8 ΔΕΚΕΜΒΡΗ 1974 Ο λαός καταργεί τη μοναρχία

8 ΔΕΚΕΜΒΡΗ 1974

Ο λαός καταργεί τη μοναρχία

«Να μείνετε, ως διέταξεν απ' αρχής τοπροσωρινόν πολιτικόν σας σύνταγμα,αβασίλευτοι... Αβασίλευτοι, διότι η σημερινήπτωχή της Ελλάδος κατάστασις, δεν είναιικανή να υποφέρη βασιλείαν, πράγμα καικαθ' εαυτό, βαρυδάπανον, και μέλλον όχιμόνον να σας καταστήσει πτωχότερους, αλλάκαι να αμαυρώσει όλους σας τους υπέρ τηςελευθερίας λαμπρούς αγώνας και να σας βυθίσειεις τον έσχατον βαθμόν της ατιμίας».Αδαμάντιος Κοραής¹

Στις 8 Δεκέμβρη του 1974, 22 ημέρες μετά τις πρώτες μεταπολιτευτικές βουλευτικές εκλογές, ο ελληνικός λαός κλήθηκε και πάλι στις κάλπες για να αποφασίσει, αυτή τη φορά, τη μορφή του πολιτεύματος. Τα ψηφοδέλτια με τα οποία θα έκφραζε τη θέλησή του ήταν δύο: το ένα, χρώματος καφέ, που έγραφε πάνω «Βασιλευομένη Δημοκρατία» και το άλλο, χρώματος πράσινου, με την ένδειξη «Αβασίλευτη Δημοκρατία».

Η επιλογή των χρωμάτων προκάλεσε τη διαμαρτυρία των φιλομοναρχικών που τη θεώρησαν δυσμενή γι' αυτούς, δεδομένου ότι το πράσινο θεωρείται πως είναι το χρώμα της ελπίδας². Διαμαρτυρίες, όμως υπήρχαν και ως προς το περιεχόμενο των ψηφοδελτίων, αυτή τη φορά, από μέρους των αντιμοναρχικών. Και τα δύο ψηφοδέλτια είχαν τη λέξη Δημοκρατία κι έτσι διοχετευόταν το μήνυμα στην κοινωνία πως στη χώρα, είτε με βασιλιά είτε χωρίς βασιλιά, το πολίτευμα θα ήταν δημοκρατικό. Αυτό κανείς δημοκρατικός πολίτης δεν μπορούσε να το δεχτεί αναλογιζόμενος τα δεινά που είχε επιφέρει στον τόπο το Παλάτι, τουλάχιστον στο κοντινό για την εποχή χρονικό διάστημα, ανεβοκατεβάζοντας κυβερνήσεις με πραξικοπηματικό τρόπο, προπαρασκευάζοντας μια παλατιανή δικτατορία κι ακόμη, ευλογώντας τη χούντα των συνταγματαρχών. Γι' αυτό και το ΚΚΕ, στο μήνυμά του προς τον ελληνικό λαό, λίγες ημέρες πριν το δημοψήφισμα υπογράμμιζε³: «Καλούμε το λαό να μην κάνει σύγχυση ανάμεσα στις όχι σαφείς διατυπώσεις των ψηφοδελτίων για Βασιλευομένη και Αβασίλευτη Δημοκρατία. Να προσέξει. Και να ρίξει στις κάλπες μόνο το ΠΡΑΣΙΝΟ ψηφοδέλτιο».

Αντιμοναρχικά συνθήματα επικράτησαν στη μεγάλη πορεία για την επέτειο της σφαγής του Πολυτεχνείου στις 24 Νοέμβρη του '74

Οντως έτσι συνέβηκε. Το εκλογικό σώμα δεν παρασύρθηκε και στη συντριπτική του πλειοψηφία ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα των δημοκρατικών. Το ψηφοδέλτιο της δημοκρατίας προτιμήθηκε από 3.245.111 ψηφοφόρους, που αντιστοιχεί σε ποσοστό 69,18% ενώ υπέρ της μοναρχίας ψήφισαν 1.445.875 ψηφοφόροι ή το 30,82%⁴. Η Ελλάδα μέσα από μια, πανθομολογουμένως αδιάβλητη εκλογική διαδικασία, που ολοκληρώθηκε με υποδειγματικό τρόπο, απαλλασσόταν από τη μάστιγα του μοναρχικού θεσμού για τον οποίον τόσα είχε υποφέρει στη νεότερη ιστορία της. Ας δούμε όμως με κάπως περισσότερες λεπτομέρειες το χαρακτήρα αυτού του θεσμού.

