Η ανατομία του κρατικού χρέους
 ΚΟΥΚΟΣ |
Το κρατικό χρέος της χώρας, το ύψος του οποίου ξεπέρασε τα 300 δισ. ευρώ στο τέλος του 2009, βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής και ιδεολογικής αντιπαράθεσης από τον Οκτώβρη του προηγούμενου έτους και όχι τυχαία. Η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ που προέκυψε μετά την εκλογική αναμέτρηση τον προηγούμενο Οκτώβρη, τα πρώτα κιόλας 24ωρα από το σχηματισμό της επικαλέστηκε την ...οικτρή δημοσιονομική κατάσταση της χώρας, με εμφανή, όπως αποδείχθηκε, στόχο να προϊδεάσει τον ελληνικό λαό για τα σκληρά μέτρα λιτότητας που επακολούθησαν και οδήγησαν στις μεγάλες ανατροπές στο ασφαλιστικό σύστημα, στις εργασιακές σχέσεις, στην άγρια φοροεπιδρομή με τις πολύ μεγάλες αυξήσεις στο ΦΠΑ και τους άλλους έμμεσους φόρους, καθώς και στο πετσόκομμα των κρατικών δαπανών. Με άλλα λόγια, το κρατικό χρέος και οι ανάγκες διαχείρισής του, χρησιμοποιήθηκαν από την αστική τάξη και τα κόμματα της, σαν εφαλτήριο για την πιο άγρια και βίαιη επίθεση που έχει δεχτεί ποτέ το εργατικό και λαϊκό κίνημα, δεδομένου ότι τα μέτρα που συναποφάσισε να εφαρμόσει η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με την ιμπεριαλιστική τρόικα, είναι κατά πολύ αγριότερα και επιθετικότερα από εκείνα που είχαν ληφθεί όλη την προηγούμενη 35ετία. Και πραγματικά, η εργατική τάξη της Ελλάδας, ο λαός της σήμερα βρίσκονται σε σταυροδρόμι και καλούνται να πάρουν θέση και να απαντήσουν στο μεγάλο δίλημμα των ημερών: ανυπακοή, απειθαρχία ή υποταγή. Αποδοχή των μέτρων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικονομική και κοινωνική θέση του εργαζόμενου λαού, ή ανατροπή της υφιστάμενης κατάστασης πραγμάτων και άνοιγμα του δρόμου για ένα καινούριο τρόπο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης σε όφελός τους, καθώς είναι δεδομένο ότι η κοινωνία μπορεί να ζήσει χωρίς τους εκμεταλλευτές της. Ομως, οι εκμεταλλευτές και σφετεριστές του παραγόμενου προϊόντος, δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς την κοινωνία των εκμεταλλευομένων τάξεων.
Ζήτημα προσέγγισης
 |
Η ΝΔ ισχυρίζεται ότι το πρόβλημα εμφανίστηκε τη δεκαετία του '80 - περίοδο διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ - ενώ το τελευταίο ανταποδίδει τα πυρά, κατηγορώντας τις κυβερνήσεις της ΝΔ ότι επί των ημερών τους το χρέος ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Και το γαϊτανάκι των ευθυνών καλά κρατεί. Οι οικονομικές σχέσεις που δημιουργούνται ανάμεσα στις τάξεις στα πλαίσια του δοσμένου κοινωνικού συστήματος, η αστική τάξη, ο ρόλος του κράτους, αλλά και ο προσανατολισμός των ασκούμενων οικονομικών πολιτικών που εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις του δικομματισμού, εμφανίζονται να μην έχουν την παραμικρή ευθύνη στη δημιουργία του κρατικού χρέους.
Επιχειρείται επίσης μια επικίνδυνη διάχυση και γενίκευση των ευθυνών προς πάντες. Ολοι μας είμαστε συνυπεύθυνοι για τη σημερινή κατάσταση, αλλά την κύρια ευθύνη την έχουν οι πολιτικοί... Ολοι οι πολιτικοί... Και οι τριακόσιοι. Είτε είναι του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, είτε του ΚΚΕ... Είτε έχουν ασκήσει κυβερνητική εξουσία είτε όχι. Είτε διαμένουν σε βίλες των βορείων προαστίων, είτε σε κάποιο τριάρι στη δυτική Αθήνα. Ευθύνη έχουν και αυτοί που υπηρετούν τους επιχειρηματίες, αλλά και αυτοί που με τη στάση τους στηρίζουν τους εργάτες και τις κινητοποιήσεις τους.
Τη γενική αυτή ισοπέδωση εξυπηρετούν τα επικίνδυνα και αφοριστικά συνθήματα «είναι όλοι τους κλέφτες», «όλοι τα παίρνουν», «διεφθαρμένοι πολιτικοί» κλπ. Βολεύει πολλούς σήμερα ο καταλογισμών ευθυνών προς πάντες... Γιατί με τον τρόπο αυτό εκτονώνεται ανώδυνα η κοινή γνώμη, συγκαλύπτονται οι γενεσιουργές αιτίες των σημερινών κοινωνικών και οικονομικών αδιεξόδων, το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα που τα γεννά και αναπαράγει μένει στο απυρόβλητο.
Το ΚΚΕ
Η άλλη άποψη που εκφράζεται από το ΚΚΕ, συνδέει τη δημιουργία του κρατικού χρέους με τον ταξικό χαρακτήρα των ασκούμενων πολιτικών τα τελευταία 35 χρόνια. Οτι η αιτία του προβλήματος βρίσκεται στις φιλοεπιχειρηματικές - φιλομονοπωλιακές πολιτικές που εφαρμόστηκαν από τα κόμματα του δικομματισμού, οι οποίες, εκτός από την παροχή προνομίων και ζεστού χρήματος στους επιχειρηματικούς ομίλους, είχαν σαν αποτέλεσμα το καπιταλιστικό κράτος να φορτωθεί με όλο και μεγαλύτερα χρέη, προκειμένου να δημιουργήσει ευνοϊκό επιχειρηματικό και επενδυτικό περιβάλλον για τους κεφαλαιοκράτες. Αλλωστε, ο ρόλος του καπιταλιστικού κράτους, μέσω των μηχανισμών που διαθέτει, είναι να δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την αναπαραγωγή του κοινωνικού κεφαλαίου, στα πλαίσια της σύμφυσης του κράτους και των μονοπωλίων (κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός). Επομένως, η δημιουργία του τεράστιου κρατικού χρέους που έχει σήμερα η Ελλάδα, δεν είναι το αποτέλεσμα αλόγιστων και διεφθαρμένων πολιτικών, αλλά είναι το αποτέλεσμα των σχέσεων που ανέπτυξε το καπιταλιστικό κράτος με τους μονοπωλιακούς ομίλους. Σχέσεις οι οποίες ενσωματώνουν το σύνολο των σχέσεων παραγωγής και κυκλοφορίας του κεφαλαίου, σε ένα περιβάλλον οξύτατου ενδομονοπωλιακού ανταγωνισμού, που συντελείται στο ευρύτερο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αγοράς.
Η δεκαετία του '80
Είναι ευρέως διαδεδομένη η άποψη στους κύκλους της αστικής τάξης, ότι η διόγκωση του κρατικού χρέους τη δεκαετία του '80 οφείλεται στη λαϊκιστική πολιτική που εφάρμοσε η πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, με τη χορήγηση την πρώτη διετία σημαντικών αυξήσεων στους μισθούς και τις συντάξεις. Σύμφωνα πάντα με τη λογική αυτή, οι αυξήσεις των μισθών και των συντάξεων, δε χρηματοδοτήθηκαν από τη διεύρυνση της παραγωγικής βάσης, αλλά με κρατικό δανεισμό, γεγονός που δημιούργησε τη βάση της περαιτέρω αύξησης του κρατικού χρέους. Ετσι οι γραφίδες της αστικής τάξης ενοχοποιούν μισθωτούς και συνταξιούχους για ένα πρόβλημα που οι ίδιοι γνωρίζουν πολύ καλά ότι δεν μπορεί να αποδοθεί στη μισθωτή εργασία. Σε κανένα καπιταλιστικό κράτος του κόσμου, δεν μπορεί, οι οποίες αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις, να οδηγήσουν σε διόγκωση του κρατικού χρέους. Ποιες επομένως είναι οι αιτίες;
Τη δεκαετία του '80 παρατηρείται μια μεγάλη υποχώρηση του εντυπωσιακού ρυθμού ανάπτυξης της προηγούμενης 20ετίας. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (σταθερές τιμές 2000), τις δεκαετίες του '60 και του '70 η ελληνική οικονομία αναπτύσσεται με ρυθμό 7,7% και 5,1%. Είναι άλλωστε γνωστό ότι τη «χρυσή» αυτή περίοδο του καπιταλιστικού συστήματος, η Ελλάδα εμφάνισε ρυθμούς ανάπτυξης από τους υψηλότερους στον κόσμο. Αντίθετα, τη δεκαετία του '80, η κατάσταση αλλάζει άρδην, καθώς η ανάπτυξη υποχωρεί μόλις στο 0,7%, ενώ ο πληθωρισμός εκτινάσσεται σε επίπεδα υψηλότερα του 20% (φαινόμενο στασιμοπληθωρισμού).
Μάλιστα, τα έτη 1981, 1982,1983 και 1987, η οικονομική δραστηριότητα κινήθηκε σε αρνητικούς ρυθμούς, καθώς το ΑΕΠ υποχώρησε κατά -1,6%, -1,1%, -1,1% και - 2,3%. Το 1985 εξαγγέλλεται το γνωστό «σταθεροποιητικό» πρόγραμμα Σημίτη, το οποίο προέβλεπε διετές «πάγωμα» μισθών και συντάξεων σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, κατάργηση της αυτόματης τιμαριθμικής αναπροσαρμογής κλπ.
Και είναι γνωστό από την ιστορία του καπιταλισμού πως, όταν η οικονομία περιέρχεται σε κρίση, περιστέλλεται η οικονομική δραστηριότητα και μειώνεται το μέσο ποσοστό κέρδους, το καπιταλιστικό κράτος, με την ιδιότητα του συλλογικού κεφαλαιοκράτη, αναλαμβάνει δράση, μέσω της εφαρμογής, αφ' ενός, αντικρισιακών πολιτικών και, αφ' εταίρου, της ανάληψης από το ίδιο των ζημιών που δημιουργεί στις καπιταλιστικές επιχειρήσεις η οικονομική κρίση. Η χρησιμοποίηση όμως των δημοσιονομικών εργαλείων για την απορρόφηση των ζημιών του κεφαλαίου, μοιραία οδηγεί σε άνοδο των ελλειμμάτων και του χρέους. Και είναι ενδεικτικό, ότι την περίοδο αυτή, το κρατικό χρέος, από 22,3% του ΑΕΠ το 1980, το 1989 εκτινάχθηκε στο 64,2% του ΑΕΠ. Αυξήθηκε δηλαδή κατά 40 ποσοστιαίες μονάδες.
Να θυμηθούμε μόνο, ότι τη δεκαετία του '80 εμφανίζεται η πρώτη γενιά προβληματικών επιχειρήσεων, οι τεράστιες ζημιές των οποίων, μέσω της σύστασης του γνωστού «Οργανισμού Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων» περνάνε στο κράτος, ενώ οι πρώην ιδιοκτήτες τους, απαλλάσσονται από κάθε βάρος και ευθύνη. Πρόκειται ίσως για ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα της μεταπολιτευτικής περιόδου, το οποίο συντελείται διά χειρός ΠΑΣΟΚ και προς όφελος της οικονομικής ολιγαρχίας. Κανείς μέχρι σήμερα δεν έχει αποτιμήσει το τεράστιο κόστος των ζημιών των προβληματικών επιχειρήσεων που επωμίστηκε ο ελληνικός λαός, για να διασωθούν από τη χρεοκοπία γνωστά επιχειρηματικά τζάκια της εποχής.
Σκανδαλώδης, ήταν και ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίστηκε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ τα περίφημα θαλασσοδάνεια που χορηγούσαν αφειδώς οι κρατικές τότε τράπεζες στους Ελληνες και ξένους επιχειρηματίες, την περίοδο 1960 - 1980. Δάνεια, τα οποία, υποτίθεται, έπαιρναν οι επιχειρηματίες για την πραγματοποίηση επενδύσεων, αλλά ούτε επενδύσεις έγιναν, ούτε τα δάνεια αποπληρώθηκαν ποτέ στις τράπεζες. Και αντί η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και οι διορισμένες διοικήσεις των κρατικών τραπεζών, να ενεργοποιήσουν τους μηχανισμούς κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων και να στείλουν τους καταχραστές στη Δικαιοσύνη, πήραν τη γομολάστιχα και τα διέγραψαν, ενώ τις τεράστιες πάλι ζημίες των ανείσπρακτων αυτών δανείων τις ανέλαβε το ελληνικό δημόσιο, μέσω της σύναψης ομολογιακών δανείων, με τα οποία αποζημιώθηκαν οι τράπεζες. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι μόνο το 1996 η τότε ΕΤΒΑ έλαβε κρατικά ομόλογα ύψους 1 τρισ. δραχμές, με τα οποία «κάλυψε» ζημίες από χορηγήσεις επιχειρηματικών δανείων, τα οποία ποτέ δεν εισέπραξε, αλλά τα χαρακτήρισε επισφαλή και διέγραψε από τους ισολογισμούς της.
Με τους τρόπους αυτούς διογκώθηκε το κρατικό χρέος της δεκαετίας του '80, αλλά το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ, ως εκφραστές των συμφερόντων της μεγαλοαστικής τάξης, αποφεύγουν να αναφερθούν και στις δικές τους τεράστιες ευθύνες, αλλά και στις ευθύνες της ολιγαρχίας της χώρας, η οποία ενθυλάκωνε τα αμύθητα κέρδη και φόρτωνε με τις δικές της ζημίες τον ελληνικό λαό. Αλλά έτσι λειτουργεί ο καπιταλισμός.
Περίοδος 1990 - 2010
Και αν οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης που σημειώθηκαν τη δεκαετία του '80, είναι η κύρια αιτία ανόδου του κρατικού χρέους, το ερώτημα που τίθεται, είναι γιατί το τελευταίο συνέχισε να αυξάνεται με επιταχυνόμενους ρυθμούς, τις δύο επόμενες δεκαετίες, όπου και ο ελληνικός καπιταλισμός ανέκαμψε. Τη δεκαετία του '90, το μέσο (πραγματικό) ΑΕΠ της χώρας σημείωσε αύξηση 2,3% και τη δεκαετία 2000 - 2010, περίπου 2,6%. Ομως το κρατικό χρέος, από 71% του ΑΕΠ το 1990, διαμορφώθηκε στο 103,4% του ΑΕΠ το 2000 και στο 124,9% του ΑΕΠ το 2010*. Την εικοσαετία των ...υψηλών ρυθμών ανάπτυξης, το κρατικό χρέος, σαν ποσοστό του ΑΕΠ υπερδιπλασιάστηκε. Πού οφείλεται αυτό; Δύο είναι οι βασικοί παράγοντες:
- Η χρηματοδότηση του σχεδίου εκσυγχρονισμού των βασικών υποδομών της χώρας (αυτοκινητόδρομοι, λιμάνια, αεροδρόμια) με στόχο ο ελληνικός καπιταλισμός να διαδραματίσει ηγεμονικό ρόλο στις ανακατατάξεις που συντελούνταν στις αγορές των Βαλκανίων και των παρευξείνιων χωρών και παράλληλα η Ελλάδα να καταστεί χώρα προσέλκυσης επενδύσεων από το δυτικό κεφάλαιο.
- Η δημιουργία της ενιαίας εσωτερικής αγοράς στην ΕΕ, διαδικασία, η οποία ξεκίνησε το 1985 και θεσμοθετήθηκε το 1991, με την ψήφιση της Συνθήκης του Μάαστριχ.
Το μεγαλεπήβολο σχέδιο του εκσυγχρονισμού των υποδομών, εξυπηρετούσε τόσο τις εσωτερικές αναγκαιότητες της αστικής τάξης της χώρας (βελτίωση της παραγωγικότητας της εργασίας, δεδομένου ότι οι μεταφορές αποτελούν βιομηχανικό κλάδο ο οποίος παράγει υπεραξία), όσο και την επίτευξη της εδραίωσης των ηγεμονικών της επιδιώξεων στις περιφερειακές αγορές της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Είναι γνωστό ότι τα μεγάλα έργα χρηματοδοτήθηκαν από τα τέσσερα Κοινοτικά Πλαίσια, η εφαρμογή των οποίων ξεκίνησε το 1990 ( Α' ΚΠΣ) και συνεχίζεται στις ημέρες μας με την υλοποίηση του ΕΣΠΑ. Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Οικονομίας, το σύνολο των δράσεων που χρηματοδοτήθηκαν από τα ΚΠΣ την εικοσαετία 1990 - 2010 ανήλθε στο ποσό των 90 δισ. ευρώ (σταθερές τιμές 2000). Από αυτά, τα 63 δισ. ευρώ αποτελούν την κοινοτική συμμετοχή και τα υπόλοιπα 27 δισ. ευρώ την εθνική συμμετοχή στη χρηματοδότηση των έργων. Αν τώρα συνυπολογίσουμε και τα έργα που εντάχθηκαν στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και χρηματοδοτήθηκαν αποκλειστικά από εθνικούς πόρους, τότε καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι την εικοσαετία 1990 - 2010 από εθνικούς μόνο πόρους χρηματοδοτήθηκαν έργα ύψους 40 δισ. ευρώ. Και επειδή τα κεφάλαια αυτά δεν υπήρχαν, η χρηματοδότηση των έργων έγινε με κρατικό δανεισμό. Επίσης, αν προσθέσουμε και τη συμμετοχής της Ελλάδας στη χρηματοδότηση των διαρθρωτικών ταμείων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το συνολικό ποσό ανεβαίνει στα 55 - 60 δισ. ευρώ, το οποίο καλύφθηκε με κρατικό δανεισμό.
Από την άλλη, είναι γνωστή η σχέση της κατασκευής των έργων με την εκτεταμένη διαφθορά. Μελέτη της ΕΕ εκτιμά, με τα ίδια χρήματα που άλλες ευρωπαϊκές χώρες κατασκεύαζαν 6 χιλιόμετρα αυτοκινητοδρόμων, στην Ελλάδα κατασκεύαζαν μόλις 1 χιλιόμετρο! Καταλαβαίνει επομένως κανείς τι πάρτι είχε στηθεί με το κύκλωμα κατασκευής των μεγάλων έργων.
Από την άλλη, η δημιουργία της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ με την κατάργηση των τελωνειακών συνόρων το 1992 και τη δημιουργία του ευρώ το 2000, επιτάχυνε τις διαδικασίες συσσώρευσης του κεφαλαίου στο εσωτερικό της χώρας, ενώ εντάθηκε ο κεφαλαιοκρατικός ανταγωνισμός για την κατάκτηση των μεριδίων της ενιαίας πλέον αγοράς από τους ισχυρούς ευρωπαϊκούς μονοπωλιακούς ομίλους. Τα χρόνια που ακολούθησαν, η ελληνική αγροτική παραγωγή συρρικνώθηκε, αυξήθηκαν οι εισαγωγές, μειώθηκαν οι εξαγωγές, με αποτέλεσμα τη διεύρυνση του εμπορικού ελλείμματος και του ελλείμματος του ισοζυγίου πληρωμών. Η χρηματοδότηση των ελλειμμάτων καλύφθηκε με προσφυγή σε κρατικό δανεισμό, ο οποίος επιβάρυνε το είδη υψηλό κρατικό χρέος της χώρας.
Αλλοι λόγοι
Οι εξοπλισμοί έχουν ασφαλώς το δικό τους ειδικό και σημαντικό βάρος στη δημιουργία του κρατικού χρέους. Οι αστικές κυβερνήσεις, έχουν σηκώσει πέπλο σιωπής σε ό,τι αφορά τις εξοπλιστικές δαπάνες των τελευταίων 35 ετών. Οι τελευταίες παρακολουθούνται από ένα περίπλοκο και αδιαφανές σύστημα καταγραφής, το οποίο δεν είναι προσβάσιμο, όχι μόνο στους κοινούς πολίτες, αλλά ούτε και στο ελληνικό κοινοβούλιο, το οποίο - υποτίθεται - αποτελεί τον κορυφαίο αστικό θεσμό της χώρας. Οσο και αν ανατρέξει κάποιος στα επίσημα κυβερνητικά έγγραφα των τελευταίων 35 ετών (Κρατικοί Προϋπολογισμοί), είναι αδύνατο να σχηματίσει γνώμη για το ύψος των δαπανών που αφορούν τις στρατιωτικές δαπάνες.
Ελλείψει άλλων στοιχείων, ανατρέχουμε σε δήλωση την οποία είχε κάνει ο πρώην υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ Ν. Χριστοδουλάκης, στην Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής, με αφορμή τη συζήτηση του προσχεδίου του Κρατικού Προϋπολογισμού του 2004. Είχε αναφέρει τότε, ότι «τουλάχιστον 25 μονάδες του δημόσιου χρέους οφείλονται στις δικαιολογημένες μεν, αλλά ιδιαιτέρως αυξημένες αμυντικές δαπάνες της χώρας μας».
Αν όντος έτσι έχουν τα πράγματα και η αναλογία αυτή διατηρείται και στις ημέρες μας, το χρέος των εξοπλιστικών δαπανών στο τέλος του 2009, ανέρχονταν στα 75 δισ. ευρώ!
Περιττό να αναφέρουμε τέλος, ότι τα φαραωνικά έργα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, που πλήρωσε μέχρι τελευταίας δεκάρας ο ελληνικός λαός, επιδείνωσαν το πρόβλημα χρέους. Τα στοιχεία που αφορούν τις δαπάνες των Ολυμπιακών Αγώνων, είναι αλληλοαναιρούμενα, ενώ σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, ανεβάζουν το συνολικό κόστος μεταξύ των 8 και 10 δισ. ευρώ.
Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ
ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
8/5/2011
-- Οικονομική κρίση και κρατικό χρέος
17/12/2010
-- Στρατηγική επιλογή της άρχουσας τάξης
22/11/2009
-- Εργαλείο αναδιανομής υπέρ του κεφαλαίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου