ΓΙΑΛΤΑ

   
Τις ρίζες της διάσκεψης της Γιάλτας (4-11 Φλεβάρη του 1945) οφεί-
λουµε να τις αναζητήσουµε τόσο στο συσχετισµό δυνάµεων που δια-
µορφωνόταν µε το τέλος του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου, όσο και στις
συνθήκες που οδήγησαν σε αυτόν. Ο Β΄ Παγκόσµιος Πόλεµος ήταν
αποτέλεσµα των ενδοϊµπεριαλιστικών αντιθέσεων που κληροδότησε
και η ιµπεριαλιστική ειρήνη µετά τον Α΄ Παγκόσµιο Πόλεµο.
Το τι σηµαίνει µοίρασµα του κόσµου µέσα από µια ιµπεριαλιστική ει-
ρήνη φάνηκε από τις διαπραγµατεύσεις που ακολούθησαν τονΑ΄ Παγ-
κόσµιο Πόλεµο. Η συνθήκη των Βερσαλλιών, επιβάλλοντας «άνισα»
αντίµετρα στους ηττηµένους, προετοίµαζε στην ουσία µια νέα ενδοϊµ-
περιαλιστική αναµέτρηση. Την ίδια άποψη, αν και από διαφορετική τα-
ξική σκοπιά, διατυπώνουν και δύο από τους πρωταγωνιστές του ιµπε-
ριαλιστικού στρατοπέδου.
Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ σηµείωνε ότι: «Οι οικονοµικοί όροι της συνθή-
κης (των Βερσαλλιών, 1919) ήταν τόσο παράλογοι ώστε ήταν προφανές
ότι θα αποβούν µάταιοι. Καταδίκαζαν τη Γερµανία να πληρώσει τερά-
στιες αποζηµιώσεις. Αυτές οι απαγορεύσεις εξέφραζαν την οργή των νι-
κητών, αλλά υποδήλωναν ταυτόχρονα πως δεν αντιλαµβάνονται ότι κα-
νένα έθνος και καµιά νικηµένη χώρα δεν µπορεί ποτέ να πληρώσει απο-
ζηµίωση που να καλύπτει το κόστος του σύγχρονου πολέµου»
1
.
- 91 -
Ο ∆. Αρβανιτάκης είναι µέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και µέλος του Τµήµατος Ιστορίας της.
1. Ουίνστον Τσόρτσιλ: «Οι παραλογισµοί των νικητών» στο συλλογικό έργο «Β΄ Παγκό-
ιστορία
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 91Επίσης αναφέρεται ότι ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, ως οικονοµικός σύµ-
βουλος της συνδιάσκεψης των Βερσαλλιών, «µε µοναδική διορατικό-
τητα […] παραιτήθηκε από τη θέση του µόλις έµαθε τους όρους της συν-
θήκης των Βερσαλλιών, δηλώνοντας ότι δεν θα µπορούσαν παρά να προ-
καλέσουν νέο πόλεµο µετά από είκοσι χρόνια»
2
.
Ετσι και αλλιώς η ανισόµετρη ανάπτυξη του καπιταλισµού οδηγεί σε
ανακατατάξεις ανάµεσα στις καπιταλιστικές χώρες (ιµπεριαλιστικές
δυνάµεις) και στην όξυνση των µεταξύ τους αντιθέσεων
3
. Η καπιταλι-
στική οικονοµική κρίση υπερπαραγωγής του 1929-1933 συσσώρευσε
οξυµένες αντιθέσεις τη δεκαετία του 1930, ιδιαίτερα µετά την αδύναµη
ανάκαµψη και τη νέα κρίση του 1938. Η ανάγκη να ξεπεραστούν οδή-
γησε στο Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο.
Η γερµανική και η ιταλική αστική τάξη επιδίωκαν µέσω του πολέµου
το ξαναµοίρασµα των σφαιρών επιρροής, µε τρόπο ευνοϊκότερο για τις
ίδιες και ιδιαίτερα να ηγηθεί η Γερµανία σε µια διαδικασία ενοποίησης
της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής αγοράς.
Αυτόν τον άδικο ιµπεριαλιστικό πόλεµο δεν τον παρεµπόδισαν, δεν
τον αναχαίτισαν ισχυρές ιµπεριαλιστικές δυνάµεις όπως οι ΗΠΑ, η Μ.
Βρετανία, γιατί επιδίωκαν να τον χρησιµοποιήσουν για τη συντριβή της
ΕΣΣ∆.
Η Σοβιετική Ενωση προσπάθησε να αξιοποιήσει τις ενδοϊµπεριαλι-
στικές αντιθέσεις, µε στόχο την προάσπιση της σοσιαλιστικής εξουσίας.
Οπως ήταν φυσικό, οι επιδιωκόµενες συµµαχίες δεν είχαν ως βάση τα
κοινά ταξικά συµφέροντα µε οποιονδήποτε από τους δύο ιµπεριαλιστι-
κούς συνασπισµούς. Η εξωτερική πολιτική της Σοβιετικής Ενωσης κι-
νήθηκε στην κατεύθυνση της δηµιουργίας αντιφασιστικής συµµαχίας.
Ανάλογη πολιτική είχαν και τα ΚΚ στις καπιταλιστικές χώρες στη βά-
ση των επεξεργασιών του 7ου Συνεδρίου της Κοµµουνιστικής ∆ιε-
θνούς. Στη συνέχεια, µετά τη σύναψη του Συµφώνου ανάµεσα στη Γερ-
- 92 -
ιστορία
σµιος Πόλεµος»,τ. 2, «Η Γερµανία αψηφά τις συνθήκες»,έκδοση της «Καθηµερινής»,
Αθήνα, 2009, σελ.7.
2. Συλλογικό έργο «Β΄ Παγκόσµιος Πόλεµος», τ. 2, «Η Γερµανία αψηφά τις συνθήκες»,
έκδοση της «Καθηµερινής», Αθήνα, 2009, σελ. 32.
3. Για περισσότερα βλέπε: Β. Ι. Λένιν: «Ο ιµπεριαλισµός ανώτατο στάδιο του καπιταλι-
σµού», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2005, σελ. 138-139.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 92µανία και την Ιαπωνία, το οποίο ονοµάστηκε «Αντικοµιντέρν» Σύµφω-
νο (1936), ενέτεινε τις προσπάθειες για τη δηµιουργία συµµαχίας ενάν-
τια στο φασιστικό άξονα, οι οποίες όµως απέβησαν άκαρπες.
Οι αστικές δηµοκρατίες της καπιταλιστικής Ευρώπης και των ΗΠΑ
επιδίωξαν σε πρώτη φάση να στρέψουν τιςιµπεριαλιστικές βλέψεις της
ναζιστικής Γερµανίας προς την Ανατολή και συγκεκριµένα προς την
κατάκτηση της Σοβιετικής Ενωσης, ελπίζοντας στην αποδυνάµωση της
πρώτης και τη συντριβή της δεύτερης. Κυριάρχησε έτσι η πολιτική της
στήριξης των ιµπεριαλιστικών επιδιώξεων του φασιστικού άξονα, δη-
λώνοντας ουδετερότητα στην επίθεση της φασιστικήςΙταλίας στηνΑι-
θιοπία (1936)
4
. Σταθερά προσανατολισµένες στον αντικοµµουνισµό,
στήριξαν το φασιστικό πραξικόπηµα του Φράνκο στην Ισπανία που εί-
χε τη στρατιωτική συνδροµή των δυνάµεων του Αξονα
5
. Το 1938 πα-
ρέδωσαν την Τσεχοσλοβακία στη ναζιστική Γερµανία µε τη Συµφωνία
του Μονάχου, µε την ακύρωση των δεσµεύσεών τους για την προστα-
σία της.Το 1939 υποκίνησαν την επιθετική στάση της Φινλανδίας έναν-
τι της Σοβιετικής Ενωσης. Στη συνέχεια κι ενώ είχε ήδη ξεκινήσει ο Β΄
Παγκόσµιος Πόλεµος, συνέβαλαν στο σοβιετοφινλανδικό πόλεµο, εξο-
πλίζοντας τους Φινλανδούς και διεξάγοντας αντισοβιετική καµπάνια σε
όλη την Ευρώπη, ενώ παράλληλα προετοιµάζονταν και για δική τους
εισβολή στην ΕΣΣ∆
6
. Σηµειώνουµε ότι σε όλη τη δεκαετία του 1930
στις ευρωπαϊκές καπιταλιστικές χώρες διεξαγόταν διαπάλη στο εσωτε-
ρικό των αστικών τάξεων ανάµεσα σε φιλογερµανικές και αγγλόφιλες
µερίδες για το ποιο αστικό κράτος θα ηγηθεί της καπιταλιστικής Ευ-
ρώπης, ώστε να προστατέψει τα άµεσα και µακρόχρονα αστικά συµ-
φέροντα.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες η Σοβιετική Ενωση προχώρησε σε σύ-
ναψη Συµφώνου µη επίθεσης µε τη ναζιστική Γερµανία, του γνωστού
ΣυµφώνουΜολότοφ - Ρίµπεντροπ (Αύγουστος 1939). Κέρδισε έτσι δύο
- 93 -
γιάλτα: μια ακόμα σύγκρουση σοσιαλισμού - καπιταλισμού
4. Ακαδηµία επιστηµών τηςΕΣΣ∆: «Παγκόσµια Ιστορία»,εκδ. «Μέλισσα»,Αθήνα, 1962,
τ. Θ1-Θ2, σελ. 456.
5. Αρετής Τούντα - Φρεγάδη: «Η Εξωτερική Πολιτική των Μεγάλων ∆υνάµεων στο Με-
σοπόλεµο», εκδ. «Ι. Σιδέρης», Αθήνα, 2000, σελ. 182.
6. Βλ. αναλυτικότερα Θανάση Παπαρήγα: «Ο δεύτερος παγκόσµιος πόλεµος»,εκδ. «Σύγ-
χρονη Εποχή», Αθήνα, 1996.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 93χρόνια, χρονικό διάστηµα σηµαντικό για να οργανώσει καλύτερα την
άµυνά της.
Μετά τη ναζιστική επίθεση εναντίον της, η Σοβιετική Ενωση διεξή-
γαγε τον πόλεµο σε συµµαχία µε τις ΗΠΑκαι τηΜεγάληΒρετανία.Από
την πλευρά της Σοβιετικής Ενωσης ο πόλεµος ήταν από την αρχή αµυν-
τικός και στη συνέχεια αντιιµπεριαλιστικός. Ολα τα στοιχεία φανερώ-
νουν ότι οι ΗΠΑ, επιδιώκοντας να αξιοποιήσουν τον πόλεµο ως προ-
σοδοφόρα επιχείρηση για τα αµερικάνικα µονοπώλια και να βγουν οι
µόνοι κερδισµένοι στο τέλος του πολέµου, αναχαιτίζοντας τη γερµανι-
κή δυναµική και υπονοµεύοντας τη βρετανική πρωτοκαθεδρία, κράτη-
σαν µια πιο ευέλικτη στάση απέναντι στην ΕΣΣ∆. Ταυτόχρονα µε αυτή
την τακτική, όπως σηµειώνεται σε ορισµένες αναλύσεις, οι ΗΠΑ προ-
σπαθούσαν να πιέσουν την ΕΣΣ∆εκεί που «πόναγε», στην ανάγκη της
δηλαδή να διασφαλίσει όσο το δυνατό µακροχρόνια ειρήνη για τη σο-
σιαλιστική οικοδόµηση. Είναι χαρακτηριστικές οι εξής αναφορέςΑµε-
ρικανών ιστορικών: «Οπως πολλοί οξυδερκείς πολιτικοί αναλυτές εκεί-
νη τη περίοδο, συµπεριλαµβανοµένου του Ρούσβελτ, πίστευε ότι αυτό που
ήθελε ο Στάλιν -αυτό που κατά τη γνώµη του χρειάζονταν η Σοβιετική
Ενωση- δεν ήταν ο πόλεµος, αλλά ένας ειρηνικός κόσµος, για να συνεχί-
σει η ΣοβιετικήΕνωση τη µεταµόρφωσή της από µια υποανάπτυκτη αγρο-
τική χώρα σε ένα βιοµηχανικό κράτος του 20ού αιώνα»
7
.
Ετσι λίγους µήνες ήδη µετά τη ναζιστική επέµβαση στην ΕΣΣ∆, τον
Οκτώβρη του 1941, ξεκίνησε η παροχή υλικής βοήθειας εκ µέρους των
ΗΠΑ προς την ΕΣΣ∆.
Η συµµαχία ενάντια στον Αξονα είχε ως ηµεροµηνία λήξης την ήττα
των δυνάµεών του.Αλλωστε η πάλη ανάµεσα στον καπιταλισµό και το
σοσιαλισµό δεν είχε εξαλειφθεί µέσα στη συµµαχία και εκδηλωνόταν
στο εσωτερικό των αντιφασιστικών µετώπων. Μετά το τέλος του Β΄
Παγκοσµίου Πολέµου η πάλη αυτή οξύνθηκε.
Ο πρωταγωνιστικός ρόλος των κοµµουνιστικών κοµµάτων στην αν-
τιφασιστική πάλη που οδήγησε στη ριζοσπαστικοποίηση ευρύτερων
µαζών από τη µια πλευρά και ο ρόλος του Κόκκινου Στρατού που προ-
- 94 -
ιστορία
7. Ι. Β. Στάλιν - Φ.Ντ. Ρούσβελτ: «Αγαπητέ κύριε Στάλιν,Αλληλογραφία 1941-1945»,ει-
σαγωγή της επιµελήτριας, Αµερικανίδας ιστορικού Susan Butler, εκδ. «Γκοβόστη»,
2008, σελ. 45.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 94έλαυνε από την άλλη, ήταν παράγοντες που έπρεπε να συνυπολογιστούν
στις διαπραγµατεύσεις που διεξάγονταν για τις µεταπολεµικές εξελί-
ξεις. Οι ιµπεριαλιστικές δυνάµεις είχαν συνείδηση της κατάστασης που
θα διαµορφωνόταν πάνω στα ερείπια και τα αποκαΐδια του πολέµου και
γι’ αυτό, ακόµα και κατά τη διάρκειά του, επεδίωκαν την όσο το δυνα-
τό µεγαλύτερη αποδυνάµωση της Σοβιετικής Ενωσης. Ενδεικτικό είναι
το γεγονός ότι οι αγγλοαµερικάνοι ιµπεριαλιστές, παρά τις συµφωνίες
τους µε τη Σοβιετική Ενωση, άνοιξαν το δεύτερο µέτωπο στην ηπειρω-
τική Ευρώπη µόλις τον Ιούνη του 1944, έπειτα από πολλές αναστολές
και προφάσεις. Αντίθετα, σε όλη τη διάρκεια του πολέµου είχαν ανοι-
χτή γραµµή και επεδίωκαν συνεννόηση µε τις δυνάµεις τουΑξονα. Τον
Αύγουστο του 1943, στο Κεµπέκ του Καναδά, ΗΠΑ και Μ. Βρετανία,
εκτιµώντας την πορεία του πολέµου και το πέρασµα του Κόκκινου
Στρατού στην αντεπίθεση, συµφώνησαν ότι σε περίπτωση που οι γερ-
µανικές δυνάµεις υποχωρούσαν από τις κατεχόµενες χώρες, θα πραγ-
µατοποιούσαν από κοινού έκτακτη εισβολή στην ευρωπαϊκή ήπειρο, µε
στόχο την κατάληψη όσο γίνεται µεγαλύτερου εδάφους της
8
.Εποµένως,
κίνητρο γι’ αυτό τον αγώνα δρόµου δεν ήταν τα συµµαχικά τους καθή-
κοντα, αλλά η ανησυχητικά γρήγορη επέλαση του Κόκκινου Στρατού
που καταδίωκε τα ναζιστικά στρατεύµατα προς τα εδάφη της Γερµα-
νίας.
Τα γεγονότα που παρατέθηκαν παραπάνω φανερώνουν πως οι συζη-
τήσεις που διεξήγαγε η Σοβιετική Ενωση µε τους συµµάχους της για τη
διεξαγωγή του πολέµου και τη µεταπολεµική Ευρώπη, δεν ακυρώνουν
το γεγονός της αντικειµενικής σύγκρουσης δύο εντελώς διαφορετικών
οικονοµικοκοινωνικών σχηµατισµών, του σοσιαλισµού και του καπι-
ταλισµού.
     
Στις 4-11 Φλεβάρη του 1945 διεξήχθη στο Ανάκτορο Λιβάντια, στη
Γιάλτα της Κριµαίας, η συνδιάσκεψη ανάµεσα στις αντιπροσωπείες των
- 95 -
γιάλτα: μια ακόμα σύγκρουση σοσιαλισμού - καπιταλισμού
8. Ακαδηµία επιστηµών τηςΕΣΣ∆: «Παγκόσµια Ιστορία»,εκδ. «Μέλισσα»,Αθήνα, 1962,
τ. Θ1-Θ2, σελ. 406.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 95ΗΠΑ, της Μ. Βρετανίας και της ΕΣΣ∆, µε επικεφαλής αντίστοιχα τον
πρόεδρο Ρούσβελτ, τον πρωθυπουργό Τσόρτσιλ και τον πρόεδρο του
Συµβουλίου των Επιτρόπων του Λαού της ΕΣΣ∆ Ι. Β. Στάλιν. Στη διά-
σκεψη της Γιάλτας, όπως και σε άλλες της αντίστοιχης περιόδου, δεν
κρατούνταν επίσηµα πρακτικά. Κάθε πλευρά κρατούσε τα δικά της πρα-
κτικά και καταγράφονταν από κοινού µόνο τα ντοκουµέντα που είχαν
το χαρακτήρα των τελικών αποφάσεων. Εκ τούτου είναι ευκολονόητο
ότι µπορούµε να κρίνουµε τις συζητήσεις µόνο µέσα από τις αναµνή-
σεις των συµµετεχόντων, τα ξεχωριστά πρακτικά της κάθε πλευράς και
τα ντοκουµέντα που έχουν πια δηµοσιοποιηθεί
9
.
Βασισµένοι στα επίσηµα πρωτόκολλα και ανακοινωθέντα µπορούµε
να σκιαγραφήσουµε το πλαίσιο µέσα στο οποίο κινήθηκαν οι διαπραγ-
µατεύσεις και τα θέµατα στα οποία εστίασαν. Με δεδοµένο το γεγονός
ότι ο πόλεµος δεν είχε ακόµα τελειώσει, είναι φυσιολογικό ότι η διά-
σκεψη ασχολήθηκε και µε τις πολεµικές επιχειρήσεις. Ετσι αναφέρεται
χαρακτηριστικά:
«Εξετάσαµε και καθορίσαµε τα πολεµικά σχέδια των τριών σύµµαχων
δυνάµεων µε σκοπό την οριστική συντριβή του κοινού εχθρού. Τα στρα-
τιωτικά επιτελεία των τριών σύµµαχων εθνών, στη διάρκεια της διάσκε-
ψης είχαν καθηµερινές συσκέψεις. Οι συσκέψεις αυτές ήταν σε ανώτατο
βαθµό ικανοποιητικές από όλες τις απόψεις και οδήγησαν στον µεγαλύ-
τερο συντονισµό των πολεµικών προσπαθειών των τριών συµµάχων πε-
ρισσότερο από κάθε άλλη φορά πριν»
10
.
Επιπλέον συµφωνήθηκε -µετά τη διαφαινόµενη ήττα της Γερµανίας-
να ενισχυθεί απ’όλους τους συµµάχους τοΜέτωπο τηςΑπωΑνατολής,
µε όρο τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Μογγολίας, την
επιστροφή στη Σοβιετική Ενωση της ναυτικής βάσης του ΠορτΑρθουρ
και των Κουρίλων Νήσων
11
.
Το δεύτερο θέµα αφορούσε τους όρους της συνθηκολόγησης της Γερ-
µανίας: «Συµφωνήσαµε για τη γενική πολιτική και τα σχέδια της αναγ-
- 96 -
ιστορία
9. «Ντοκουµέντα Τεχεράνη - Γιάλτα - Πότσδαµ»,εκδ. «ΣύγχρονηΕποχή»,Αθήνα, 1987.
10. Ο.π., «Ανακοινωθέν της∆ιάσκεψης των ηγετών των τριών Σύµµαχων∆υνάµεων-της
Σοβιετικής Ενωσης, των Ενωµένων Πολιτειών της Αµερικής και της Μεγάλης Βρε-
τανίας στην Κριµαία», σελ. 205.
11. Ο.π., «Πρωτόκολλο των εργασιών της ∆ιάσκεψης της Κριµαίας», σελ. 219-220.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 96καστικής εφαρµογής των όρων της άνευ όρων συνθηκολόγησης, που θα
επιβάλλουµε από κοινού στη ναζιστική Γερµανία, όταν η γερµανική ένο-
πλη αντίσταση συντριβεί οριστικά […] Σύµφωνα µετα σχέδια που εγκρί-
θηκαν, οι ένοπλες δυνάµεις των τριών κρατών θα καταλάβουν στη Γερ-
µανία χωριστές ζώνες […] Αµετάκλητος σκοπός µας είναι η εκµηδένιση
του γερµανικού µιλιταρισµού και ναζισµού και η δηµιουργία εγγυήσεων,
ότι ποτέ πια η Γερµανία δε θα είναι σε θέση να διασαλεύσει την ειρήνη
όλου του κόσµου»
12
.
Ενα από τα βασικά ζητήµατα που αφορούσαν τους όρους συνθηκο-
λόγησης της Γερµανίας αναφερόταν στις αποζηµιώσεις που έπρεπε να
δώσει στις χώρες που επλήγησαν από τον πόλεµο και τη γερµανική κα-
τοχή. Αναφέρεται χαρακτηριστικά στις αποφάσεις:
«Εξετάσαµε το ζήτηµα ζηµιών που προξένησε η Γερµανία στις σύµµα-
χες χώρες σε αυτό τον πόλεµο και θεωρήσαµε δίκαιο να υποχρεώσουµε
τη Γερµανία να καταβάλει αποζηµιώσεις σεείδος για τις ζηµιές στον ανώ-
τατο δυνατό βαθµό»
13
.
Επίσης, υπήρξε συµφωνία των συµµάχων για την εξέταση του ζητή-
µατος των αρχιεγκληµατιών πολέµου και τη διαµόρφωση εισήγησης σε
κατάλληλο χρόνο από τους υπουργούς Εξωτερικών
14
.Ακόµα πάρθηκαν
µέτρα για τη διευκόλυνση του επαναπατρισµού των απελευθερωµένων
αιχµαλώτων πολέµου που ανήκαν στα συµµαχικά στρατεύµατα
15
.
Εξίσου σηµαντικά ήταν τα θέµατα που µπήκαν στη συνδιάσκεψη και
αφορούσαν την επόµενη µέρα του πολέµου. Οι αντιπροσωπείες υπέ-
γραψαν διακήρυξη για την απελευθερωµένη Ευρώπη:
«Αυτή η ∆ιακήρυξη προβλέπει τη σύµφωνη πολιτική των τριών δυνά-
µεων και τις κοινές τους ενέργειες για την επίλυση των πολιτικών και οι-
κονοµικών προβληµάτων της απελευθερωµένης Ευρώπης, σύµφωνα µε
τις δηµοκρατικές αρχές […] Σύµφωνα µε τις αρχές του Χάρτη του Ατ-
- 97 -
γιάλτα: μια ακόμα σύγκρουση σοσιαλισμού - καπιταλισμού
12. «Ντοκουµέντα Τεχεράνη - Γιάλτα - Πότσδαµ», «Ανακοινωθέν της ∆ιάσκεψης των
ηγετών των τριών Σύµµαχων∆υνάµεων-της ΣοβιετικήςΕνωσης,τωνΕνωµένων Πο-
λιτειών της Αµερικής και της Μεγάλης Βρετανίας στην Κριµαία», εκδ. «Σύγχρονη
Εποχή», Αθήνα, 1987 σελ. 206.
13. Ο.π., σελ. 207.
14. Ο.π., σελ. 218.
15. Ο.π., σελ. 219.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 97λαντικού για το δικαίωµα όλων των λαών να εκλέγουν τη µορφή της κυ-
βέρνησης µε την οποία θα ζήσουν, πρέπει να εξασφαλιστεί η αποκατά-
σταση των κυριαρχικών δικαιωµάτων καιτης αυτοκυβέρνησης στους λα-
ούς εκείνους που µε τη βία στερήθηκαν αυτό, από τα επιθετικά έθνη»
16
.
Μέσα στα πλαίσια αυτής της διακήρυξης ήταν και οι αποφάσεις που
πάρθηκαν σε σχέση µε την Πολωνία και τη Γιουγκοσλαβία. Αναφέρε-
ται στο ανακοινωθέν σχετικά µε τις δύο χώρες: «Συγκεντρωθήκαµε στη
∆ιάσκεψη της Κριµαίας για να εξοµαλύνουµε τις διαφωνίες µας στο πο-
λωνικό ζήτηµα.
Εξετάσαµε ολόπλευρα όλες τις πλευρές του πολωνικού ζητήµατος. Επι-
βεβαιώσαµε ξανά την κοινή µας θέληση να δούµε αποκαταστηµένη µια
ισχυρή, ελεύθερη, ανεξάρτητη και δηµοκρατική Πολωνία και έπειτα από
τις διαπραγµατεύσεις µας συµφωνήσαµε στους όρους, σύµφωνα µε τους
οποίους θα πρέπει να σχηµατιστεί η νέα Προσωρινή Πολωνική Κυβέρ-
νηση Εθνικής Ενότητας…»
17
.
Επίσηςσχετικάµε τηΓιουγκοσλαβία αναφέρεται ότι: «Θεωρήσαµε απα-
ραίτητο να συστήσουµε στο στρατάρχη Τίτο και το δόκτορα Σούµπασιτς να
θέσουν αµέσως σεισχύ τη συµφωνία που έκλεισαν µεταξύ τους και να σχη-
µατίσουν Προσωρινή Κυβέρνηση Ενότητας µε βάση τη συµφωνία αυτή»
18
.
Τέλος, η ∆ιάσκεψη έθεσε τις βάσεις για τη δηµιουργία ενός νέου ορ-
γανισµού, ο οποίος και θα αντικαθιστούσε τη διαλυµένη από τον πόλε-
µο Κοινωνία των Εθνών. Οι συζητήσεις για τη συγκεκριµένη δοµή του
νέου οργανισµού (παρά τις όποιες συζητήσεις και επί µέρους συµφω-
νίες που έγιναν) ανατέθηκαν στη συνάντηση των Ενωµένων Εθνών που
ορίστηκε για τον Απρίλη του 1945 και στην οποία θα είχαν δικαίωµα
συµµετοχής όλα τα κράτη που τάχθηκαν στην πράξη εναντίον του φα-
σισµού ή που θα κήρυτταν τον πόλεµο στη φασιστική Γερµανία µέχρι
την 1η Μάρτη 1945
19
. Χαρακτηριστικά αναφέρεται στο Ανακοινωθέν:
- 98 -
ιστορία
16. «Ντοκουµέντα Τεχεράνη - Γιάλτα - Πότσδαµ», «Ανακοινωθέν της ∆ιάσκεψης των
ηγετών των τριών Σύµµαχων∆υνάµεων-της ΣοβιετικήςΕνωσης,τωνΕνωµένων Πο-
λιτειών της Αµερικής και της Μεγάλης Βρετανίας στην Κριµαία», εκδ. «Σύγχρονη
Εποχή», Αθήνα, 1987 σελ. 208-209.
17. Ο.π., σελ. 210.
18. Ο.π., σελ. 211.
19. Ο.π., «Πρωτόκολλο των εργασιών της ∆ιάσκεψης της Κριµαίας», σελ. 214.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 98«Αποφασίσαµε στο πιο κοντινό µέλλον να ιδρύσουµε µαζί µετους συµ-
µάχους µας µια παγκόσµια οργάνωση για τη διαφύλαξη της ειρήνης και
της ασφάλειας […] Η σύσκεψή µας στην Κριµαία επιβεβαίωσε ξανά την
κοινή µας απόφαση να διαφυλάξουµε και να δυναµώσουµε, στην προσε-
χή ειρηνική περίοδο,την ενότητα των σκοπών και δράσης, που έκανε δυ-
νατή και αδιαµφισβήτητη για τα Ενωµένα Εθνη τη νίκη στο σηµερινό πό-
λεµο. Πιστεύουµε, ότι αυτό είναι ιερή υποχρέωση των κυβερνήσεών µας
απέναντι στους λαούς τους και απέναντι στους λαούς όλου του κόσµου»
20
.
       
Το σύνολο σχεδόν των κυρίαρχων αστικών και κυρίως οπορτουνιστι-
κών ιστοριογραφικών προσεγγίσεων αρέσκονται να αναφέρουν ότι στη
∆ιάσκεψη της Γιάλτας «µοιράστηκε ο κόσµος». Η προσέγγιση αυτή
αποτελούσε και αποτελεί τµήµα της ιδεολογικής επίθεσης που εξαπέ-
λυσαν οι ιµπεριαλιστές στα πλαίσια της διαµάχης µε το σοσιαλισµό,
ενάντια στην ΕΣΣ∆και τους κοµµουνιστές. Εξισώνοντας τη Σοβιετική
Ενωση µε τα ιµπεριαλιστικά κράτη, προσπαθούσαν να πλήξουν το αυ-
ξηµένο κύρος που κέρδισε η ίδια και τα κοµµουνιστικά κόµµατα κατά
τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου, να δικαιολογήσουν το δόγ-
µα του «Ψυχρού Πολέµου» και τις µεταπολεµικές ιµπεριαλιστικές
επεµβάσεις στο σοσιαλιστικό σύστηµα.
Γι’ αυτό συνήθως το επιχείρηµά τους για το µοίρασµα του κόσµου
αφορά τις χώρες που συναποτέλεσαν στη συνέχεια το σύµφωνο της
Βαρσοβίας, τιςΛαϊκές∆ηµοκρατίες τηςΑνατολικής και Κεντρικής Ευ-
ρώπης. Σ’ αυτές τις χώρες οξύνθηκε η διαπάλη για το ζήτηµα της εξου-
σίας µε το τέλος του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου. Είναι αλήθεια ότι η πα-
ρουσία του Κόκκινου Στρατού έγειρε αποφασιστικά την πλάστιγγα
υπέρ της εργατικής τάξης και των συµµάχων της. Ετσι, µέσα από µια
ολιγόχρονη πορεία διαπάλης, τα ένοπλα λαϊκά κινήµατα µε επικεφαλής
τους κοµµουνιστές προχώρησαν πέρα από την απελευθέρωση και στην
ανατροπή της αστικής εξουσίας.Με την αποφασιστική στήριξη της Σο-
- 99 -
γιάλτα: μια ακόμα σύγκρουση σοσιαλισμού - καπιταλισμού
20. «Ντοκουµέντα Τεχεράνη - Γιάλτα - Πότσδαµ», «Πρωτόκολλο των εργασιών της ∆ιά-
σκεψης της Κριµαίας», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1987, σελ. 212.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 99βιετικής Ενωσης συντρίφτηκαν οι αντεπαναστατικές ενέργειες των εγ-
χώριων αστικών δυνάµεων που στηρίχτηκαν από το διεθνή ιµπεριαλι-
σµό (π.χ. Τσεχοσλοβακία 1948).
Παρά τα φηµολογούµενα για τις περιοχές στις οποίες ήδη είχαν απε-
λευθερωθεί από την προέλαση του Κόκκινου Στρατού, οι συζητήσεις
που έγιναν στα πλαίσια της∆ιάσκεψης της Γιάλτας δεν πήγαιναν πιο µα-
κριά από την αναγνώριση προσωρινών κυβερνήσεων ή την ανάγκη διε-
ξαγωγής εκλογών
21
. Μάλιστα, οι αποφάσεις για τις απελευθερωµένες
χώρες αφορούσαν µονάχα την Πολωνία και τη Γιουγκοσλαβία (όπως
ήδη είδαµε) και όχι τις άλσλες χώρες που απελευθέρωσε ο Κόκκινος
Στρατός (Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία, Ρουµανία ή την Αυστρία).
Αργότερα, στη διάσκεψη στο Πότσνταµ (17 Ιούλη - 2 Αυγούστου
1945), έγινε όντως συζήτηση για τη Ρουµανία, την Ουγγαρία, τη Φιν-
λανδία, την Αυστρία, τη Βουλγαρία, αλλά και την Ιταλία, στην οποία
δεν µπήκε ο Κόκκινος Στρατός. Οι διαπραγµατεύσεις αυτές εστιάζον-
ταν στην αναγνώριση από τις αντιφασιστικές κυβερνήσεις του δικαιώ-
µατος εισόδου των κρατών αυτών στον ΟΗΕ και πολεµικών αποζηµιώ-
σεων, µε δεδοµένο το γεγονός ότι επρόκειτο για χώρες που οι κυβερνή-
σεις τους είχαν συµπαραταχθεί µε τη ναζιστική Γερµανία κατά τη διάρ-
κεια του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου
22
.
Ειδική αναφορά γίνεται στα πλαίσια της «θεωρίας του µοιράσµατος του
κόσµου» στο χωρισµό τηςΓερµανίας.Βέβαια και πάλι κατηγορείται ηΣο-
βιετική Ενωση µονοµερώς και όχι οι ιµπεριαλιστικές δυνάµεις. Ακόµα
και σήµερα στους εορτασµούς για την καπιταλιστική παλινόρθωση στη
Γερµανική Λαοκρατική ∆ηµοκρατία και τη νίκη της αντεπανάστασης
στην Ευρώπη, οι απολογητές του ιµπεριαλισµού εντόπισαν το πρόβληµα
στη Σοβιετική Ενωση που στεκόταν εµπόδιο στην ένωση της Γερµα-
νίας
23
.∆υστυχώς γι’αυτούς η ιστορική πραγµατικότητα τους διαψεύδει.
Το ζήτηµα του διαµελισµού της Γερµανίας είχε τεθεί νωρίτερα στη
- 100 -
ιστορία
21. «Ντοκουµέντα Τεχεράνη - Γιάλτα - Πότσδαµ»,εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»,Αθήνα, 1987,
σελ. 210-212.
22. Ο.π., σελ. 210-212.
23. ΑνγκέλαΜέρκελ: «Η 9ηΝοεµβρίου είναι η πιο ευτυχισµένη ηµέρα της σύγχρονης γερ-
µανικής ιστορίας», Deutsche Welle, στο http://www.dw-world.de/dw/article/
0,,4870096,00.html.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 100διάσκεψη τηςΤεχεράνης, όπου την 1η∆εκεµβρίου 1943 ο Ρούσβελτ πα-
ρουσίασε σχέδιο διαµελισµού της Γερµανίας σε 5 κράτη, δηλώνοντας
ταυτόχρονα ότι είχε ετοιµαστεί 2 µήνες νωρίτερα. Ο Τσόρτσιλ υποστή-
ριξε ανάλογη πρόταση. Μάλιστα, ένα χρόνο αργότερα (Οκτώβρης του
1944), στη διάρκεια συνοµιλιών που είχε µαζί µε τον Ιντεν µε τη σοβιε-
τική κυβέρνηση στηΜόσχα, παρουσίασε δικό του σχέδιο διαµελισµού,
που προέβλεπε το χωρισµό της Γερµανίας σε 3 µέρη.
Μ. Βρετανία και ΗΠΑεπανήλθαν στη διάσκεψη του Πότσνταµ, προ-
τείνοντας σχέδιο διαµελισµού της Γερµανίας σε τρία κράτη και πιο συγ-
κεκριµένα σεΒορειογερµανικό, Νοτιογερµανικό και∆υτικογερµανικό.
Η Σοβιετική Ενωση δια στόµατος Στάλιν απέρριψε την πρόταση ως
αφύσικη και υποστήριξε ότι το ζητούµενο δεν ήταν ο διαµελισµός της
Γερµανίας, αλλά η µετατροπή της σε ένα φιλειρηνικό και δηµοκρατικό
κράτος
24
.Ανάλογη µαρτυρία υπάρχει και από τονΑµερικανό Χάρι Χόπ-
κινς, ο οποίος κάθε άλλο παρά φιλοσοβιετικός θα µπορούσε να χαρα-
κτηριστεί. Ο Χόπκινς αναφέρει ότι ο Στάλιν αντιµετώπισε «χωρίς εν-
θουσιασµό» τις προτάσεις τηςΑγγλίας και των ΗΠΑγια το διαµελισµό
της Γερµανίας
25
.
Αλλά και η µετέπειτα στάση της Σοβιετικής Ενωσης µέχρι την ανα-
κήρυξη της∆υτικής Γερµανίας ως ξεχωριστού κράτους και την ένταξή
της στους ιµπεριαλιστικούς µηχανισµούς (ένταξη της Οµοσπονδιακής
∆ηµοκρατίας της Γερµανίας στο ΝΑΤΟ το 1955) αποσκοπούσε στη δη-
µιουργία ενός ενιαίου γερµανικού κράτους.Μέχρι και το 1952 ο στόχος
της επανένωσης των δύο Γερµανιών παρέµεινε στο διπλωµατικό προ-
σκήνιο, κυρίως µε πρωτοβουλία της Σοβιετικής Ενωσης, ανεξάρτητα
της ρεαλιστικότητάς του. Πιο συγκεκριµένα, στις 10Μάρτη 1952, η Σο-
βιετική Ενωση παρέδωσε στις άλλες τρεις εγγυήτριες δυνάµεις (Μ.
Βρετανία, Γαλλία, ΗΠΑ) πρόταση που έµεινε γνωστή ως «µνηµόνιο
Στάλιν». Σε αυτό το µνηµόνιο η σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε αναλυ-
τικά τη διαµόρφωση βάσεων ειρήνης. Η πρόταση επανήλθε και στις 9
Απρίλη 1952
26
και ανάλογες πρωτοβουλίες συνεχίστηκαν ως και το
- 101 -
γιάλτα: μια ακόμα σύγκρουση σοσιαλισμού - καπιταλισμού
24. Γκ. Ζούκοφ: «Αποµνηµονεύµατα και στοχασµοί»,εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 711.
25. Documents, The White House Papers of Harry Hopkins (p.789), n.e., 1949.
26. Τα στοιχεία προέρχονται από τα αρχεία του Γερµανικού Ιστορικού Μουσείου. Βλ.εν-
δεικτικά Europa- Archiv 7 (pp.4832-3) στο www.dhm.de/bemo/hem/ddsume e.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 1011955. Στη συνέχεια πέρασαν σε δεύτερη µοίρα, αν και παρέµειναν ως
στόχος.
Είναι χαρακτηριστική η εξής παρατήρηση ενός αστού ιστορικού, του
ΑµερικανούArthur M. Schlesinger, ο οποίος σηµειώνει: «Η διακήρυξη
(σ.σ.: αναφέρεται στη διακήρυξη για την Απελευθερωµένη Ευρώπη) δια-
ψεύδει και το µύθο που, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, αποτελεί
πεποίθηση στη Γαλλία, ότι η Γιάλτα προκάλεσε ή επικύρωσε τη διαίρεση
της Ευρώπης.Αυτό που προκάλεσετη διαίρεση της Ευρώπης δεν ήταν κά-
ποιες λέξεις πάνω στο χαρτί αλλά η ανάπτυξη των στρατευµάτων»
27
.
     
  
Το επίσηµο ύφος της διπλωµατικής γλώσσας στις διασκέψεις αυτές
και οι προσεκτικές διατυπώσεις δεν είναι δυνατό να αποκρύψουν την
πραγµατικότητα.Αυτή δεν αφορούσε κάποιο µυστικό µοίρασµα του κό-
σµου, όπως αναφέρεται στα πλαίσια της «ψυχροπολεµικής» προπα-
γάνδας που ακολούθησε.
Ωστόσο, ακόµα και µέσα από την ιµπεριαλιστική προπαγάνδα, απο-
καλύπτεται πως ο ιµπεριαλισµός ούτε ήθελε ούτε µπορούσε να συµ-
βιώσει ειρηνικά µε τον ανειρήνευτο ταξικό του εχθρό, το σοσιαλισµό.
Πόσο µάλλον να προβεί σε συµφωνία µαζί του για το «µοίρασµα του
κόσµου».Αλλωστε, οι αστοί που αποδέχονται ως νόµιµες τις ενδοϊµπε-
ριαλιστικές µοιρασιές, δε θα µπορούσαν να παρακολουθούν παθητικά
να ανατρέπεται η αστική εξουσία σε µια σειρά χώρες και αυτές να απο-
δεσµεύονται από τις ιµπεριαλιστικές ενώσεις και οργανισµούς.
Αυτό έδειξαν τα ιστορικά γεγονότα που ακολούθησαν τη διάσκεψη
της Γιάλτας.Μόλις ένα µήνα µετά, οι «σύµµαχοι» της Σοβιετικής Ενω-
σης ήρθαν σε µυστικές διαπραγµατεύσεις µε τους Γερµανούς, µε απο-
τέλεσµα οι τελευταίοι να µεταφέρουν το κύριο κοµµάτι της δύναµης
πυρός τους από το ∆υτικό στο Ανατολικό µέτωπο. Οπως χαρακτηρι-
στικά επισηµαίνεται ακόµα και από αστούς ιστορικούς, στα τέλη του
- 102 -
ιστορία
27. Ι. Β. Στάλιν - Φ. Ντ. Ρούσβελτ: «Αγαπητέ κύριε Στάλιν, Αλληλογραφία 1941-1945»,
Πρόλογος, σελ. 17.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 102Μάρτη του 1945 στοΑνατολικό Μέτωπο οι Σοβιετικοί ήταν αντιµέτω-
ποι µε περίπου 150 γερµανικές µεραρχίες, τη στιγµή που στο∆υτικό µέ-
τωπο οιΑγγλοαµερικανοί ήρθαν σε σύγκρουση µε λιγότερες από τριάν-
τα
28
.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην αλληλογραφία Στάλιν - Ρούσβελτ
εκείνη την περίοδο κυριαρχούσε ως πρόβληµα το ζήτηµα των διαπραγ-
µατεύσεων στη Βέρνη της Ελβετίας ανάµεσα στις ΗΠΑ και τη Βρετα-
νία από τη µια πλευρά και τους διοικητές των ναζιστικών στρατευµά-
των που έδρευαν στην Ιταλία από την άλλη. Η Σοβιετική πλευρά έθεσε
ζήτηµα συµµετοχής και σοβιετικών αντιπροσώπων στις διαπραγµατεύ-
σεις, κάτι όµως που δεν έγινε δεκτό από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία
29
.
Ο Στάλιν σηµείωνε σε επιστολή του προς το Ρούσβελτ στις 7 Απρίλη
1945 (1 µήνα πριν από την είσοδο του Κόκκινου Στρατού στο Βερολί-
νο):
«Μου είναι δύσκολο να δεχθώ ότι η έλλειψη αντίστασης εκ µέρος των
Γερµανών στο ∆υτικό µέτωπο µπορεί να εξηγηθεί µόνο από το γεγονός
ότι ηττώνται. Οι Γερµανοί διαθέτουν στο Ανατολικό µέτωπο 147 µεραρ-
χίες. Θα µπορούσαν, χωρίς να προκαλέσουν ζηµιά στον αγώνα τους , να
αποσύρουν 15-20 µεραρχίες από τοΑνατολικό µέτωπο και να τις στείλουν
προς ενίσχυση των στρατευµάτων τους στο∆υτικό µέτωπο. Εν τούτοις, οι
Γερµανοί δεν το έκαναν και δεν το κάνουν αυτό. Συνεχίζουν να πολεµούν
λυσσαλέα εναντίον των Ρώσων για τον άγνωστο κόµβο της Zemlianitsa
στην Τσεχοσλοβακία, τον οποίον χρειάζονται τόσο όσο και ένας νεκρός
το κατάπλασµα. Παραδίδουν, όµως, χωρίς αντίσταση σηµαντικές πόλεις
της Κεντρικής Γερµανίας, όπως το Osnabruk , το Manheim και το Kassel.∆εν δέχεστε ότι η συµπεριφορά αυτή των Γερµανών είναιτουλάχιστον
παράξενη και ανεξήγητη;»
30
.
Λίγους µήνες αργότερα οι ΗΠΑ έριξαν τις δύο ατοµικές βόµβες στη
Χιροσίµα και το Ναγκασάκι (5-6Αυγούστου 1945), µε σαφή σκοπό να
τροµοκρατήσουν τόσο τη Σοβιετική Ενωση, όσο και τους λαούς που
- 103 -
γιάλτα: μια ακόμα σύγκρουση σοσιαλισμού - καπιταλισμού
28. Carolyn Eisenberg: «Drawing the line: The American Decision to Divide Germany
1944-1949», Cambridge University Press, Cambridge, 1996, σελ. 72.
29. Ι. Β. Στάλιν - Φ. Ντ. Ρούσβελτ: «Αγαπητέ κύριε Στάλιν, Αλληλογραφία 1941-1945»,
σελ. 410-426.
30. Ο.π., σελ. 423-424.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 103πρωτοστάτησαν στην πάλη ενάντια στο φασισµό και να κατοχυρώσουν
την πρωτοκαθεδρία τους στο µεταπολεµικό πεδίο µέσα από τον τρόµο
και τον αιφνιδιασµό.
Τα σχέδια για το βοµβαρδισµό δεν αναφέρθηκαν στη διάσκεψη του
Πότσνταµ που τελείωσε 4 µόλις µέρες πριν (2 Αυγούστου 1945). Το
βοµβαρδισµό, που στοίχισε άµεσα τη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων αν-
θρώπων, δεν υπαγόρευε καµιά πολεµική σκοπιµότητα. Ποιος ο λόγος
να προχωρήσουν οι ΗΠΑ σε µια τέτοια ενέργεια, τη στιγµή που ο κό-
σµος είχε µοιραστεί µόλις πριν από κάποιους µήνες στη Γιάλτα;
Η συµφιλίωση ανάµεσα στους νικητές ιµπεριαλιστές και τους Ναζί
διαφάνηκε ακόµα και µετά από τον πόλεµο, όταν οι πρώτοι στρατολο-
γούσαν τους δεύτερους µπροστά στον κίνδυνο του κοµµουνισµού
31
.
Επιπλέον, σε µια σειρά χώρες της καπιταλιστικής Ευρώπης πάρθηκαν
µέτρα ενάντια στα ΚΚ. Ετσι, έθεσαν εκτός νόµου το Κοµµουνιστικό
Κόµµα Γερµανίας, παρά τις βαριές του θυσίες στον αγώνα ενάντια στο
ναζισµό
32
. Ακόµα και τα κοµµουνιστικά κόµµατα της Γαλλίας και της
Ιταλίας, που είχαν δεχτεί να συµµετάσχουν στις µεταπολεµικές κυβερ-
νήσεις, συµβάλλοντας στη σταθεροποίηση της αστικής εξουσίας των
κρατών τους, γρήγορα εκδιώχθηκαν από αυτές.
Οι παραπάνωιστορικές αλήθειες αποτελούν χαρακτηριστικά γεγονό-
τα που απορρίπτουν τα προπαγανδιστικά επιχειρήµατα ότι ο κόσµος εί-
χε µοιραστεί ανάµεσα στη Σοβιετική Ενωση και τιςιµπεριαλιστικές χώ-
ρες. Η σύγκρουση µεταξύ τους υπήρχε και διεξαγόταν, όντας ταυτό-
χρονα στην ίδια συµµαχία. Χαρακτηριστικά είναι εξάλλου τα αποσπά-
σµατα από τα γραφτά του δηλωµένου αντικοµµουνιστή Τσόρτσιλ που
θα «µοίραζε τον κόσµο» µε το Στάλιν: «Ο κοµµουνισµός σήκωσε κεφά-
λι χάρη στο νικηφόρο ρωσικό µέτωπο. Η Ρωσία υπήρξε ο σωτήρας και ο
κοµµουνισµός το ευαγγέλιο που έφερνε µαζί της»
33
.
- 104 -
ιστορία
31. Kevin Ru ner: «Forging an Intelligence Partnership: CIA and the origin of BND,
1945-49», στο www2.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB146/index.htm.
32. Το Κοµµουνιστικό Κόµµα Γερµανίας βγήκε παράνοµο το 1951, αλλά η απόφαση επι-
κυρώθηκε από το συνταγµατικό δικαστήριο το 1956. Dieter Vorstecher: «The Image
of America as the Enemy in the Former GDR», Deutsches Historisches Museum
Berlin Magazine, Heft 7, 1993.
33. Ουίνστον Τσόρτσιλ: «Ο ∆εύτερος Παγκόσµιος Πόλεµος», 1954, τ. 6, σελ.181.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 104Μάλιστα κατηγορούσε τον αµερικάνικο ιµπεριαλισµό ότι δήθεν συ-
νειδητοποίησε πολύ αργά την απότοµη αύξηση της επιρροής που έφερ-
νε η προέλαση του Κόκκινου Στρατού
34
: «Ο Χίτλερ και ο χιτλερισµός εί-
ναι καταδικασµένοι. Οµως τι θα συµβεί µετά το Χίτλερ;»
35
.
Τέλος, τρεις µέρες µετά τη συντριβή της Γερµανίας και την κατάλη-
ψη του Βερολίνου από τον Κόκκινο Στρατό (11 Μάη 1945), έγραψε
στον πρόεδροΤρούµαν: «Ενα σιδερένιο παραπέτασµα κατεβαίνει µπρο-
στά στο µέτωπό τους και δεν ξέρουµε τι γίνεται πίσω από αυτό»
36
.
    
Ο µύθος που αναφέρεται στην καθοριστική επίδραση της Γιάλτας
στην εξέλιξη της ταξικής πάλης στην Ελλάδα παρουσιάζει ξεχωριστό
ενδιαφέρον. Στόχος είναι να αποδοθεί στη στάση της Σοβιετικής Ενω-
σης και στη δήθεν προδοσία της απέναντι στους Ελληνες κοµµουνιστές
η ήττα του λαϊκού κινήµατος στον εµφύλιο πόλεµο.
Η Γιάλτα αναγνώρισε το συσχετισµό δύναµης που είχε διαµορφωθεί
σε κάθε χώρα µέχρι το Φλεβάρη του 1945. Ετσι, σχετικά µε την Ελλά-
δα, θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι είχε προηγηθεί το∆εκέµβρη του 1944
η «µάχη της Αθήνας», η ένοπλη δηλαδή σύγκρουση ανάµεσα στις δυ-
νάµεις του ΕΛΑΣ από τη µια πλευρά και της αστικής τάξης σε συνερ-
γασία µε το βρετανικό ιµπεριαλισµό από την άλλη.
Οπως έχει εκτιµήσει και το ΚΚΕ, η ήττα του∆εκέµβρη ήρθε ως απο-
τέλεσµα του γεγονότος ότι, ενώ τον Οκτώβρη του 1944 είχαν διαµορ-
φωθεί συνθήκες επαναστατικής κατάστασης στην Ελλάδα, το ΚΚΕ δεν
είχε την αντίστοιχη ετοιµότητα για να οδηγήσει την ταξική πάλη προς
την επαναστατική λύση του προβλήµατος της εξουσίας.
Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται και από τα γεγονότα που είχαν προ-
ηγηθεί: υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο αγγλικό στρατηγείο της Μέσης Ανα-
τολής (Ιούλης του 1943), συµφωνία του Λιβάνου (Μάης του 1944) και
τη Καζέρτας(Σεπτέµβρης του 1944), συµµετοχή στην κυβέρνηση εθνι-
- 105 -
γιάλτα: μια ακόμα σύγκρουση σοσιαλισμού - καπιταλισμού
34. Ουίνστον Τσόρτσιλ: «Ο ∆εύτερος Παγκόσµιος Πόλεµος», 1954, τ. 6, σελ.181.
35. Ο.π., σελ.182.
36. Ο.π., σελ. 498-499.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 105κής ενότητας (Σεπτέµβρης του 1944), η απαράδεκτη συµφωνία της
Βάρκιζας (Φλεβάρης του 1945)
37
.
Η κυρίαρχη αστική ιδεολογία, βέβαια, επιτίθεται µε ιδιαίτερη σκλη-
ρότητα σε όσους κρίνουν τη συµφωνία της Γιάλτας,ως αποτέλεσµα του
συσχετισµού δύναµης µεταξύ σοσιαλισµού και ιµπεριαλισµού που δια-
µόρφωσε ο Β΄ Παγκόσµιος Πόλεµος. Εξυπακούεται ότι η επίθεση είναι
το ίδιο σκληρή, ακόµα και όταν το ζήτηµα τίθεται από µελετητές που δε
θα µπορούσαν να χαρακτηριστούν κοµµουνιστές.
Η αστική τάξη, που δεν έχει κανένα πρόβληµα να στηρίζει το ξανα-
γράψιµο της Ιστορίας σε κάποιες υποθέσεις ή σε ορισµένους «λογι-
κούς» συνειρµούς, αποκρύπτει ή διαστρέφει τα πραγµατικά ιστορικά
γεγονότα. Κανείς λοιπόν από αυτούς που νοιάζονται για τις διπλωµατι-
κές συµβάσεις που έκριναν το ζήτηµα της Ελλάδας δεν αναφέρεται στη
συνάντηση Τσόρτσιλ και Ρούσβελτ (που ήδη προαναφέραµε) το καλο-
καίρι του 1943 στο Κεµπέκ του Καναδά, όπου και αποφασίστηκε να ει-
σβάλουν στην Ελλάδα αγγλικά στρατεύµατα αµέσως µετά την αποχώ-
ρηση των Γερµανών: «Σύµφωνα µετα αποµνηµονεύµατα του Τσόρτσιλ,
η ιδέα της αγγλικής επέµβασης στην Ελλάδα γεννήθηκετο καλοκαίρι του
1943, στη διάρκεια της Συνάντησης στο Κεµπέκ του Καναδά του Βρετα-
νού πρωθυπουργού και του Αµερικάνου Προέδρου Ρούσβελτ, οι οποίοι
είχαν διαπιστώσει πως η θέση του ΕΑΜ για φιλολαϊκές και σύµφωνα µε
τη θέληση του ελληνικού λαού µεταπελευθερωτικές εξελίξεις είχαν κερ-
δίσει σηµαντικές θέσεις και ο αστικός πολιτικός κόσµος αδυνατούσε να
χειραγωγήσει τις εξελίξεις. Οπως έγραφε σχετικά ο ίδιος ο Τσόρτσιλ
“σκέφτηκαν στην αρχή ότι ήταν υποχρεωµένοι να επέµβουν στις εσωτε-
ρικές υποθέσεις της Ελλάδας τη στιγµή της απελευθέρωσης”. Και όπως
σηµείωνε στις 29 Σεπτέµβρη του 1943,είχε θεωρηθεί απαραίτητη η απο-
στολή στην Ελλάδα 5.000 Βρετανών στρατιωτών, “εάν οι Γερµανοί την
εγκαταλείψουν µε θωρακισµένα αυτοκίνητα και πυροβόλα”. Σε σχετικό
εξάλλου τηλεγράφηµα προς τον υπουργό των Εξωτερικών Αντονι Iντεν,
τοΝοέµβρη του 1943,τόνιζε ότι “θα έπρεπετο χτύπηµα,για να είναι απο-
φασιστικό, να καταφερθεί κατά του ΕΛΑΣ την κατάλληλη στιγµή”»
38
.
- 106 -
ιστορία
37. «60 χρόνια από την µεγάλη αντιφασιστική νίκη των λαών»: «Θέσεις της ΚΕ του
ΚΚΕ», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2005, σελ. 38.
38. «Η τρίχρονη εποποιία του ∆ηµοκρατικού Στρατού Ελλάδας», εκδ. «Σύγχρονη Επο-
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 106Σχέδια λοιπόν για την τύχη της Ελλάδας υπήρξαν πραγµατικά και
πριν από τη λήξη του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου, αλλά αυτά τα σχέδια
ήταν του εγγλέζικου και αµερικάνικου ιµπεριαλισµού και γι’ αυτό δεν
τυγχάνουν της προσοχής των αστών ιστορικών και αρθρογράφων. Την
περίοδο που ηΕΑΜική αντίσταση έδινε µάχη για την αποµάκρυνση των
Γερµανών από την Ελλάδα, οι ιµπεριαλιστές «σύµµαχοι» προετοίµαζαν
την αποκατάσταση της πρότερης κατάστασης, µιας και ο γερµανικόςιµ-
περιαλισµός βάδιζε προς την ήττα.
Ωστόσο προτιµούν να αποκρύπτουν τα ιστορικά γεγονότα και να προ-
σηλώνονται στο περίφηµο χαρτάκι που αντάλλαξαν Τσόρτσιλ και Στά-
λιν στη συνάντηση τηςΜόσχας(9-14 Οκτώβρη 1944). Η αξιοπιστία του
Τσόρτσιλ, ειδικότερα απέναντι στη Σοβιετική Ενωση και το ΚΚΕ, δια-
φάνηκε τόσο από τα αποσπάσµατα των αποµνηµονευµάτων του, όσο
και από την εκπόνηση του «σχεδίου Μάνα».Ας δούµε όµως τι θυµάται
σε σχέση µε την περίφηµη «µυστική µοιρασιά των Βαλκανίων»:
«Εγραψα σε µισή κόλα χαρτί Ρουµανία: Ρωσία 90% άλλοι 10%, Ελλά-
δα: Μεγάλη Βρετανία 90% (σε συµφωνία µε τις ΗΠΑ) άλλοι 10%, Γι-
ουγκοσλαβία 50-50%, Ουγγαρία: 50-50%, Βουλγαρία: Ρωσία 75% οι
άλλοι 25% . Το έδωσα στο Στάλιν… Εγινε µια µικρή παύση. Υστερα πήρε
το µπλε µολύβιτου,έβαλεένα µεγάλο σηµάδι πάνω καιτο ξανάδωσε.Κα-
νονίστηκαν όλα σε όσο χρόνο χρειάστηκαν για να γραφτούν»
39
.
Πέρα από το µεγάλο ερωτηµατικό που προκύπτει γιατί στο «συγκε-
κριµένο χαρτί» δεν µπήκαν και άλλες χώρες, αξίζει να σηµειωθεί ότι το
«χαρτάκι» αυτό εξαφανίστηκε και δεν παρουσιάστηκε ποτέ, ούτε γίνε-
ται αναφορά του στα δηµοσιοποιηµένα αρχεία της Αγγλίας ή της Σο-
βιετικής Ενωσης. Εξάλλου είναι γνωστό ότι η συνάντηση της Μόσχας,
στην οποία παραβρέθηκαν οι Στάλιν, Μολότοφ, Τσόρτσιλ, Ιντεν και ο
Αµερικανός πρεσβευτής στηΜόσχα Χάριµαν (µιας και ο Ρούσβελτ δεν
µπορούσε να παρευρεθεί), έγινε για να εξεταστούν και να αναπτυχθούν
τα στρατιωτικά σχέδια που είχαν συµφωνηθεί στην Τεχεράνη. Τα σχέ-
δια αυτά αφορούσαν το άνοιγµα των καινούριων µετώπων σε ∆υτική
Ευρώπη και Απω Ανατολή. Συζητήθηκαν επίσης τα ζητήµατα της ανα-
γνώρισης των κυβερνήσεων της Πολωνίας, της Βουλγαρίας και της Γι-
- 107 -
γιάλτα: μια ακόμα σύγκρουση σοσιαλισμού - καπιταλισμού
χή» - «Ριζοσπάστης», Αθήνα, 1998, σελ 42-43.
39. David Downing: «Ηγέτες- Ιωσήφ Στάλιν», εκδ. «Σαββάλας», Αθήνα, 2003, σελ. 46.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 107ουγκοσλαβίας, οι οποίες είχαν ήδη σχεδόν απελευθερωθεί. Οµως σε
σχέση µε την Ελλάδα πρέπει να σηµειώσουµε ότι βασικές συµφωνίες
που ενέτασσαν την Ελλάδα στον άξονα δράσης των βρετανικών δυνά-
µεων, όπως αναφέραµε και παραπάνω, είχαν προηγηθεί από το 1943
(ένταξη του ΕΛΑΣ στο στρατηγείο της Μ. Ανατολής) και είχαν ολο-
κληρωθεί µέχρι το Σεπτέµβρη του 1944 (Καζέρτα).
Αλλοι πάλι θέτουν το «ερώτηµα» γιατί ο Κόκκινος Στρατός δεν κατέ-
βηκε και στην Ελλάδα, τη στιγµή που είχε φτάσει µέχρι τα ελληνο-
βουλγαρικά σύνορα. Ωστόσο, στην πλειοψηφία των ιστορικών προ-
σεγγίσεων η άποψη αυτή διατυπώνεται από όσους ταυτόχρονα υπο-
στηρίζουν ότι κακώς η Σοβιετική Ενωση και ο Κόκκινος Στρατός ανα-
µείχθηκε στα εσωτερικά άλλων χωρών.
Ο Κόκκινος Στρατός δεν είχε λόγο να περάσει τα ελληνοβουλγαρικά
σύνορα και να εισχωρήσει στην Ελλάδα, πρώτα απ’όλα γιατί η Ελλάδα
στη διάρκεια της Κατοχής εντάχθηκε στην ευθύνη του εγγλέζικου στρα-
τηγείου, αναφορικά µε τις πολεµικές επιχειρήσεις εναντίον των Γερµα-
νών. Εποµένως, για τον Κόκκινο Στρατό που καταδίωκε τους Γερµα-
νούς στη Βουλγαρία, τη Ρουµανία, την Πολωνία και αλλού δεν υπαγό-
ρευε καµιά πολεµική ανάγκη την εισχώρηση στην Ελλάδα.
Βέβαια, όπως ο Κόκκινος Στρατός αντικειµενικά δεν απελευθέρωνε
απλώς τις χώρες της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης, αλλά η
παρουσία του αδυνάτιζε την εγχώρια αστική εξουσία και ενίσχυε τα λαϊ-
κά κινήµατα των χωρών αυτών, συµβάλλοντας στο µεταπολεµικό συ-
σχετισµό δύναµης, έτσι και από τη δική τους ταξική σκοπιά τα αµερι-
κανικά και βρετανικά στρατεύµατα κατοχύρωναν τον αστικό χαρακτή-
ρα της εξουσίας στις χώρες που προέλαυναν.
Με αυτή την έννοια, όσον αφορά την Ελλάδα, η αποδοχή από την
πλευρά του ΚΚΕ της ένταξης των απελευθερωτικών δυνάµεων στο
στρατηγείο της Μ. Ανατολής σήµαινε ότι το ΕΑΜικό κίνηµα θα έβρι-
σκε την επόµενη µέρα της απελευθέρωσης απέναντί του τη συνασπι-
σµένη ελληνική αστική τάξη και τον αγγλικό ιµπεριαλισµό και ότι θα
έπρεπε να τα βγάλει πέρα µόνο του.
Χαρακτηριστικό παράδειγµα των ιστορικά αβάσιµων προσεγγίσεων
των αστών αρθρογράφων για τη Γιάλτα είναι και το παρακάτω από-
σπασµα:
«Ο Στάλιν σε όλη τη διάρκεια της Γιάλτας και µετά από αυτήν κατά-
- 108 -
ιστορία
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 108φερνε να φαίνεται συνεργάσιµος ακόµη και όταν διαφωνούσε. Ετσι, ενώ
είχε υποσχεθεί να µην αναµιχθεί στα ελληνικά πράγµατα, κι αυτό έκανε
αφήνοντας τοKKE στο έλεος των αντιπάλων του, προωθούσε ύπουλα την
ιδέα της “Βαλκανικής Οµοσπονδίας” που αποσκοπούσε στην ένωση των
Σλάβων, τη χειρότερη ίσως απειλή τότε για την Ελλάδα, γνωστού όντως
του προαιώνιου πόθου των Βουλγάρων για έξοδό τους στο Αιγαίο»
40
.
Από το παραπάνω απόσπασµα, όπως και από άλλα παρόµοια, είναι
πραγµατικά δύσκολο κανείς να καταλάβει αν η Σοβιετική Ενωση ήθε-
λε ή όχι να αναµιχθεί στα εσωτερικά της χώρας. Ο κεντρικός πυρήνας
αυτών των θέσεων δεν είναι άλλος από την αξίωση να κριθεί ηθικά ένο-
χη η Σοβιετική Ενωση, µε το σκεπτικό ότι άφησε αβοήθητο το ΚΚΕ και
παράλληλα επεδίωξε να πλήξει την Ελλάδα!
Στη∆ιάσκεψη της Γιάλτας, στα ανακοινωθέντα της οποίας-όπως ήδη
αναφέραµε- υπάρχει µια πληθώρα ζητηµάτων, δεν αναλύεται διεξοδι-
κά το ζήτηµα της Ελλάδας. Η αγγλική αντιπροσωπεία έθεσε στη συζή-
τηση απλά το ζήτηµα της ανάγκης της παρουσίας παρατηρητών για
εκλογές σε Ελλάδα καιΙταλία, όπως προκύπτει από τα πρακτικά της σο-
βιετικής πλευράς, ενώ απουσιάζει κάθε αναφορά στα επίσηµα ανακοι-
νωθέντα
41
. Είναι λοιπόν καθαρό ότι η∆ιάσκεψη της Γιάλτας δεν καθό-
ρισε το αν η ελληνική εργατική τάξη θα έπρεπε να επιλέξει το δρόµο της
ένοπλης σύγκρουσης για την επαναστατική επίλυση του ζητήµατος της
εξουσίας.
Επίσης αξίζει να επισηµανθεί ότι η ∆ιάσκεψη της Γιάλτας και η σχέ-
ση της µε την Ελλάδα έγινε «σηµαία» της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ τη δε-
καετία του 1980. Στόχος ήταν να δικαιολογηθούν οι παλινωδίες του ΠΑ-
ΣΟΚ, το οποίοως αντιπολίτευση απαιτούσε την αποµάκρυνση των αµε-
ρικάνικων βάσεων και την έξοδο της χώρας από την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ
και ως κυβέρνηση από το 1981 έκανε ακριβώς τα αντίθετα. Τότε η ηγε-
σία του ΠΑΣΟΚ «ανακάλυψε» τη Γιάλτα και τη χρησιµοποίησε για να
προωθήσει το σύνθηµα «οι λαοί δεν έχουν ανάγκη από προστάτες».
- 109 -
γιάλτα: μια ακόμα σύγκρουση σοσιαλισμού - καπιταλισμού
40. Φωτεινής Τοµαή (προϊσταµένης της Υπηρεσίας ∆ιπλωµατικού και Ιστορικού Αρχεί-
ου στο ΥΠΕΞ): «Πώς µοίρασαν τον κόσµο στη ∆ιάσκεψη της Γιάλτας», εφηµερίδα
«Το Βήµα», 5 Φλεβάρη 2006.
41. «Ντοκουµέντα Τεχεράνη - Γιάλτα - Πότσδαµ»,εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»,Αθήνα, 1987,
σελ. 191.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 109Ταυτόχρονα το ΠΑΣΟΚ και άλλες αστικές και οπορτουνιστικές δυ-
νάµεις ισχυρίζονται εδώ και πολλά χρόνια ότι το ΚΚΕ κακώς ηγήθηκε
των ένοπλων αγώνων το ∆εκέµβρη του 1944 και του ∆ΣΕ την περίοδο
1946-1949, αφού γνώριζε ότι ο κόσµος είχε µοιραστεί και άρα ότι αυ-
τοί οι αγώνες ήταν εκ προοιµίου χαµένοι.
Σχετικά µε το συγκεκριµένο θέµα, ο ηρωικός αγώνας του ∆εκέµβρη
του 1944 και του∆ηµοκρατικού Στρατού Ελλάδας εξακολουθεί να είναι
καρφί στο µάτι των σύγχρονων απολογητών του ιµπεριαλισµού. Γιατί,
µέσα από τον ηρωικό αγώνα του ελληνικού λαού µε µπροστάρη το ΚΚΕ
ενάντια στη ελληνική αστική τάξη και τον αµερικάνικο και τον εγγλέζι-
κο ιµπεριαλισµό, καταρρέουν τα µυθεύµατά τους.∆εν µπορούν να απαν-
τήσουν γιατί το ΚΚΕ, που ακολουθούσε τυφλά το ΚΚΣΕ και κατά την
ίδια λογική το µοίρασµα του κόσµου στη συµφωνία της Γιάλτας, επέλε-
ξε την ένοπλη σύγκρουση και δε συµβιβάστηκε µε τον ιµπεριαλισµό.
Η πάλη του ∆ΣΕ αποδεικνύει για άλλη µια φορά ότι η πάλη που δέ-
σποζε στη µεταπολεµική Ευρώπη ήταν ταξική. Η σύγκρουση του σο-
σιαλισµού µε τον ιµπεριαλισµό σε παγκόσµιο επίπεδο ήταν αναγκαστι-
κή και δε θα µπορούσε να ρυθµιστεί µέσα από τη διάσκεψη της Γιάλτας.
Η πάλη του∆ΣΕ, παρά την ήττα, ήταν αυτή που κλόνισε συθέµελα το
αστικό πολιτικό σύστηµα στην Ελλάδα.
  
Το ΚΚΕ, παρόλη την ανατροπή του σοσιαλισµού και τις συνθήκες επι-
κράτησης της αντεπανάστασης, δεν υιοθέτησε µια στάση απολογητική
απέναντι στον ιµπεριαλισµό σε σχέση µε την αποτίµηση των ιστορικών
γεγονότων. «∆εν πέρασε µε το πλευρό των δυνάµεων που προερχόµενες
από το κοµµουνιστικό κίνηµα, στο όνοµα της κριτικής στην ΕΣΣ∆και στις
υπόλοιπες χώρες, οδηγήθηκαν στο µηδενισµό, στην άρνηση του σοσιαλι-
στικού χαρακτήρα τους, στην υιοθέτηση της προπαγάνδας του ιµπεριαλι-
σµού, ούτε αναθεώρησετη στάση υπεράσπισης, παρά τις αδυναµίες της»
42
.
- 110 -
ιστορία
42. Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ: «Εκτιµήσεις και συµπεράσµατα από τη σο-
σιαλιστική οικοδόµηση στον 20ό αιώνα µεεπίκεντρο τηνΕΣΣ∆. Η προγραµµατική αν-
τίληψη του ΚΚΕ για το σοσιαλισµό»,έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Αθήνα, 2009, σελ. 83.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 110Μέσα από αυτό το πρίσµα το ΚΚΕ βρίσκεται σε διαδικασία µελέτης
της στρατηγικής του διεθνούς κοµµουνιστικού κινήµατος, δίχως να
αποσιωπάει τις αδυναµίες του ίδιου. Ετσι σηµειώνει µε έµφαση ότι το
διεθνές κοµµουνιστικό κίνηµα σε µια σειρά χώρες της δυτικής καπιτα-
λιστικής Ευρώπης δεν είχε την ανάλογη στρατηγική ετοιµότητα για τη
µετατροπή του απελευθερωτικού και αντικατοχικού αγώνα σε πάλη για
την εξουσία. Το γεγονός αυτό επέδρασε καθοριστικά στο µεταπολεµι-
κό συσχετισµό δύναµης ανάµεσα στον καπιταλισµό και τον ιµπεριαλι-
σµό. Ως εκ τούτου στο καπιταλιστικό καθεστώς διατηρήθηκαν µια σει-
ρά ανεπτυγµένες καπιταλιστικά χώρες (π.χ. Γαλλία, Ιταλία), ενώ η ερ-
γατική εξουσία επικράτησε σε χώρες µε σηµαντικές καθυστερήσεις
στην οικονοµική ανάπτυξη. Οσον αφορά την Ελλάδα, την περίοδο που
ο αγγλικός και ο αµερικάνικοςιµπεριαλισµός επεξεργαζόταν τα σχέδιά
του για την επόµενη ηµέρα, το ΚΚΕ δε βρέθηκε σε κατάσταση επανα-
στατικής ετοιµότητας και επαγρύπνησης. Η λήξη του αντιφασιστικού
αγώνα έθετε αντικειµενικά το ζήτηµα της εξουσίας. Τον Οκτώβρη του
1944 υπήρχε επαναστατική κατάσταση στην Ελλάδα. Ο αστικός πολι-
τικός κόσµος αδυνατούσε να διαχειριστεί τη ριζοσπαστικοποίηση που
ακολούθησε την πάλη του λαού κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Η πλει-
οψηφία του λαού και δεν έδειχνε καµιά εµπιστοσύνη στην αστική τάξη
που τον άφησε στη µοίρα του (είτε ακολουθώντας τους Αγγλους ιµπε-
ριαλιστές στηνΑίγυπτο είτε µένοντας για να συνεργαστεί µε το γερµα-
νικό ιµπεριαλισµό) και ήταν συσπειρωµένη γύρω από την κοµµουνι-
στική πρωτοπορία.
Οµως η πρωτοπορία αυτή (το ΚΚΕ), αντί να θέσει ζήτηµα κατάκτη-
σης της εξουσίας, έδινε λάθος προσανατολισµό για µια όλο και µεγα-
λύτερη εθνική ενότητα
43
. Είναι χαρακτηριστική η τοποθέτηση του Γ.
Σιάντου, Γραµµατέα της ΚΕ του ΚΚΕ, στις 27 Ιούλη 1944 στην Πολι-
τική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, αναφορικά µε τις διαπραγµα-
τεύσεις του Λιβάνου και την πιθανότητα συµµετοχής στην κυβέρνηση
του Γ. Παπανδρέου:
«Στην Ελλάδα δεν µπορούµε να εφαρµόσουµε σοσιαλισµό […] Η ωρί-
µανση των συνθηκών οδηγεί αναγκαστικά σε αστικοδηµοκρατικές αλλα-
- 111 -
γιάλτα: μια ακόμα σύγκρουση σοσιαλισμού - καπιταλισμού
43. ΚΕ του ΚΚΕ: «Για τα 60 χρόνια από την αντιφασιστική νίκη των λαών (9 Μάη
1945)», ΚΟΜΕΠ, τ.3/2005, σελ. 82.
05_ARVANITAKHS_SEL_91_112:Layout 1  1/5/10  5:11 PM  Page 111γές της κατάστασης […] Αφού λυθούν όλα αυτά τα αστικοδηµοκρατικά
προβλήµατα, τότε δηµιουργούνται οι προϋποθέσεις για να πάµε στο σο-
σιαλισµό, οµαλά, µέσα στη δηµοκρατική εξέλιξη…»
44
.
Το ΚΚΕ υποτίµησε ότι η πάλη του ∆εκέµβρη ήταν πλέον πάλη ταξι-
κή και όχι εθνικοαπελευθερωτική. Υπό την εποπτεία του αγγλικού ιµ-
περιαλισµού είχε επανενωθεί το φιλοαγγλικό και το φιλογερµανικό
κοµµάτι της αστικής τάξης και όλοι µαζί στρέφονταν ενάντια στο λαϊ-
κό κίνηµα. Η λύση αυτής της σύγκρουσης δεν µπορούσε να είναι συ-
ναινετική ούτε κοινοβουλευτική.
Οπως σωστά αποτύπωσε αργότερα ο Ν. Ζαχαριάδης:
«Τον κοινό συµµαχικό αγώνα ενάντια στο χιτλερικό φασισµό η καθο-
δήγηση του ΚΚΕ ουσιαστικά τον κατάλαβε σαν ανεπιφύλακτη υποστήρι-
ξη, όχι της κοινής συµµαχικής υπόθεσης, µα της αγγλικής πολιτικής και
των αγγλικών ιµπεριαλιστικών επιδιώξεων στη Μεσόγειο και στη Νοτια-
νατολική Ευρώπη […] στην πράξη είχαµε υποταχθεί στην αγγλική πολι-
τική»
45
.
Το ΚΚΕ προσπαθεί να συσσωρεύσει τη θετική και αρνητική εµπειρία
από τη δεκαετία 1940-1949, συνεχίζοντας την ανάλογη έρευνα και µε-
λέτη
46
.
Τα ζητήµατα αυτά απασχολούν το Κόµµα µας και στη συγγραφή του
Β΄ Τόµου του∆οκιµίου Ιστορίας του ΚΚΕ, που προετοιµάζεται για συ-
ζήτηση σε Πανελλαδική Κοµµατική Συνδιάσκεψη, δίχως να σηµαίνει
ότι πολλές πτυχές τους δεν απαιτούν και µια εκτενέστερη και συνολι-
κότερη µελέτη.
- 112 -