αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα έλλειψης βασικών ειδών διατροφής.
Παρένθεση. Από όλο αυτό το κακό, δεν προέκυψε ούτε ένα καλό. Ούτε καν εκείνο της αναδιανομής της γης. Υποτίθεται ότι η αναδιανομή γίνεται επ' ωφελεία των φτωχών και των άκληρων αγροτών, πλην όμως με την αναδιανομή του Μουγκάμπε δεν συνέβη τίποτε τέτοιο. Απλώς, τα καλύτερα και τα ευφορώτερα εδάφη άλλαξαν χρώμα χεριών ιδιοκτητών, περνώντας από τους εκπροσώπους τής λευκής ελίτ σε εκείνους της μαύρης. Οι φτωχοί και άκληροι μαύροι παρέμειναν και φτωχοί και άκληροι. Κλείνει η παρένθεση.
 |
| Οι "επαναστάτες" Λωράν Καμπιλά και Ρόμπερτ Μουγκάμπε (Κινσάσα, 1998) |
Ο πρόεδρος Μουγκάμπε και τα μέλη τής κυβέρνησής του κατονόμασαν ως υπαίτιους της καταστροφής την έλλειψη συμπαράστασης των δυτικών και την... ξηρασία. Ο μόνος πρόθυμος συμπαραστάτης τού Μουγκάμπε σε τούτες τις δύσκολες ώρες ήταν -ποιός άλλος;- το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το ΔΝΤ δέχτηκε να χορηγήσει δάνειο 176 εκατ. δολλαρίων εφ' όσον η κυβέρνηση υιοθετούσε ένα αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας και ακύρωνε το πρόγραμμα κατασχέσεων και αναδιανομής της γης.
Ο Μουγκάμπε δέχτηκε τους όρους και το 1998 πήρε τα δανεικά. Αυτό ήταν εύκολο. Τα δύσκολα ήρθαν τρία χρόνια αργότερα, το 2001, όταν η χώρα δήλωσε αδυναμία να καταβάλει στο ΔΝΤ την πρώτη δόση για την αποπληρωμή των δανεικών. Το τι ακολούθησε θα το δούμε αύριο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου