Ο ΣΤΑΛΙΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΕΝΙΝ*
(Λόγος του σ. Στάλιν στην αναμνηστική βραδυά
των φοιτητών της στρατιωτικής σχολής του Κρεμλίνου)
Με τον Λένιν συναντήθηκα για πρώτη φορά το Δεκέμβρη του 1905 στη συνδιάσκεψη των μπολσεβίκων του Τόμμερφορο (Φινλανδία). Ηλπιζα να δω το βουνίσιο αητό του κόμματός μας, το μεγάλο άνθρωπο, μεγάλο όχι μονάχα στην πολιτική, μα, αν θέλετε, και στη φυσική διάπλαση, γιατί ο Λένιν ήταν ζωγραφισμένος στη φαντασία μου σαν γίγαντας, ευπαρουσίαστος και ευπρόσωπος.
Ποιά ήταν η απογοήτευσή μου, σαν είδα τον πιο συνηθισμένο άνθρωπο, χαμηλότερο του μετρίου αναστήματος, που δεν είχε καμμιά διαφορά, με όλη τη σημασία, καμμιά διαφορά από τους συνηθισμένους θνητούς...
Ο «μεγάλος άνθρωπος» κατά τη συνήθεια οφείλει ν’ αργεί στις συνεδριάσεις, ώστε τα μέλη της συνεδρίασης να περιμένουν την εμφάνισή του με τρεμάμενη καρδιά και κατόπιν, προτού φανερωθεί, τα μέλη της συνεδρίασης να προειδοποιούν: «Σςςς... σιωπή, έρχεται...».
Η συνήθεια αυτή μου φαινόταν αναγκαία, γιατί προκαλεί την εκτίμηση. Ποιά ήταν όμως η απογοήτευσή μου, σαν έμαθα ότι ο Λένιν παρουσιάστηκε στη συνεδρίαση πριν από τους αντιπροσώπους και λησμονημένος κάπου σε μια γωνιά συνομιλούσε απλά, τις πιο κοινές συνομιλίες με τους πιο απλούς αντιπροσώπους της συνδιάσκεψης. Δεν κρύβω, πως αυτό μου φάνηκε τότε, σαν μια παραβίαση μερικών απαραίτητων κανόνων.
Μόνο ύστερα, κατάλαβα, ότι η απλότητα και η μετριοφροσύνη του Λένιν, η τάση να μείνει απαρατήρητος ή τουλάχιστον να μη ξεπετιέται στα μάτια και να μην υπογραμμίζει την υψηλή του θέση είναι ένα γνώρισμα και μια από τις δυνατότερες πλευρές του Λένιν, σαν νέου αρχηγού νέων μαζών, απλών και συνηθισμένων μαζών των «κατώτερων στρωμάτων» της ανθρωπότητας.
Δύο λόγοι του Λένιν, που μίλησε στη συνδιάσκεψη ήταν αξιοπαρατήρητοι: Περί των άμεσων καθηκόντων και περί του αγροτικού ζητήματος. Ηταν και οι δύο εμπνευσμένοι λόγοι, που προκάλεσαν μέσα στη συνδιάσκεψη θυελλώδεις ενθουσιασμούς.
Η ασυνείδητη δύναμη της πειστικότητας, η απλότητα και το ευκολονόητο της επιχειρηματολογίας, οι μικρές και σε όλους αντιληπτές φράσεις, η έλλειψη χρωματισμού, η έλλειψη ιλλιγγιώδικων χειρονομιών και χτυπητών φράσεων, που προκαλούν την εντύπωση - όλα αυτά ξεχώρισαν τους λόγους του Λένιν από τους λόγους των συνηθισμένων «κοινοβουλευτικών» ρητόρων.
Δεν αιχμαλωτίστηκα όμως από αυτή την άποψη των λόγων του Λένιν. Αιχμαλωτίστηκα από την ανυπέρβλητη δύναμη της λογικής των λόγων του Λένιν, που λίγο ξερά, μα θετικά κυριαρχεί στο ακροατήριο, συνεχώς το ηλεκτρίζει και κατόπιν το αιχμαλωτίζει τελειωτικά. Θυμάμαι τί λέγαμε τότε πολλοί από τους αντιπροσώπους: «Η λογική των λόγων του Λένιν μοιάζει με παντοδύναμες λαβίδες, που σε περισφίγγουν από όλες τις μεριές και είναι αδύνατο να ξεφύγεις, από το σφίξιμό τους: είτε παραδίνεσαι, είτε καταδικάζεσαι σε τελειωτικό σπάσιμο».
Νομίζω πως η ιδιότητα αυτή των λόγων του Λένιν είναι η δυνατότερη πλευρά της ρητορικής του τέχνης.
Για δεύτερη φορά συνάντησα το Λένιν στο συνέδριο της Στοκχόλμης του κόμματός μας.
Στο συνέδριο αυτό, ως γνωστό, οι μπολσεβίκοι αποτελούσαν μειοψηφία, νικήθηκαν. Τότε είδα το Λένιν για πρώτη φορά στο ρόλο του ηττημένου. Δεν έμοιαζε διόλου μ’ εκείνους τους αρχηγούς που ύστερα από την ήττα γογγύζουν και μελαγχολούν. Τουναντίον η ήττα είχε μεταβάλλει το Λένιν σε συμπυκνωτήρα ενέργειας, που ενέπνεε τους οπαδούς του για νέες μάχες, για τη μέλλουσα νίκη.
Μιλώ για την ήττα του Λένιν. Μα τί ήττα ήταν εκείνη; Επρεπε να ρίξεις μια ματιά στους πολέμιους του Λένιν, στους νικητές του Συνεδρίου της Στοκχόλμης - τον Πλεχάνωφ, τον Αξελροντ, τον Μάρτωφ και τους άλλους: πολύ λίγο μοιάζαν με τους πραγματικούς νικητές, γιατί ο Λένιν με την αμείλικτή του κριτική του μενσεβικισμού δεν τους άφησε, όπως λένε, γερό κόκκαλο. Θυμούμαι πως εμείς οι αντιπρόσωποι - μπολσεβίκοι, μαζωμένοι σωρό, κοιτάξαμε το Λένιν περιμένοντας τις συμβουλές του. Οι λόγοι μερικών αντιπροσώπων άφηναν να εννοηθεί η κούραση, η απελπισία. Θυμούμαι πως ο Λένιν, απαντώντας σε τέτιους λόγους και σφίγγοντας τα δόντια του, είπε καυστικά: «μη κλαυθμηρίζετε, σύντροφοι, ασφαλώς θα νικήσουμε, γιατί έχουμε δίκιο». Το μίσος κατά των γογγυζόντων διανοουμένων, η πίστη στη δύναμή του, η πίστη στη νίκη - αυτά μας έλεγε τότε ο Λένιν. Αισθανόσουν ότι η ήττα των μπολσεβίκων ήταν προσωρινή, ότι οι μπολσεβίκοι έπρεπε να νικήσουν στο προσεχές μέλλον.
«Να μη γογγύζει για την ήττα» είναι άλλο χαρακτηριστικό της δράσης του Λένιν που τον βοήθησε να συγκεντρώσει γύρω του τον αφοσιωμένο μέχρι τέλους και βέβαιο στις δυνάμεις του στρατό.
Οι μπολσεβίκοι νικήσανε στο προσεχές συνέδριο του Λονδίνου (1907). Για πρώτη φορά είδα τότε το Λένιν στο ρόλο του νικητή. Η νίκη γυρίζει συνήθως το κεφάλι άλλων αρχηγών, τους μεταβάλλει σε αλαζόνες και φαντασμένους. Τις περισσότερες φορές αρχίζουν να εορτάζουν τη νίκη, να επαναπαύονται πάνω στις δάφνες. Ο Λένιν όμως, διόλου δεν έμοιαζε με τέτιους αρχηγούς. Τουναντίον, ύστερα από τη νίκη έγινε πολύ προσεκτικός και προφυλακτικός.
Θυμούμαι πως ο Λένιν έδινε παραγγελίες στους αντιπροσώπους: «Πρώτο καθήκον - να μην παρασύρεσθε από τη νίκη και να μην υπερηφανεύεστε. Δεύτερο καθήκον - να σταθεροποιήσετε τη νίκη. Τρίτο - να αποτελειώσετε τον εχθρό, γιατί είναι μόνο νικημένος, όχι και αποτελειωμένος».
Καυστικά γελοιοποιούσε τους αντιπροσώπους εκείνους, που επιπόλαια βεβαίωναν «ότι αποτελειώσαμε πια με τους μενσεβίκους».
Δεν ήταν δύσκολο για το Λένιν να αποδείξει, ότι οι μενσεβίκοι είχαν ακόμη ρίζες μέσα στο εργατικό κίνημα, ότι χρειαζόταν επιτήδειος αγώνας εναντίον τους, αποφεύγοντας με κάθε τρόπο την υπερεκτίμηση των δυνάμεών του και προ πάντων την υποτίμηση των δυνάμεων του εχθρού.
«Να μην υπερηφανεύεσαι για τη νίκη» είναι η ιδιότης εκείνη στο χαρακτήρα του Λένιν, που τον βοηθούσε να ζυγίζει προσεκτικά τις δυνάμεις του εχθρού και να εξασφαλίζει το κόμμα από όλα τα πιθανά απρόοπτα.
Η ΠΙΣΤΗ ΣΤΙΣ ΜΑΖΕΣ
Οι θεωρητικοί και αρχηγοί των κομμάτων που ξέρουν την ιστορία των λαών, που ξεπέρασαν την ιστορία των επαναστάσεων από την αρχή μέχρι το τέλος, υποφέρουν συχνά από μια άσχημη αρρώστεια. Η αρρώστεια αυτή λέγεται φόβος των μαζών, ολιγοπιστία στις δημιουργικές ικανότητες των μαζών. Στο επίπεδο αυτό εμφανίζεται κάποιος αριστοκρατισμός των αρχηγών απέναντι στις μάζες, που δεν εξαφανίζονται στην ιστορία των επαναστάσεων, μα που καλούνται να καταστρέψουν το παλιό και να οργανώσουν το νέο. Ο φόβος ότι τα φυσικά ένστικτα μπορούν να εξαγριωθούν, ότι οι μάζες μπορούν «να σπάσουν πολλά χωρίς λόγο», η επιθυμία του ρόλου της παραμάνας που προσπαθεί να μορφώσει τις μάζες με τα βιβλία, μα που δεν θέλει να μορφωθεί από τις μάζες - αυτές είναι οι βάσεις αυτού του είδους του αριστοκρατισμού.
Ο Λένιν παρουσίαζε τελεία αντίθεση με τους αρχηγούς αυτούς. Δεν γνωρίζω άλλο επαναστάτη που να πίστεψε τόσο βαθιά στη δημιουργική δύναμη του προλεταριάτου και στην επαναστατική σκοπιμότητα του ταξικού ενστίκτου, όσο ο Λένιν. Δεν γνωρίζω κανένα επαναστάτη, που ήξερε να μαστιγώνει αλύπητα τους αυτάρεσκους κριτικούς «του επαναστατικού χάους» και των «βακχικών οργίων της αυτο-οδηγούμενης δράσης των μαζών», όσο ο Λένιν. Θυμούμαι όταν στο διάστημα μιας συνομιλίας, απαντώντας σε μια παρατήρηση ενός συντρόφου ότι «μετά την επανάσταση πρέπει να αποκατασταθεί η τάξη», ο Λένιν σαρκαστικά είπε: «Είναι ελεεινό, αν τα πρόσωπα, που επιθυμούν να είναι επαναστάτες, λησμονούν ότι η πιο κανονική τάξη στην ιστορία είναι η τάξη της επανάστασης».
Από εδώ προέρχεται η περιφρονητική αντίληψη του Λένιν για όλους εκείνους που προσπαθούσαν να βλέπουν αφ’ υψηλού τις μάζες και να τις μορφώνουν με τα βιβλία. Από εδώ προέρχεται η ανεξάλειπτη συμβουλή του Λένιν: Να μορφώνεσαι από τις μάζες, να εμβαθύνεις στη δράση τους, να μελετάς λεπτομερώς την πρακτική πείρα του αγώνα των μαζών.
Η πίστη στις δημιουργικές δυνάμεις των μαζών είναι η ιδιότητα εκείνη στη δράση του Λένιν, που επέτρεψε στο Λένιν ν’ αντιληφθεί τα φυσικά ένστικτα και να κατευθύνει τη δράση τους στη γραμμή της προλεταριακής επανάστασης.
ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΜΕΓΑΛΟΦΥΙΑ
Ο Λένιν ήταν γεννημένος για την επανάσταση. Ηταν η πραγματική μεγαλοφυΐα των επαναστατικών ρήξεων και ο άφθαστος τεχνίτης της επαναστατικής καθοδήγησης. Ποτέ δεν αισθανόταν τον εαυτό του τόσο ελεύθερο και τόσο ευχαριστημένο, όσο σε εποχές επαναστατικών κινημάτων. Με αυτό δε θέλω να πω ότι ο Λένιν επεδοκίμαζε αμέσως κάθε επαναστατικό κίνημα, είτε πως πάντοτε και σε κάθε περίπτωση υπεστήριζε τις επαναστατικές ρήξεις. Διόλου. Θέλω μόνο να πω ότι ποτέ η μεγαλοφυής οξυδέρκεια του Λένιν δεν εμφανιζόταν τόσο λεπτή και ακριβής, όσο κατά το διάστημα των επαναστατικών ρήξεων. Κατά το διάστημα των επαναστατικών ανατροπών κυριολεκτικά άνθιζε, γινόταν οξυδερκέστερος, προμάντευε τις κινήσεις των τάξεων και τους πιθανούς ελιγμούς της Επανάστασης, σαν να τάβλεπε μέσα στο χέρι του.
Δεν λέγεται άδικα στους κύκλους του κόμματός μας ότι ο Λένιν ξέρει να κολυμπά μέσα στα επαναστατικά κύματα, όπως το ψάρι στο νερό. Από εδώ πηγάζει «η θαυμαστή» απλότης των ταχτικών συνθημάτων και το «ιλλιγγιώδικο» θάρρος των επαναστατικών σκέψεων του Λένιν.
Θυμούμαι δύο ξεχωριστά γεγονότα, που χαρακτηρίζουν την ιδιότητα αυτή του Λένιν:
Πρώτο γεγονός. Περίοδος ολίγο πριν από την Επανάσταση του Οχτώβρη, όταν τα εκατομμύρια των εργατών, των χωρικών και στρατιωτών, βαρυμένοι από την κρίση του πολέμου και του μετόπισθεν, απαιτούσαν ειρήνη και ελευθερία, όταν η στρατοκρατία και η κεφαλαιοκρατία προετοίμαζαν τη στρατιωτική δικτατορία για να εξακολουθήσουν «τον πόλεμο μέχρις εσχάτων», όταν ολόκληρη η λεγόμενη κοινή γνώμη, όλα τα λεγόμενα σοσιαλιστικά κόμματα τάχθηκαν κατά των μπολσεβίκων, κατηγορώντας τους ως πράκτορες της Γερμανίας, όταν ο Κερένσκυ δοκίμαζε να μας σπρώξει στην παρανομία - και μέχρις ορισμένου σημείου το κατόρθωνε - όταν οι τότε δυνατοί και πειθαρχικοί στρατοί του αυστρο-γερμανικού συνασπισμού βρισκόντουσαν απέναντι των κουρασμένων και διαλυμένων στρατών μας, ενώ οι «σοσιαλιστές» της Δυτικής Ευρώπης με επιτυχία συνασπιστήκανε με τις κυβερνήσεις τους για να εξακολουθήσουν «τον πόλεμο μέχρι τελείας νίκης».
Τί σήμαινε να ξεσηκώσει κανένας επανάσταση σε τέτια στιγμή; Το ξεσήκωμα επανάστασης σε τέτια στιγμή σήμαινε να τα βάλεις όλα στα χαρτιά. Ο Λένιν, όμως, δε φοβόταν να ριψοκινδυνεύσει γιατί ήξερε, είδε με το οξυδερκές του βλέμμα ότι η επανάσταση θα νικήσει, ότι η επανάσταση στη Ρωσία θ’ ανατάραζε τις βασανισμένες μάζες της Δύσης, ότι η επανάσταση στη Ρωσία θα μετέβαλλε τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο σε πόλεμο εμφύλιο, ότι η επανάσταση θα γεννούσε τη σοβιετική δημοκρατία, ότι η σοβιετική δημοκρατία θα χρησίμευε ως έρεισμα του επαναστατικού κινήματος σε ολόκληρο τον κόσμο. Η επαναστατική αυτή πρόβλεψη του Λένιν, ως γνωστό, επιβεβαιώθηκε εκ των υστέρων, με τελεία ακρίβεια.
Δεύτερο γεγονός. Οι πρώτες μέρες μετά την Επανάσταση του Οκτώβρη, όταν το Συμβούλιο των Κομισσαρίων του λαού, προσπαθούσε να καθυποτάξει τον στασιαστή στρατηγό, τον αρχιστράτηγο Ντουχονίν, να σταματήσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και ν’ αρχίσει διαπραγματεύσεις για την ειρήνη με τους Γερμανούς. Θυμούμαι ότι ο Λένιν, ο Κρυλένκο (μελλοντικός αρχιστράτηγος) και εγώ, πήγαμε στο Γενικό Επιτελείο στην Πετρούπολη για να διαπραγματευτούμε με τον Ντουχονίν.
Ηταν δύσκολη στιγμή. Ο Ντουχονίν και ο Στάβκα αρνήθηκαν κατηγορηματικά να εκτελέσουν τη διαταγή του Συμβουλίου των Κομισσαρίων του λαού. Η διοίκηση στα χέρια του Στάβκα. Οσο για τους στρατιώτες, ήταν άγνωστο τί θα έλεγε ο στρατός των 12 εκατομμυρίων, εξαρτημένοι από τη λεγόμενη στρατιωτική οργάνωση, που ήταν εχθρική απέναντι στη σοβιετική εξουσία. Μέσα σε αυτή την Πετρούπολη, ως γνωστό, ξέσπασε η στάση των Ευέλπιδων. Εκτός από αυτό ο Κερένσκυ πολεμούσε εναντίον της Πετρούπολης. Θυμούμαι πως ύστερα από ένα σταμάτημα στο δρόμο, το πρόσωπο του Λένιν φωτίστηκε από κάποιο έκτακτο φως. Φαινόταν κιόλας ότι πήρε απόφαση.
«Πάμε στο σταθμό του ασυρμάτου - είπε ο Λένιν - θα μας χρησιμεύσει. Με ειδικό διάταγμα θ’ αντικαταστήσουμε τον Ντουχονίν και θα τοποθετήσουμε στη θέση του ως αρχιστράτηγο το σ. Κρυλένκο και κατόπιν θ’ αποτανθούμε απ’ ευθείας στους στρατιώτες με το σύνθημα - να περιορίσουν τους στρατηγούς, να σταματήσουν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, να συναδελφωθούν με τους αυστρογερμανούς στρατιώτες και ν’ αναλάβουν το ζήτημα της ειρήνης στα χέρια τους». Αυτό ήταν πήδημα στο άγνωστο. Ο Λένιν όμως, δε φοβόταν αυτό «το πήδημα», το έκαμε, γιατί ήξερε ότι ο στρατός ήθελε ειρήνη και ότι θ’ αγωνιζόταν για την ειρήνη σαρώνοντας από το δρόμο της Ειρήνης, όλους και όλα τα εμπόδια, γιατί ήξερε ότι τέτιου είδους επιβεβαίωση της ειρήνης, δε θα πήγαινε άδικα για τους αυστρογερμανούς στρατιώτες, ότι θα δυνάμωνε την πίστη για την ειρήνη σε όλα τα μέτωπα, χωρίς εξαίρεση. Και αυτή, ως γνωστό, η επαναστατική πρόβλεψη του Λένιν επιβεβαιώθηκε εκ των υστέρων με όλη την ακρίβεια.
Η μεγαλοφυής οξυδέρκεια, η ικανότητα της αντίληψης και πρόβλεψης των εσωτερικών τάσεων των εξελισσόμενων γεγονότων είναι η ιδιότητα εκείνη του Λένιν, που τον βοήθησε να χαράξει την ορθή στρατηγική και την ορθή καθοδηγητική γραμμή μέσα στις στροφές του επαναστατικού κινήματος.
* Το κείμενο αυτό είχε δημοσιευθεί στην εφημερίδα «Αντιφασίστας», μηνιάτικο φύλλο της Ομάδας Συμβίωσης Πολιτικών Εξορίστων Ανάφης, αριθμ. φύλλου 3, 21 Γενάρη 1939.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου