Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία ενισχύει το κεφάλαιο

Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία ενισχύει το κεφάλαιο

Εχουμε ήδη αναφερθεί, («Ρ» 15/12/2002), στο ζήτημα «Κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία», που προβάλλεται ως εναλλακτική διέξοδος στη διαχείριση του καπιταλισμού και που κατά τους εμπνευστές του είναι ένας, υποτίθεται, νέος τομέας ανάμεσα στον εμπορευματοποιημένο τομέα της οικονομίας και στις δημόσιες επιχειρήσεις και υπηρεσίες. Η υπόθεση αυτή αναδεικνύει τη δυνατότητα, μέσω άσκησης πίεσης από το κίνημα, της δημιουργίας επιχειρήσεων, που θα παράγουν με κίνητρο όχι μόνο το κέρδος, αλλά και την εφαρμογή κοινωνικής πολιτικής για τα λαϊκά στρώματα. Κρίκος σ' αυτή τη «θεωρία», για αυτό τον «τομέα οικονομίας», είναι η «κοινωνικά υπεύθυνη επιχείρηση», το «ηθικό εμπόριο». Καπιταλισμός δηλαδή, αλλά «εξανθρωπισμένος». Κάτι σαν την εφαρμογή του συνθήματος «ο άνθρωπος πάνω από τα κέρδη». Επιδίωξη είναι η συγκρότηση και η ενίσχυση ενός κινήματος που δε θα διεκδικεί λύσεις στα λαϊκά προβλήματα από τις κυβερνήσεις και το κράτος, πολύ περισσότερο δε θα διεκδικεί ανατροπή της αντιλαϊκής πολιτικής. Αλλά θα διεκδικεί να δίνονται κίνητρα στις επιχειρήσεις, να ενισχύονται δηλαδή, προκειμένου να παρέχουν διαφόρων μορφών κοινωνικές υπηρεσίες. Ενώ ταυτόχρονα οι συμμετέχοντες σ' αυτό το κίνημα θα δρουν οι ίδιοι έτσι ώστε να αναγκάζουν τις επιχειρήσεις να χρησιμοποιούν μέρος των κερδών τους για κοινωνικές υπηρεσίες ή με κοινωνικά κριτήρια. Κάτι σαν την προπαγάνδα της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ προς τους καταναλωτές στην Ελλάδα, από κοινού με τις λεγόμενες οργανώσεις καταναλωτών, για την πάταξη της ακρίβειας με αποχή από την αγορά. Μόνο που εδώ δε συνιστάται αποχή αλλά ενεργητική δράση με συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Ας δούμε πώς αναπτύσσεται αυτή λογική: «... πολλοί πολίτες αρνούνται να θεωρήσουν την οικονομία ένα χωριστό κόσμο, στον οποίο οι κανόνες του παιχνιδιού θα έπρεπε να είναι αμετάβλητοι και οι συμπεριφορές υποχρεωτικές. Επιθυμούν να εκφράσουν την κοινωνική τους υπευθυνότητα μέσα από τις οικονομικές πράξεις τους, που σχετίζονται με την παραγωγή, την κατανάλωση, την αποταμίευση και την επένδυση... Οι πιο στρατευμένοι από αυτούς εκφράζουν ήδη αυτές τις απόψεις μέσα από την οικονομική συμπεριφορά τους. Ετσι στη Γαλλία περίπου 30.000 αποταμιευτές έχουν στραφεί στα "αλληλέγγυα χρηματοοικονομικά ιδρύματα" και έχουν τοποθετήσει κάποια χρήματα... Αυτοί οι καταθέτες έχουν ενισχύσει τις αλληλέγγυες επιχειρήσεις με κεφάλαια ύψους 300 εκατομμυρίων ευρώ περίπου. Ετσι έγινε δυνατόν να ιδρυθούν το 2001 περισσότερες από 6.000 εταιρίες και να δημιουργηθούν 12.000 θέσεις εργασίας. Εγινε δυνατόν να στεγαστούν 3.000 οικογένειες που βρίσκονταν σε μειονεκτική θέση. Προώθησαν επίσης -στη συνοικία τους ή στο χωριό τους- τις δυναμικές τοπικής ανάπτυξης... Αυτό το κίνημα, το οποίο είναι πρόσφατο στη Γαλλία και παλαιότερο στις αγγλοσαξονικές χώρες, εκφράζεται μέσα από την επιτυχία των ηθικών αμοιβαίων κεφαλαίων». («LE MONDE diplomatique», από την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 8/12/2002).

Σύμφωνα με τα παραπάνω, υποδεικνύεται να ενισχύονται οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις από τα λαϊκά εισοδήματα. Δηλαδή, τα λαϊκά εισοδήματα να αξιοποιούνται ως κεφάλαιο. Μέσω αυτής της διαδικασίας και με την προοπτική ότι οι επιχειρήσεις θα λύσουν κάποια λαϊκά προβλήματα, η αξιοποίηση των λαϊκών εισοδημάτων ως κεφαλαίου, είναι πράξη αλληλεγγύης σε άλλα τμήματα των λαϊκών στρωμάτων, αφού οι επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται για τη στέγαση, ή δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας, ή συμβάλλουν στην τοπική ανάπτυξη. Και ταυτόχρονα υποτίθεται ότι μέσω αυτής της διαδικασίας ασκούνται πιέσεις στις επιχειρήσεις να αναπτύσσουν τέτοιες δράσεις, τόσο με διεκδικητικό κίνημα που προβάλλει τέτοιους στόχους, όσο και με την την ίδια τη λαϊκή παρέμβαση ενίσχυσης, με κεφάλαιο που προέρχεται από τις λαϊκές αποταμιεύσεις, των επιχειρήσεων που υποτίθεται έχουν και τέτοια δράση. Ετσι υποτίθεται ότι το κεφάλαιο, φορέας και δημιουργός των δεινών των εργατών, του λαού, θα ενισχύεται προκειμένου να αντιμετωπίσει αυτά τα δεινά. Αν είναι δυνατόν!

Η λογική όμως αυτής της «θεωρίας» δε σταματά στη δημιουργία ενός υποτιθέμενου τομέα της «κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας», αλλά στη χρησιμοποίηση αυτού του τομέα και ως μοχλού, υποτίθεται, πίεσης, ώστε ολόκληρη η καπιταλιστική οικονομία να γίνει «κοινωνική και αλληλέγγυα», να γίνει το κεφάλαιο «ηθικό».

Ας δούμε πώς: «... η ανάπτυξη αυτών των κοινωνικά υπεύθυνων οικονομιών δε θα έπρεπε να οδηγήσει στην εγκατάλειψη της ιδέας του επαναπροσανατολισμού της υπάρχουσας οικονομίας. Με τις πράξεις τους ως καταναλωτές ή ως μέτοχοι, οι πολίτες πρέπει να μεταφέρουν στην καρδιά όλων των επιχειρήσεων, τον προβληματισμό σχετικά με τα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και τα χωροταξικά προβλήματα.

Αυτό το κίνημα υπάρχει και -μέσα από τις οργανώσεις καταναλωτών και μετόχων- οργανώνονται πιέσεις για προώθηση της κοινωνικής, της περιβαλλοντικής και της χωροταξικής υπευθυνότητας. Φόρουμ όπως το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ του Πόρτο Αλέγκρε, στα οποία συναντώνται, μεταξύ άλλων, όσοι προωθούν την κοινωνική στράτευση των πολιτών μέσα στην οικονομία, αποδεικνύουν τον πλούτο των εμπειριών και των μεν και των δε, (σ.σ. καταναλωτών και μετόχων)». (στο ίδιο).

Αυτή η διαδικασία, έτσι όπως παρουσιάζεται, επιδιώκει να διαμορφώνει λαϊκές συνειδήσεις όχι μόνο στο να αποδεχτούν έναν «καλό, ηθικό καπιταλισμό», αλλά να τον δημιουργήσουν κιόλας στην πράξη. Και μάλιστα όσοι συμβάλλουν, δίνοντας τις λαϊκές αποταμιεύσεις τους σε χρηματοοικονομικά προϊόντα των «ηθικά αμοιβαίων κεφαλαίων», έχουν κίνητρο το κέρδος. Ενώ από κοινού με τους καταναλωτές έχουν το κίνητρο μιας υποτιθέμενης κοινωνικής αλληλεγγύης. Που στηρίζεται στην ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, ο οποίος κίνητρό του έχει την απόσπαση του μέγιστου κέρδους. Δεν καλλιεργούνται μόνο αυταπάτες. Καλλιεργούνται συνειδήσεις ενίσχυσης του καπιταλισμού. Βεβαίως, οι καπιταλιστές έρχονται στιγμές που ασχολούνται και με τη «φιλανθρωπία». Αλλά και πάλι όχι χωρίς οικονομικά κίνητρα, είτε είναι φοροαπαλλαγές, είτε κρατικές επιδοτήσεις. Αλλωστε, οι λεγόμενες μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, που έχουν ως περιεχόμενό τους, υποτίθεται, τη δράση σε τομείς κοινωνικών υπηρεσιών διαφόρων μορφών, εντάσσονται σε διάφορα προγράμματα χρηματοδότησης και τέτοια η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει πολλά.

Ταυτόχρονα, επιδιώκεται και η παροχή κινήτρων, στις επιχειρήσεις και τους επενδυτές, από το κράτος, προκειμένου να ενισχύονται τέτοιες πρωτοβουλίες. «Ορισμένα νέα κίνητρα που αποδεικνύουν το ενδιαφέρον του κράτους και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης γι' αυτό το νέο τρόπο αντιμετώπισης των οικονομικών πράξεων αποτελούν έναν παράγοντα που ευνοεί την αλλαγή κλίμακας. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις αποτελούν η εμφάνιση περιβαλλοντικών και κοινωνικών κριτηρίων στις προκηρύξεις διαγωνισμών του γαλλικού Δημοσίου... η έκπτωση φόρου 25% για τις συμμετοχές των φορολογουμένων σε αλληλέγγυες επιχειρήσεις», (στο ίδιο).

Φαίνεται πως οι εμπνευστές αυτής της «θεωρίας», αλλά και οι προπαγανδιστές της, επιδιώκουν να αμβλύνουν τις ταξικές αντιθέσεις ενισχύοντας, ταυτόχρονα, το κεφάλαιο. Και ως προς το δεύτερο, αντικειμενικά υπάρχει ολοένα και πιο αυξημένη απαίτηση. Οι σημερινές συνθήκες, συνθήκες κρίσης και οξύτατου ενδομονοπωλιακού ανταγωνισμού, απαιτεί ολοένα και μεγαλύτερη συσσώρευση. Αλλά ως προς την παρέμβαση, ώστε να μην οξύνονται οι ταξικές αντιθέσεις γιατί υπάρχουν αντικειμενικοί παράγοντες όξυνσής τους, επιδιώκουν την απαλλαγή του εργατικού και του λαϊκού κινήματος από το ταξικό του περιεχόμενο και προσανατολισμό, με την αντιπαράθεση ενός κινήματος ενεργητικής ενσωμάτωσης. Βεβαίως, ένα είναι σίγουρο. Οτι καπιταλιστική επιχείρηση και κοινωνική πολιτική είναι ασυμβίβαστα. Αλλά και η παρέμβαση των λαϊκών ανθρώπων, ώστε τα προβλήματά τους να μπουν στην καρδιά της καπιταλιστικής επιχείρησης, ή να κάνουν μέσα από τις οικονομικές τους πράξεις τον καπιταλισμό ανθρώπινο είναι ουτοπία. Ο καπιταλισμός δεν εξανθρωπίζεται. Τα κέρδη δεν μπορούν να μπουν πάνω από τον άνθρωπο, γιατί αυτός ο εργαζόμενος άνθρωπος είναι η πηγή τους. Επομένως, πρέπει να καταργηθούν. Και απέναντι σε τέτοιες θεωρίες περί κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, η εργατική τάξη αντιτάσσει την επιστημονική θεωρία και τη δική της ταξική πάλη για κατάργηση των καπιταλιστών και της ιδιοκτησίας τους και τη μετατροπή της σε κοινωνική. Με επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού, της εξουσίας της κυρίαρχης τάξης, και οικοδόμηση του σοσιαλισμού με την κατάχτηση της εξουσίας από την εργατική τάξη και τους συμμάχους της.