Σύγκρουση πολιτισμών ή ταξικών συμφερόντων;

Σύγκρουση πολιτισμών ή ταξικών συμφερόντων;
Υποβλήθηκε από dokimio  

Πριν την εξέταση της λεγόμενης «σύγκρουσης πολιτισμών», πρέπει να σημειωθεί η έννοια αυτού που λέγεται «πολιτισμός». Μόνο έτσι μπορεί να γίνει κατανοητό, τι είναι αυτό που συγκρούεται στο σύγχρονο κόσμο και για ποιους λόγους. Η τρέχουσα αντίληψη έχει φορτίσει θετικά την έννοια του πολιτισμού, προσδιορίζοντάς τη σαν το σύνολο των εθίμων, ηθών, ιδεών, τέχνης, θρησκείας κλπ., που διαθέτει ένας λαός. Οταν μιλάει για «πολιτισμένο» λαό ή συμπεριφορά, εννοεί κάτι το θετικό και ανεβασμένο. Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα έντονα από τους ΝΑΤΟικούς βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία, ακούμε συχνά: «Καλά, αυτός είναι ο πολιτισμένος κόσμος;».


Τι είναι πολιτισμός;


Πολιτισμό είχαν κι έχουν όλοι οι λαοί. Η βαθμίδα ανάπτυξης των πολιτισμών, όμως, παρουσιάζει αποκλίσεις. Διότι το επίπεδο, στο οποίο βρίσκεται ένας πολιτισμός, εξαρτάται από την ανάπτυξη των παραγωγικών του δυνάμεων. Αυτή καθορίζει, αν ένας πολιτισμός βρίσκεται σε ανώτερο ή κατώτερο επίπεδο της ιστορικής σκάλας. Οταν μια χώρα, ένας λαός αναπτύξει τις παραγωγικές του δυνάμεις (διαθέτει πια τις υλικές προϋποθέσεις για κάποιους λόγους, που δεν μπορούμε να εξετάσουμε εδώ), αναπτύσσει μαζί μ' αυτές όλο το εποικοδόμημα των ιδεών, ηθών, του δικαίου, των θεσμών, της τέχνης κλπ. σ' ένα υψηλότερο, πιο εκλεπτυσμένο επίπεδο. Οφείλουμε να διευκρινίσουμε εδώ ότι η έννοια «λαός» δεν είναι εντελώς δόκιμος, διότι η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων γινόταν ιστορικά σε ταξικές κοινωνίες (εξαίρεση, το ιστορικά πρόσφατο παράδειγμα των σοσιαλιστικών χωρών). Δηλαδή, ο λαός παρήγαγε, αλλά δεν κυριαρχούσε, άρα δεν απολάμβανε το αγαθό της ανάπτυξης. Επομένως, στις ταξικές κοινωνίες υπήρχαν πάντα δύο, ή και περισσότερες αναπτυξιακές ή, αν θέλετε, πολιτισμικές ταχύτητες. Δίπλα στα ψηλά φτερουγίσματα του πνευματικού εποικοδομήματος στη φάση ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων σε ταξικές κοινωνίες, παρατηρείται η πράξη της κατάκτησης, της εκμετάλλευσης, της επιβολής, της επέκτασης εις βάρος άλλων λαών. Κρατώντας οι εκάστοτε κυρίαρχοι με τη βία την εξουσία στη δική τους χώρα, εξάγουν βία, παρουσιάζοντας το γνωστό βάρβαρο πρόσωπο προς τα έξω, στο όνομα του εκπολιτισμού, της προστασίας και της συνέτισης. Με τη βοήθεια της ανώτερης υλικοτεχνικής υποδομής τους, έχουν επιβληθεί ακόμα σε χώρες με ανώτερη κουλτούρα από τον κατακτητή, αλλά με κατώτερη υλικοτεχνική υποδομή. Η προσπάθεια επιβολής εκ μέρους του πολιτισμού με τις πιο αναπτυγμένες παραγωγικές δυνάμεις στον τομέα της κουλτούρας (γλώσσα, τέχνη, θρησκεία, πρότυπα συμπεριφοράς, ήθη) δεν πετυχαίνει πάντα σε όλα, κυρίως εκεί που οι υποταγμένες χώρες διαθέτουν μια παλαιά, βαθιά ριζωμένη κουλτούρα και γλώσσα, ενδεχομένως και θρησκεία και γι' αυτό οι αντιστάσεις έχουν ισχυρά ψυχολογικά - πολιτισμικά ερείσματα. Οι Δυτικοί αποικιοκράτες το ήξεραν πολύ καλά και γι' αυτό έστελναν στον Τρίτο Κόσμο πρώτα τους κληρικούς και μετά στρατεύματα και εμπόρους.


Τι ακριβώς συγκρούεται;


Από τα παραπάνω βγαίνει ότι υπήρχε και υπάρχει σύγκρουση πολιτισμών, αλλά όχι με την έννοια που παρουσιάζεται στα ΜΜΕ, ιδιαίτερα τις μέρες μετά από την 11η Σεπτεμβρίου. Η σύγκρουση των πολιτισμών είναι ένα ιδεολόγημα, που έγινε πολύ της μόδας από τότε που κυκλοφόρησε το βιβλίο του Σάμιουελ Χάντινγκτον, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ (ΗΠΑ), «Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης». Πρόκειται για βιβλίο με άκρως αντιδραστικές απόψεις, που έχει επηρεάσει πολύ τη δυτική σκέψη και που ο αφυδατωμένος απόηχός του παρατηρείται στις συζητήσεις και στα δημοσιεύματα των ντόπιων ΜΜΕ. Συζητήσεις, δηλαδή, που αποφεύγουν να κατονομάσουν το πραγματικό πεδίο της σύγκρουσης, όπως ο διάβολος το λιβάνι: Το ενδοϊμπεριαλιστικό οικονομικό - κοινωνικό - ιδεολογικό πεδίο.


Οι κύριοι άξονες του βιβλίου: Στη μεταψυχροπολεμική εποχή, οι διαφορές ανάμεσα στους λαούς δεν είναι πλέον ιδεολογικές / οικονομικές, αλλά πολιτισμικές. Ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων αντικαταστάθηκε από τη σύγκρουση των πολιτισμών. Τα τσιτάτα προς επιβεβαίωση των ιδεολογημάτων του ο Χάντινγκτον τα παίρνει, ανάμεσα σ' άλλους, από τον Χάβελ και τον Ντελόρ. Και ο Χένρι Κίσινγκερ το επαινεί ως ένα από τα σημαντικότερα βιβλία που γράφτηκαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου... Κατά τον Χάντινγκτον, οι σημαντικότερες συγκρούσεις θα είναι ανάμεσα σε διαφορετικές πολιτιστικές οντότητες και όχι ανάμεσα σε κοινωνικές τάξεις, όχι ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς (υπογράμμιση Α. Ι.) και στο μακρο-πεδίο η επικρατούσα διαίρεση είναι μεταξύ Δύσης και υπολοίπων με την πιο έντονη διαμάχη μεταξύ μουσουλμανικών / ασιατικών κοινωνιών και Δύσης. Ο 20ός αιώνας ήταν δύσκολος, αλλά είχε αίσιο τέλος! Η «πτώση του κομμουνισμού» επιδείνωσε την τάση επιβολής του δυτικού δημοκρατικού φιλελευθερισμού. Από το 1500 περίπου, λέει, και μέχρι τον Ψυχρό Πόλεμο, ο κόσμος ήταν πολυπολικός, μετά έγινε διπολικός (ΕΣΣΔ κατά ΗΠΑ και ΗΠΑ κατά ΕΣΣΔ) και μετά από τον Ψυχρό Πόλεμο έγινε πολυπολιτισμικός. Μόνο στο διπολικό κομμάτι κυριαρχούσαν οι οικονομικές, ιδεολογικές, πολιτικές διαφορές, κατά Χάντινγκτον, ενώ η διαμάχη της φιλελεύθερης δημοκρατίας με το μαρξισμό - λενινισμό ήταν μόνο εφήμερο και επιφανειακό ιστορικό φαινόμενο.


Αναφερθήκαμε σε κάποια αποφθέγματα στο βιβλίο «Σύγκρουση των πολιτισμών», διότι το μπάχαλο των παντελώς αταξικών ιδεολογημάτων του, που αποτελούν μια ιδεολογική - ιστορική λαθροχειρία ολκής, βολεύουν το αντιδραστικό κατεστημένο της Δύσης και αφήνουν βαθιά ίχνη στη συνείδηση των ανθρώπων στο δυτικό κόσμο. Απόδειξη και οι εδώ συζητήσεις στα ΜΜΕ, στις οποίες αποφεύγεται η ουσία της σύγκρουσης.


Πού διαφωνούν και πού συμφωνούν;


Οι απόψεις αυτές βολεύουν, όμως, και τους κυρίαρχους του ισλαμικού κόσμου. Ενα παράδειγμα μάς δίνει η ιστορία του Αφγανιστάν, στο στόχαστρο και σήμερα, όπου υπήρχε τη δεκαετία 1979 - 1989 μια αγαστή συνεργασία ισλαμιστών - ιμπεριαλιστικής Δύσης για να διώξουν τον κοινό εχθρό, τους άθεους Ρώσους (κατά τους μεν) ή τα κομμούνια (κατά τους δε). Η σύγκρουση τότε, πού υπάρχει; Υπάρχει με βάση τον προσδιορισμό που διατυπώσαμε στην αρχή του άρθρου: Με κριτήριο την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Οι αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, η λεγόμενη «Δύση» (σε εισαγωγικά, γιατί η Ιαπωνία τι είναι;) έχει την πιο αναπτυγμένη υλικοτεχνική υποδομή. Οι πιο σημαντικές πρώτες ύλες, όμως, βασικές για την υποδομή αυτή, και ιδιαίτερα το πετρέλαιο, βρίσκονται στις μη-δυτικές, σε μεγάλο βαθμό μάλιστα σε ισλαμικές χώρες.


Μπαίνουμε, συνεπώς, στο χώρο της πραγματικής σύγκρουσης. Η «Δύση» θέλει να κουμαντάρει τις ενεργειακές πηγές (και τις αγορές) ανά τον κόσμο, ενσωματώνοντας στο δικό της σύστημα όσες οικονομίες έχουν μείνει έξω απ' αυτό, για την παγκόσμια παντοδυναμία της. Ερχεται σε σύγκρουση με τα κατεστημένα χωρών, όπου δεν είχε βάλει ακόμα τις οικονομικές - στρατιωτικές βάσεις της. Κι αυτές είναι, σε πρώτο πλάνο σήμερα, ισλαμικές. Αυτό της δίνει την ευκαιρία να προπαγανδίσει τον πόλεμό της σαν πόλεμο με το Ισλάμ. Χρειάστηκε, γι' αυτό, μουσουλμάνους κακοποιούς - τρομοκράτες και είχε, στο παρελθόν κιόλας, δημιουργήσει αρκετούς (ας θυμηθούμε το σύνδρομο Καντάφι, Σαντάμ, κλπ.). Τώρα χτυπήθηκε στο σπίτι της, όπως λέγεται, μια καινούρια διάσταση, που οξύνει τη σύγκρουση. Από την άλλη όχθη, οι κυρίαρχοι πλουτοκράτες ισλαμικών χωρών μπορούν να παρασύρουν τις φτωχές μάζες τους σε ιερούς πολέμους μόνο διά της θρησκευτικής οδού, διότι στο χαμηλό στάδιο ανάπτυξης που βρίσκονται, όλος ο κοινωνικός ιστός εκεί είναι διαποτισμένος από τη θρησκεία. Μπορούν να προπαγανδίσουν τον πόλεμο αυτό σαν πόλεμο με το Χριστιανισμό (λειτουργεί το αντανακλαστικό ιστορικό των Σταυροφοριών του Μεσαίωνα κατά του Ισλάμ) ή / και με τους ειδωλολάτρες / άθεους της σαπισμένης Δύσης.


Η προπαγάνδα της δυτικής πλευράς δε σηκώνει πλέον το λάβαρο της θρησκείας (αν και θα το 'θελε ο αρχιεπίσκοπος), αλλά των δημοκρατικών αξιών του δυτικού (αστικού) πολιτισμού. Ο αναπτυγμένος καπιταλισμός έχει ξεπεράσει τη φάση, που κυριαρχούσε το θρησκευτικό στοιχείο, κι ας «ευλογεί ο Θεός την Αμερική» (GOD BLESS ALERICA). Από άλλο ψυχοκοινωνικό - συνειδησιακό εποικοδόμημα περνάει ο προηγμένος καπιταλισμός τη δικαιολόγηση των πολέμων του, από άλλο ψυχοκοινωνικό - συνειδησιακό επίπεδο ο χώρος του Ισλάμ.


Ποια είναι η προοπτική;


Η αληθινή σύγκρουση, επομένως, συγκαλύπτεται και στο προσκήνιο τοποθετείται μια διαπάλη σε ακίνδυνο για την ταξική κοινωνία επίπεδο, για να χειραγωγηθεί η οργή των λαών (και στη Δύση και στην Ανατολή), να διοχετευτεί σε ανώδυνες κατευθύνσεις.


Οι αυθόρμητες αντιστάσεις των μη-δυτικών λαών ενάντια σ' αυτό, που το ονομάζουν «Δύση» (δυτική σήψη, αθεΐα), είναι στην ουσία αντικαπιταλιστικές, χωρίς να το έχουν συνειδητοποιήσει, όμως. Οι αντιστάσεις εκφράζονται ακόμα και σαν γάντζωμα στο δικό τους - ενδεχομένως και σκοταδιστικό, αλλά πάντως δικό τους - θρησκευτικό - εθιμικό σύμπλεγμα.


Για να αποφύγουμε κάθε παρανόηση: Η κάθε ταξική κοινωνία παρουσιάζει αυτές τις δύο πτυχές, που με την πρώτη ματιά φαίνονται αντιφατικές. Στη φάση της ανόδου και άνθησής της έρχεται με νέες αξίες, ανώτερες από τους προηγούμενους κοινωνικοοικονομικούς σχηματισμούς. Ετσι, ο νεαρός καπιταλισμός στην άνοδό του, ώθησε την ιστορία μπροστά σε νέες δημοκρατικότερες αξίες. Βεβαίως, προς το συμφέρον της ιστορικά νέας κυρίαρχης τάξης, της αστικής, αλλά τις παρουσίαζε πάντα σαν αταξικά πανανθρώπινες, αφήνοντας μια παρακαταθήκη για τον ιστορικά επόμενο κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό, το σοσιαλιστικό, που προορίζεται να τις κάνει πραγματικά πανανθρώπινες. Σ' ένα βαθμό, είχαν κατακτηθεί από ευρύτερα στρώματα των δυτικών καπιταλιστικών χωρών, μετά από σκληρότατους αγώνες, βέβαια. Το ίδιο σύστημα πέρασε από πολλούς πολέμους και ενδοκαπιταλιστικές συγκρούσεις, που η αστική ιστοριογραφία συνήθως τις παρουσιάζει ως θρησκευτικές, κρύβοντας τον ταξικό χαρακτήρα τους. Π.χ., οι Προτεστάντες με τους Καθολικούς αλληλοσφάζονταν. Ομως, ο προτεσταντισμός ήταν η θρησκευτική ένδυση της νέας αστικής τάξης και ο καθολικισμός της παλαιάς, της φεουδαρχικής. Το βάρβαρο επεκτατισμό τον γνώρισε καλά ο Τρίτος Κόσμος, που υπέστη τον «εκπολιτιστικό» μηχανισμό της «Δύσης».


Ωστόσο, δεν μπορούμε να σβήσουμε την ιστορική προσφορά του κάθε κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, στο όνομα του ότι ήταν βάρβαρος, ιδιαίτερα στη φάση του εκφυλισμού του, πετώντας μαζί με το βάρβαρο και όλα τα αναγκαία για την ανάπτυξη στοιχεία. Ούτε μπορούμε, όπως το κάνουν οι υποστηρικτές του καπιταλισμού, να προβάλλουμε μονάχα τις παλιότερες πεφωτισμένες και σήμερα ξεχασμένες πλευρές του, δικαιολογώντας τις βάρβαρες επεκτατικές εκστρατείες. Αυτές υποθάλπουν το υπαρκτό (στο μη-δυτικό και ημι-δυτικό κόσμο) κλίμα της επιστροφής σε παλαιότερα μεγαλεία, σε ξεπερασμένες αξίες, είτε θρησκευτικές, είτε μεγαλοϊδεατικές, εθνικιστικές. Αυτό θα σήμαινε επιστροφή σε μια παλαιότερη διαίρεση των λαών ανάμεσα στο λεγόμενο αναπτυγμένο κόσμο και τους υπόλοιπους, όπως βλέπουμε τώρα με την αναζωπύρωση σε σύγχρονες συνθήκες της διαίρεσης Δύσης - Ισλάμ, που μερικοί τη λένε ρήξη Ανατολής - Δύσης.


Οι λαοί πρέπει να κάνουν μια άλλη επιλογή, απ' αυτήν που τους σερβίρουν. Είναι η επιλογή της απαλλοτρίωσης της παγκόσμιας πλουτοκρατίας, ώστε να επιστραφούν από τους λαούς τα κλεμμένα. Ετσι, η επιλογή που τίθεται μπροστά στους λαούς δεν είναι Δύση ή Ισλάμ, αλλά ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ `Η ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑ.


‹Μέση Ανατολή και πόλεμος: Αχώριστοι όπως πάντα