Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας //
Ο Θόδωρος Κολοκοτρώνης ήταν από τους πρωτεργάτες της επανάστασης το ’21. Ενδιαφέροντα στοιχεία υπάρχουν σχετικά με την κατάσταση που υπήρχε προεπαναστατικά, τον ρόλο της Φιλικής Εταιρείας αλλά και τα πρώτα τη βήματα υπάρχουν στο βιβλίο «Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής φυλής από τα 1770-1836. Υπαγόρευσις Θεόδωρος Κωνσταντίνου Κολοκοτρώνη» (ουσιαστικά δηλαδή τα απομνημονεύματά του, υπογορευμένα στον Γεώργιο Τερτσέτη , βιβλιοθηκάριο της Βουλής και νομικό)
Παρουσιάζουμε το σχετικό απόσπασμα (από τη πρόσφατη έκδοση του από την εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ σε επιμέλεια Ιάκωβου Δ. Μιχαηλίδη)
«..Η Γαλλική επανάστασις και ο Ναπολέον έκαμε, κατά την γνώμην μου να ανοίξη τα μάτια του Κόσμου. Προτήτερα τα έθνη δεν εγνώρήζοντο, τους βασιλείς τους ενόμιζαν ως θεούς της γης, και ότι και αν έκαμναν, το έλεγαν; Καλά καμωμένο. Δια αυτό και είναι δυσκολώτερο να διοικήσης τώρα λαόν. Εις τον καιρό μου, το εμπόριο ήταν πολλά μικρό, τα χρήματα ήσαν σπάνια, το τάλληρο το επρόφτασα 3 γρόσια και όποιος είχε 1.00 γρόσια ήταν πράγμα μεγάλο και έκαμνε κανείς δουλειαίς, όσες τώρα δεν έκαμνε με χίλια βενέτικα. Η κοινωνία των ανθρώπων ήταν μικρή, δεν είναι παρά η επανάστασις μας όπου εσχέτισε όλους τους Ελληνας.
Ευρίσκοντο άνθρωποι όπου δεν εγνώριζαν άλλ χωριό μακρυά μίαν ώραν από το εδικό τους. Τη Ζάκυνθον την ενόμιζαν ως νομίζομεν τώρα το μακρύτερο μέρος του Κόσμου. Η Αμερική μας φαίνεται ως πως τους εφαίνεται αυτών η Ζάκυνθος έλεγαν εις την Φραγκιά.
Τέλος πάντων το μυστήριον της εταρείας (σ.σ εννοεί Φιλική Εταρεία) άρχισε να διαδίδεται εις κάθε λογής ανθρώπους και καλούς και κακούς, και εβιασθήκαμε να κινήσωμε μίαν ώραν αρχήτερα την επανάστασιν. Ο Ντόγιος το εμαρτύρησε εις τον Αλή Πασά. Ετζι λοιπόν εις τας 3 Ιανουαρίου ανεχώρησα από την Ζάκυνθον και εις τας 6 Ιανουαρίου έφθασα εις την Σκαρδαμούλα εις το πατρικόν του φίλου Καπετάν Παναγιώτη Μούρτζινου (σ.σ γόνος προυχουντικής οικογένειας της Μάνης).
Το κινημά μας έγεινε εις τας 22 Μαρτίου εις την Καλαμάταν. Από τας 6 Ιανουαρίου έως τας 22 Μαρτίου επροσπάθησα, ενέργησα εις την Μάνην να ενώσωμεν διάφορα σπήτια Μανάτικα κατά την συνήθειαν τους και τους ενώσαμεν , του αδελφώσαμεν. Εστειλα και εις τας επαρχία της Μεσσηνίας, Μιστρός, Καρύταινας, Φαναρίου, Λεονταρίου, Αρκαδίας, της Τριπολιτζάς και ήλθαν εκεί οπού ευρσκόμουν και τους έλεγα, ότι την ημέρα του Ευαγγελισμού να ήναι έτοιμοι και κάθε Επαρχία να κινηθή εναντίον των Τούρκων των τοπικών και να τους πολιορκήσουν εις τα διάφορα φρούρια, καθώς οι Αρκαδιανοί να πολιορκήσουν το Νεόκαστρο, οι Μεθωναίοι την Μεθώνη και ούτω καθεξής.
Αφού επροετοιμάσαμεν και συναγροικηθήκαμεν ο Ζαϊμης με τους άλλους αναγκασμένοι να υπάγουν εις την Τριπολιτζά ή να μείνουν έτσι, εκτύπησαν τον Βοϊβόδα των Καλαβρύτων. Οι Τούρκοι με έμαθαν ότι ήλθα και με ενόμιζαν ότι ήλθα με 5 με 6.000. Εγώ ήμουν με τέσσαιρους. Ηλθαν Αρκαδινοί και Μιστρώται Τούρκοι με βαγιάτικα σκουτιά ενδυδεμένοι και ήλθαν να ιδούν με πόσους ήμουν και εγώ έπαιζα ταις αμάδαις και εγύρισαν οπίσω και έλεγαν ότι: ευρήκαμε ένα γέρο και έπαιζε ταις ομάδαις. Επήγα εις τον Μούρτζινο ως φίλο μου πατρικόν. Ο Μαυρομιχάλης είχε το όνομα Μπέης, αλλ’ ο Μούρτζινος είχε την δύναμιν εις την Μάνην. Ερωτήθη τότε ο Μαυρομιχάλης δια το ερχομόν μου και αυτός απεκρίθη ότι εδυστύχησε εις την Ζάκυνθο και ήλθε εις την Μάνη διά να τον βοηθήσουν φίλοι του και αν επιστρέψη οπίσω. Και εις αυτό εφέρθηκε πολλά καλά, αλλά δεν ήναι αληθινό ότι δεν με επρόδωσε εις τους Τούρκους. Δεν είχε την δύναμιν να το κάμη και αν ήθλε και εκτός της φιλίας όπου είχαμεν με τον Μούρτζινον είναι συνήθεια εις την Μάνην να υπερασπίζωνται όσους καταφεύγουν εις την οικίαν των. Εις τας 23 Μαρτίου επιάσαμε τους Τούρκους εις την Καλαμάταν, τον Αρναούτογλην σημαντικόν Τούρκον της Τριπολιτζάς…» (σ.σ 23/3 απελεύθερωση Τριπολιτσάς, η πρώτη μεγάλης πόλης)