Μονά - ζυγά, κερδισμένη η εργοδοσία...

Ο όρος που μάθαμε όλοι με αφορμή την επιδημία του κορονοϊού είναι η τηλεργασία. Από τις πρώτες κιόλας μέρες παρουσιάστηκε ως η «μεγάλη ευκαιρία», το «θετικό που μπορεί να αφήσει πίσω του ο ιός» και ότι πρόκειται για μια «win - win» κατάσταση μεταξύ εργοδοτών - εργαζομένων. Είναι έτσι όμως; Η εμπειρία σε αυτές τις τρεις βδομάδες από χώρους μεγάλων βιομηχανικών μονάδων δείχνει το ακριβώς αντίθετο...

«Διαθέσιμος» όλη μέρα

Η τηλεργασία υπήρχε βέβαια και πριν από τον κορονοϊό. Για παράδειγμα, δίνονταν εταιρικά κινητά/email και δεν ήταν σπάνιο να απαιτείται από τον εργαζόμενο να απαντήσει και εκτός ωραρίου. 'Η αντίστοιχα γινόταν έλεγχος/ρύθμιση διαφόρων παραμέτρων σε βιομηχανικούς χώρους, π.χ. θερμοκρασία ενός ψυγείου, όπου ο υπεύθυνος είχε την υποχρέωση να είναι σε επιφυλακή όλο το 24ωρο αν χτυπήσει ο συναγερμός.
Τις τελευταίες βδομάδες, όμως, η τηλεργασία έγινε μόνιμο στοιχείο στη δουλειά πολλών εργαζομένων. Εγινε για να διασφαλιστούν οι ζωές μας; Είναι σημαντικό να πούμε ότι σε μεγάλους βιομηχανικούς χώρους, ακόμα και πριν μονιμοποιηθεί η καραντίνα, η πρώτη εντολή της εργοδοσίας ήταν να μην υπάρξει καμία επαφή των «μη αναγκαίων» με την παραγωγή. Δείχνει ότι ξέρουν καλά ότι αν αναγκάζονταν να κλείσουν την παραγωγή λόγω κρούσματος, τότε τα εμπορεύματα, άρα και τα κέρδη τους, δεν θα μπορούσαν να αναπαραχθούν. Παραδέχονταν - έστω και έμμεσα - ότι χωρίς την κύρια παραγωγική δύναμη, τον εργαζόμενο άνθρωπο, δεν μπορούν να κερδίσουν ούτε λεπτό του ευρώ!
Τις πρώτες μέρες ερχόταν από συναδέλφους το εξής ερώτημα: «Γιατί κερδίζουν οι εργοδότες από την τηλεργασία;».

• Το κόστος της εταιρείας για μια σειρά από λόγους μειώνεται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι βιομηχανίες όπου διάφορα τμήματα (π.χ. σχεδιασμού) λειτουργούν στα λεγόμενα «open desk». Δηλαδή, δεν υπάρχει σταθερή θέση για τον καθένα, αλλά όταν φτάνεις στη δουλειά «κουμπώνεις» το laptop όπου βρεις. Είναι εύκολα αντιληπτό ότι αν σε μια εταιρεία 100 ατόμων δουλεύουν εκ περιτροπής το 30% σε τηλεργασία, τότε ο αντίστοιχος χώρος μειώνεται κατά 30%. Καθόλου αμελητέο όταν μιλάμε για βιομηχανίες που απασχολούν εκατοντάδες εργαζόμενους.
• Καμία υπερωρία δεν πληρώνεται - κανένας έλεγχος δεν μπορεί να γίνει. Είναι γνωστή τακτική, να «διώχνουν» κόσμο από τα γραφεία, να χτυπάνε κάρτα, αλλά ο manager να λέει ότι η δουλειά πρέπει να συνεχιστεί από το σπίτι.
• Το σημαντικότερο όλων όμως, όπως και οι ίδιοι οι καπιταλιστές κυνικά ομολογούν, είναι η αύξηση της παραγωγικότητας. Οτι διαλύεται κάθε όριο στην εργάσιμη μέρα. Εδώ η εμπειρία των τελευταίων εβδομάδων είναι πολύτιμη. Η παραγωγικότητα για τον καπιταλιστή μετριέται στην ποσότητα δουλειάς που έγινε μέσα στην εργάσιμη μέρα. Ομως η εργάσιμη μέρα με την τηλεργασία τραβιέται στο μέγιστό της, ταυτίζεται με τη μέρα γενικά! Είναι πολλοί οι εργαζόμενοι που λένε ότι «τελικά δουλεύουμε πολύ περισσότερο έτσι». Πώς γίνεται αυτό; Μερικά παραδείγματα από χώρους δουλειάς μπορούν να το φωτίσουν περισσότερο: Ομαδικά «skype meeting» κάθε μέρα στις 9, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι όλοι θα είμαστε μπροστά από τον υπολογιστή μας από το πρωί. Τηλέφωνα από τον manager οποιαδήποτε στιγμή μέσα στη μέρα, ακόμα και μέσα στα Σαββατοκύριακα, email ακόμα και μετά τις 11 το βράδυ, «skype meeting» σε ώρες εκτός ωραρίου, που τελειώνουν ακόμα και 10 η ώρα το βράδυ. Πάντα συνοδευόμενα με την ατάκα «όλη μέρα σπίτι είσαι έτσι κι αλλιώς, οπότε πού είναι το πρόβλημα;». Ισως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι κανονίστηκαν «skype meeting» με ξένους πελάτες ακόμα και την 25η Μαρτίου, καταργώντας την επίσημη αργία!

Διορίες και ατομική ευθύνη

Τις πρώτες μέρες πολλοί συνάδελφοι υποδέχτηκαν με χαρά την τηλεργασία. Σκέφτονταν πρώτα απ' όλα την υγεία τους, αφού ήξεραν καλά ότι μέσα στους χώρους δουλειάς, στις βιομηχανίες, τα μέτρα προστασίας ήταν ελλιπέστατα. Παράλληλα, όμως, έβλεπαν ότι και αυτοί θα είχαν όφελος από αυτήν την κατάσταση. «Δεν θα υπάρχει η πίεση του manager, δεν θα τον έχω πάνω από το κεφάλι μου», «θα οργανώνω τον χρόνο μου όπως με βολεύει», ήταν κάποια από τα πιο χαρακτηριστικά που λέγονταν.
Η πραγματικότητα αποδείχθηκε διαφορετική. Βασικό μέτρο πίεσης από την πλευρά της εργοδοσίας αποτέλεσαν τα λεγόμενα «deadlines» (διορίες) στα έργα, που κατά γενική ομολογία έχουν γίνει ασφυκτικότερα. Οτι δηλαδή «βρέξει - χιονίσει» πρέπει να παραδοθούν έγγραφα/τιμές/μελέτες σε συγκεκριμένες ώρες και μέρες. Ετσι η εντατικοποίηση αυξάνεται κατακόρυφα, αφού ο εργαζόμενος για να ανταποκριθεί - καθώς πλέον δεν υπάρχει η «δικαιολογία» του ωραρίου - πρέπει να δουλέψει όλη μέρα.
Τα Σαββατοκύριακα γίνονται «κανονικές» εργάσιμες για να βγει η δουλειά. Σύμφωνα με τον εργοδότη, κατά διαβολική σύμπτωση, γίνεται «ατομική ευθύνη» να προλάβεις τις προθεσμίες! Αντίστοιχα, περνάνε στην ατομική ευθύνη τα ζητήματα προστασίας του εργαζόμενου (ανατομική καρέκλα, κατάλληλη οθόνη κ.λπ.).
Στο τέλος της μέρας, η εμπειρία δείχνει ότι το ωράριο γίνεται λάστιχο, ότι η οργάνωση της ζωής (π.χ. φαγητό, φροντίδα παιδιών) υποτάσσεται στην εργασία και όχι το αντίθετο! Δεν είναι λίγοι οι συνάδελφοι που ακόμα και αν ήταν στο σπίτι, πήγαιναν τα παιδιά στους παππούδες γιατί δεν μπορούσαν να τα προσέξουν.
Γίνεται φανερό επομένως γιατί τελικά η τηλεργασία αυξάνει την παραγωγικότητα: Διότι η εργάσιμη μέρα καταλήγει να είναι ήλιο με ήλιο, ενώ το πληρωμένο κομμάτι της μένει το ίδιο με πριν, αυξάνοντας το απλήρωτο. Ταυτόχρονα, η τηλεργασία φέρνει αντικειμενικά και χτύπημα στη συλλογική συζήτηση και διεκδίκηση. Αφήνει μόνο του κάθε εργαζόμενο απέναντι στην εργοδοσία. Απομονώνει στους τέσσερις τοίχους ενός σπιτιού καθέναν μας.
Ηδη προσπαθούν να το εκμεταλλευτούν: Παίρνουν τηλέφωνα και πιέζουν για να πάρει κάποιος υποχρεωτική κανονική άδεια, φέρνουν μέσα στη νύχτα αλλαγή συμβάσεων με μονιμοποίηση της εκ περιτροπής εργασίας. Η ίδια μας η πείρα, η ζωή, μας δείχνει ότι τα πολυδιαφημισμένα «πλεονεκτήματα» της τηλεργασίας έχουν γίνει σκόνη...

Υπάρχουν τελικά «win - win» καταστάσεις;

Η τηλεργασία έρχεται να προστεθεί στην ήδη υπάρχουσα λίστα των λεγόμενων «win - win» μορφών απασχόλησης και παρουσιάζεται ως επωφελής για εργαζόμενους και εργοδότες. Εχουμε όμως πλέον την πείρα να καταλάβουμε... Ετσι μας ξεφούρνισαν και τη μερική απασχόληση, ως «ευκαιρία» για τις γυναίκες να δουλεύουν και ταυτόχρονα να είναι κοντά στην οικογένεια. Κατέληξε όμως μισή δουλειά - μισή ζωή.
Ακόμα πιο πρόσφατα, μας είπαν ότι «όλοι θα κερδίσουμε από τις αλλαγές στο Ασφαλιστικό», «ότι θα δούμε αυξήσεις επειδή θα μειωθεί η εργοδοτική εισφορά». Σήμερα, εν μέσω πανδημίας, καταλαβαίνουμε τι σημαίνει η υποχρηματοδότηση ταυ δημόσιου συστήματος Υγείας. Βλέπουμε ότι οι ιδιωτικές ασφαλιστικές «κάνουν τον Κινέζο» όσον αφορά τα τεστ για τον κορονοϊό, ενώ παράλληλα οι ιδιωτικές κλινικές έχουν στήσει πάρτι.
Στην ίδια ζυγαριά δεν γίνεται να βγαίνουν όλοι νικητές. Εχουμε μάθει πια ότι ο πραγματικός εχθρός μας είναι ορατός. Είναι η εργοδοσία, το κράτος της, που τόσα χρόνια κερδίζει αμύθητα πλούτη από τον ιδρώτα μας. Τους έχουμε δει στην ανάπτυξη, τους ζήσαμε στην κρίση, τους ίδιους βλέπουμε απέναντί μας και σήμερα, εν μέσω πανδημίας.
Μετά τον κορονοϊό, οι εργοδότες δεν θα αφήσουν λεπτό να πάει χαμένο. Δεν είναι απίθανο να προτείνουν συστήματα 4-1 ή 3-2 (μέρες στο γραφείο - μέρες στο σπίτι). Ξέρουν ότι η τηλεργασία θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά τους, θα μεγαλώσει τα κέρδη τους. Θα επιδιώξουν να γίνει και αυτό μια «νέα κανονικότητα», «να μπει στην κουλτούρα της εργασίας».
Απέναντι σ' αυτήν την επίθεση, δεν θα μείνουμε σιωπηλοί! Οργανώνουμε την αντίστασή μας, μέσα από τα συνδικάτα μας, απέναντι σε όποια προσπάθεια της εργοδοσίας για αλλαγή των συμβάσεών μας. Δεν θα τους αφήσουμε να πληρώσουμε πάλι εμείς και αυτοί να κολυμπάνε στα κέρδη!
ΥΓ: Αν ένα ακόμα πράγμα δείχνει η υπόθεση με την τηλεργασία είναι πως η εξέλιξη της τεχνολογίας μπορεί να γίνει «χτικιό» για τους εργαζόμενους, όταν σκοπός της παραγωγής είναι το κέρδος. Αντίθετα, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για να μειωθεί ο εργάσιμος και να αυξηθεί ο ελεύθερος χρόνος για τους εργαζόμενους. Αυτό προϋποθέτει κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, κεντρικό σχεδιασμό, εργατικό έλεγχο, οργάνωση της παραγωγής με γνώμονα τις διευρυμένες ανάγκες μας.