Πίσω από τη Βαβυλη... νία
Κάθε φορά που η Εκκλησία καταλαμβάνει κυρίαρχη θέση στο πεδίο της επικαιρότητας (εκκλησιαστική περιουσία, ταυτότητες, σύγκρουση Πατριάρχη - Αρχιεπισκόπου, σκάνδαλα) λες και ένα αόρατο χέρι αποτρέπει κάθε συζήτηση για τη βάση επί της οποίας το εκάστοτε ιερατείο αναπτύσσει τις δραστηριότητές του. Και η βάση δεν είναι άλλη από τη «θρησκεία», αυτή καθαυτή.
*
Οι εμπλεκόμενοι στις συζητήσεις, πρώτα και κύρια οι συνδεόμενοι με τα κέντρα της ιερατικής εξουσίας, ακόμα κι όταν αρχίζουν να βγάζουν τα άπλυτά τους στη φόρα (από Ρασπούτιν μέχρι Βαβύλη), υπάρχει κάτι που το φροντίζουν «σαν τα μάτια τους»: Να μην επιτρέπουν καμία νύξη για το μεταφυσικό τους «βασίλειο», καμία αναφορά σε κείνες τις ...κοσμικές αναγκαιότητες που κατέστησαν τη θρησκεία «εργαλείο» και πλευρά των καθορισμένων κοινωνικών σχέσεων ανά τους αιώνες.
*
Ενα τέτοιο «εργαλείο» είναι φυσικά και ο χριστιανισμός, όπως και όλες οι θρησκείες, που, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, διαπερνώνται από το εξής σχήμα: Ακόμα κι αν ο επίγειος βίος δεν είναι τόσο φιλικός με τον άνθρωπο, η δικαιοσύνη θα αποκατασταθεί, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, σε μια ...άλλη ζωή. Μια ζωή, που η «επαλήθευση» της ύπαρξής της ανάγεται στη σφαίρα των ιδεών και του «πίστευε και μη ερεύνα».
*
Με λίγα λόγια, αυτό το στοιχείο της μεταθανάτιας ανταμοιβής, που προβάλλεται από όλα τα θρησκευτικά δόγματα, γίνεται πολύ χρήσιμη και αξιοποιήσιμη δύναμη για την αποτροπή της αντίδρασης των καταπιεζόμενων εναντίον των καταπιεστών τους σε τούτον τον ...μάταιο κόσμο. Κατ' αυτό τον τρόπο η θρησκεία λειτουργεί αντικειμενικά ως ο «δεξιός βραχίονας» της κάθε καταπιεστικής εξουσίας, η οποία μόνο οφέλη έχει από ένα «εργαλείο» όπως η θρησκεία, που καλλιεργεί στον στερημένο και εκμεταλλευόμενο αυτού του κόσμου την παρηγοριά της επουράνιας ανταμοιβής, με ενέχυρο την καρτερικότητα για όσα υφίσταται επί της Γης.
***
Ειδικά σε ό,τι αφορά στον χριστιανισμό, που ο Ενγκελς αναγνώρισε ότι στην «πρωτόγονη» φάση του «υπάρχουν άξια προσοχής σημεία προσέγγισης με το σύγχρονο εργατικό κίνημα», η αξιοποίηση από τις κυρίαρχες τάξεις του «λυτρωτικού» του μηνύματος, που ανάγεται στο «μεταθανάτιο υπερπέραν» (σε αντίθεση με το σοσιαλισμό, ο οποίος, όπως έλεγε ο Ενγκελς, «κηρύττει» τη λύτρωση στον επίγειο κόσμο, στο μετασχηματισμό της κοινωνίας), είναι πασίδηλη από την εποχή της αρχαίας Ρώμης.
*
Ο χριστιανισμός, από θρησκεία των δούλων και των μη εχόντων δικαιώματα, έγινε επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας του Καίσαρα, του Βυζαντίου και επίσημη ιδεολογία του Μεσαίωνα. Εγινε, δε, πολύτιμος στυλοβάτης των «Αρχών» ακολουθώντας «θαυματουργές» συμβουλές, όπως του Ναζιανζηνού προς τον Αγιο Ιερώνυμο:
«Εχουμε ανάγκη όσο το δυνατόν περισσότερους μύθους για να μπορούμε να εντυπωσιάζουμε τον όχλο. Οσο λιγότερο καταλαβαίνει ο όχλος τόσο πιο ενθουσιώδης γίνεται»...
***
Ειδικά στις συνθήκες του καπιταλισμού, ο Μαρξ σημείωνε ότι «ο χριστιανισμός με τη λατρεία του αφηρημένου ανθρώπου... αποτελεί την πιο κατάλληλη μορφή θρησκείας για μια κοινωνία εμπορευματοπαραγωγών».
*
Ενα κοινωνικό σύστημα που επικαλύπτει την εκμεταλλευτική του φύση με ένα πέπλο φετιχισμού (οι κοινωνικές σχέσεις στον καπιταλισμό παίρνουν τη φαντασμαγορική μορφή της σχέσης των ανθρώπων απέναντι στα πράγματα), χρειάζεται μια θρησκεία που να εξηγεί τα επίγεια δεινά με ανάλογο φετιχιστικό τρόπο. Μια θρησκεία, που, όπως όλες οι θρησκείες, αλλά πιο εκλεπτυσμένα, θα αξιοποιεί το φόβο του ανθρώπου απέναντι στο άγνωστο, θα δαιμονοποιεί τα φυσικά και κοινωνικά φαινόμενα, θα «θεοποιεί» τις συμφορές της ανεργίας, της φτώχειας, της αρρώστιας κλπ., και θα χρησιμοποιεί την άγνοια του ανθρώπου για να γεννήσει στη συνείδησή του το Θεό.
*
Μια θρησκεία «βολική», που διακονεί την πίστη σε μια καλύτερη ζωή (αλλά μετά θάνατον), η οποία θα κατακτηθεί μέσω της εξατομικευμένης «νηστείας και προσευχής», με το άτομο να καλείται να απορρίψει την επίγεια συλλογική δράση και ακίνδυνο ον να «γυρνά και το άλλο μάγουλο»...
***
«Η πιο βαθιά πηγή των θρησκευτικών προλήψεων είναι η εξαθλίωση και η αμάθεια. Αυτά πρέπει να καταπολεμήσουμε», έλεγε ο Λένιν, αλλά σημείωνε πως η παραπάνω τοποθέτηση θα συνιστούσε μια ανώδυνη εξήγηση της θρησκείας για το σύστημα, αν δε συμπληρωθεί από τη θέση πως οι ρίζες της θρησκείας «στις σύγχρονες καπιταλιστικές χώρες είναι κύρια κοινωνικές».
*
Το ζητούμενο επομένως είναι η αλλαγή της κοινωνίας. Και αυτή είναι η εξήγηση στο γιατί η τεράστια πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας - που συντελείται σε συγκεκριμένα κοινωνικά πλαίσια - δεν επιφέρει αυτόματα την απαλλαγή από τα δεσμά του θρησκευτικού μυστικισμού, ακόμα και σε αρκετούς από εκείνους που κατέχουν τα επιστημονικά εφόδια. Αλλωστε, πάλι ο Λένιν είχε διαγνώσει ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί «αντιδραστικές προσπάθειες (να) γεννιούνται από την πρόοδο της επιστήμης».
Ο Πάβελ Γκούρεβιτς, δε, στο βιβλίο του «Οι θεοί ξαναζούν», αναφερόμενος στη σκέψη του Λένιν, σημείωνε τη θέση του τελευταίου ότι η επίθεση των αντιδραστικών δυνάμεων και η προσωρινή τους νίκη οδήγησαν σε προσπάθειες εκ μέρους της άρχουσας τάξης «να αναβιώσει τη θρησκεία, να αυξήσει την απαίτηση για θρησκεία, να ανακαλύψει θρησκεία, να μπολιάσει τους ανθρώπους με θρησκεία, ή να δυναμώσει την επιρροή της θρησκείας με νέες μορφές».
***
Επομένως, πώς αντιμετωπίζεται το φαινόμενο του θρησκευτικού ανορθολογισμού;
Ο μαρξισμός - λενινισμός είναι σαφής: Η θρησκεία δεν πρέπει και δεν μπορεί να εξετάζεται ως υπό εξόντωση αντικείμενο. Και τούτο όχι μόνο για λόγους σεβασμού απέναντι στο θρησκευτικό δικαίωμα του καθενός. Μια τέτοια αντιμετώπιση θα ήταν άλλωστε, το λιγότερο, κουτή, με την έννοια ότι όλα αυτά τα χιλιάδες χρόνια που επηρεάζει τον άνθρωπο έχει γίνει μέρος της κληρονομιάς, των παραδόσεων και των αισθημάτων του, όπως σημειώνει ο Δ. Κασιούρας, στο βιβλίο του «Μαρξισμός και νεοορθόδοξοι».
*
Η υπέρβαση των θρησκευτικών προκαταλήψεων δε θα έρθει διά διαταγμάτων, αλλά μέσα από την αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών, που γεννούν το έδαφος για μεταφυσική απόδραση από την πραγματικότητα.
«Τις θρησκευτικές προλήψεις - συνιστούσε ο ηγέτης των Μπολσεβίκων - πρέπει να τις καταπολεμάμε με πολύ μεγάλη σύνεση. Μεγάλη ζημιά προξενούν εκείνοι που προσδίνουν στην πάλη αυτή ένα τόνο προσβολής του θρησκευτικού αισθήματος. Η πάλη αυτή πρέπει να γίνεται με την προπαγάνδα, με τη διαφώτιση. Προσδίδοντας οξύ τόνο στην πάλη αυτή, μπορούμε να ερεθίζουμε τις μάζες. Μια τέτοια πάλη επιτείνει τη διαίρεση των μαζών με βάση τη θρησκεία, ενώ η δύναμή μας βρίσκεται στην ένωση».
Η υπέρβαση της δοξασίας θα έρθει μέσα από την ανατροπή εκείνης της πραγματικότητας, που για τη διαιώνισή της οι άνθρωποι πρέπει να μένουν καθηλωμένοι σε ρόλο θεατή της ιστορίας, σε ρόλο θεατή εκείνων των άλλων που ορίζουν τη ζωή τους. Οι άνθρωποι παύουν να έχουν την ανάγκη του Θεού, όταν πάρουν στα χέρια τους την υπόθεση της ζωής τους και για να την πάρουν πρέπει να μάθουν ότι μπορούν και πρέπει να το κάνουν.
*
Η διατύπωση του Μαρξ παραμένει αξεπέραστη:
*
«Η θρησκευτική αντανάκλαση του πραγματικού κόσμου μπορεί γενικά να εξαφανιστεί μόνο από τη στιγμή που οι σχέσεις της καθημερινής πρακτικής ζωής θα εκφράζουν για τους ανθρώπους καθημερινά καταφανείς λογικές σχέσεις μεταξύ τους και προς τη φύση... Οι πηγές της θρησκείας - τόνιζε - δε θα βρεθούν στον ουρανό, αλλά εδώ στη Γη. Μόλις αυτή η διαστρεβλωμένη πραγματικότητα, της οποίας η θρησκεία είναι αντανάκλαση, διαλυθεί, η τελευταία θα πεθάνει από φυσικό θάνατο».
*
ΥΓ: Σαν σήμερα, το 1809, γεννήθηκε ο Κάρολος Δαρβίνος, ο θεμελιωτής της υλιστικής θεωρίας της εξέλιξης του οργανικού κόσμου πάνω στη Γη. Ο αγώνας του ενάντια στο μεταφυσικό ανορθολογισμό και στον ιδεαλισμό συνεχίζεται. Σε 17 πολιτείες των ΗΠΑ, τα δικαστήρια (!) καλούνται να δικάσουν τις ανακαλύψεις του Δαρβίνου, 196 χρόνια μετά τη γέννησή του, με το ερώτημα αν πρέπει να συνεχιστεί να διδάσκονται στα αμερικανικά πανεπιστήμια...
ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
20/12/2001
-- Η φασιστική ιδεολογία
20/8/2000
-- Σοσιαλισμός και θρησκεία
21/5/2000
-- Οι κομμουνιστές απέναντι στη θρησκεία
24/5/1998
-- Ο μαρξισμός για τη θρησκεία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου