ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ-ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ

 
   
του Χρήστου Μπαλωµένου 
      
«Η ∆ύση δεν κριτικάρει τα λάθη, τα οποία γίνονται εδώ, αλλά αντίθετα
κριτικάρει τα πλεονεκτήµατα αυτού του κράτους. Αυτοί οι κύριοι ενο-
χλούνται από την αλλαγή των σχέσεων ιδιοκτησίας στα µέσα παραγωγής»
1
.
Το ζήτηµα που θέτει ο Μπρεχτ, από ποια πλευρά δηλαδή ασκείται η
κριτική, είναι το πρώτο που πρέπει να ξεκαθαριστεί πριν υπεισέλθουµε
στην αντιπαράθεση για την πτώση του τείχους του Βερολίνου πριν 20
χρόνια. Η αστική τάξη και οι οπορτουνιστές, τα κόµµατά τους, οι συν-
δικαλιστές τους, τα ιδρύµατά τους ούτε κάνουν ούτε έκαναν ποτέ κρι-
τική από την πλευρά της βελτίωσης της εργατικής εξουσίας. Αφετηρία
της κριτικής τους ήταν η υπεράσπιση της αστικής εξουσίας, της καπι-
ταλιστικής κοινωνίας, η υπεράσπιση των ιερών και όσιων του καπιτα-
λιστικού συστήµατος, της ατοµικής ιδιοκτησίας στα µέσα παραγωγής.
Αυτό που τους ενοχλούσε δεν ήταν τα λάθη, τα στραβοπατήµατα της
σοσιαλιστικής κοινωνίας. Αυτά τα επιζητούσαν και τα χειροκροτούσαν
όταν γίνονταν
2
. Αντίθετα, αυτό που τους ενοχλούσε ήταν «η αλλαγή των
- 43 -
ιστορία
Ο Χρήστος Μπαλωµένος είναι µέλος της Γραµµατείας του Κέντρου Μαρξιστικών
Ερευνών. 
1. O Mπέρτολτ Mπρεχτ σε σύσκεψη των συνδικάτων στο Μπερλίνερ Ανσάµπλ του Ανατο-
λικού Βερολίνου στις 24 Μάη 1953. Αναφορά στο Egon Krenz, Gefängnis-Notizen, Βε-
ρολίνο: Das Neue Berlin, 2009, σελ. 13.
2. Χαρακτηριστική είναι η στάση που κρατούσε η καπιταλιστική ∆ύση απέναντι στις προ-
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:08 PM  Page 43σχέσεων ιδιοκτησίας», η κατάργηση της εκµετάλλευσης ανθρώπου από
άνθρωπο, η προοπτική της νικηφόρας ταξικής πάλης. Από αυτή τη σκο-
πιά προσεγγίζουν τη σοσιαλιστική οικοδόµηση στον 20ό αιώνα. Γι’ αυ-
τό της ρίχνουν τόνους λάσπη. Αν δεν κατανοηθούν βαθιά τα λόγια του
Μπρεχτ για τα κίνητρα της κριτικής των αστών, η κουβέντα για τα πιο
συγκεκριµένα γεγονότα θα µένει πάντα κουτσή. Οπως σηµείωνε και ο
Λένιν, οι εργαζόµενοι πρέπει να µάθουν να διακρίνουν πίσω από το κά-
θε σύνθηµα τα συµφέροντα εκείνης ή της άλλης τάξης, αλλιώς θα µέ-
νουν πάντα απλοϊκά θύµατα της αστικής πολιτικής. 
Η κριτική των αστών βρίσκεται στον αντίποδα της επαναστατικής
προσέγγισης της πρώτης ολοκληρωµένης προσπάθειας οικοδόµησης
του σοσιαλισµού που έγινε τον 20ό αιώνα. Η επαναστατική προσέγγι-
ση προσπαθεί να αφοµοιώσει δηµιουργικά τη θετική και αρνητική εµ-
πειρία της σοσιαλιστικής οικοδόµησης, να βγάλει τα απαραίτητα συµ-
περάσµατα για να είναι πιο αποτελεσµατική η πάλη της και χωρίς πι-
σωγύρισµα η επόµενη «έφοδος στον ουρανό». Σε αυτή τη γραµµή κι-
νούνται και οι αποφάσεις του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ για το σοσιαλι-
σµό. Η επαναστατική κριτική γίνεται µε δεδοµένη τη µαχητική υπερά-
σπιση του σοσιαλισµού που γνωρίσαµε (και ιδιαίτερα της περιόδου που
µπήκαν οι βάσεις του), µε ανάδειξη της προσφοράς του στους εργαζό-
µενους όλου του κόσµου, στους λαούς που αντιστέκονταν. Οπως ανα-
φέρεται και στην Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ για το σοσια-
λισµό: «Η κριτική µας προσέγγιση, σχετικά µε τον εργατικό και λαϊκό
έλεγχο και τη συµµετοχή, δεν έχει καµία σχέση µε την αστική και οπορ-
τουνιστική πολεµική για τα δικαιώµατα και τις ελευθερίες στην
ΕΣΣ∆»
3
. ∆εν περνάµε τη διαχωριστική γραµµή, αντίθετα την αναδει-
κνύουµε ακόµα περισσότερο. 
Τον Οκτώβρη του 2009, µε επίκεντρο το Βερολίνο, στήθηκε ένα πραγ-
µατικό πανηγύρι αντικοµµουνιστικής προπαγάνδας. Φυσικά ο αντι-
- 44 -
ιστορία
σπάθειες των σοσιαλιστικών κρατών να νοθεύσουν το σοσιαλισµό µε στοιχεία του κα-
πιταλισµού, από τις προτάσεις του Λίµπερµαν στην ΕΣΣ∆ και το Νέο Οικονοµικό Σύ-
στηµα στη ΓΛ∆ µέχρι τον εκθειασµό της περεστρόικα και του Γκορµπαρτσόφ.
3. Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ «Εκτιµήσεις και Συµπεράσµατα από τη σο-
σιαλιστική οικοδόµηση στον 20ό αιώνα µε επίκεντρο την ΕΣΣ∆. Η αντίληψη του ΚΚΕ
για το σοσιαλισµό», έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 16-17.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:08 PM  Page 44κοµµουνισµός µε τις διάφορες µορφές του (αντισοβιετισµός, αντιστα-
λινισµός κλπ.) αποτελεί πάγιο στοιχείο της στρατηγικής της άρχουσας
τάξης. Αποτελεί απαραίτητο συστατικό της προσπάθειάς της να θωρα-
κίσει την εξουσία της. Από τη µυθολογία για τα παιδιά που έτρωγαν οι
άνθρωποι στην ΕΣΣ∆ και τους ξενοκίνητους κοµµουνιστές µέχρι τις
εκατόµβες των αθώων ανθρώπων που πέθαναν στα γκούλαγκ και στις
φυλακές της Στάζι, ο στόχος είναι ένας: χτύπηµα της προοπτικής επα-
ναστατικής αλλαγής της κοινωνίας, χτύπηµα της πρωτοπορίας αυτής
της αλλαγής, του Κοµµουνιστικού Κόµµατος. Ετσι ώστε να χτυπάει
πάντα η καρδιά και ο νους των καταπιεζόµενων στο ρυθµό των αφεντι-
κών, να δυσφηµιστεί η δυνατότητα της σοσιαλιστικής οικοδόµησης,
αφού «όπου το επιχείρησαν, απέτυχαν», να εδραιωθεί στις συνειδήσεις
των εργαζοµένων ότι ο καπιταλισµός θα είναι αιώνιος και παντοτινός.
Ο αντικοµµουνισµός δεν έχει στραµµένα τα µάτια προς τα παρελθόν,
αλλά κυρίως προς τα µέλλον. Οι αστοί επιδιώκουν, όπως ανοιχτά είχε
δηλώσει και ο Klaus Kinkel, πρώην αναπληρωτής Καγκελάριος της
Ο∆Γ και πρώην πρόεδρος της BND (της δυτικογερµανικής ΕΥΠ), την
«απονοµιµοποίηση της ΓΛ∆»
4
, την απονοµιµοποίηση δηλαδή της ερ-
γατικής εξουσίας.
Το ιδιαίτερο στοιχείο, ωστόσο, αυτής της περιόδου είναι ότι αυτή η
επίθεση παίρνει χαρακτηριστικά ψύχωσης. Τεράστιος όγκος έντυπου
και τηλεοπτικού υλικού, επίκληση στο συναίσθηµα, αναγωγή δευτε-
ρευουσών πλευρών σε κύριες, διαστρέβλωση στοιχείων και γεγονότων,
αποκοπή των γεγονότων από τα ιστορικά τους πλαίσια, απόκρυψη ση-
µαντικών άλλων. Οι αστοί και τα επιτελεία τους εφαρµόζουν κατά
γράµµα αυτά που οι ίδιοι διδάσκουν στις σχολές ψυχολογίας, δηµοσίων
σχέσεων και µάρκετινγκ. 
Αν θέλαµε να διατυπώσουµε επιστηµονικά τη µέθοδο προσέγγισης
που υιοθετούν οι αστοί (και προσπαθούν να εθίσουν και τους εργαζό-
µενους σε αυτή), θα λέγαµε ότι παρουσιάζουν τα κοινωνικά φαινόµενα
εντελώς µεταφυσικά, δηλαδή στατικά και ξεκοµµένα από τα υπόλοιπα
φαινόµενα. Η µόνη επιστηµονική µέθοδος όµως που µπορεί να οδηγή-
σει στην ουσία των φαινοµένων είναι η διαλεκτικοϋλιστική προσέγγι-
- 45 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
4. Wenzel S.: «Was war die DDR wert? Und wo ist dieser Wert geblieben. Versuch einer
Abschlussbilanz», Das Neue Berlin, Bερολίνο, 2009, σελ. 7.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:08 PM  Page 45ση, η οποία βάζει στο «µικροσκόπιό» της όλες τις πλευρές της κοινωνι-
κής ζωής µε τις αναγκαίες µεταξύ τους ιεραρχήσεις, προσεγγίζοντάς τες
στην κίνησή τους και στην εξάρτησή τους την καθεµία από όλες τις άλ-
λες. Η µεταφυσική είναι αναγκαία θεωρητική µέθοδος των αστών που
βοηθάει στο σύγχρονο σκοταδισµό. Αντίθετα, η διαλεκτική υλιστική
µέθοδος είναι ο δρόµος της αποκάλυψης της επιστηµονικής επαναστα-
τικής αλήθειας, γι’ αυτό είναι όπλο στα χέρια του εργατικού κινήµατος. 
Ας πάρουµε όµως τα πράγµατα από την αρχή.
    
Πολλά από τα γεγονότα που οδήγησαν στη δηµιουργία των δύο Γερ-
µανιών, της σοσιαλιστικής Γερµανικής Λαοκρατικής ∆ηµοκρατίας
(ΓΛ∆) και της καπιταλιστικής Οµοσπονδιακής ∆ηµοκρατίας της Γερ-
µανίας (Ο∆Γ), αποκρύπτονται συστηµατικά, έτσι ώστε µε όπλο την
αποσπασµατικότητα να εξυπηρετηθούν πιο αποτελεσµατικά οι στόχοι
που αναφέρθηκαν πιο πάνω. 
Ο δεύτερος παγκόσµιος ιµπεριαλιστικός πόλεµος είχε δύο στόχους
από την πλευρά των αστών. Ο ένας στόχος ήταν το ξαναµοίρασµα της
παγκόσµιας αγοράς µεταξύ των καπιταλιστικών κρατών. Η γερµανική
άρχουσα τάξη ιδιαίτερα, εκτός από την επιδιωκόµενη αύξηση των αποι-
κιών της, επιδίωκε να ηγηθεί µιας διαδικασίας καπιταλιστικής ευρω-
παϊκής ενοποίησης. Ο δεύτερος στόχος ήταν κοινός και στα δύο ιµπε-
ριαλιστικά στρατόπεδα και δεν ήταν άλλος από την ανατροπή του µο-
ναδικού εκείνη τη στιγµή σοσιαλιστικού κράτους, της ΕΣΣ∆. Οι εξελί-
ξεις όµως δεν οδήγησαν άµεσα στο προσδοκώµενο αποτέλεσµα. Το δη-
µιούργηµα του γερµανικού κεφαλαίου, το ναζιστικό Κόµµα και ο Χίτ-
λερ, ο οποίος φυσικά στηρίχτηκε αδρά και από καπιταλιστές «εχθρι-
κών» χωρών (βλέπε Μόργκαν, Ντιπόν, Ροκφέλερ και πολλούς ακόµα),
µαζί µε τους συµµάχους του ηττήθηκαν από ένα εντελώς ανοµοιογενές
µπλοκ κρατών, το οποίο περιλάµβανε την εργατική ΕΣΣ∆ και ιµπερια-
λιστικά κράτη, όπως αυτό της Μ. Βρετανίας, των ΗΠΑ και της Γαλλίας. 
Το αποτέλεσµα του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου ήταν αντιφατικό για το
ιµπεριαλιστικό στρατόπεδο. Από τη µία οδήγησε στην αλλαγή του συ-
σχετισµού δυνάµεων µεταξύ των καπιταλιστικών χωρών, µε πιο χαρα-
- 46 -
ιστορία
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:08 PM  Page 46κτηριστική την ανάδειξη των ΗΠΑ σε κυρίαρχη ιµπεριαλιστική δύνα-
µη και από την άλλη ο πόλεµος έδωσε διέξοδο στις αντιφάσεις του κα-
πιταλιστικού συστήµατος. Η βασική αντίθεση του κεφαλαιοκρατικού
τρόπου παραγωγής µεταξύ του κοινωνικού χαρακτήρα της παραγωγής
και της ατοµικής ιδιοποίησης των αποτελεσµάτων της γεννοβολά µια
σειρά παράγωγες αντιθέσεις, οδηγώντας στις οικονοµικές κρίσεις και
την απαραίτητη απαξίωση των κεφαλαίων, έτσι ώστε να «ξεµπουκώ-
σει» η καπιταλιστική οικονοµία και να συνεχίσει µε επαρκή επίπεδα
κερδοφορίας µέχρι την επόµενη κρίση υπερσυσσώρευσης
5
. Ο παγκό-
σµιος πόλεµος και η τεράστια απαξίωση που προξένησε λειτούργησε,
όσο κυνικό κι αν ακούγεται, αναζωογονητικά για την καπιταλιστική οι-
κονοµία. Φυσικά τελείως διαφορετικά είναι τα πράγµατα για τη σοσια-
λιστική οικονοµία, όπου κριτήριο παραγωγής δεν είναι το κέρδος, αλ-
λά η διευρυµένη ικανοποίηση των αναγκών των εργαζοµένων. 
Επίσης το τέλος του πολέµου βρήκε την αστική εξουσία σε ορισµένες
χώρες να κλονίζεται. Σε αυτό συνέβαλε και η παρουσία του Κόκκινου
Στρατού σε κάποιες χώρες, παρουσία που εκ των πραγµάτων δηµιουρ-
γούσε από τη µία εµπόδια στην αναδιοργάνωση της αστικής εξουσίας
και από την άλλη δυνατότητες για το πέρασµα της εξουσίας στα χέρια
της εργατικής τάξης. Μόνο στα παραπάνω πλαίσια µπορούν να κατα-
νοηθούν βαθύτερα οι µεταπολεµικές εξελίξεις στη Γερµανία.
Η άνευ όρων συνθηκολόγηση της Γερµανίας στις 8 Μάη 1945 οριο-
θετεί το τέλος του πολέµου για τη Γερµανία. Λίγο αργότερα συνθηκο-
λόγησε και η Ιαπωνία. Στις 5 Ιούνη 1945 οι τέσσερις νικητές (ΕΣΣ∆,
ΗΠΑ, Γαλλία, Βρετανία) υπέγραψαν τη «∆ιακήρυξη σχετικά µε την
Ηττα της Γερµανίας και την Ανάληψη της Ανώτατης Αρχής», σύµφωνα
µε την οποία η Γερµανία χωρίστηκε σε τέσσερις ζώνες κατοχής και το
Βερολίνο σε τέσσερις τοµείς. Από τις 9 Ιούνη εγκαθιδρύονται οι στρα-
τιωτικές κυβερνήσεις των ζωνών κατοχής. Κάθε ένα κράτος από τους
νικητές είχε την ανώτατη εξουσία στο τµήµα της Γερµανίας που ήταν
υπό τον έλεγχό του (βλ. τοµέα) και στην αντίστοιχη ζώνη στο Βερολίνο
µέχρι την επαναδηµιουργία του ενιαίου γερµανικού κράτους. Αυτό το
- 47 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
5. Αυτό αποδείχτηκε και στις µετέπειτα δύο δεκαετίες ορµητικής καπιταλιστικής µεγέ-
θυνσης, η οποία χαρακτηρίστηκε από τους αστούς ως η «χρυσή περίοδος του καπιτα-
λισµού».
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:08 PM  Page 47οποίο πρέπει να ξεκαθαριστεί γιατί αποκρύπτεται συστηµατικά και δεν
είναι ευρέως γνωστό, παρά την τεράστια σηµασία του για τις µετέπειτα
εξελίξεις, είναι ότι ολόκληρο το Βερολίνο βρισκόταν µέσα στην καρδιά
της σοβιετικής ζώνης κατοχής και µετέπειτα της ΓΛ∆. ∆ηλαδή το ∆υτι-
κό Βερολίνο ούτε ανήκε γεωγραφικά ούτε καν συνόρευε µε την Ο∆Γ.
Το ∆υτικό Βερολίνο αποτελούσε ένα προκεχωρηµένο φυλάκιο του ιµ-
περιαλισµού, µία βραδυφλεγή βόµβα, ένα αντεπαναστατικό πολυβο-
λείο µέσα στα σπλάχνα της σοσιαλιστικής ΓΛ∆ και του σοσιαλιστικού
συστήµατος συνολικά
6
. Αυτή η γεωγραφική διευκρίνιση είναι πολύ ση-
µαντική, δεδοµένου ότι η πόλη του Βερολίνου είχε µετατραπεί στην κυ-
ρίως σκηνή της διεθνούς αντιπαράθεσης µεταξύ δύο αντιτιθέµενων συ-
στηµάτων, της ανερχόµενης εργατικής εξουσίας και της έµπειρης εξου-
σίας του κεφαλαίου και φυσικά δύο αντιτιθέµενων στρατιωτικών συ-
νασπισµών (Σύµφωνο Βαρσοβίας και ΝΑΤΟ). Με την αντίστοιχη εξέ-
λιξη της διαµόρφωσης των δύο διαφορετικών γερµανικών κρατών αυ-
τή η κυρίως σκηνή βρισκόταν στην καρδιά µιας σοσιαλιστικής χώρας,
της ΓΛ∆.
Μετά από την παρένθεση για τη γεωγραφική θέση του Βερολίνου συ-
νεχίζουµε την περιγραφή της µεταπολεµικής κατάστασης στη Γερµα-
νία. Για ζητήµατα, τα οποία αφορούσαν ολόκληρη τη Γερµανία, απο-
φάσιζε το Συµµαχικό Συµβούλιο Ελέγχου, το οποίο αποτελούνταν από
εκπροσώπους και των τεσσάρων δυνάµεων. Από τις 17 Ιούλη µέχρι τις
2 Αυγούστου έλαβε χώρα στο Πότσνταµ, 26 χ.µ. νοτιοδυτικά του Βε-
ρολίνου, η γνωστή ∆ιάσκεψη του Πότσνταµ, στην οποία πήραν µέρος
οι ηγέτες της ΕΣΣ∆ Ιωσήφ Στάλιν, της Αγγλίας Ουίνστον Τσώρτσιλ (ο
οποίος στη συνέχεια έχασε τις εκλογές και αντικαταστάθηκε στις 28
Ιούλη στη Συνδιάσκεψη από το νέο πρωθυπουργό Κλέµεντ Ατλι) και
των ΗΠΑ Χάρρυ Τρούµαν. Στη Συνδιάσκεψη αυτή (Πρωτόκολλο της
∆ιάσκεψης του Πότσνταµ) πάρθηκαν µια σειρά αποφάσεις για την απο-
ναζιστικοποίηση, την αποστρατικοποίηση, τις επανορθώσεις, την κα-
τοχή και διοίκηση του γερµανικού κράτους και γενικά ζητήµατα της µε-
ταπολεµικής τάξης πραγµάτων στη Γερµανία. Ολα τα επιµέρους µέτρα
υποτάσσονταν στον κεντρικό στόχο που έθεσε η ∆ιάσκεψη, ο οποίος δεν
- 48 -
ιστορία
6. Σαν να αποτελούσε τουρκικό έδαφος ένα σηµαντικό τµήµα της Αθήνας ή ακόµα καλύ-
τερα σοβιετικό έδαφος ένα σηµαντικό τµήµα της Νέας Υόρκης.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:08 PM  Page 48ήταν άλλος από τη δηµιουργία ενός ενιαίου γερµανικού, αποστρατιω-
τικοποιηµένου, αποναζιστικοποιηµένου, δηµοκρατικά οργανωµένου
κράτους
7
. Οπως θα γίνει αντιληπτό πιο κάτω, τα αστικά κράτη δεν τή-
ρησαν και από την αρχή δεν σκόπευαν να τηρήσουν ούτε λέξη από αυ-
τά που υπέγραψαν στο Πότσνταµ. Στο µεταξύ, στις 21 Ιουλίου, οι ΗΠΑ
έκαναν την πρώτη επιτυχή δοκιµή της πυρηνικής βόµβας, την οποία λί-
γες µέρες µετά έριξαν στη Χιροσίµα και το Ναγκασάκι, µόνο και µόνο
για να απειλήσουν τους λαούς και την ΕΣΣ∆ για τη µεταπολεµική τάξη
πραγµάτων, αφού δεν υπήρχε καµία στρατιωτική αναγκαιότητα
8
. 
Από το 1946 οι καπιταλιστικές δυνάµεις κατοχής της Γερµανίας δια-
κήρυσσαν ανοιχτά την πρόθεσή τους για δηµιουργία δύο γερµανικών
κρατών. Στις 15 Σεπτέµβρη 1946 το υπουργείο εξωτερικών των ΗΠΑ
δηµοσιεύει µία 37σέλιδη αναφορά για τις εξελίξεις στη Γερµανία και τη
στάση της, όπου αναφέρεται: «Οι ΗΠΑ δεν µπορούν να αποδεχτούν κα-
µία πιθανή κυριαρχούµενη από τους κοµµουνιστές Γερµανία και ο στό-
χος µίας ουδέτερης Γερµανίας θα ετίθετο σε αµφισβήτηση από µία κυ-
ρίαρχη κοµµουνιστική επιρροή (σ.σ.: αν οι σοβιετικοί έµπαιναν εµπόδιο
στα σχέδια των Αµερικανών για οικονοµική ένωση της Γερµανίας) […]
θα έπρεπε να συνεχίσουµε µε την ένωση της ∆υτικής Γερµανίας -µε τους
Βρετανούς και αν είναι εφικτό και µε τους Γάλλους- και µε την αποκατά-
σταση της οικονοµίας σε αυτή την περιοχή. Αυτή η εναλλακτική θα σή-
µαινε τη διαίρεση της Γερµανίας σε ένα ανατολικό και ένα δυτικό κρά-
τος»
9
. Στην ίδια κατεύθυνση εκφράζονται ανοιχτά και οι Βρετανοί. Στη
συνάντηση µεταξύ του Βρετανού υπουργού εξωτερικών Ernest Bevin
και του επικεφαλής της βρετανικής ζώνης κατοχής John Hynd στις 3
Απρίλη 1946 υπήρξε συµφωνία ότι δεν ήταν επιθυµητή η δηµιουργία
- 49 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
7. Φυσικά αργά ή γρήγορα θα ετίθετο το θέµα του ταξικού χαρακτήρα αυτού του κράτους,
αν δηλαδή θα ήταν αστικό ή σοσιαλιστικό, που θα προέκυπτε από την έκβαση της τα-
ξικής πάλης µέσα στη Γερµανία και µε τη βαρύνουσα επίδραση του διεθνούς συσχετι-
σµού.
8. Πρόκειται για το µεγαλύτερο έγκληµα που έχει καταγραφεί στην Ιστορία της ανθρω-
πότητας.
9. ΝΑ RG 59: Department of State, Dec. Files 740.000 119 Control (Germany) 9-1546.
Αναφορά στο Βadstübner, R.: «Vom “Reich” zum doppelten Deutschland, Gesellschaft
und Politik im Umbruch», Dietz, Βερολίνο, 1999, σελ. 132.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:08 PM  Page 49γερµανικής κεντρικής διοίκησης ή γερµανικής κυβέρνησης αν -όπως
φοβόντουσαν- αυτές ήταν υπό κοµµουνιστικό έλεγχο. Γι’ αυτό καλού-
σαν σε δηµιουργία κυβέρνησης στη βρετανική ζώνη, η οποία στην πο-
ρεία θα ενωνόταν µε τις υπόλοιπες δυτικές ζώνες, δηµιουργώντας ένα
συµπαγές αντισοβιετικό µπλοκ
10
. 
Οι παραπάνω σκέψεις έγιναν πράξη λίγους µήνες αργότερα. Στις 2 ∆ε-
κέµβρη 1946 ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ J. Byrnes και ο Αγγλος
οµόλογός του Ε. Bevin, παραβιάζοντας απροσχηµάτιστα τις αποφάσεις
του Πότσνταµ, υπέγραψαν συµφωνία υπέρ της ενοποίησης των δύο ζω-
νών κατοχής, της αµερικανικής και της αγγλικής, σε µία (την αποκα-
λούµενη και διζωνία). Αργότερα εισχώρησε και η γαλλική ζώνη, δηµι-
ουργώντας µία συµπαγή ιµπεριαλιστική ζώνη (την αποκαλούµενη και
τριζωνία), η οποία αποτέλεσε το πρόπλασµα για τη δηµιουργία της κα-
πιταλιστικής Γερµανίας, δηλαδή της Οµοσπονδιακής ∆ηµοκρατίας της
Γερµανίας. 
Πριν φτάσουµε όµως επίσηµα στην ίδρυση της Ο∆Γ είχε δηµιουργη-
θεί ένα άλλο πολύ σηµαντικό γεγονός, το οποίο αποτέλεσε το πρώτο ξε-
κάθαρο βήµα από την πλευρά των ιµπεριαλιστών για τη διαίρεση της
Γερµανίας. Αυτό το βήµα δεν είναι άλλο από τη νοµισµατική µεταρ-
ρύθµιση της 20ής Ιούνη 1948 στις δυτικές ζώνες (στην τριζωνία). Με το
νόµο για την «Αναδιάταξη του Γερµανικού Νοµισµατικού Συστήµα-
τος» το παλιό µάρκο, το ράιχσµαρκ, αντικαταστάθηκε στις ζώνες κατο-
χής των καπιταλιστικών χωρών (στην τριζωνία) από το Γερµανικό Μάρ-
κο (Deutsche Mark - DM), το οποίο καθιερωνόταν ως νέο νόµισµα. Οι
Σοβιετικοί βρέθηκαν προ τετελεσµένων. Στις 23 Ιούνη η Σοβιετική
Στρατιωτική ∆ιοίκηση (ΣΣ∆) προχώρησε και αυτή σε νοµισµατική µε-
ταρρύθµιση, αντικαθιστώντας το ράιχσµαρκ µε το ανατολικογερµανι-
κό µάρκο
11
. Στις 24 Ιούνη οι ∆υτικοί επέβαλαν την εισαγωγή του δυτι-
- 50 -
ιστορία
10. Σηµείωµα για τη συνάντηση στο Foreign Office στις 3 Απρίλη 1946: PRO: FO
371/55586/c 3183. Αναφορά στο Βadstübner, R.: «Vom “Reich” zum doppelten
Deutschland, Gesellschaft und Politik im Umbruch», Dietz, Βερολίνο, 1999, σελ. 133.
11. Από το 1949 έως το 1990, το ανατολικογερµανικό µάρκο, το οποίο διεθνώς ήταν γνω-
στό ως Ost-Mark, άλλαξε πολλές ονοµασίες. Από το «Deutsche Mark» την περίοδο
1949-1964, στο «Mark der Deutschen Notenbank» το 1964-1967 και τελικά στο
«Mark der DDR» («Ostmark») το 1967-1990. 
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:08 PM  Page 50κογερµανικού µάρκου και στο ∆υτικό Βερολίνο. Ωστόσο στο Βερολίνο
υπήρχε ελευθερία κίνησης προσώπων και οι καταναλωτές και οι επι-
χειρήσεις του ∆υτικού Βερολίνου µπορούσαν ανενόχλητοι να αγορά-
ζουν φθηνά προϊόντα από το Ανατολικό Βερολίνο. Είναι σαν να κυκλο-
φορούσαν στην Αθήνα δύο νοµίσµατα, η ελληνική δραχµή και η τουρ-
κική λίρα ή στη Ν. Υόρκη το δολάριο και το ρούβλι. Είναι προφανές ότι
αυτό το καθεστώς λειτουργούσε εντελώς αποδιαρθρωτικά στις προ-
σπάθειες παραγωγικής ανοικοδόµησης της ΓΛ∆. Μία παρόµοια κατά-
σταση θα δηµιουργούσε τεράστιο πρόβληµα ακόµα και αν προέκυπτε
µεταξύ δύο καπιταλιστικών οικονοµιών, πόσο µάλλον µεταξύ µιας
αδρά στηριζόµενης από παντού καπιταλιστικής οικονοµίας και µιας επι-
φορτισµένης µε αποζηµιώσεις σοσιαλιστικής, κεντρικά σχεδιασµένης
οικονοµίας.
Τα επόµενα χρόνια οι κάτοικοι του ∆υτικού Βερολίνου αλλά και αυ-
τοί του Ανατολικού Βερολίνου, οι οποίοι όµως εργάζονταν στο ∆υτικό,
πληρώνονταν µε το «σκληρό» δυτικογερµανικό µάρκο, το µετέτρεπαν
στη µαύρη αγορά σε ανατολικογερµανικά µάρκα
12
(το ανατολικογερ-
µανικό µάρκο δεν ήταν µετατρέψιµο νόµισµα, δεν υπήρχε νόµιµη αγο-
ρά των δύο νοµισµάτων) και αγόραζαν τα πολύ φθηνά και επιδοτούµε-
να από το κράτος ανατολικογερµανικά προϊόντα. Πολλοί από αυτούς
απολάµβαναν όλες τις κατακτήσεις της ΓΛ∆, τη δωρεάν παιδεία και
υγεία, την ελεύθερη πρόσβαση στα πολιτιστικά αγαθά κλπ. Επωφε-
λούνταν δηλαδή από τα πλεονεκτήµατα του σοσιαλιστικού συστήµα-
τος χωρίς να προσφέρουν τίποτα σε αυτό. Φυσικά αυτοί οι εργαζόµενοι
ήταν από τους πρώτους που εναντιώθηκαν στο Τείχος. Οι παραπάνω
εξελίξεις ισοδυναµούσαν µε µία σταθερή αφαίµαξη πόρων τεράστιου
µεγέθους για τα δεδοµένα της ΓΛ∆ στα πρώτα της βήµατα.
Επίσης, στο βαθµό που δεν είχε προχωρήσει η σοσιαλιστική ανα-
διάρθρωση της οικονοµίας, ασκούνταν ισχυρές ανοδικές, πληθωριστι-
κές πιέσεις και στις τιµές των προϊόντων. Αυτή η πληθωριστική τάση
δηµιουργούσε σηµαντικά προβλήµατα στη σχεδιασµένη οικονοµία, η
- 51 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
12. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις 11 Αυγούστου 1961 (δύο ηµέρες πριν την έναρξη της
ανέγερσης του «Προστατευτικού» Τείχους) η ισοτιµία στην παράνοµη αγορά συναλ-
λάγµατος µεταξύ των δύο νοµισµάτων είχε εκτοξευτεί στα 5,10 ανατολικογερµανικά
µάρκα το ένα δυτικογερµανικό µάρκο.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:08 PM  Page 51οποία, εκτός των άλλων, πρέπει να βασίζεται στον περιορισµό της εµ-
πορευµατικής παραγωγής και της αντίστοιχης διακύµανσης των τιµών
των προϊόντων
13
. 
Τη νοµισµατική µεταρρύθµιση ακολούθησε το δεύτερο και σηµαντι-
κότερο βήµα: αυτό της δηµιουργίας ξεχωριστού γερµανικού κράτους
στις δυτικές ζώνες κατοχής. Στις 23 Μάη 1949 ιδρύθηκε η καπιταλιστι-
κή Γερµανία, η Οµοσπονδιακή ∆ηµοκρατία της Γερµανίας (Ο∆Γ). Επί-
σηµα η δηµιουργία ξεχωριστού κράτους από τις τρεις δυτικές ζώνες κα-
τοχής είχε αποφασιστεί από το ∆εκέµβρη του 1947 στη Συνδιάσκεψη
του Λονδίνου. 
Στις 7 Οκτώβρη 1949 ιδρύθηκε µε τη σειρά της η Γερµανική Λαο-
κρατική ∆ηµοκρατία (ΓΛ∆). Στις 10 Οκτώβρη η εξουσία παραδόθηκε
από τη ΣΣ∆ στην κυβέρνηση της ΓΛ∆. Στις 11 Οκτώβρη ο Βίλχελµ Πικ
ψηφίζεται πρώτος πρόεδρος της ΓΛ∆. Οι Σοβιετικοί και οι Ανατολικο-
γερµανοί πιέζουν σταθερά για την εφαρµογή του Πότσνταµ και τη µη
διαίρεση της Γερµανίας. Στις 23 Μάη 1948 διατυπώνουν επίσηµα την
πρόταση για δηµοψήφισµα όλων των Γερµανών, έτσι ώστε να πουν οι
Γερµανοί τη γνώµη τους γι’ αυτό που ήδη είχε διακηρυχτεί στο Πό-
τσνταµ, τη δηµιουργία ενιαίας Γερµανίας. Οι ζώνες κατοχής των καπι-
ταλιστικών κρατών αµέσως απαγόρευσαν το δηµοψήφισµα στις δικές
τους ζώνες. Από τη µεριά τους οι Ανατολικογερµανοί και οι Σοβιετικοί
ακόµα και την ίδρυση της ΓΛ∆ την έβλεπαν σαν πρώτο βήµα για τη δη-
µιουργία της ενιαίας Γερµανίας. Για άλλη µια φορά το ΕΣΚΓ (Ενιαίο
Σοσιαλιτικό Κόµµα Γερµανίας, το κόµµα που καθοδηγούσε τη σοσια-
λιστική οικοδόµηση, που ιδρύθηκε στις 21 Απρίλη 1946 µετά από συ-
νένωση του Κοµµουνιστικού και του Σοσιαλδηµοκρατικού Κόµµατος
της ανατολικής ζώνης) ζήτησε το 1952 να εγκριθεί µε δηµοψήφισµα το
αίτηµα της ενιαίας Γερµανίας. Τα καπιταλιστικά κράτη όµως αντιστά-
θηκαν σθεναρά. Το 1952 ο Στάλιν απέστειλε στον καγκελάριο της Ο∆Γ
Κόνραντ Αντενάουερ ένα σηµείωµα, µε το οποίο ζητούσε την επανέ-
νωση της Γερµανίας, σύµφωνα µε τα υπογεγραµµένα στο Πότσνταµ,
- 52 -
ιστορία
13. ∆ηλαδή, τα προϊόντα της σοσιαλιστικής παραγωγής χάνουν τον εµπορευµατικό τους
χαρακτήρα (δεν υπόκεινται στο νόµο της αξίας), ανεξάρτητα σε ποιο βαθµό η παρα-
πάνω αναγκαιότητα είχε συνειδητοποιηθεί από τα κόµµατα που καθοδηγούσαν τη σο-
σιαλιστική οικοδόµηση στις διάφορες χώρες.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:08 PM  Page 52απόσυρση όλων των ξένων στρατευµάτων από το γερµανικό έδαφος,
απόδοση δηµοκρατικών δικαιωµάτων και δηµιουργία εθνικού στρατού
του ενιαίου κράτους. Ο µοναδικός όρος για όλα αυτά ήταν η δήλωση ου-
δετερότητας της ενιαίας Γερµανίας. Οι Σοβιετικοί προσπαθούσαν µό-
νοι τους να τηρήσουν τις αποφάσεις του Πότσνταµ.
Ο Αντενάουερ µαζί µε τους Αµερικανούς, τους Βρετανούς και τους
Γάλλους συνέχισαν στην ίδια γραµµή, απορρίπτοντας όλες αυτές τις
προτάσεις. Ο ίδιος ο Αντενάουερ ανοιχτά είχε δηλώσει ότι προτιµούν
να ελέγχουν εξολοκλήρου τη µισή Γερµανία παρά κατά το ήµισυ ολό-
κληρη τη Γερµανία. 
Φυσικά όλοι, µεταξύ των οποίων και ο Αντενάουερ, ήξεραν ότι εκ των
πραγµάτων δεν µπορούσε να υπάρχει µία Γερµανία και γενικά ένα κρά-
τος κατά 50% καπιταλιστικό και κατά 50% σοσιαλιστικό. Το κράτος εί-
ναι η οργανωµένη, η θεσµοθετηµένη βία της τάξης που κυριαρχεί και
ασκεί την πολιτική εξουσία. Ή θα ήταν λοιπόν βία των εκµεταλλευτών
πάνω στους εκµεταλλευόµενους ή, το αντίθετο, βία των εκµεταλλευό-
µενων στη µειοψηφία των εκµεταλλευτών. Ή θα ήταν κράτος του κε-
φαλαίου ή κράτος της εργατικής τάξης. Με λίγα λόγια ή θα ήταν κρά-
τος καπιταλιστικό ή κράτος σοσιαλιστικό. Τρίτος δρόµος δεν υπήρχε.
Αρα και αυτό το «ενιαίο γερµανικό, αποστρατιωτικοποιηµένο, απονα-
ζιστικοποιηµένο, δηµοκρατικά οργανωµένο κράτος» του Πρωτοκόλου
του Πότσνταµ θα έπρεπε να ξεκαθαρίσει τον ταξικό του χαρακτήρα. Σε
αυτό το ζήτηµα οι δυτικοί δεν έδειξαν καµία ταλάντευση δεδοµένου ότι
η µεταπολεµική κατάσταση εµπεριείχε τη δυνατότητα να κινδυνέψει η
εξουσία του κεφαλαίου σε πολλές περιοχές και των δυτικών ζωνών κα-
τοχής
14
. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Βρετανού αξιωµατούχου
- 53 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
14. Για να γίνει κατανοητό το κλίµα που υπήρχε εκείνη την εποχή αλλά και οι προσπά-
θειες από τα αστικά κόµµατα για διοχέτευση του σε ανώδυνα για το σύστηµα κανάλια,
σηµειώνουµε ότι ακόµα και το CDU, το χριστιανοδηµοκρατικό κόµµα, προσάρµοσε
τη φρασεολογία του, προπαγανδίζοντας το «χριστιανικό σοσιαλισµό». Στην απόφα-
ση του σηµαδιακού συνεδρίου του κόµµατος στο Ahlen στις 3 Φλεβάρη 1947 αναφέ-
ρεται: «Το καπιταλιστικό οικονοµικό σύστηµα δεν ανταποκρίθηκε στα ζωτικά κρατι-
κά και κοινωνικά συµφέροντα…Το περιεχόµενο και ο στόχος αυτής της νέας τάξης
πραγµάτων δεν µπορεί να είναι πια η επιδίωξη του καπιταλιστικού κέρδους, αλλά η
ευηµερία του λαού µας» (http://de.wikipedia.org/wiki/Ahlener_Programm).
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:08 PM  Page 53Sir Orme ότι «αν παραµελήσουµε αυτό το καθήκον (σ.σ.: τη δηµιουρ-
γία αντισοβιετικού µπλοκ από τις δυτικές ζώνες κατοχής), η εναλλα-
κτική θα µπορούσε να είναι κοµµουνισµός µέχρι το Ρήνο»
15
.
Σε δηµοψήφισµα για το Σύνταγµα του κρατιδίου της Εσσης (που βρι-
σκόταν στην αµερικάνικη ζώνη κατοχής), το ∆εκέµβρη του 1946, το
72% των ψηφοφόρων ψήφισαν υπέρ του άρθρου 41 του Συντάγµατος
που προέβλεπε το πέρασµα βασικών βιοµηχανιών στον κρατικό έλεγχο
(«στην κοινή ιδιοκτησία», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο εν λό-
γω άρθρο).
16
Αντίστοιχη κινητικότητα υπήρχε και σε άλλα δυτικά κρα-
τίδια, όπως στην Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, στο Σλέσβιχ-Χολστάιν
κλπ., ενώ συχνές ήταν οι µαζικές εργατικές διαδηλώσεις υπέρ της απαλ-
λοτρίωσης µεγάλων επιχειρήσεων. Η απάντηση της αµερικάνικης διοί-
κησης ήταν άµεση. Εκτός του ότι απαγόρευσαν, όπου µπορούσαν, αν-
τίστοιχα δηµοψηφίσµατα, σε ορισµένες περιοχές ψήφισαν και νόµους
που απαγόρευαν την κρατικοποίηση των µέσων παραγωγής. Πρέπει να
σηµειώσουµε ότι στη βρετανική ζώνη κατοχής αποδέχονταν την κρατι-
κοποίηση σε ορισµένους τοµείς ως απαραίτητο µέσο καπιταλιστικής
ανάπτυξης. Οι διαφοροποιήσεις αυτές δείχνουν αντιθέσεις και ανάµε-
σα σε τµήµατα του γερµανικού κεφαλαίου σε σχέση µε την ανασυγ-
κρότηση της Γερµανίας
17
. Τέτοιου είδους δηµοψηφίσµατα δε σήµαιναν
ότι οι Γερµανοί είχαν αποφασίσει να ανατρέψουν τις καπιταλιστικές
σχέσεις παραγωγής και να ακολουθήσουν τον σοσιαλιστικό-κοµµουνι-
στικό δρόµο ανάπτυξης. ∆είχνουν όµως αδυναµίες στη σταθεροποίηση
της αστικής εξουσίας που έπρεπε σύντοµα να επιλυθούν. Οι ιµπεριαλι-
στές ποτέ δε ριψοκινδυνεύουν την εξουσία τους.
Από την πλευρά των σοσιαλιστικών κρατών η υπερεκτίµηση του µε-
- 54 -
ιστορία
15. Βadstübner R.: «Vom “Reich” zum doppelten Deutschland, Gesellschaft und Politik im Umbruch», Dietz, Βερολίνο, 1999, σελ. 133.
16. Heitzer H., Scmerbach G.: «Illustrierte Geschichte der DDR», Dietz Verlag, Βερο-
λίνο (ΓΛ∆), 1984, σελ. 18 και για πιο αναλυτική παρουσίαση του Συντάγµατος βλ.
Βadstübner, R.: «Vom “Reich” zum doppelten Deutschland, Gesellschaft und Politik im Umbruch», Dietz, Βερολίνο, 1999, σελ. 176 και 191-192.
17. Για ακριβή στοιχεία για το πώς προχώρησε το ζήτηµα των κρατικοποιήσεων στις δυ-
τικές ζώνες κατοχής βλ. Βadstübner R.: «Vom “Reich” zum doppelten Deutschland,
Gesellschaft und Politik im Umbruch», Dietz, Βερολίνο, 1999, σελ. 210-215.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:08 PM  Page 54ταπολεµικού συσχετισµού δυνάµεων και αργότερα η κοινοβουλευτική
αντίληψη για το πέρασµα από τον καπιταλισµό στο σοσιαλισµό δηµι-
ούργησαν αυταπάτες για τη δυνατότητα να «τραβηχτεί» ειρηνικά η ∆υ-
τική Γερµανία στη σοσιαλιστική οικοδόµηση. Σε αυτά τα πλαίσια η δη-
µιουργία της ΓΛ∆ είχε περισσότερο µεταβατικό χαρακτήρα µε σκοπό
την ενιαία Γερµανία. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο πρώτο σύνταγµα
της ΓΛ∆ δεν ορίζεται ούτε ξεχωριστή σηµαία ούτε εθνόσηµο, αφού αυ-
τά θα γίνονταν στην ενιαία Γερµανία. Η γνωστή σηµαία της ΓΛ∆, µε το
έµβληµα µε το σφυρί και το διαβήτη κυκλωµένα από στάχι πάνω στη
µαύρη, την κόκκινη και την κίτρινη ρίγα, καθιερώθηκε την 1η Οκτώβρη
1959, δέκα χρόνια ακριβώς µετά την ίδρυση της ΓΛ∆. 
Στις 9 Μάη 1955 η Ο∆Γ µπήκε στο ΝΑΤΟ. Τα πράγµατα πλέον ήταν
ξεκάθαρα. Η Ο∆Γ ήταν πλέον προµαχώνας της αντιπαράθεσης του ιµ-
περιαλισµού µε το σοσιαλισµό. Σε απάντηση στην προσχώρηση της
Ο∆Γ στο ΝΑΤΟ και αφού η απειλή πλέον γιγαντώθηκε, ιδρύθηκε από 8
ευρωπαϊκές σοσιαλιστικές χώρες, στις 14 Μάη, η «Συνθήκη της Φιλίας,
Συνεργασίας και Αµοιβαίας Βοήθειας», γνωστή και ως Σύµφωνο της
Βαρσοβίας, στο οποίο προσχώρησε και η ΓΛ∆. Ενα χρόνο µετά την προ-
σχώρηση της Ο∆Γ στο ΝΑΤΟ και δύο µήνες µετά την ίδρυση του στρα-
τού της Ο∆Γ (Bundeswehr) ιδρύθηκε ο εθνικός λαϊκός στρατός της ΓΛ∆
(Nationale Volksarmee). 
Συµπερασµατικά µπορούµε να πούµε ότι δε χωράει η παραµικρή αµ-
φισβήτηση του γεγονότος ότι η αθέτηση των αποφάσεων του Πότσνταµ
για δηµιουργία ενιαίου, αποστρατικοποιηµένου, αποναζιστικοποιηµέ-
νου, δηµοκρατικά οργανωµένου γερµανικού κράτους βαραίνει απο-
κλειστικά τις ιµπεριαλιστικές δυνάµεις, τις ΗΠΑ, την Αγγλία και τη Γαλ-
λία. Αφού το αποφάσισαν από το ∆εκέµβρη του 1947 στο Λονδίνο, δεν
το κούνησαν ρούπι από τη θέση τους. ∆ιαχώρισαν το κοµµάτι τους οι-
κονοµικά (νοµισµατική µεταρρύθµιση στις 20 Ιούνη 1948), κρατικά
(ίδρυση της Ο∆Γ την 23 Ιούνη 1949) και στρατιωτικά (δηµιουργία
στρατού της Ο∆Γ και προσχώρηση στο ΝΑΤΟ το 1955). Αυτό που πρέ-
πει να κατανοηθεί για να γίνουν αντιληπτές οι κινήσεις του κάθε κρά-
τους είναι ότι οι αποφάσεις του Πότσνταµ βασίζονταν σε ένα συγκε-
κριµένο συσχετισµό δύναµης και δεν µπορούσαν παρά να εκφράζουν
ένα συµβιβασµό.
- 55 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:08 PM  Page 55Ι    
Ο ιµπεριαλισµός και κυρίως η Ο∆Γ χρησιµοποίησε όλα τα µέσα για
να χτυπήσει τη ΓΛ∆, να ανατρέψει το κοινωνικό της καθεστώς και να
παραδώσει τη γη της και τα µέσα παραγωγής ξανά στους Γερµανούς κα-
πιταλιστές. Οι κινήσεις κάθε καπιταλιστικής χώρας µπορούν να κατα-
νοηθούν, όµως µόνο µέσα στα πλαίσια της παγκόσµιας στρατηγικής του
ιµπεριαλισµού. Γι’ αυτό, πριν δούµε τη στρατηγική απέναντι στη ΓΛ∆,
πρέπει να ρίξουµε µια µατιά στη στρατηγική του ιµπεριαλισµού απέ-
ναντι στην ΕΣΣ∆ και τα άλλα σοσιαλιστικά κράτη. 
Η µεταπολεµική διεθνής στρατηγική του κεφαλαίου απέναντι στο σο-
σιαλισµό χρησιµοποιούσε δύο µεθόδους ταυτόχρονα. Η πρώτη ήταν η
επιθετική στρατηγική «Roll-Βack» (επανάκτηση), η οποία περιλάµβα-
νε την επιθετική στρατιωτική συντριβή του σοσιαλισµού. Η δεύτερη
ήταν η στρατηγική της «αλλαγής µέσω της προσέγγισης», δηλαδή η ενί-
σχυση της αντεπαναστατικής ανατροπής εκ των έσω. Φυσικά σε κάθε
φάση χρησιµοποιούνταν και τα δύο, και το καρότο και το µαστίγιο, και
η στρατιωτική πολεµική και η υπονόµευση εκ των έσω, µε τη διάχυση
χιλιάδων πρακτόρων, την αξιοποίηση λαθών και ρεφορµιστικών αντι-
λήψεων στις σοσιαλιστικές χώρες κλπ. Η ίδια στρατηγική ακολουθή-
θηκε φυσικά εκτός από τις σοσιαλιστικές χώρες και απέναντι στα κοµ-
µουνιστικά κόµµατα των καπιταλιστικών χωρών, συµπεριλαµβανοµέ-
νου του Κοµµουνιστικού Κόµµατος Γερµανίας, το οποίο η κυβέρνηση
της Ο∆Γ έβγαλε εκτός νόµου το 1956. 
Στα πρώτα µεταπολεµικά χρόνια η επιθετική στρατηγική «RollBack» είχε το προβάδισµα. Η επιθετική αυτή πολιτική στηριζόταν και
στο µονοπώλιο (για λίγο καιρό ακόµα) της ατοµικής βόµβας από τους
ιµπεριαλιστές. Ο τότε ανώτατος αξιωµατούχος της CIA και ένας εκ των
θεωρητικών αυτής της στρατηγικής, ο James Burnham, δήλωνε ότι «µέ-
χρι τώρα δεν ήµασταν έτοιµοι να παραδεχτούµε ότι η αµερικανική εξω-
τερική πολιτική µπορεί να έχει ένα και µοναδικό στόχο: την εξαφάνιση
της κοµµουνιστικής εξουσίας»
18
. Ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ J. F.
Dulles δήλωνε το 1952, εξηγώντας τη στρατηγική «Roll-Back»: «Πρέ-
- 56 -
ιστορία
18. Burnham J.: «Die Strategie des Kalten Krieges», Union Dt. Verl. Anst., Στουτγκάρ-
δη, 1950, σελ. 53.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 56πει να καταστρέψουµε την ΕΣΣ∆ από τα µέσα […] πρέπει να διασπάσου-
µε την ένωση των πολλών διαφορετικών φυλών που είναι ενωµένες στην
ΕΣΣ∆. Προϋπόθεση όµως γι’ αυτό είναι να παρατήσουµε την πολιτική της
αναχαίτισης και να δράσουµε ενεργά για να επιφέρουµε την ανατροπή στο
εσωτερικό της ΕΣΣ∆»
19
. 
Αυτή την «ενεργό δράση» είχαν να αντιµετωπίσουν οι λαοί και οι κυ-
βερνήσεις των χωρών που προσπαθούσαν να οικοδοµήσουν το σοσια-
λισµό. Μεταξύ Σεπτέµβρη και Νοέµβρη 1945 (υποµνήµατα JCS 1496/2
και JCS 1518)
20
οι ΗΠΑ υιοθέτησαν το δόγµα του πυρηνικού «πρώτου
χτυπήµατος», δηλαδή µιας γενικευµένης στρατιωτικής επίθεσης απέ-
ναντι στην ΕΣΣ∆, τότε που ακόµη ήταν λαβωµένη από τις καταστροφές
του πολέµου. Στην ντιρεκτίβα Νούµερο 20/1 της 18ης Αυγούστου 1948
αναφέρεται: «Οι προσπάθειές µας, οι οποίες στοχεύουν να αποδεχτεί η
Μόσχα τη λογική µας, ισοδυναµούν µε το ξεκαθάρισµα ότι: ο στόχος
µας είναι η ανατροπή της σοβιετικής εξουσίας. Ξεκινώντας από αυτό το
δεδοµένο µπορούµε να ισχυριστούµε ότι τέτοιοι στόχοι δεν µπορούν να
επιτευχθούν χωρίς πόλεµο. Κατά συνέπεια δηλώνουµε το εξής: ο τελι-
κός µας στόχος σε σχέση µε τη Σοβιετική Ενωση είναι ο πόλεµος και η
βίαιη ανατροπή της σοβιετικής εξουσίας»
21
. Πόσο πιο καθαρά µπορού-
σαν να το πουν; Μία µυστική έκθεση ασφαλείας της χρονιάς 1951 δίνει
στη CIA (η οποία είχε ιδρυθεί το 1947) τις εξής κατευθύνσεις: «Είναι
καθαρό ότι έχουµε απέναντι µας έναν ασυµφιλίωτο εχθρό, του οποίου ο
στόχος είναι η παγκόσµια κυριαρχία […] Σε ένα τέτοιο παιχνίδι δεν υπάρ-
χουν κανόνες. Οι µέχρι σήµερα αναγνωρισµένοι κανόνες ανθρώπινης
συµπεριφοράς δεν ισχύουν πια. Πρέπει να µάθουµε να υποσκάπτουµε, να
σαµποτάρουµε και να καταστρέφουµε τον εχθρό µας και µάλιστα µε µε-
θόδους, οι οποίες είναι πιο έξυπνες, ραφιναρισµένες και αποτελεσµατι-
κές από αυτές που χρησιµοποιούνται εναντίον µας»
22
.
- 57 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
19. Αναφορά στην ιστοσελίδα http://www.beepworld.de/members54/willhellmtell/paralleluniversen3.htm
20. Michael Opperskalski: «Imperialistische Diversionsstrategien gegen die DDR» στη
συλλογή άρθρων «Νiederlagen-analyse, die Ursachen für den Sieg der Konterrevolution in Europa», σελ. 259.
21. Ο.π., σελ. 259-260.
22. Ο.π., σελ. 260.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 57Μετά από τις αντισοβιετικές εισηγήσεις του Αµερικανού πρέσβη στη
Μόσχα G. Kennan, υιοθετήθηκε και εκφράστηκε στις 12 Μάρτη 1947
στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ το λεγόµενο ∆όγµα Τρούµαν, σύµ-
φωνα µε το οποίο οι ΗΠΑ έπρεπε µέσω οικονοµικής βοήθειας να εξα-
σφαλίσουν τη σταθερότητα και την αντοχή του καπιταλιστικού συστή-
µατος. ∆ύο χρόνια πριν ο Τσόρτσιλ έκανε λόγο για «σιδηρούν παραπέ-
τασµα», ένας αγαπηµένος όρος για τους αντικοµµουνιστές ακόµα και
σήµερα. Η καπιταλιστική ∆ύση έστελνε το µήνυµα: Θα έκανε ό,τι περ-
νούσε από το χέρι της για να ανακόψει την εργατική εξουσία στις ευ-
ρωπαϊκές χώρες. Μπροστά σε αυτό τον ιερό σκοπό δε λογαριαζόταν κό-
πος και χρήµα. Το ταξικό κριτήριο των αστών ήταν πάντα ιδιαίτερα οξυ-
µένο. Στις 5 Ιούνη 1947 ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρσαλ, στο
γνωστό λόγο του στο Πανεπιστήµιο του Χάρβαρντ, έδειξε τις προθέσεις
του αµερικάνικου ιµπεριαλισµού, µιλώντας και αυτός για την ανάγκη
οικονοµικής βοήθειας στις ευρωπαϊκές χώρες. Στις 3 Απρίλη 1948 υπο-
γράφτηκε από τον Τρούµαν η «οικονοµική βοήθεια», το λεγόµενο
«Σχέδιο Μάρσαλ» ή πιο επίσηµα το «Πρόγραµµα Ευρωπαϊκής Ανά-
καµψης», το οποίο είχε και στοιχεία προσεταιρισµού των καπιταλιστι-
κών κρατών στις ΗΠΑ. 
Οι τρεις δυτικές ζώνες κατοχής επωφελήθηκαν από το συγκεκριµένο
σχέδιο. Στις περιοχές αυτές και ακόµα περισσότερο στο ∆υτικό Βερο-
λίνο εισέρεαν άφθονα τα αµερικανικά δολάρια για την ανασυγκρότηση
της παραγωγικής της βάσης. Από το σχέδιο Μάρσαλ χρηµατοδοτήθηκε
η ανέγερση παραγωγικών µονάδων σε 682 επιχειρήσεις στις δυτικές ζώ-
νες (186 στην αµερικανική και 496 στη βρετανική)
23
. Είναι χαρακτηρι-
στικό ότι ως το τέλος του 1951 η Ο∆Γ πήρε από το Σχέδιο Μάρσαλ συ-
νολικά 4 εκ. δολάρια έναντι 2,4 εκ. δολάρια της Γαλλίας (υπολογισµέ-
να σε τιµές της εποχής)
24
. Το σχέδιο Μάρσαλ αποτέλεσε το λίπασµα της
λεγόµενης «κοινωνικής οικονοµίας της αγοράς» του Λούντβιχ Ερχαρντ
(το µεταπολεµικό «οικονοµικό µοντέλο» της Ο∆Γ). Το «σπρώξιµο» αυ-
τό από τα έξω της οικονοµίας της Ο∆Γ αποτέλεσε από την αρχή ένα τε-
ράστιο πλεονέκτηµα πολύµορφης παρέµβασης συνολικά του καπιταλι-
- 58 -
ιστορία
23. Wagner Wilhelm: «Die Geschichte der DDR. Das Leben im Arbeiter- und Bauernstaat in Karten und Bildern», Verlag Carl Überreuter G.m.b.H., Βιέννη, 2009, σελ. 50.
24. Εφηµερίδα «Ριζοσπάστης», 19 Ιούνη 1997, σελ. 12.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 58στικού συστήµατος απέναντι στη ΓΛ∆ και σε ολόκληρο το νεαρό σο-
σιαλιστικό σύστηµα. 
Είναι προφανές ότι η στήριξη που έδωσαν οι ΗΠΑ (σχεδόν άθικτες
από καταστροφές στο Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο) σε όλες τις καπιταλιστι-
κές χώρες δεν µπορούσε να έχει αντίστοιχό της από την άλλη µεριά, δη-
λαδή ανάλογου όγκου οικονοµική βοήθεια από την ΕΣΣ∆ στις νέες χώ-
ρες της εργατικής εξουσίας, αφού η ΕΣΣ∆ βγήκε από τον πόλεµο µε τε-
ράστιες απώλειες σε ανθρώπους και παραγωγικούς πόρους.
Τα πράγµατα όµως δεν ήρθαν όπως περίµεναν οι ισχυρές ιµπεριαλι-
στικές δυνάµεις. Η ανατροπή του σοσιαλισµού δεν ήταν όσο εύκολη
υπολόγιζαν. Η κατασκευή πυρηνικής βόµβας από την ΕΣΣ∆, οι αποτυ-
χηµένες προσπάθειες βίαιης αντεπανάστασης (στο Βερολίνο το 1953 και
στην Ουγγαρία το 1956), η οικοδόµηση του τείχους του Βερολίνου το
1961 και η στρατιωτική ήττα των ιµπεριαλιστών σε Κορέα, Βιετνάµ και
Κούβα έδειξαν ότι εκτός από την επιθετική στρατηγική «Roll-Back»
απαιτούνταν η ενίσχυση και του δεύτερου σκέλους της ιµπεριαλιστικής
στρατηγικής, αυτού της αλλαγής εκ των έσω. Είχε έρθει η στιγµή για τον
ιµπεριαλισµό να αναπροσαρµόσει το µίγµα στην προώθηση της στρα-
τηγικής του έτσι ώστε αυτή να υπηρετεί πιο αποτελεσµατικά το στρατη-
γικό στόχο της ανατροπής των καθεστώτων της εργατικής εξουσίας. Ετσι
φτάνουµε στο 1965, όταν ο πρώην Αµερικανός γερουσιαστής W. Fulbright παραδέχεται ότι: «Η απελευθερωτική πολιτική που ακολουθήσαµε
τη δεκαετία του 1950 απέτυχε, γιατί επιδίωξε το στόχο της βίαιης αποµά-
κρυνσης του Σιδηρούν Παραπετάσµατος. Αυτή η πολιτική δεν έλαβε επί-
σης υπόψη της το γεγονός ότι βρισκόµαστε σε µία πυρηνική εποχή»
25
. 
Ισως όµως το σηµαντικότερο γεγονός που συντέλεσε στην αλλαγή
πλεύσης των ιµπεριαλιστών ήταν η ισχυροποίηση αναθεωρητικών τά-
σεων και οπορτουνιστικών παρεκκλίσεων στο εσωτερικό του κοµµου-
νιστικού κινήµατος και του σοσιαλιστικού συστήµατος
26
µε τις αποφά-
- 59 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
25. W. Fulbright, Bridges: «East and West, Congressional Recort», 6.1.1965, σελ. 229.
Αναφορά στο άρθρο του Michael Opperskalski: «Imperialistische Diversionsstrategien gegen die DDR» στη συλλογή άρθρων «Νiederlagen-analyse, die Ursachen
für den Sieg der Konterrevolution in Europa», σελ. 263.
26. Από το 1948 ο Τίτο και η Γιουγκοσλαβία είχαν υιοθετήσει ανοιχτά µια σειρά οπορ-
τουνιστικές και αναθεωρητικές του µαρξισµού-λενινισµού θέσεις, µε συνέπεια τη ρή-
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 59σεις και την πολιτική γραµµή που ακολούθησε το 20ό Συνέδριο του
ΚΚΣΕ το 1956, το οποίο, στο όνοµα της «αποσταλινοποίησης» και της
ειρηνικής συνύπαρξης, έκανε µια σειρά υποχωρήσεις από την επανα-
στατική γραµµή. Οπως εκτίµησε το ΚΚΕ για µία ακόµα φορά στο 18ο
Συνέδριο, το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ αποτέλεσε σηµείο οπορτουνι-
στικής στροφής του διεθνούς κοµµουνιστικού κινήµατος. Ο Αµερικα-
νός υπουργός εξωτερικών Dulles δήλωνε περιχαρής: «Η αντισταλινική
καµπάνια και τα προγράµµατα φιλελευθεροποίησης έχουν προκαλέσει
αλυσιδωτές αντιδράσεις, οι οποίες µακροχρόνια δε θα µπορούν να συγ-
κρατηθούν»
27
. Το 20ό Συνέδριο ήταν ένα ανέλπιστο δώρο για τους ιµ-
περιαλιστές. Σύµφωνα µε τη σωστή διαπίστωση του δηµοσιογράφου M.
Oppersklalski «αυτές οι υποχωρήσεις αποτέλεσαν την πόρτα εισόδου για
κάθε µορφή ιµπεριαλιστικής υπονόµευσης µετά το 1956»
28
. 
Ο διεθνής ιµπεριαλισµός είχε πλέον πολύ µεγαλύτερα περιθώρια να
επιδιώξει τους στόχους του εκ των έσω. ∆υστυχώς αυτό το εκτίµησε πο-
λύ πριν από τους κοµµουνιστές. Ο γνωστός Μπρεζίνσκι δήλωνε ότι «η
ιδεολογική υπονόµευση είναι […] η βασική αιτία πολιτικής αλλαγής
στις κοµµουνιστικές κοινωνίες»
29
. Η «πολιτική της ειρηνικής επέµβα-
σης» άρχισε να γίνεται κυρίαρχο στοιχείο του µείγµατος της συνολικής
ιµπεριαλιστικής στρατηγικής εναντίον του σοσιαλιστικού στρατοπέδου
στις αρχές ή τα µέσα της δεκαετίας του 1950. Η αγγλική εφηµερίδα
- 60 -
ιστορία
ξη µεταξύ της Γιουγκοσλαβίας και της ΕΣΣ∆ και την ενίσχυση αντίστοιχων οπορτου-
νιστικών τάσεων και σε άλλες νεοσύστατες Λαϊκές ∆ηµοκρατίες. Στις 27 Ιούνη 1953,
τρεις µήνες µετά το θάνατο του Στάλιν, ο Ιµρε Νάγκυ προσλαµβάνεται στο ΠΓ του
Κόµµατος Εργαζόµενου Λαού και λίγες µέρες µετά γίνεται πρωθυπουργός της Λ∆ Ουγ-
γαρίας. Επίσης το 1956 ο Γκοµούλκα αναδείχτηκε στην ηγεσία του Ενιαίου Εργατι-
κού Κόµµατος Πολωνίας και της Λ∆ Πολωνίας. Και φυσικά πολύ σηµαντική ήταν η
ρήξη στις αρχές της δεκαετίας του 1960 µεταξύ ΕΣΣ∆ και Λ∆ Κίνας.
27. Michael Opperskalski: «Imperialistische Diversionsstrategien gegen die DDR» στη
συλλογή άρθρων «Νiederlagen-analyse, die Ursachen für den Sieg der Konterrevolution in Europa», σελ. 265.
28. Ο.π., σελ. 265.
29. «Demοkratischer Sozialismus in Aktion», ένα έγγραφο του MSB Spartakus, 1977,
αναφορά στο Michael Opperskalski: «Imperialistische Diversionsstrategien gegen
die DDR» στη συλλογή άρθρων «Νiederlagen-analyse, die Ursachen für den Sieg
der Konterrevolution in Europa», σελ. 265.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 60«Guardian» έγραφε στην ίδια ρότα: «Κάθε κοµµουνιστικό µεταρρυθµι-
στικό κίνηµα συνοδεύεται αντικειµενικά από έναν “έρποντα καπιταλι-
σµό”»
30
.
Συνοπτικά µπορούµε να πούµε ότι τα συστατικά µέρη της νέας στρα-
τηγικής του ιµπεριαλισµού είναι τα εξής: επιθετική πολιτική εξοπλι-
σµών µε στόχο το οικονοµικό αδυνάτισµα των σοσιαλιστικών κρατών,
µαζική προπαγάνδα στα σοσιαλιστικά κράτη, πολύµορφη υποστήριξη
όλων των παρεκκλίσεων από το Μαρξισµό-Λενινισµό, αξιοποίηση και
ενίσχυση των σοσιαλδηµοκρατικών τάσεων, οικοδόµηση δικτύου υπο-
νόµευσης και πρακτόρευσης στο εσωτερικό των σοσιαλιστικών κρα-
τών, οικοδόµηση οικονοµικών εξαρτήσεων των κρατών αυτών από τα
καπιταλιστικά κράτη και τους οργανισµούς τους και άσκηση επιρροής
µέσω αυτών. 
Ας δούµε όµως πιο συγκεκριµένα τι σηµαίνουν τα παραπάνω για τη
ΓΛ∆.
    
Στα παραπάνω πλαίσια κινούνταν και η στρατηγική απέναντι στη
ΓΛ∆. Αρχικά, όταν η ΓΛ∆ ήταν ακόµα αδύναµη, επιδιωκόταν µία επι-
θετική ανατροπή της. Η Ο∆Γ, µε την καθοδήγηση κυρίως των ΗΠΑ, δεν
εξέφρασε απλώς επίσηµα την επιδίωξη της ανατροπής της ΓΛ∆, αλλά
έδωσε σε αυτή την επιδίωξη και υπουργική προτεραιότητα µε την ίδρυ-
ση του «Υπουργείου για Ζητήµατα Ολόκληρης της Γερµανίας», το
οποίο το 1969 µετονοµάστηκε σε «Υπουργείο για τις Ενδογερµανικές
Σχέσεις»
31
. Επίσης είναι γνωστό ότι από το 1955 και µετά (σε πιο έντο-
νο βαθµό µέχρι το 1970) το δόγµα της εξωτερικής πολιτικής της Ο∆Γ
ήταν το λεγόµενο δόγµα Hallstein, σύµφωνα µε το οποίο η Ο∆Γ όχι
απλώς δεν αναγνώριζε την ΓΛ∆, αλλά και διακήρυσσε ότι αµέσως θα
- 61 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
30. Michael Opperskalski: «Imperialistische Diversionsstrategien gegen die DDR» στη
συλλογή άρθρων «Νiederlagen-analyse, die Ursachen für den Sieg der Konterrevolution in Europa», σελ. 266.
31. To υπουργείο αυτό διαλύθηκε το 1991, αφού είχε επιτελέσει το σκοπό του, την ανα-
τροπή της ΓΛ∆.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 61διέκοπτε διπλωµατικές σχέσεις µε οποιαδήποτε χώρα αναγνώριζε τη
ΓΛ∆, θεωρώντας τη ΓΛ∆ κατεχόµενο τµήµα της.
Ο Αµερικανός επίτροπος McCloy σύστησε το Φλεβάρη του 1950 την
Επιτροπή Πολιτικού και Οικονοµικού Σχεδίου (Political and Economic
Projects Committee - PEPCO), της οποίας τα καθήκοντα ήταν να σχε-
διάσει και να οργανώσει πολιτικές και προπαγανδιστικές δραστηριότη-
τες εναντίον της ΓΛ∆ και της σοβιετικής πολιτικής στο γερµανικό ζήτη-
µα. Η PEPCO έθετε ως στόχο της αµερικανικής πολιτικής εναντίον της
ΓΛ∆ την παρακίνηση του πληθυσµού σε παθητική αντίσταση, την προ-
ώθηση της πίστης στις δυτικές αξίες και τους δυτικούς θεσµούς, την
προβολή στους ανθρώπους των «σοβιετικών µέτρων καταπίεσης»
32
.
Τα παραπάνω ανοιχτά διατυπωµένα σχέδια των ιµπεριαλιστών δεν
έµειναν στα χαρτιά, αλλά πήραν σάρκα και οστά. Η γερµανική «RollBack» επικεντρωνόταν αρχικά στην υπονόµευση της προσπάθειας ορ-
γάνωσης της διαλυµένης από τον πόλεµο παραγωγικής βάσης της χώ-
ρας. Στις περισσότερες περιπτώσεις υπονόµευσης και σαµποτάζ, οι
οποίες αποκαλύφθηκαν στην ΓΛ∆, υπήρχε άµεσος σύνδεσµος µε τις µυ-
στικές υπηρεσίες και τις οργανώσεις πρακτόρων στην Ο∆Γ και το ∆υτι-
κό Βερολίνο. Αυτό ισχύει για τα µεγάλης έκτασης σαµποτάζ στην σα-
ξονική κλωστοϋφαντουργία (1949), στα έργα της εταιρίας Solvay στη
Σαξονία (1952), στην αγροτική παραγωγή της περιοχής Kreis Wittstock
(1953), στο Μηχανοτρακτερικό Σταθµό στο Brüsewitz (1953), στην επι-
χείρηση λαϊκής ιδιοκτησίας τσιµεντοποιίας του Göschwitz και στην επι-
χείρηση λαϊκής ιδιοκτησίας συσκευών µέτρησης στο Zwönitz (1953).
Χαρακτηριστικό είναι ότι σε αυτές τις περιπτώσεις εντολείς των επιθέ-
σεων ήταν τα µονοπώλια της Siemens και της Krupp (εκ των στυλοβα-
τών του ναζιστικού καθεστώτος) από την Ο∆Γ, των οποίων οι επιχειρή-
σεις που βρίσκονταν στο έδαφος της ΓΛ∆ είχαν απαλλοτριωθεί (από την
αρχή φαινόταν ποιον έθιγε η επαναστατική αλλαγή στη ΓΛ∆, ποιον έθι-
γαν οι «αλλαγές στις σχέσεις ιδιοκτησίας», όπως έλεγε ο Μπρεχτ). Η
προερχόµενη από την Ο∆Γ υπονόµευση καθώς και τα σαµποτάζ εστιά-
στηκαν αρχικά στα χρόνια µεταξύ του 1949 και του 1955 εναντίον της
κοινωνικοποιηµένης βιοµηχανίας και του οικονοµικού σχεδίου και στη
- 62 -
ιστορία
32. Εicher Κ., Dobbert Α.: «Headquarters Germany, Die USA-Geheimdienste in
Deutschland», Edition Ost, Βερολίνο, 1997, σελ. 63.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 62συνέχεια επικεντρώθηκαν -ειδικά το 1958- στον πόλεµο εναντίον της
σοσιαλιστικής αναδιάρθρωσης της αγροτικής οικονοµίας στη ΓΛ∆
33
. 
Ταυτόχρονα ο λυσσασµένος ταξικός πόλεµος, εκτός από την οικονο-
µική βάση, στόχευε και στη δολιοφθορά των µαζών. Σε άµεση συνερ-
γασία µεταξύ της ΒΝD (Bundesnachrichtendienst, οι µυστικές υπηρε-
σίες της Ο∆Γ) και της CIA «φυτεύτηκαν» µια σειρά οργανώσεις, πολ-
λές εκ των οποίων είχαν την κάλυψη πολιτιστικών, ανθρωπιστικών ή
άλλων συλλόγων. Κάποιες από αυτές είναι η «Μαχητική Οµάδα εναν-
τίον της Απανθρωπιάς», ο «Σύνδεσµος Γερµανικής Νεολαίας», η «Ερ-
γατική Κοινότητα 13 Αυγούστου», η «Επιτροπή Ερευνών Ελεύθερων
∆ικηγόρων» κλπ. Πολλές από αυτές δηµιουργήθηκαν στα πλαίσια της
γνωστής µυστικής οργάνωσης GLADIO, η οποία συγκεκριµενοποιού-
σε την αντικοµµουνιστική στρατηγική στην Ευρώπη µε κάθε τρόπο,
συµπεριλαµβανοµένης της δηµιουργίας τροµοκρατικών οργανώσεων
µε αριστερή φρασεολογία και της οποίας την ύπαρξη πλέον δεν αµφι-
σβητεί ούτε η αµερικανική κυβέρνηση. Πέρα από το ρόλο των µυστι-
κών υπηρεσιών γεγονός είναι ότι τα συµφέροντα των πρώην εκµεταλ-
λευτών, των παρασίτων της παλιάς κοινωνίας, βρήκαν πλέον και την πο-
λιτική τους έκφραση. 
Σαν τα µανιτάρια φυτρώνουν επίσης περιοδικά, συνέδρια και άλλες
δραστηριότητες, οι οποίες στοχεύουν στην ιδεολογική υπονόµευση του
σοσιαλισµού (την τόσο απαραίτητη για την ανατροπή του, όπως δήλω-
νε ο Μπρεζίνσκι) και βρίσκονται φυσικά σε άµεση οικονοµική και πο-
λιτική σχέση µε τη ∆ύση και τις υπηρεσίες της. Πριν 2 χρόνια, στις 25
Σεπτέµβρη 2007, η εφηµερίδα «Tageszeitung» είχε ένα πλούσιο σε συµ-
περάσµατα άρθρο υπό τον τίτλο: «Η ΒΝD είχε 10.000 πράκτορες στη
ΓΛ∆». Φαίνεται ότι εκ των υστέρων και µετά την επίτευξη του επιθυ-
µητού αποτελέσµατος είναι εύκολες οι αποκαλύψεις για την υπονοµευ-
τική δραστηριότητα των δυτικών υπηρεσιών. Ενα καθόλου ασήµαντο
µέρος αυτών των πρακτόρων δραστηριοποιούνταν στον τοµέα της ιδε-
ολογικοπολιτικής υπονόµευσης. Τέτοιο παράδειγµα αποτελεί η εµφά-
νιση στην Ο∆Γ το Μάη του 1959, του περιοδικού «Ο τρίτος δρόµος, πε-
ριοδικό του µοντέρνου σοσιαλισµού». Ο ιδεολογικός και πολιτικός του
- 63 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
33. Charisius Α., Mader J.: «Nicht länger Geheim», Militärverlag, Βερολίνο (ΓΛ∆),
1980, σελ. 318.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 63προσανατολισµός ήταν αυτός των συνηθισµένων οπορτουνιστικών
συνθηµάτων περί «ανθρώπινου σοσιαλισµού», ενός «δηµοκρατικού
σοσιαλισµού» και ενός υποτιθέµενου «τρίτου δρόµου». Ωστόσο, ανα-
φορικά µε τη συντακτική οµάδα, καθώς και το αναγνωστικό κοινό στο
οποίο απευθυνόταν, υπήρχε ένας πιο εξειδικευµένος στόχος. Οι περισ-
σότεροι αρθρογράφοι του ήταν πρώην κοµµουνιστές, οι οποίοι αποκό-
πηκαν από τα κόµµατά τους ως οπαδοί του «Τρίτου ∆ρόµου». Ο υπεύ-
θυνος εκδότης αυτού του περιοδικού ήταν ένα πρώην υψηλόβαθµο στέ-
λεχος της Ελεύθερης Γερµανικής νεολαίας (FDJ), ο Χάιντς Λίπµαν
34
, ο
οποίος έφυγε στη ∆ύση µε τα 300.000 µάρκα της οργάνωσής του (άλ-
λος ένας …«µάρτυρας της ανελευθερίας» της ΓΛ∆). Με µία τέτοια σύν-
θεση της συγγραφικής οµάδας γινόταν καθαρό σε ποιους απευθυνόταν
κυρίως το περιοδικό: στα µέλη και στελέχη του ΕΣΚΓ, καθώς και του -
απαγορευµένου από το 1956 στην Ο∆Γ- ΚΚΓ. Ο «Τρίτος ∆ρόµος» έπρε-
πε να δράσει αναθεωρητικά, οπορτουνιστικά και στα δύο κόµµατα. Το
περιοδικό από την αρχή χρηµατοδοτούνταν και ελέγχονταν από το
«Οµοσπονδιακό Ταµείο για την Προστασία του Συντάγµατος» της Ο∆Γ.
Το Ταµείο για την Προστασία του Συντάγµατος, δηλαδή η κυβέρνηση
της Ο∆Γ, χρηµατοδοτούσε αδρά την παρέµβαση και την υπονόµευση
του κράτους της ΓΛ∆.
Χαρακτηριστικό είναι το πώς αντιµετώπιζαν οι Αµερικανοί τις ποικί-
λες «πολιτιστικές» οργανώσεις που ξεφύτρωναν στη ΓΛ∆. Στο υπό-
µνηµα Nο 68 του «Εθνικού Συµβουλίου Ασφαλείας» των ΗΠΑ το 1950
αναφέρεται ότι «δηµιουργήθηκε στο Βερολίνο η οργάνωση “Συνέδριο
για την πολιτισµική ελευθερία” (CCF). Εδρα των κεντρικών του γρα-
φείων ήταν το Παρίσι. Επρεπε ραγδαία να αποκτήσει παγκόσµιες δια-
στάσεις. Η CCF διοργάνωσε παγκοσµίως συνέδρια, σεµινάρια και υπο-
τροφίες - όλα µε σκοπό να στηρίξει σοσιαλιστές και σοσιαλδηµοκράτες
και να τους επιστρατεύσει για τη σταυροφορία εναντίον της “κοµµου-
νιστικής απειλής”». 
Οι µυστικές υπηρεσίες των καπιταλιστικών χωρών στήριζαν ανοιχτά
µε όλα τα µέσα (και κυρίως οικονοµικά) τη δηµιουργία των ραδιοφωνι-
- 64 -
ιστορία
34. Michael Opperskalski: «Imperialistische Diversionsstrategien gegen die DDR» στη
συλλογή άρθρων «Νiederlagen-analyse, die Ursachen für den Sieg der Konterrevolution in Europa», σελ. 273.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 64κών σταθµών «Ράδιο Ελευθερία» και «Ράδιο Ελεύθερη Ευρώπη», οι
οποίοι εκπέµπανε από το έδαφος της Ο∆Γ σε ολόκληρο το σοσιαλιστι-
κό στρατόπεδο, διοχετεύοντας από ψευδείς ειδήσεις µέχρι ανοιχτό κά-
λεσµα για οργανωµένη αντεπανάσταση
35
.
Η στρατηγική της Ο∆ Γερµανίας είχε αρχικά µια κλιµάκωση µε το
σχέδιο για τη µέρα Χ ως ηµέρα της βίαιης ανατροπής της εξουσίας στην
ΓΛ∆ και της προσάρτησής της στην Ο∆Γ. Αυτή η ηµέρα ήταν η 17η Ιού-
νη 1953, όταν και έλαβε χώρα το αντεπαναστατικό πραξικόπηµα (το
οποίο όπως και τις µεταγενέστερες αντεπαναστατικές ενέργειες οι αστοί
και οι οπορτουνιστές βάφτισαν «λαϊκή εξέγερση» απέναντι στη «δικα-
τατορία του ΕΣΚΓ»). 
Ας δούµε όµως τι λένε για αυτή την «εξέγερση» ηγετικά στελέχη της
Ο∆Γ. Ο χριστιανοδηµοκράτης υπουργός Kaiser, επικεφαλής του
«Υπουργείου για Ζητήµατα Ολόκληρης της Γερµανίας», δήλωνε ακρι-
βώς ένα χρόνο πριν το πραξικόπηµα: «Βρίσκεται εντελώς στον τοµέα του
εφικτού να έρθει η µέρα Χ πιο γρήγορα από ό,τι ελπίζουν οι σκεπτικι-
στές»
36
. 
Το περιοδικό «Der Spiegel» σηµείωνε το 1952, λίγους µήνες πριν το
αντεπαναστατικό πραξικόπηµα: «Το σχέδιο του γενικού επιτελείου για
τη διοικητική ανάληψη της εξουσίας (σ.σ.: στη ΓΛ∆) είναι καλό και
έτοιµο. Το µόνο που λείπει -µετά την υπογραφή του γενικού συµβολαί-
ου από τον Καγκελάριο Αντενάουερ- είναι η αφορµή για να το εφαρµό-
σουµε»
37
. Τέσσερις µέρες πριν το πραξικόπηµα της 17ης Ιούνη 1953 ο
τότε υπουργός Schröder σηµείωνε: «Η οµοσπονδιακή δηµοκρατία είναι
η Γερµανία. Ολες οι άλλες περιοχές (σ.σ.: δηλαδή η γεωγραφική περιοχή
της ΓΛ∆) αποτελούν έδαφος, το οποίο µας αφαιρέθηκε και κρατείται και
το οποίο πρέπει να επανασυνδεθεί».
- 65 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
35. Michael Opperskalski: «Imperialistische Diversionsstrategien gegen die DDR» στη
συλλογή άρθρων «Νiederlagen-analyse, die Ursachen für den Sieg der Konterrevolution in Europa».
36. «Φυλλάδιο της υπηρεσίας πληροφοριών και τύπου της Ο∆Γ», 26 Ιούνη 1952, σελ.
1002, αναφορά στο Michael Opperskalski: «Imperialistische Diversionsstrategien
gegen die DDR» στη συλλογή άρθρων «Νiederlagen-analyse, die Ursachen für den
Sieg der Konterrevolution in Europa», σελ. 277.
37. Γερµανικό περιοδικό «Der Spiegel», Nο 28, 1952. 
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 65Το 1952 αυξήθηκαν οι ένοπλες προβοκάτσιες και οι παραβιάσεις των
συνόρων. Το ∆υτικό Βερολίνο αποτελούσε µια λυκοφωλιά αντεπανα-
στατικής τροµοκρατίας καθοδηγούµενη, οπλισµένη και στηριζόµενη
ανοιχτά από όλες τις παντοδύναµες µυστικές υπηρεσίες και επίσηµες
κυβερνήσεις όλων των αναπτυγµένων ιµπεριαλιστικών κρατών. Οι
συµµορίες του Gehlen
38
αλώνιζαν σε ολόκληρο το Βερολίνο. Σε µία πό-
λη µικρότερη από τη σηµερινή Αθήνα δραστηριοποιούνταν 80 γνωστές
οργανώσεις πρακτόρων της ∆ύσης. Το πραξικόπηµα ωστόσο της 17ης
Ιούνη 1953 αποκρούστηκε από το λαό της ΓΛ∆ µε τη διεθνιστική βοή-
θεια του Κόκκινου Στρατού.
Η αποτυχία του πραξικοπήµατος της 17ης Ιούνη 1953 οδήγησε στην
αλλαγή του µίγµατος τακτικής, ενισχύοντας το σκέλος της «αλλαγής µέ-
σω της προσέγγισης». Ο ίδιος ο Μπρεζίνσκι, ο οποίος όπως είδαµε πριν
λίγα χρόνια ζητούσε ανοιχτή βίαιη ανατροπή, σηµείωνε µετά την απο-
τυχία του πραξικοπήµατος: «Μια πιο ενεργή γερµανική ανατολική πο-
λιτική προβάλλεται από τους υπεύθυνους σε Ουάσιγκτον και Λονδίνο.
Αυτοί είναι πεπεισµένοι ότι οι περισσότερες επαφές µεταξύ των δύο Γερ-
µανιών θα µπορούσαν να προωθήσουν την πτώση του ανατολικογερµα-
νικού καθεστώτος»
39
. Στο επίπεδο της δυτικογερµανικής πολιτικής αυ-
τή η στροφή εκφράστηκε µε τον καγκελάριο Βίλυ Μπραντ, ο οποίος, µε-
τά και την ανέγερση του τείχους, εισήγαγε την τακτική της «αλλαγής µέ-
σω της προσέγγισης», η οποία έµεινε γνωστή ως «Ostpolitik»
40
.
    
Στα παραπάνω πλαίσια ήταν ιδιαίτερος για άλλη µια φορά ο ρόλος της
σοσιαλδηµοκρατίας, η οποία -όπως έχει αποδειχτεί ιστορικά- αποτελεί
προµαχώνα στο χτύπηµα του κοµµουνιστικού κινήµατος. Οι ιµπεριαλι-
στές είχαν αναθέσει ειδική αποστολή στη σοσιαλδηµοκρατία. Πάλι
σύµφωνα µε το «στρατηγό» του αµερικάνικου ιµπεριαλισµού Μπρε-
- 66 -
ιστορία
38. Ο Gehlen ήταν ο πρόεδρος της BND, των µυστικών υπηρεσιών της Ο∆Γ και φυσικά
πρώην στρατηγός του Χίτλερ.
39. Αναφορά στο T. Sommer: «Denken an Deutschland», Aµβούργο 1966, σελ. 81.
40. ∆ηλαδή Ανατολική Πολιτική.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 66ζίνσκι: «Τόσο σε ηθικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο πρέπει η πολιτική
µας να συνενώσει τη σταθερή απαίτηση για εθνική ανεξαρτησία µε την
επιδίωξη οι υποστηριζόµενες από τη Σοβιετική Ενωση κοµµουνιστικές
κυβερνήσεις να µεταλλαχθούν ειρηνικά σε ένα είδος σοσιαλδηµοκρα-
τών δυτικής απόχρωσης»
41
. O Günter Nenning, ο τότε γραµµατέας της
Σοσιαλιστικής ∆ιεθνούς, πήρε τη σκυτάλη δηλώνοντας: «Ο κοµµουνι-
σµός έχει µέλλον. Το µέλλον του είναι η σοσιαλδηµοκρατία»
42
. 
Φυσικά επαναλαµβάνουµε εδώ ότι τις πόρτες για την παρέµβαση αυ-
τή του ιµπεριαλισµού µέσω της σοσιαλδηµοκρατίας τις είχαν ανοίξει
διάπλατα οι ίδιοι οι κοµµουνιστές µε τις αυταπάτες που είχαν για το ρό-
λο της σοσιαλδηµοκρατίας, αυταπάτες που πολλαπλασιάστηκαν κατά
τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου. Ετσι στην τακτική προσέγ-
γισης δυνάµεων της σοσιαλδηµοκρατίας προς τις λαϊκές δηµοκρατίες
δε γινόταν ορατή η προσπάθεια διείσδυσης και υπονόµευσης εκ των
έσω, αλλά αντίθετα θεωρούνταν «ρήγµα» στο ιµπεριαλιστικό στρατό-
πεδο
43
. 
Η υπονοµευτική δραστηριότητα των σοσιαλδηµοκρατών εκφράστη-
κε οργανωτικά µε τη δηµιουργία του λεγόµενου «Ανατολικού Γραφεί-
ου» του Σοσιαλδηµοκρατικού Κόµµατος Γερµανίας (SPD). Το πρώην
διευθυντικό στέλεχος του SPD και του «Ανατολικού Γραφείου» Helmut
Bärwald γράφει στο βιβλίο του «Το ανατολικό γραφείο του SPD»:
«Οχι από την αρχή, αλλά το αργότερο από το τέλος του 1946 ανατέθη-
καν στο Ανατολικό Γραφείο από το προεδρείο του κόµµατος έξι καθή-
κοντα:
1. Επαφές του SPD µε σοσιαλδηµοκράτες στη σοβιετική ζώνη κατοχής
- 67 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
41. Περιοδικό «Foreign Affairs», New York, Iούλης 1961, σελ. 644, αναφορά στο
Michael Opperskalski: «Imperialistische Diversionsstrategien gegen die DDR» στη
συλλογή άρθρων «Νiederlagen-analyse, die Ursachen für den Sieg der Konterrevolution in Europa», σελ. 267.
42. Michael Opperskalski: «Imperialistische Diversionsstrategien gegen die DDR» στη
συλλογή άρθρων «Νiederlagen-analyse, die Ursachen für den Sieg der Konterrevolution in Europa», σελ. 267.
43. Χαρακτηριστικός είναι εδώ και ο ρόλος του σοσιαλδηµοκράτη πρωθυπουργού της
Σουηδίας Ούλοφ Πάλµε, στον οποίο ανατέθηκε ο άµεσος συντονισµός της αντεπα-
ναστατικής δράσης της «Αλληλεγγύης» στην Πολωνία.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 67- ΓΛ∆ και οργάνωση των σοσιαλδηµοκρατών και των σοσιαλδηµοκρατι-
κών οµάδων, οι οποίες αντιστέκονται στη βία και την αυθαιρεσία στη
ΣΣΚ/ΓΛ∆ […] Ανάµεσα σε αυτούς βρίσκονται και κάποιοι κοµµουνιστές,
οι οποίοι στέκονται αντιπολιτευτικά στην ηγεσία του ΕΣΚΓ και την πολι-
τική του στο κόµµα και το κράτος και το εσωκοµµατικό καθεστώς.
2. Προµήθεια, συγκέντρωση, αξιοποίηση και εκµετάλλευση πληροφο-
ριών για τη θέση και την ανάπτυξη στη ΣΣΚ/ΓΛ∆ …
3. ∆ιαφωτιστική δουλειά µέσα στο ΕΣΚΓ και άλλες πολιτικές και κοι-
νωνικές οργανώσεις µέσα στη ΣΣΚ/ΓΛ∆.
4. Εκδοση πληροφοριών και αναλύσεων για τη θέση και ανάπτυξη στη
ΣΣΚ/ΓΛ∆ στη δηµοσιότητα, στους πολιτικούς θεσµούς και τις κρατικές
θέσεις στην Ο∆Γ και το δυτικό εξωτερικό.
5. Παρατήρηση, ανάλυση και άµυνα απέναντι στις δράσεις των µυστι-
κών υπηρεσιών της Σοβιετικής Ενωσης, της ΓΛ∆ και άλλων χωρών του
ανατολικού µπλοκ και των µηχανισµών “δουλειάς στη ∆ύση” του κρά-
τους του ΕΣΚΓ και της Σοβιετικής Ενωσης SPD και την Ο∆Γ και της
ελεύθερης δηµοκρατικής τάξης της καθώς και απέναντι σε συνεργάτες του
Ανατολικού Γραφείου.
6. Επανεξέταση και περίθαλψη των προσφύγων από τη ΣΣΚ/ΓΛ∆ µέσω
του κέντρου περίθαλψης των προσφύγων “Ανατολή”, περίθαλψη πολιτι-
κών κρατουµένων και των οικογενειών και συνεργατών τους…»
44
.
Ας δούµε τι είπε ο στρατηγός Reinhard Gehlen για το ρόλο των σο-
σιαλδηµοκρατών στην προσπάθεια οικοδόµησης υπονοµευτικού δι-
κτύου από την Ο∆Γ µε σκοπό την ανατροπή της ΓΛ∆. Πριν όµως δούµε
τι είπε, ας ρίξουµε µια µατιά ποιος ήταν ο στρατηγός αυτός. Ο Reinhard
Gehlen ήταν ο αρχηγός των ναζιστικών µυστικών υπηρεσιών στο ανα-
τολικό µέτωπο εναντίον της ΕΣΣ∆. Μετά τον πόλεµο στρατολογήθηκε
στον στρατό των ΗΠΑ µε εντολή να στήσει κατασκοπευτικό δίκτυο
εναντίον της ΕΣΣ∆ (γνωστό σαν οργάνωση Gehlen) και τελικά επέ-
στρεψε -όπως και όλα σχεδόν τα ηγετικά στελέχη του ναζιστικού καθε-
στώτος- στην Ο∆Γ (η γραµµή Νέα Υόρκη - Βόννη - Βερολίνο ήταν ιδι-
αίτερα αγαπητή σε πολλά ναζιστικά ανώτατα στελέχη, τα οποία στις
ΗΠΑ και στην Ο∆Γ βρήκαν την πιο θερµή υποδοχή, αφού οι ναζί εκτι-
µήθηκαν ιδιαίτερα από τις αστικές «δηµοκρατίες» για το ρόλο τους
- 68 -
ιστορία
44. Βärwald H.: «Das Ostbüro der SPD», Krefeld, 1991, σελ. 28-29.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 68- 69 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
εναντίον του κοµµουνισµού), όπου και ίδρυσε τη χρηµατοδοτούµενη
από τη CIA µυστική υπηρεσία της Ο∆Γ, την ΒΝD, στην οποία υπηρέ-
τησε ως πρώτος πρόεδρος µέχρι το 1968. Ο στρατηγός των µυστικών
υπηρεσιών των ναζί έγινε αρχηγός των µυστικών υπηρεσιών της Ο∆Γ.
Σαν να µην πέρασε µια µέρα! Γράφει λοιπόν αυτός ο απόλυτα δικαιω-
µένος από τις ΗΠΑ και την Ο∆Γ άνθρωπος στις «Αναµνήσεις 1942-
1971» για ένα διάλογο µε τον πρόεδρο των σοσιαλδηµοκρατών Kurt
Schumacher: «Είχα την καλή αίσθηση ότι σε όλα τα σηµαντικά σηµεία
µπορούσε να επιτευχθεί συµφωνία µε τον Kurt Schumacher. Εν τέλει µε
διαβεβαίωσε ότι το SPD θα στήριζε τη δουλειά της οργάνωσης (εννοεί το
στήσιµο της BND)»
45
.
Σηµαντικό στοιχείο παρέµβασης της σοσιαλδηµοκρατίας στο ΕΣΚΓ,
αλλά και δείκτης της οπορτουνιστικής διάβρωσης του κόµµατος, ήταν
η πολυσυζητηµένη δηµοσίευση το 1987 του κοινού κειµένου του EΣΚΓ
και του Σοσιαλδηµοκρατικού Κόµµατος Γερµανίας (ΣΚΓ) µε τίτλο «Ο
αγώνας των ιδεολογιών και η κοινή ασφάλεια», το οποίο αποτέλεσε µα-
νιφέστο της πολιτικής της ειρηνικής συνύπαρξης, εξειδικευµένο στις
σχέσεις µεταξύ των δύο γερµανικών κρατών µε εκκλήσεις για διαφά-
νεια (κατ’ αντιστοιχία της σοβιετικής glasnost), κουλτούρα διαλόγου,
ανάπτυξη της δηµοκρατίας και των ατοµικών δικαιωµάτων, αµοιβαία
εµπιστοσύνη, ειρηνικό ανταγωνισµό των δύο συστηµάτων κλπ. Το συγ-
κεκριµένο κείµενο
46
περιέχει και την απαράδεκτη εκτίµηση ότι «οι σο-
σιαλδηµοκράτες και οι κοµµουνιστές βασίζονται στην ουµανιστική
κληρονοµιά της Ευρώπης. Και οι δύο επιδιώκουν να συνεχίσουν αυτή
την κληρονοµιά, να υπηρετούν τα συµφέροντα των εργαζόµενων αν-
θρώπων και να εξασφαλίζουν τη δηµοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώ-
µατα. Αλλά εδώ και εφτά δεκαετίες βρίσκονται σε αντιπαράθεση για το
45. Βärwald H.: «Das Ostbüro der SPD», Krefeld, 1991, σελ. 52-53.
46. Για το συγκεκριµένο κείµενο υπάρχει αντιπαράθεση για το ζήτηµα σε ποιο βαθµό
ήταν γνωστό στην ηγεσία του ΕΣΚΓ. Το σίγουρο είναι ότι στο ΕΣΚΓ ήδη υπήρχαν ση-
µαντικά ρήγµατα λόγω διείσδυσης της αστικής ιδεολογίας και αυτά εκφράστηκαν και
στο συγκεκριµένο κείµενο. Για περισσότερες πληροφορίες για αυτό το κείµενο βλέ-
πε Rolf Vellay: «…Ohne Kenntnis der SED-Führung…» στη συλλογή άρθρων «Νiederlagen-analyse, die Ursachen für den Sieg der Konterrevolution in Europa», σελ.
268.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 69ερώτηµα µε ποιο τρόπο τα παραπάνω θα επιτευχθούν»
47
. 
Το µέτωπο απέναντι στη σοσιαλδηµοκρατία όχι απλά είχε εξασθενί-
σει αλλά είχε σχεδόν εξαφανιστεί. Το ΕΣΚΓ, οι κοµµουνιστές αθώωναν
την παράταξη εκείνη της αστικής τάξης, η οποία κατέπνιξε στο αίµα την
επανάσταση του 1918, δολοφόνησε µε τον πιο άγριο τρόπο τους κοµ-
µουνιστές Λίµπκνεχτ και Λούξεµπουργκ, έστρωσε το δρόµο στο ναζι-
σµό, την παράταξη εκείνη που από την ίδρυση της ΓΛ∆ αποτελούσε την
αιχµή του δόρατος της ιµπεριαλιστικής επιθετικότητας απέναντι στην
ίδια την ύπαρξη της ΓΛ∆. Η ηγεσία του ΣΚΓ (π.χ. οι Hans-Jochen και
Vogel Erhard Eppler) περηφανεύεται τα τελευταία χρόνια ότι µε αυτό
το κείµενο συνέβαλε στη διάλυση του ΕΣΚΓ και της ΓΛ∆
48
. Το ταξικό
κριτήριο των αστών -και εδώ συγκεκριµένα των σοσιαλδηµοκρατών-
αποδείχτηκε πιο οξυµένο από το αντίστοιχο των κοµµουνιστών, σε συν-
θήκες διάβρωσης των ΚΚ από τον οπορτουνισµό. 
Το συγκεκριµένο κείµενο αποτέλεσε συνέπεια και κορύφωση µιας γε-
νικής ιδεολογικής επίθεσης στο σοσιαλισµό και τη ΓΛ∆. Για άλλη µια
φορά αποδεικνύεται ότι «χωρίς επαναστατική θεωρία δεν µπορεί να
υπάρχει επαναστατική πράξη». Κάθε υποχώρηση από τη θεωρία του
Μαρξισµού-Λενινισµού πληρώνεται πολύ ακριβά στο επίπεδο της επα-
ναστατικής πράξης.
    
Οπως γίνεται αντιληπτό από τα παραπάνω, οι εξελίξεις σε σχέση µε
την ανέγερση του τείχους είναι πιο περίπλοκες απ’ ό,τι τις παρουσιάζουν
οι αστοί και οι οπορτουνιστές. Στη ΓΛ∆ και το Βερολίνο εκφραζόταν η
επιθετικότητα του ιµπεριαλισµού απέναντι στο σοσιαλισµό, η σύγ-
κρουση δύο κοινωνικοοικονοµικών συστηµάτων. Η προσπάθεια ανα-
- 70 -
ιστορία
47. Ολόκληρο το κείµενο µε τίτλο «Die Streit der Ideologien und die gemeinsame Sicherheit» είναι διαθέσιµο στην ιστοσελίδα: http://library.fes.de/library/netzquelle/ddr/
politik/pdf/verfemte_4.pdf.
48. Michael Opperskalski: «Imperialistische Diversionsstrategien gegen die DDR»,
στη συλλογή άρθρων «Νiederlagen-analyse, die Ursachen für den Sieg der Konterrevolution in Europa», σελ. 284.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 70τροπής ολόκληρου του σοσιαλιστικού στρατοπέδου ξεκινούσε από εδώ.
Και παρ’ όλα αυτά, αυτή η πόλη µε τα δύο νοµίσµατα, τα δύο συντάγ-
µατα, τα στρατεύµατα δύο αντιτιθέµενων στρατιωτικών συµµαχιών δεν
είχε για 12 ολόκληρα χρόνια (από το 1949 ως το 1961) κρατικά σύνορα.
Μέχρι τον Αύγουστο του 1961, οπότε και χτίστηκε το τείχος, τα σύνο-
ρα όχι µόνο δεν ήταν ασφαλισµένα αλλά ούτε καν υπό έλεγχο. Περνού-
σαν νοητά µέσα από δρόµους, συγκροτήµατα σπιτιών, κήπους και υδά-
τινους δρόµους. Μισό εκατοµµύριο άνθρωποι τα διάβαιναν καθηµερι-
νά
49
. Μία πόλη µε µικρότερο πληθυσµό από την Αθήνα, στην οποία κυ-
κλοφορούσαν πάνω από 10.000 ∆υτικογερµανοί πράκτορες, συν χιλιά-
δες Αµερικάνοι της CIA, Αγγλοι της ΜΙ6 και όλες οι µυστικές υπηρε-
σίες του κόσµου και φυσικά και οι σοβιετικές µυστικές υπηρεσίες, ένα
πραγµατικό ενεργό πολυβολείο εχθρικών δυνάµεων µέσα στην καρδιά
ενός ανεξάρτητου κράτους. Αν υπάρχει κάτι που πραγµατικά γεννάει
ερωτηµατικά δεν είναι η ανέγερση του τείχους, αλλά το γιατί καθυστέ-
ρησε από την πλευρά των Σοβιετικών και των Ανατολικογερµανών να
θεµελιώσουν για τη ΓΛ∆ το αυτονόητο, το δικαίωµα ύπαρξής της. 
Οσο πλησιάζουµε προς τον Αύγουστο του 1961, οι προβοκάτσιες γι-
γαντώνονται. Οπως σηµειώνει και το ΚΚΕ στην ανακοίνωσή του για
την αλήθεια για το τείχος, στις 10 Ιούλη του 1961, ο δυτικογερµανικός
τύπος απαιτούσε κατά της ΓΛ∆ «να χρησιµοποιηθούν όλα τα µέσα του
ψυχρού πολέµου, του πολέµου των νεύρων και του πολέµου των πυροβο-
λισµών… Γι’ αυτό, δεν χρειάζονται µόνο συµβατικές στρατιωτικές δυνά-
µεις και εξοπλισµοί, αλλά και η υπονόµευση, η θέρµανση της εσωτερικής
αντίστασης, η δουλειά στην παρανοµία, η αποσύνθεση της εξουσίας, το
σαµποτάζ, η διατάραξη των συγκοινωνιών και της οικονοµίας, η ανυπα-
κοή, η ανταρσία […]». 
Το Μάρτη του 1961 το δυτικογερµανικό στρατιωτικό περιοδικό «Wehrwissenschaftliche Rundschau» διακηρύσσει ανοιχτά τα σχέδια της
Ο∆Γ: «Επειδή έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια της ∆ύσης για απώθηση
της Ανατολής, µας µένει µόνο η δυνατότητα της βίαιης αλλαγής του status quo»
50
. Λίγες µέρες µετά, ο ∆υτικογερµανός υπουργός Ερνστ Λέµερ
- 71 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
49. Doernberg S., Köhler F.: «Sturmglocken der Weltgeschichte», Urania Verlag,
Λειψία, 1984, σελ. 186.
50. Ο.π., σελ. 177.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 71έσπευσε στο ∆υτικό Βερολίνο για να κατευθύνει τη διεξαγωγή του ψυ-
χολογικού πολέµου. Ταυτόχρονα σαµποτέρ έβαλαν φωτιές σε εγκατα-
στάσεις του Ανατολικού Βερολίνου, στο σταθµό του ηλεκτρικού της πό-
λης, στη Λεωφόρο Λένιν και στο Πανεπιστήµιο Χούµπολτ. Μόνο τον
Ιούλη, τον τελευταίο µήνα πριν την ανέγερση του τείχους, υπήρξαν 105
προκλήσεις στα σύνορα µεταξύ Ανατολικού και ∆υτικού Βερολίνου
51
.
Τα στρατεύµατα του ΝΑΤΟ στη Κεντρική Ευρώπη τέθηκαν σε κατά-
σταση συναγερµού και τα δυτικά τανκς πέρασαν την Πύλη του Βραν-
δεµβούργου, µπαίνοντας στο έδαφος της ΓΛ∆. Αλήθεια, όλοι οι αστοί,
οι οποίοι αυτές τις µέρες πανηγυρίζουν, µεταξύ των οποίων και ο Πα-
πανδρέου, τι θα έκαναν αν π.χ. τα δύο τρίτα της Νέας Υόρκης ή του Λον-
δίνου ανήκαν στη Σοβιετική Ενωση µε τις στρατιωτικές, φανερές και
µυστικές της υπηρεσίες κι αν µάλιστα τα σοβιετικά τανκς κατευθύνον-
ταν στους δρόµους της Νέας Υόρκης ή του Λονδίνου;
Ολα έδειχναν ότι κυοφορούνταν ένα νέο αντεπαναστατικό πραξικό-
πηµα. Ετσι, µεταξύ 3 και 5 Αυγούστου, τα σοσιαλιστικά κράτη-µέλη
του Συµφώνου της Βαρσοβίας εξέδωσαν ένα ανακοινωθέν, στο οποίο
αναφερόταν ότι «οι υπονοµευτικές προσπάθειες στα δυτικοβερολινέζι-
κα σύνορα πρέπει να αναχαιτιστούν και να εγγυηθούν αξιόπιστη φύλα-
ξη και πραγµατικό έλεγχο στην περιοχή γύρω από το ∆υτικό Βερολί-
νο»
52
. Στις 13 Αυγούστου 1961 η ΓΛ∆ έκανε το αυτονόητο, το οποίο ήδη
είχε αργήσει πολλά χρόνια να κάνει: θεµελίωσε διακριτά κρατικά σύ-
νορα µε την έναρξη της ανέγερσης του Aντιφασιστικού Προστατευτι-
κού Τείχους, όπως ήταν το επίσηµο όνοµα του. Η ανέγερση του τείχους
βεβαίως και δηµιούργησε προβλήµατα σε οικογενειακό επίπεδο (πε-
ριορισµός δυνατότητας επίσκεψης για ένα διάστηµα κλπ.), αυτά όµως
αποτελούσαν άµεση συνέπεια της εξωτερικής καπιταλιστικής επιθετι-
κότητας, η οποία ανοιχτά µιλούσε ακόµα για τη µέρα Χ, για τη µέρα δη-
λαδή εισβολής και ανατροπής του συστήµατος ενός ανεξάρτητου κρά-
τους. Οποιοσδήποτε ξεχνάει αυτά τα στοιχειώδη και προβάλλει σε πρώ-
το πλάνο τις δυσκολίες επαφών µεταξύ συγγενών και φίλων, κάνει σο-
- 72 -
ιστορία
51. Doernberg S., Köhler F.: «Sturmglocken der Weltgeschichte», Urania Verlag, Λει-
ψία, 1984, σελ. 175.
52. Wagner Wilhelm: «Die Geschichte der DDR. Das Leben im Arbeiter- und Bauernstaat in Karten und Bildern», Carl Ueberreuter G.m.b.H, Βιέννη, 2009, σελ. 104.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 72βαρή ιστορική λαθροχειρία. Αφού είχε εξασφαλίσει το αυτονόητο, τη
διακριτή κρατική επικράτεια, η ΓΛ∆ εδραίωσε την κυριαρχία της και δη-
µιούργησε πιο ευνοϊκούς όρους για το σχεδιασµό και την οικοδόµηση
της σοσιαλιστικής οικονοµίας και κοινωνίας. 
Η ΓΛ∆ και ολόκληρο το σοσιαλιστικό στρατόπεδο ήταν σε άµυνα και
όχι σε επίθεση. Και µάλιστα σε άµυνα απέναντι σε έναν πανίσχυρο αν-
τίπαλο. Τι έπρεπε λοιπόν να κάνει; Σύµφωνα µε τους αστούς και τους
οπορτουνιστές: τίποτα, έπρεπε να παραδοθεί και να ενσωµατωθεί στην
Ο∆Γ. Ευτυχώς, αν και καθυστερηµένα, επιλέχτηκε άλλος δρόµος, ο δρό-
µος της άµυνας. Απέναντι στην πανοπλία των ιµπεριαλιστών πρέπει να
παρατάξεις αντίστοιχα µέσα, ιδιαίτερα αν το κύριο µέτωπο της παγκό-
σµιας αντιπαράθεσης µεταξύ του σοσιαλισµού και του καπιταλισµού
βρίσκεται µέσα στο ίδιο σου το σπίτι. Η ΓΛ∆ είχε το δικαίωµα να δια-
θέτει πανίσχυρες ένοπλες δυνάµεις και µυστικές υπηρεσίες για να αµυν-
θεί και να προφυλάξει το σύστηµά της. Αυτό που έκαναν και τα καπι-
ταλιστικά κράτη, όπως οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία, η Ο∆Γ και το Ισ-
ραήλ. 
Η δράση της λεγόµενης ΣΤΑΖΙ, δηλαδή του υπουργείου για την κρα-
τική ασφάλεια, εντασσόταν σε αυτά τα πλαίσια. Οι πράκτορες της ΣΤΑ-
ΖΙ δρούσαν σε µία πόλη, στην οποία, όπως τα ίδια τα καπιταλιστικά
κράτη οµολογούν, γυρόφερναν όλοι οι πράκτορες της BND, της CIA,
της Mosant και της MI6. 
Για να αποκαλυφθεί το φαιδρό της επιχειρηµατολογίας για τη ΣΤΑΖΙ
αρκεί να ρίξουµε µια µατιά στη στάση των δύο µυστικών υπηρεσιών,
της ΣΤΑΖΙ από την πλευρά της ΓΛ∆ και της BND από την πλευρά της
Ο∆Γ, στα επόµενα χρόνια. Η Ο∆Γ και η BND είχαν πολύ καλές οικονο-
µικές σχέσεις µε το καθεστώς του απαρτχάιντ, υποστήριξαν µε φανε-
ρούς και µυστικούς τρόπους το βρώµικο πόλεµο των ΗΠΑ στην Ινδο-
κίνα και το Βιετνάµ. Επίσης είχαν άριστες σχέσεις µε τα φασιστικά κα-
θεστώτα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Είχαν µυστική συνεννόη-
ση µε τις χούντες στην Ελλάδα το 1967 και στη Χιλή το 1973
53
. 
Από την άλλη µεριά η ΓΛ∆ (και σε αυτά τα πλαίσια η ΣΤΑΖΙ) αντί για
πραξικοπήµατα στήριζε τα εθνικοαπελευθερωτικά και επαναστατικά
κινήµατα. Στήριξε ανοιχτά και χωρίς προσχήµατα την αντιδικτατορική
- 73 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
53. Egon Krenz: «Gefängnis-Notizen», Das Neue Berlin, Berlin, 2009, σελ. 225.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 73πάλη στην Ελλάδα και την κυβέρνηση Αλιέντε στη Χιλή (όταν όλες οι
καπιταλιστικές χώρες σχεδόν χειροκροτούσαν την ανατροπή της από το
δικτάτορα Πινοσέτ και την απάλειψη του «κοµµουνιστικού κινδύνου»
στην περιοχή). Στη ΓΛ∆ φυγαδεύτηκαν πολλοί αντάρτες και επαναστά-
τες από διάφορες χώρες της Λ. Αµερικής, ενώ η χώρα δέχτηκε τεράστιο
κύµα Χιλιανών αντιστασιακών µετά τη δικτατορία Πινοσέτ από τη Χι-
λή. Αυτή είναι η διαφορά µεταξύ καπιταλισµού και σοσιαλισµού και
κατ’ επέκταση των στρατιωτικών και µυστικών τους υπηρεσιών. Από
το έδαφος της Ο∆Γ ξεκινούσαν και ξεκινούν ιµπεριαλιστικές επεµβά-
σεις σε όλο τον κόσµο. Από το έδαφος της ΓΛ∆ ξεκινούσαν προσπάθει-
ες στήριξης των λαών που αγωνίζονταν. ∆ύο κόσµοι εντελώς διαφορε-
τικοί!
Τι ισχύει όµως γι’ αυτούς που προσπάθησαν να περάσουν στην Ο∆Γ
παράνοµα µέσω του τείχους; Οπως ήδη είδαµε οι ∆υτικοί ιεραρχούσαν
την «προσέλκυση» ανθρώπινου δυναµικού από τη ΓΛ∆ µε σκοπό την
άσκηση ρήγµατος στο εσωτερικό της, αλλά και µε πιο άµεσο στόχο την
παρεµπόδιση της οικονοµικής της ανάπτυξης. Στόχευαν σε συγκεκρι-
µένα στρώµατα του πληθυσµού, τα οποία ήταν τα πιο εξειδικευµένα και
φυσικά τα λιγότερο πειθαρχηµένα και µαχητικοποιηµένα στην υπόθε-
ση του σοσιαλισµού. Οι αστοί ξέρουν πολύ καλά να παίζουν µε τη διά-
θεση πλουτισµού και τις προσωπικές φιλοδοξίες. Ξέρουν πολύ καλά να
εκµεταλλεύονται προς όφελός τους την αστική, τη µη κοµµουνιστική
στάση απέναντι στην εργασία. Οι ∆υτικογερµανοί πλήρωναν πολλές
φορές µισθούς καλύτερους απ’ ό,τι στους δικούς τους πολίτες για να δη-
µιουργήσουν ρήγµα στη ΓΛ∆. Επίσης πολύ µεγάλες ήταν οι φοροαπαλ-
λαγές γι’ αυτούς που πήγαιναν στην Ο∆Γ. Είναι γνωστές οι περιπτώσεις,
όπου Ανατολικογερµανοί, ενώ σπούδαζαν εντελώς δωρεάν στα πολύ
υψηλής ποιότητας πανεπιστήµια της ΓΛ∆, έχοντας στη διάθεσή τους
δωρεάν κατοικία και ό,τι άλλο χρειαζόταν για τις σπουδές τους, εξα-
σφάλιζαν υψηλές αµοιβές στα δυτικογερµανικά µονοπώλια όταν τελεί-
ωναν τις σπουδές τους και µετακόµιζαν (µέχρι να χτιστεί το τείχος το
1961) στην Ο∆Γ. Αυτό είχε ένα τεράστιο κόστος για τη ΓΛ∆. Από τη µία
η ΓΛ∆ χρηµατοδοτούσε κάτι παραπάνω από αδρά τις εντελώς δωρεάν
σπουδές και όλες τις άλλες κοινωνικές υπηρεσίες προς τους Ανατολι-
κογερµανούς και από την άλλη έχανε στη συνέχεια την εργασία τους. Οι
οικονοµικές απώλειες µέχρι το 1961 έχουν υπολογιστεί από το ∆υτικο-
- 74 -
ιστορία
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 74γερµανό οικονοµολόγο Fritz Baade σε 100 ως 130 εκατοµµύρια µάρκα.
Για ένα σχετικά µικρό γεωγραφικά και πληθυσµιακά κράτος όπως η
ΓΛ∆ το κόστος ήταν δυσβάσταχτο
54
.
Ο πιο σηµαντικός όµως παράγοντας είναι άλλος. Η αναδιοργάνωση
της οικονοµίας σε σοσιαλιστική βάση έχει ως αποτέλεσµα να θιγεί όχι
µόνο η καπιταλιστική ιδιοκτησία αλλά και ανώτερα µεσαία στρώµατα.
Στη σοσιαλιστική ΓΛ∆, όπως και σε κάθε διαδικασία σοσιαλιστικής οι-
κοδόµησης, οξύνθηκε η ταξική πάλη, η οποία εκφραζόταν όπως πάντα
σε όλα τα επίπεδα (οικονοµικό, ιδεολογικό, πολιτικό). Με δεδοµένα τα
παραπάνω, αλλά και τα οικονοµικά δεδοµένα που αναφέρθηκαν σε άλ-
λες παραγράφους, συν τα πολύ σηµαντικά στοιχεία της κοινής εθνικής
ρίζας αλλά και των οικογενειακών
55
, φιλικών δεσµών, συν την ελεύθε-
ρη για 12 χρόνια µετακίνηση προσώπων και την αντίστοιχη οικοδόµη-
ση κάθε είδους ανθρώπινων σχέσεων, δηµιουργήθηκε πράγµατι ένα µε-
ταναστευτικό ρεύµα προς την Ο∆Γ, το οποίο σαφώς και ενισχύθηκε και
από τις οικονοµικές µεταρρυθµίσεις στη ΓΛ∆ που ισχυροποιούσαν στοι-
χεία της αγοράς σε βάρος του κεντρικού σχεδιασµού και βεβαίως συνέ-
βαλλαν και στην άµβλυνση της κοµµουνιστικής συνείδησης
56
.
Μεταξύ αυτών που προσπαθούσαν να περάσουν παράνοµα στην Ο∆Γ
ήταν και τα πρώην στελέχη του ναζιστικού καθεστώτος µε τις οικογέ-
νειές τους. Ηξεραν πολύ καλά ότι στη ΓΛ∆ τα πράγµατα ήταν πολύ δύ-
σκολα γι’ αυτούς, ενώ στην Ο∆Γ θα επιβραβεύονταν µε την τοποθέτη-
- 75 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
54. Egon Krenz: «Gefängnis-Notizen», Das Neue Berlin, Berlin, 2009, σελ. 33.
55. Εδώ πρέπει να συνεκτιµηθεί ότι λόγω των διαφορετικών µεγεθών των δύο κρατών
«ενώ στη ∆υτική Γερµανία το πολύ το ένα τρίτο των κατοίκων της είχε συγγενείς στην
ΓΛ∆, τα δύο τρίτα των πολιτών της ΓΛ∆ είχαν συγγενείς στη ∆ύση» (Νiethammer: Erfahrungen und Strukturen, σελ. 99, αναφορά στο Βadstübner, R.: «Vom “Reich” zum
doppelten Deutschland, Gesellschaft und Politik im Umbruch», Dietz, Βερολίνο,
1999, σελ. 458).
56. Η ΓΛ∆, όπως και πολλές άλλες Λαϊκές ∆ηµοκρατίες, από την αρχή της συγκρότησής
τους αξιοποιούσαν σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο κατηγορίες και πρακτικές της
αστικής οικονοµίας. Ωστόσο υπάρχουν και στιγµές όξυνσης αυτής της λαθροχειρίας.
Στη ΓΛ∆ η πιο χαρακτηριστική ήταν η προσπάθεια για την επιβολή του λεγόµενου Νέ-
ου Οικονοµικού Συστήµατος (ΝΟΣ) το 1963, το οποίο ήθελε να συνδυάσει τον κεν-
τρικό σχεδιασµό µε την ιδιοσυντήρηση των επιχειρήσεων. 
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 75σή τους σε µια σειρά αξιώµατα. Αυτή η µάζα ανθρώπων δεν ήταν κα-
θόλου αµελητέα. Σε επόµενη παράγραφο που πραγµατευόµαστε το ζή-
τηµα της «αποναζιστικοποίησης» θα αναλυθούν περισσότερο τα ζητή-
µατα αυτά.
Για όλους τους παραπάνω λόγους κάποιοι είχαν -όπως χαρακτηριστι-
κά έγραφε ο Μπρεχτ- το «διαβατήριο στην τσέπη»
57
. Σύµφωνα µε τις
στατιστικές της ΓΛ∆, περίπου 2 εκατοµµύρια πολίτες της πήγαν στην
Ο∆Γ µεταξύ 1949 και 1989, περίπου το 12% του πληθυσµού της. Αυτό
το κοµµάτι αποτελούνταν κυρίως από νέους σε ηλικία και συνήθως µορ-
φωµένους και ειδικευµένους εργαζόµενους, το πιο παραγωγικό δηλαδή
εργατικό δυναµικό της ΓΛ∆. 
Ενα ξεχωριστό κεφάλαιο ιµπεριαλιστικής σπέκουλας είναι ο αριθµός
των νεκρών στα κρατικά σύνορα µεταξύ Ανατολικού και ∆υτικού Βε-
ρολίνου. Εδώ οι αριθµητικοί υπολογισµοί θυµίζουν λίγο από τα «θύµα-
τα στα γκούλαγκ». Κάθε χρόνο από το 1992 και κυρίως κάθε Αύγουστο,
στην επέτειο δηλαδή ανέγερσης του προστατευτικού τείχους, οι εκτι-
µήσεις αυτές εκτοξεύονται, υπηρετώντας και αυτές τη δηλωµένη προ-
σπάθεια «απονοµιµοποίησης της ΓΛ∆». Ετσι τα δικαστήρια της Ο∆Γ το
1992 έκαναν λόγο για 224 νεκρούς, το 1996 για 490, το 1997 για 1.065
νεκρούς
58
. Στους «νεκρούς του τείχους» κατά καιρούς περιλαµβάνον-
ταν δολοφονηµένοι, πνιγµένοι στη Βαλτική Θάλασσα και ό,τι άλλο
µπορεί να βάλει ο νους µας. Οι επίσηµες ωστόσο στατιστικές για τους
θανάτους σε επεισόδια στο τείχος, τόσο στις κρατικές υπηρεσίες της
Ο∆Γ όσο και στη διεθνή αρθογραφία κυµαίνονται από 86 µέχρι 200 θα-
νάτους στις πιο ακραίες περιπτώσεις (η καθόλου φιλοκοµµουνιστική
διεθνής ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia κινείται σε αυτά τα
πλαίσια, ενώ η ελληνική της έκδοση αναφέρει 86 νεκρούς). 
Ας δούµε όµως και τις ένοπλες επιθέσεις από την πλευρά του ∆υτικού
Βερολίνου, οι οποίες δεν είναι γνωστές. Το 1975 βγήκε στη φόρα η πε-
ρίπτωση της δολοφονίας 2 συνοριακών φρουρών της ΓΛ∆ από το ∆υτι-
κό Βερολίνο. Το παράξενο δεν είναι αυτό. Οι επιθέσεις και οι προβοκά-
τσιες από το ∆υτικό Βερολίνο δεν ήταν καθόλου σπάνιες, έτσι κι αλλιώς.
- 76 -
ιστορία
57. Μπέρτολτ Μπρεχτ: «∆εν υπάρχει µεγαλύτερο έγκληµα από τη φυγή», «Ποιήµατα»,
εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1992.
58. Egon Krenz: «Gefängnis-Notizen», Das Neue Berlin, Berlin, 2009, σελ. 30-31.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 76Το σηµαντικό είναι πώς χειρίστηκε την περίπτωση το κράτος της Ο∆Γ.
Στο δικαστήριο, αντί οποιασδήποτε ποινής, προσφέρθηκε στον εκτελε-
στή µία ανθοδέσµη. Μετά από προσωπική παρέµβαση του προέδρου
της ΓΛ∆, Ερικ Χόνεκερ στον Καγκελάριο Σµίτ της Ο∆Γ και τη διεθνή
γνωστοποίηση του ζητήµατος, ένα άλλο δικαστήριο της Ο∆Γ καταδί-
κασε τον εκτελεστή, έστω και µε εντελώς συµβολική τιµωρία
59
. Το µή-
νυµα της Ο∆Γ ήταν καθαρό. Οι δολοφονίες και οι πυροβολισµοί από το
∆υτικό στο Ανατολικό Βερολίνο όχι µόνο δε θα τιµωρούνταν αλλά θα
επιβραβεύονταν.
Αν ακολουθήσουµε τη δικιά τους τακτική της αριθµολογίας µπορού-
µε να σηµειώσουµε τα εξής. Από το 1991 µέχρι σήµερα στο τείχος µε-
ταξύ ΗΠΑ και Μεξικού έχουν χάσει τη ζωή τους πάνω από 5.600 άν-
θρωποι. Για να µην πούµε για το διαβόητο ιµπεριαλιστικό «τείχος του
Σαρόν» που χωρίζει τους Ισραηλινούς από τους Παλαιστίνιους και τα
καθηµερινά θανατηφόρα επεισόδια. ∆ηλαδή σε ένα τείχος που χωρίζει
δύο καπιταλιστικά κράτη έχουµε πάνω από 5.600 θανάτους µέσα σε 15
χρόνια. Από την άλλη στο τείχος του Βερολίνου, στο οποίο συκρούον-
ταν δύο παγκόσµια κοινωνικοοικονοµικά συστήµατα, δύο στρατιωτι-
κοί συνασπισµοί, σε µία πόλη γεµάτη µε πράκτορες, όπλα και κατα-
σκοπευτικά συστήµατα είχαµε σε 28 χρόνια 100-200 νεκρούς. ∆ηλαδή
στην πρώτη περίπτωση είχαµε κατά µέσο όρο 374 νεκρούς το χρόνο και
στο Βερολίνο 4-8 νεκρούς το χρόνο. Οσο µακάβρια κι αν είναι η παρα-
πάνω σύγκριση, είναι ταυτόχρονα αποκαλυπτική για την καπιταλιστι-
κή υποκρισία. Παρά τα διαφορετικά µεγέθη των δύο τειχών το γεγονός
της απόκρυψης των νεκρών στα ιµπεριαλιστικά τείχη αποτελεί απαραί-
τητο κοµµάτι της προσπάθειας απόκρυψης της αλήθειας. 
    
Μια άλλη πλευρά που φωτίζει την τρέχουσα αντιπαράθεση είναι αυ-
τή των πολεµικών αποζηµιώσεων. Αρχικά, σύµφωνα µε τη Συνθήκη του
Πότσνταµ, είχε συµφωνηθεί ότι η ενιαία Γερµανία, που υποτίθεται θα
προέκυπτε, έπρεπε να πληρώσει στους συµµάχους 20 δισ. δολάρια (από
- 77 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
59. Egon Krenz: «Gefängnis-Notizen», Das Neue Berlin, Berlin, 2009, σελ. 31.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 77τα οποία τα 10 δισ. θα πήγαιναν στην ΕΣΣ∆), κυρίως µε τη µορφή µη-
χανών και αποσυναρµολογηµένων εργοστασίων
60
. Στην πορεία όµως
και τα µεγέθη των συµφωνηθέντων αποζηµιώσεων άλλαξαν και ουσια-
στικά συµφωνήθηκε κάθε ζώνη να αποζηµιώσει το κράτος που είχε
στρατιωτικές δυνάµεις σε αυτή. Σύµφωνα µε τις αποφάσεις του Πό-
τσνταµ, αλλά και της Σύµβασης για τις πολεµικές αποζηµιώσεις του Πα-
ρισιού το 1946, η Ο∆Γ όφειλε να δώσει αποζηµιώσεις, οι οποίες όµως
ποτέ δεν της επιβλήθηκαν. Το αντίθετο, µε την απόφαση της ∆ιάσκεψης
του Λονδίνου, στις 27 Φλεβάρη 1953, ουσιαστικά οι ∆υτικοί απάλλα-
ξαν την Ο∆Γ από τις πολεµικές αποζηµιώσεις για να αναπτυχθεί ταχύ-
τατα οικονοµικά και να αποτελέσει τον πολιορκητικό κριό απέναντι στη
ΓΛ∆ και το σοσιαλιστικό σύστηµα. Αυτό ισχύει και για τις πολεµικές
αποζηµιώσεις της Ο∆Γ προς την Ελλάδα, στην οποία, σύµφωνα µε τη
Συνθήκη του Παρισιού, η Ο∆Γ χρωστάει αποζηµιώσεις της τάξης των
7,1 δισ. δολαρίων
61
. Από αυτά έδωσε µε µία διµερή συµφωνία το 1960
µόνο 115 εκατοµµύρια µάρκα, ένα ελάχιστο µέρος της υποχρέωσής της.
Ακόµα και σήµερα οι περιοχές και οι κάτοικοι που έχουν καταφύγει στα
δικαστήρια ζητώντας αποζηµιώσεις από την Ο∆Γ βρίσκουν µπροστά
τους το επιχείρηµα της Συνθήκης του Λονδίνου του 1953, του χαρί-
σµατος δηλαδή των αποζηµιώσεων στην Ο∆Γ, προς χάριν του ιδιαίτε-
ρου αντικοµµουνιστικού ρόλου που της είχε ανατεθεί και τον οποίο δυ-
στυχώς επιτέλεσε µε µεγάλη επάρκεια.
Από την άλλη µεριά η σοβιετική ζώνη κατοχής και µετέπειτα η ΓΛ∆
άσκησε τις υποχρεώσεις της αναφορικά µε τις πολεµικές αποζηµιώσεις
κυρίως απέναντι στην ΕΣΣ∆. Στην ΕΣΣ∆ παραχωρήθηκαν για αποζη-
µιώσεις µε τη µορφή αποσυναρµολογήσεων και κτηρίων πόροι αντί-
στοιχοι µε το 30% των διαθέσιµων το 1944 πόρων που υπήρχαν στη σο-
βιετική ζώνη κατοχής. Αυτό περιλάµβανε 2.000 µε 2.400 επιχειρήσεις
της σοβιετικής ζώνης
62
. Αντίθετα στην αµερικανική ζώνη κατοχής, ο
στρατηγός Κλέι απαγόρευσε τις αποσυναρµολογήσεις παραγωγικών
- 78 -
ιστορία
60. http://en.wikipedia.org/wiki/War_reparations
61. http://www.arbeiterbund-fuer-den-wiederaufbau-der-kpd.de/erbe.html
62. Τα στοιχεία αυτά και αυτά που ακολουθούν βρίσκονται στο Wenzel, S.: «Was war die
DDR wert? Und wo ist dieser Wert geblieben. Versuch einer Abschlussbilanz», Das
Neue Berlin, Βερολίνο, 2009, σελ. 40.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 78µονάδων. Μετά το τέλος των αποσυναρµολογήσεων το 1948 στη σο-
βιετική ζώνη κατοχής έµεινε το 74-84% του κεφαλαιακού αποθέµατος
της βιοµηχανίας της χρονιάς 1936, ενώ αντίθετα στις δυτικές ζώνες κα-
τοχής το 111%. Με τη διαταγή 167 της ΣΣ∆ 200 επιχειρήσεις που ήταν
για αποσυναρµολόγηση έγινες σοβιετικές ανώνυµες εταιρίες και οι
αποζηµιώσεις από το 1948 και πέρα θα έπαιρναν τη µορφή παραχώρη-
σης από την τρέχουσα παραγωγή αντί για αποσυναρµολογήσεις παρα-
γωγικών µονάδων. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται ποιο ποσο-
στό της τρέχουσας παραγωγής της σοβιετικής ζώνης κατοχής και µετά
το 1949 της ΓΛ∆ παραχωρούνταν ως πολεµικές αποζηµιώσεις στην
ΕΣΣ∆
63
. 
Θα µπορούσε κανείς να αντιτείνει ότι ουσιαστικά η ΓΛ∆ ήταν µία χώ-
ρα εξαρτηµένη από την ΕΣΣ∆, µία χώρα που την αποµυζούσε η ΕΣΣ∆.
Αυτό το επιχείρηµα προσπαθούν να τεκµηριώσουν όχι τόσο οι αστοί
όσο οι οπορτουνιστές. Η ΕΣΣ∆ ήταν όπως είναι γνωστό η χώρα µε τις
µεγαλύτερες ανθρώπινες και υλικές απώλειες στον Β΄ Παγκόσµιο Πό-
λεµο. Οι ναζί, ακόµα και στην υποχώρησή τους, έκαιγαν και κατάστρε-
φαν τα πάντα στο πέρασµά τους (κάτι που δε γινόταν σε καµία περί-
πτωση κατά την υποχώρησή τους από τις κατεχόµενες καπιταλιστικές
χώρες). Πάνω από 1.700 πόλεις, 70.000 χωριά, 30.000 βιοµηχανικές
επιχειρήσεις, 100.000 συνεταιριστικές µονάδες, αµέτρητες χιλιάδες νο-
σοκοµεία, σχολεία, βιβλιοθήκες έγιναν στάχτη από τους ναζί. Ο Β΄ Παγ-
κόσµιος Πόλεµος στοίχισε στην ΕΣΣ∆ πάνω από 20 εκατοµµύρια αν-
θρώπινες ζωές και το κολοσσιαίο ποσό των 485 δισεκατοµµυρίων δο-
λαρίων σε υλικές ζηµιές. Με τη µορφή των αποζηµιώσεων προβλεπό-
ταν να της επιστραφούν τα 10 από αυτά τα 485 εκατοµµύρια δολάρια.
Πάντως, ακόµα και κάτω από αυτές τις πολύ δύσκολες συνθήκες, η
- 79 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
63. Τα στοιχεία αυτά και αυτά που ακολουθούν βρίσκονται στο Wenzel, S.: «Was war die
DDR wert? Und wo ist dieser Wert geblieben. Versuch einer Abschlussbilanz», Das
Neue Berlin, Βερολίνο, 2009, σελ. 42.
1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953
48,0 38,4 31,1 19,9 18,4 16,4 14,6 12,9
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 79ΕΣΣ∆ προσπαθούσε να βοηθήσει τη ΓΛ∆ στα πρώτα της βήµατα. Εκτός
από τους ειδικούς, οι οποίοι από την αρχή βοηθούσαν στο τιτάνιο έργο
της ανοικοδόµησης της ΓΛ∆, τον Απρίλη του 1949 εµφανίστηκαν τα
πρώτα από τα συνολικά 1.000 τρακτέρ από την ΕΣΣ∆, 540 φορτηγά και
10.000 τόνοι ελασµάτων
64
.
Επιστρέφοντας στις πολεµικές αποζηµιώσεις της ΓΛ∆ σηµειώνουµε
ότι το διάστηµα µεταξύ των ετών 1946 και 1953 το 22% της τρέχουσας
παραγωγής δόθηκε ως αποζηµίωση. Υπολογισµένες σε τιµές του 1953
η ΓΛ∆ έδωσε για αποζηµιώσεις 99,1 δισ. γερµ. µάρκα, ενώ η Ο∆Γ έδω-
σε 2,1 δισ. γερµ. µάρκα. Από το σύνολο των πολεµικών αποζηµιώσεων
η ΓΛ∆ έδωσε το 98% και η Ο∆Γ, η οποία ήταν σχεδόν τριπλάσια γεω-
γραφικά και πληθυσµιακά, έδωσε το υπόλοιπο 2% των συνολικών γερ-
µανικών αποζηµιώσεων. Σύµφωνα µε µελέτες του Πανεπιστηµίου
Χούµπολτ, το κατά κεφαλήν κόστος των αποζηµιώσεων µέχρι το 1953
ήταν για την Ο∆Γ 23 ράιχσµαρκ (το νόµισµα το οποίο ίσχυε µέχρι τις
νοµισµατικές µεταρρυθµίσεις του 1948) και για την ΓΛ∆ 1.349 ράιχ-
σµαρκ. Σε τιµές γερµανικών µάρκων ήταν αντίστοιχα 5.500 γερµ. µάρ-
κα στη ΓΛ∆ και 42 γερµ. µάρκα στην Ο∆Γ! Με λίγα λόγια για κάθε ένα
µάρκο των ∆υτικογερµανών οι Ανατολικογερµανοί πλήρωναν 130 µάρ-
κα για αποζηµιώσεις
65
. Η Ο∆Γ, της οποίας το κοινωνικοοικονοµικό σύ-
στηµα γέννησε το Χίτλερ και το φασισµό και της οποίας η ηγεσία και
ολόκληρος ο κρατικός µηχανισµός περιέλαβε τα στελέχη του ναζιστι-
κού καθεστώτος, έδωσε για τα εγκλήµατα και τις καταστροφές που προ-
ξένησε ο ναζισµός το 2% των συνολικών γερµανικών αποζηµιώσεων.
Η ΓΛ∆, η οποία προσπαθούσε να οικοδοµήσει το σοσιαλισµό και δεν
άφησε ναζιστικό κολυµπηθρόξυλο, πλήρωσε για τα προ πενταετίας εγ-
κλήµατα µιας µεγάλης µερίδας της ηγεσίας της νυν Ο∆Γ, δηλαδή των
ναζί, το 98% των συνολικών γερµανικών αποζηµιώσεων. Οι «ηττηµέ-
νοι» ναζί ζούσαν σαν βασιλιάδες στην Ο∆Γ (όπως θα δούµε αναλυτικά
στην επόµενη παράγραφο) και οι Γερµανοί που αντιστάθηκαν στο να-
ζιστικό καθεστώς και τώρα οικοδοµούσαν τη ΓΛ∆ πλήρωναν τις αποζη-
- 80 -
ιστορία
64. Heitzer H., Scmerbach G.: «Illustrierte Geschichte der DDR», Dietz Verlag, Βερο-
λίνο (ΓΛ∆), 1984, σελ. 23.
65. Wenzel S.: «Was war die DDR wert? Und wo ist dieser Wert geblieben. Versuch einer Abschlussbilanz», Das Neue Berlin, Bερολίνο, 2009, σελ. 42-44.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 80µιώσεις των εγκληµάτων που προξένησαν οι εχθροί τους. Ας είναι κα-
λά οι δυτικές «δηµοκρατίες». 
Ο Klaus v. Dohnanyi, πρώην δήµαρχος του Αµβούργου (της Ο∆Γ) δή-
λωσε το ∆εκέµβρη του 1992 ότι «δεν είναι δυνατόν το ανατολικό κοµ-
µάτι της Γερµανίας, το οποίο πλήρωσε τον πόλεµο, να πληρώσει τώρα
και την ειρήνη». Βέβαια µε την ειρήνη εννοούσε την προσάρτηση της
ΓΛ∆ στην Ο∆Γ, δηλαδή µία πράξη του πιο σκληρού ταξικού πολέµου.
Ωστόσο είναι φανερό ότι τα παραπάνω µεγέθη δε χωρούν αµφισβήτηση.
Λόγω των αποζηµιώσεων η ΓΛ∆ στα πρώτα χρόνια της ύπαρξής της
ξεκίνησε µε ένα ποσοστό συσσώρευσης στο καθαρό προϊόν της τάξης
του 7%, ενώ η Ο∆Γ µε ένα αντίστοιχο ποσοστό της τάξης του 20%. Σε
αυτή την κατάσταση πρέπει να συνυπολογιστεί και το σχέδιο Μάρσαλ,
από το οποίο ευνοήθηκε, όπως είδαµε, σε τεράστιο βαθµό η Ο∆Γ και ει-
δικά το ∆υτικό Βερολίνο, το οποίο από τότε είχε µετατραπεί σε συσσω-
ρευτή κεφαλαίων από όλο τον καπιταλιστικό κόσµο, µε µοναδικό στό-
χο να αποτελέσει το πιο προκεχωρηµένο φυλάκιο του ιµπεριαλισµού
απέναντι στο σοσιαλισµό. Ο δόκτωρ Γκότχαρντ Βάλτερ από τη Λειψία
υπογραµµίζει σε επιστολή του, δηµοσιευµένη στην εφηµερίδα «Νόιες
Ντόιτσλαντ»: «Οι συνολικές ζηµιές της ΓΛ∆ µε τις επανορθώσεις, που
µόνο αυτή κατέβαλε, µε τον οικονοµικό αποκλεισµό και την κερδοσκοπία
στο νόµισµα ανέρχονται µέχρι την κατασκευή του τείχους, σύµφωνα µε
διεθνείς εκτιµήσεις, σε 400-500 δισεκατοµµύρια Γερµανικά Μάρκα»
66
.
   
       
Στα αρχικά βάρη της ΓΛ∆, τα οποία ήδη αναφέρθηκαν, πρέπει να προ-
στεθούν και οι λεγόµενες δυσαναλογίες (γεωγραφικές, πλουτοπαραγω-
γικών πηγών, οικονοµικής ανάπτυξης, πληθυσµιακές κλπ.) µεταξύ του
δυτικού και ανατολικού τµήµατος της Γερµανίας. Εκτός από τη συνο-
λική δυσαναλογία του εδαφικού µοιράσµατος (2/3 στην Ο∆Γ και 1/3
στη ΓΛ∆), το εδαφικό τµήµα της ΓΛ∆ ήταν παραγωγικά περισσότερο
εξαρτηµένο από το αντίστοιχο της Ο∆Γ προπολεµικά, ήταν πιο φτωχό
- 81 -
η παγκόσμια σύγκρουση μεταξύ σοσιαλισμού και ιμπεριαλισμού...
66. Εφηµερίδα «Κυριακάτικος Ριζοσπάστης», 12 Αυγούστου 2001, σελ. 28.
04_BALOMENOS_SEL_43_90:Layout 1  1/5/10  5:09 PM  Page 81σε πρώτες ύλες. Το 1936 στην περιοχή της σοβιετικής ζώνης κατοχής
και µετέπειτα της ΓΛ∆ πραγµατοποιούνταν το 27% του συνολικού κα-
θαρού γερµανικού προϊόντος. Ωστόσο οι πρώτες ύλες για αυτή την πα-
ραγωγή προέρχονταν µόνο σε ποσοστό 5% από τα αντίστοιχα εδάφη.
Το 95 % προερχόταν από τα εδάφη της µετέπειτα Ο∆Γ. Επίσης, οι κα-
ταστροφές από τον πόλεµο ήταν σε απόλυτα νούµερα ελαφρώς µεγα-
λύτερες για την Ο∆Γ, αλλά συγκριτικά µε τη γεωγραφική έκταση και τον
πληθυσµό των δύο χωρών ήταν πολύ υψηλότερες στη ΓΛ∆
67
.
Με αυτά τα δεδοµένα, αρχικά η ΓΛ∆ εξαρτιόταν από την εισαγωγή
από την Ο∆Γ κυρίως σιδήρου, ατσαλιού και άνθρακα. Ωστόσο το «εν-
δογερµανικό» εµπόριο µέχρι το 1950 δεν ξεπέρασε ποτέ το 10% του
προπολεµικού επιπέδου µεταξύ των δύο περιοχών. Το καλοκαίρι του
1950 η κυβέρνηση της Ο∆Γ απαγόρευσε τις συµφωνηθείσες µεταφορές
λευκοσίδηρου και ελασµάτων στη ΓΛ∆.
Το πιο σηµαντικό ίσως όπλο οικονοµικού πολέµου ήταν η Επιτροπή
Πολυµερών Εξαγωγικών Ελέγχων, η γνωστή Coordinating Committee
for Multilateral Export Controls (CoCom). Η CoCom ιδρύθηκε το 1947
µε σκοπό να επιβάλει εµπάργκο στις σοσιαλιστικές χώρες. Αποτελούν-
ταν από 17 χώρες-µέλη (µεταξύ των οποίων και η Ελλάδα) και αρκετές
συνεργαζόµενες. Η επιτροπή α