Η μοναρχία σύμβολο της ξενοκρατίας και της συντήρησης

Η κληρονομική μοναρχία επιβλήθηκε στην Ελλάδα, λίγο μετά την απελευθέρωσή της από τον Οθωμανικό ζυγό (1832), από τις ισχυρές δυνάμεις της Ευρώπης, τη Μ. Βρετανία, τη Γαλλία και τη Ρωσία. Επρόκειτο για ένα θεσμό ξενόφερτο, όπως άλλωστε ξένος υπήρξε και ο εκάστοτε μονάρχης είτε μιλάμε για το βαυαρό Οθωνα είτε για τη δυναστεία των Γλύξμπουργκ, για ένα θεσμό εντελώς αντίθετο και εχθρικό προς τις αρχές και την ιδεολογία της ελληνικής επανάστασης του 1821. Γι' αυτό, όπως πολύ σωστά σημειώνει και ο καθηγητής Ν. Σβορώνος^5, «ούτε η απόλυτος ελέω θεού μοναρχία, που επιβλήθηκε ως πολιτικό καθεστώς στο νεοδημιούργητο ελληνικό κράτος, ούτε η εξέλιξή της σε συνταγματική μοναρχία ύστερα από πολλούς αγώνες του ελληνικού λαού, κατάφεραν να αποκτήσουν βαθιές ρίζες στην Ελλάδα».

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο πως ο θεσμός της μοναρχίας υπήρξε ο στυλοβάτης της εξάρτησης, καθώς και των ξενικών επεμβάσεων που γνώρισε ο τόπος κατά καιρούς, πράγμα καθόλου αφύσικο, αφού επρόκειτο για έναν πολιτικό θεσμό που είχε ως αποστολή του να υπηρετήσει με κάθε τρόπο την ντόπια ολιγαρχία και τα συμφέροντα που αυτή επένδυε, τόσο στη χώρα όσο και διεθνώς, στις σχέσεις της με το ξένο κεφάλαιο. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που το παλάτι λειτούργησε ως ο πλέον συντηρητικός θεσμός στη νεότερη ελληνική ιστορία ούτε ότι υπήρξε πάντοτε αντίθετο σε κάθε προοδευτικό κίνημα που εμφανίστηκε στον τόπο, ακόμη και σε κείνα τα κινήματα που δεν εξέφραζαν τίποτα περισσότερο από την ανάγκη υιοθέτησης υπερώριμων αστικών μεταρρυθμίσεων. Τι να πρωτοσημειώσει κανείς. Τη στάση του Οθωνα απέναντι στο αίτημα του ελληνικού λαού να αποκτήσει Σύνταγμα, την πολιτεία των Γλύξμπουργκ κατά την περίοδο 1915-1922, τον πρωταγωνιστικό τους ρόλο στη μεταξική δικτατορία κι αργότερα στον εμφύλιο πόλεμο; Τις επεμβάσεις τους στην πολιτική ζωή της μετεμφυλιακής περιόδου ή την καθοριστική συμβολή τους στην προετοιμασία της 7χρονης δικτατορίας; Ειδικά για την τελευταία φάση της μοναρχίας στην Ελλάδα, δηλαδή την περίοδο μετά το Β' παγκόσμιο πόλεμο αξίζει μια επιπλέον αναφορά:

Τρικ του ΚΚΕ κατά της μοναρχίας

«Εν ονόματι του βασιλέως - έγραφαν τα προπαγανδιστικά φυλλάδια του αντιμοναρχικού κινήματος πριν το δημοψήφισμα του 1974 - έγιναν πάνω από 8 χιλιάδες εκτελέσεις των αγωνιστών τη Λαϊκής Αντίστασης και της Δημοκρατίας. Βγήκαν χιλιάδες καταδικαστικές αποφάσεις για πολύχρονη φυλάκιση πατριωτών. Δρούσαν συμμορίες δολοφόνων σ' όλη τη χώρα. Στερήθηκαν την ελληνική ιθαγένεια και πριν από τη χούντα 22 χιλιάδες Ελληνες. Δεκάδες χιλιάδες δημοκράτες πετάχτηκαν από το στρατό, τα σώματα ασφαλείας, τις δημόσιες υπηρεσίες, απ' τις εργασίες τους. Εν ονόματι του βασιλέως υπογράφτηκαν οι αποικιακές συμβάσεις με τα ξένα μονοπώλια, πνιγηρή θηλιά στο λαό και στη χώρα. Εν ονόματι του βασιλέως κλείστηκαν υποδουλωτικές συμφωνίες με τους Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ για τις βάσεις και το ξεπούλημα της πατρίδας»⁶...

Αυτός ήταν ο θεσμός της μοναρχίας στην Ελλάδα. Ας επανέλθουμε όμως στο δημοψήφισμα του '74 κι ας παρακολουθήσουμε πώς φτάσαμε στη νίκη της δημοκρατίας.

Ο δρόμος προς την οριστική κατάργηση της μοναρχίας

Το δημοψήφισμα του '74 ήταν μια αναγκαιότητα που δεν μπορούσε να την αποφύγει η ντόπια ολιγαρχία, στην προσπάθειά της να διατηρήσει ανέπαφη την οικονομική και πολιτική της κυριαρχία. Ο μοναρχικός θεσμός είχε φθαρεί ανεπανόρθωτα στη συνείδηση του ελληνικού λαού, τόσο με το παλατιανό πραξικόπημα του 1965 όσο και με τη δικτατορία των συνταγματαρχών, που εντέλει ευλόγησε. Αλλωστε δεν είναι τυχαίο που η χούντα στην προσπάθειά της να παρατείνει το χρονικό όριο ζωής της, αλλά και να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση του εκδημοκρατισμού, ένα περίπου χρόνο πριν, τον Ιούλη του '73, κατάργησε τη μοναρχία μέσα από ένα «δημοψήφισμα» που η ίδια διοργάνωσε.

Δε χωράει αμφιβολία πως το δημοψήφισμα εκείνο της χούντας κάθε άλλο παρά μπορούσε να θεωρηθεί δεσμευτικό στη μεταπολιτευτική πραγματικότητα της Ελλάδας. Συνεπώς το πολιτειακό παρέμενε ανοιχτό, κι ακριβώς γι' αυτό το λόγο οι Συντακτικές Πράξεις της 1ης Αυγούστου και της 4ης Σεπτέμβρη του 1974 όριζαν με σαφήνεια πως η μορφή του πολιτεύματος θα καθοριζόταν αποκλειστικά μέσα από δημοψήφισμα, η διεξαγωγή του οποίου έπρεπε να πραγματοποιηθεί το πολύ σε 45 ημέρες από την ημέρα διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών. Ετσι, στις 13 Νοέμβρη η κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή συγκεκριμενοποίησε ακόμη περισσότερο το ζήτημα, ξεκαθαρίζοντας ότι το δημοψήφισμα θα γινόταν στις 8 Δεκέμβρη⁷.

Αν και τα πολιτικά κόμματα μιλούσαν στα προεκλογικά τους προγράμματα για το πολιτειακό, η ουσιαστική μάχη του δημοψηφίσματος άρχισε αμέσως μετά τις βουλευτικές εκλογές, που διεξήχθησαν στις 17/11/1974. Σ' ολόκληρη τη χώρα συγκροτήθηκαν πλήθος επιτροπών αντιμοναρχικού αγώνα, ενώ η φιλομοναρχική πλευρά συσπειρώθηκε γύρω από την «Πανελλήνια Κίνηση Βασιλευομένης Δημοκρατίας» που είχε γενικό γραμματέα τον αντιστράτηγο ε.α. Σοφ. Τζανετή.

Από τα πολιτικά κόμματα μόνο η «Εθνική Δημοκρατική Ενωσις» του Πέτρου Γαρουφαλιά τάχθηκε υπέρ της μοναρχίας, ενώ η ΝΔ και η κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή τήρησαν επισήμως στάση ουδετερότητας. Ο ίδιος ο Καραμανλής μιλώντας στην κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματός του, στις 23/11/1974, είχε επιχειρηματολογήσει υπέρ της ουδετερότητας ως εξής⁸: «Βέβαια, ο καθένας μας σαν άτομο θα ψηφίσει στο δημοψήφισμα αδέσμευτος και σύμφωνα με τη συνείδησή του. Αλλά δεν είναι πρέπον να εμφανίζεται δημόσια υπό την ιδιότητα του βουλευτού προπαγανδίζων υπέρ της μιας ή επικρίνων άλλην μορφήν πολιτεύματος. Γιατί μια μεγάλη παράταξις, ως η ιδική μας, είναι φυσικόν να περιλαμβάνει οπαδούς και των δύο μορφών του πολιτεύματος». Είναι φανερό πως για το κόμμα της ΝΔ και τον ιδρυτή του προεξέχουσα σημασία είχε το κομματικό συμφέρον, που σ' εκείνη τη φάση ταυτιζόταν με την κομματική ενότητα, η οποία κινδύνευε να διαταραχτεί, χωρίς την τήρηση αυτής της στάσης ουδετερότητας. Σε κάθε πάντως περίπτωση - κι από του αποτελέσματος κρινόμενη - εκείνη η στάση της ΝΔ δεν εμπόδισε τον ελληνικό λαό να εκφράσει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο τα αντιμοναρχικά του αισθήματα.

Η καθολική αναγνώριση

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν αμφισβητήθηκε από κανέναν, ούτε από τον Κωνσταντίνο Γλύξμπουργκ ο οποίος αρκέστηκε να δηλώσει⁹: «Πιστός εις τη διακήρυξίν μου επαναλαμβάνω ότι προέχει η Εθνική Ενότης χάριν της ομαλότητος, προόδου και ευημερίας της χώρας και εύχομαι ολοψύχως αι εξελίξεις να δικαιώσουν το αποτέλεσμα που προέκυψε από την χθεσινή ψηφοφορίαν».

Ο Κ. Καραμανλής στο δικό του μήνυμα κάλεσε όλους να αναγνωρίσουν «ότι ετερματίσθη οριστικώς η εκκρεμότης του πολιτειακού», ενώ οι υπόλοιποι αρχηγοί του αντιμοναρχικού χώρου μίλησαν για νίκη του ελληνικού λαού. Ο Α. Παπανδρέου, για παράδειγμα, τόνισε πως «με την ψήφο του ο ελληνικός λαός κέρδισε τον πρώτο μεγάλο σταθμό στον αγώνα για την εθνική ανεξαρτησία και τη λαϊκή κυριαρχία». Πρόσθεσε μάλιστα με τη γνωστή του μεγαλοστομία πως «άνοιξαν επιτέλους οι λεωφόροι που θα οδηγήσουν σε μια Ελλάδα που ν' ανήκει στους Ελληνες»¹⁰.

Αντίθετα από τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ είδε στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος μόνο την «ελπιδοφόρα αφετηρία των νέων αγώνων του λαού»¹¹ και ο ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος, Χ. Φλωράκης, σημείωσε για το χαρακτήρα της αντιμοναρχικής νίκης¹²: «Ο ελληνικός λαός με την κατηγορηματική ετυμηγορία του καταδίκασε οριστικά και αμετάκλητα τη λαομίσητη μοναρχία. Πρόκειται για ιστορική πράξη. Πρόκειται για κατάλυση ενός από τα πιο αντιδραστικά στηρίγματα της ντόπιας ολιγαρχίας και του διεθνούς ιμπεριαλισμού - άντρο όπου κατά κανόνα εξυφαίνονταν κάθε αντιλαϊκή, αντεθνική και αντιδημοκρατική συνωμοσία».

1. Αδ. Κοραής: «Παράκλησις ομογενούς γέροντος προς τους ελευθέρους Ελληνας - 1831»

2. Εφημερίδες 23/11/1974

3. «Οχι στη Βασιλεία - ψηφίστε Δημοκρατία: έκκληση της ΚΕ του ΚΚΕ, 27/11/1974», στον τόμο: «Από το 9ο στο 10ο Συνέδριο του ΚΚΕ - Ντοκουμέντα», έκδοση ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 56

4. Γ. Αναστασιάδη: «Σύγχρονη πολιτική ιστορία της Ελλάδας 1974 - 1992», εκδόσεις ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ- ΠΑΙΔΕΙΑ, σελ. 39

5. Ν. Σβορώνου: «Δυναστεία Γλύξμπουργκ: Ισχύς της η αγάπη... των ξένων», «ΤΑ ΝΕΑ» 9/12/1986

6. «ΟΧΙ - Η εικονογραφία του αντιμοναρχικού αγώνα», Αθήνα 1975, σελ. 95

7. «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»: «Ιστορικό Λεύκωμα 1974», σελ. 100

8. Εφημερίδες 24/11/1974

9. «ΟΧΙ - Η εικονογραφία του αντιμοναρχικού αγώνα», Αθήνα 1975, σελ. 123

10. «ΟΧΙ - Η εικονογραφία του αντιμοναρχικού αγώνα», Αθήνα 1975, σελ. 119

11. «Από το 9ο στο 10ο Συνέδριο του ΚΚΕ - Ντοκουμέντα», έκδοση ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 59

12. «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» 10/12/1974.

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

    

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

6/10/2002

 -- Η δικτατορία του Κονδύλη και η μοναρχική παλινόρθωση του '35

8/9/2002

 -- Η παλινόρθωση της μοναρχίας

8/12/2001

 -- 1974: Ο ελληνικός λαός λέει «Οχι» στη μοναρχία

8/12/2000

 -- 1974: Ο ελληνικός λαός λέει «όχι» στη μοναρχία

10/9/2000

 -- Το καθεστώς ολοκληρώνει την πολιτική του θωράκιση