Εθνος - κράτος και ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί

Εθνος - κράτος και ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί

Ηπρόσφατη γαλλογερμανική συζήτηση πάνω στην πρόταση του υπουργού των Εξωτερικών της Γερμανίας, Γιόσκα Φίσερ, για την «ομοσπονδιοποίηση» της Ευρωπαϊκής Ενωσης, «άναψε» τη φιλολογία γύρω από την πολιτική ένωση, τη μορφή που πρέπει να πάρει, με δεδομένη και την επικείμενη Διακυβερνητική Διάσκεψη. Είναι επίσης γνωστό ότι δεν καρποφόρησαν οι συζητήσεις για την «ομοσπονδιοποίηση», γεγονός που προδίδει τις αντιθέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ακόμη και σ' αυτόν το λεγόμενο γαλλογερμανικό άξονα που φαίνεται να ηγείται της πορείας της. Βεβαίως, η ίδια η Ευρωπαϊκή Ενωση, με δεδομένη και τη διεύρυνσή της εξετάζει ζητήματα όπως ο τρόπος λήψης των αποφάσεων, η συμμετοχή ή όχι όλων των κρατών - μελών στην Κομισιόν, αλλαγές στη σύνθεση και τη λειτουργία των ήδη υπαρχόντων θεσμών ή και τη δημιουργία νέων, στην προοπτική της ευέλικτης δράσης της, που δεν είναι τίποτε άλλο από την καθιέρωση των «πολλών ταχυτήτων», με τη δημιουργία διακρατικού οργάνου που θα συμμετέχουν τα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη που ηγούνται της ενοποίησης.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως με βάση τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, ξεκίνησαν συζητήσεις για το αν η πολιτική ενοποίηση οδηγήσει σε κράτος καταργώντας τα έθνη κράτη, μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Θιασώτες και μάλιστα επίμονοι για την πολιτική ένωση είναι και ο ΣΥΝ και το ΔΗΚΚΙ στην Ελλάδα.

Το πρόβλημα δεν είναι καινούριο. Εχει μπει στην πολιτική και την οικονομική φιλολογία, αλλά και στην πολιτική γενικά, από τις αρχές του αιώνα, όταν ο καπιταλισμός πέρασε στο ανώτατο στάδιο του, τον ιμπεριαλισμό. Ως προοπτική, το ζήτημα των «Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης», είναι από τότε γνωστό. Επίσης, ο Λένιν δεν απάντησε μόνο σ' αυτό, αλλά και στη θεωρητική βάση για την κατάληξη της πορείας του καπιταλισμού σε ένα τραστ, ένα διεθνές υπερμονοπώλιο που ανέπτυσσε ο Κάουτσκι, προσπαθώντας να τεκμηριώσει τη θεωρία του για τον «υπεριμπεριαλισμό».

«Δε χωράει αμφιβολία ότι η εξέλιξη γίνεται με κατεύθυνση προς ένα ενιαίο παγκόσμιο τραστ, που καταβροχθίζει χωρίς εξαίρεση τις επιχειρήσεις και όλα χωρίς εξαίρεση τα κράτη. Η εξέλιξη όμως αυτή, προχωρεί προς αυτή την κατεύθυνση κάτω από τέτοιες συνθήκες, με τέτοιο ρυθμό, μέσα σε τέτοιες αντιθέσεις, συγκρούσεις και κλονισμούς - που δεν είναι καθόλου μόνο οικονομικοί, αλλά και πολιτικοί, εθνικοί κλπ.-έτσι που οπωσδήποτε πριν φτάσουν σ' ένα παγκόσμιο τραστ, πριν την "υπεριμπεριαλιστική" παγκόσμια ένωση των εθνικών χρηματιστικών κεφαλαίων, ο ιμπεριαλισμός θα πρέπει να χρεοκοπήσει αναπόφευκτα, ο καπιταλισμός θα μετατραπεί στο αντίθετό του».(Λένιν, Πρόλογος στην μπροσούρα του Μπουχάριν, «Η παγκόσμια οικονομία και ο ιμπεριαλισμός», Απαντα τ.27, σελ. 99)

Ηδημιουργία διεθνών ενώσεων και συνασπισμών, είναι χαρακτηριστικό του ιμπεριαλισμού. Είχε επισημανθεί από τον Λένιν, από το 1916, στο έργο του «Ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού». Η επιτάχυνση της διεθνοποίησης της οικονομικής ζωής, η ένταση της συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου, ωθεί στη δημιουργία διακρατικών ιμπεριαλιστικών συνασπισμών.

Ταυτόχρονα, η ένταση της ανισομετρίας στην οικονομική και πολιτική ανάπτυξη, η όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και του ιμπεριαλιστικού επεκτατισμού, σε συνδυασμό με την ένταση της διεθνοποίησης, βρίσκονται στη βάση της δημιουργίας ιμπεριαλιστικών οργανισμών και συμφωνιών. Στις σύγχρονες συνθήκες παρουσιάζουν εξαιρετική πολυμορφία, π.χ., διακρατικές συναντήσεις των G(7+1), Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ΟΟΣΑ, ΝΑΤΟ, ΠΟΕ, ΔΕΕ, ΕΕ, NAFTA,APEC κλπ.

Η ίδια όμως αντικειμενική βάση που δημιουργεί την τάση για ιμπεριαλιστικούς συνασπισμούς, αυτή είναι που δημιουργεί και τους ανταγωνισμούς στο εσωτερικό αυτών των διακρατικών οργανισμών. Ενα παράδειγμα είναι η μη συμμετοχή της Αγγλίας στο κοινό νόμισμα «ΕΥΡΩ». Επίσης, όπως προαναφέραμε, οι διαφωνίες για την πολιτική ενοποίηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αντιθέσεις επίσης εμφανίστηκαν και στην απόφαση για την «Ατζέντα 2000», σχετικά με το ποσοστό συμβολής της Γερμανίας στον κοινοτικό προϋπολογισμό, αλλά και κατά την επιλογή του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ενώ ο κατάλογος ανάλογων φαινομένων είναι αρκετά μακρύς.

Η ύπαρξη και ο ρόλος αυτών των οργανισμών στην εποχή μας βάζουν το ερώτημα της σχέσης τους με το εθνικό κράτος. Οπως αναφέραμε και πιο πάνω, υπάρχουν απόψεις που υποστηρίζουν ότι η συμμετοχή ιδιαίτερα στην Ευρωπαϊκή Ενωση οδηγεί στην υπέρβαση του εθνικού κράτους, αφού έχει διαμορφωθεί ένα υπερεθνικό κέντρο, το οποίο και αποφασίζει ενιαία πολιτική για όλα τα κράτη - μέλη. Εχουν ακουστεί επίσης και απόψεις ότι η έννοια του έθνους - κράτους είναι πλέον ξεπερασμένη.

Ανάλογες τοποθετήσεις ανεξάρτητα από πού προέρχονται, είναι πολιτικά επιζήμιες, από τη σκοπιά των λαϊκών συμφερόντων. Οι συνέπειες της αποδοχής αυτών των αντιλήψεων είναι το αδυνάτισμα της αντιιμπεριαλιστικής - αντιμονοπωλιακής πάλης στο εθνικό επίπεδο, ενάντια στην πολιτική και την εξουσία της άρχουσας τάξης και οδηγεί στην ενσωμάτωση στις επιδιώξεις του χρηματιστικού κεφαλαίου.

Βεβαίως, είναι γεγονός ότι υπάρχει μετατόπιση ορισμένων αρμοδιοτήτων του εθνικού κράτους σε διακρατικό επίπεδο, αλλά αυτό καθόλου δε συνιστά «διάλυση» του κράτους. Πρόκειται για κρατικομονοπωλιακές ρυθμίσεις, που γίνονται σε ένα ευρύτερο γεωγραφικό επίπεδο, με διακρατική συμφωνία, με συναποφάσεις των κρατών - μελών και εφαρμογή τους μέσω του εθνικού κράτους. Το ότι αυτές οι ρυθμίσεις δε γίνονται σε ισότιμη βάση, αλλά ηγεμονεύουν τα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη, δε σημαίνει διάλυση του εθνικού κράτους. Η ανισοτιμία, η επιβολή των συμφερόντων, κατά κύριο λόγο, του ισχυρότερου, οι σχέσεις εξάρτησης των πιο αδύνατων καπιταλιστικών κρατών στον ιμπεριαλισμό και στους οργανισμούς του απορρέουν από την εσωτερική λειτουργία του αστικού κράτους, που επιδιώκει την επιβολή και προώθηση των συνολικών συμφερόντων της αστικής τάξης.

Οι σχέσεις εξάρτησης από τις «μεγάλες δυνάμεις», συνοδεύουν το ελληνικό κράτος από τη δημιουργία του. Στο Πρόγραμμα του Κόμματος υπάρχει η τοποθέτηση για την «ενδιάμεση και εξαρτημένη» θέση της Ελλάδας στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα, για περισσότερο οργανική προσαρμογή της χώρας σ' αυτό, μέσα στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, του ΝΑΤΟ και με τη συμμετοχή της σε διεθνείς διακρατικές συμφωνίες. Πρόκειται για σχέσεις που είναι ενάντιες στα συμφέροντα της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων. Αντίθετα, το κεφάλαιο, μέσω της συμμετοχής της χώρας στους ιμπεριαλιστικούς συνασπισμούς, αυξάνει τη δυνατότητα για κέρδη και στηρίζει την αναπαραγωγή του συστήματος στη χώρα μας. Το αστικό κράτος, στηριγμένο στα ιμπεριαλιστικά κέντρα, ενισχύεται ολόπλευρα απέναντι στις καταπιεζόμενες κι εκμεταλλευόμενες μάζες.

Το ΚΚΕ έχει απαντήσει στο θέμα εθνικό κράτος - ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί που έθεσαν με μια νέα μορφή οι εξελίξεις στην ΕΕ. Το 1993 στην Πανελλαδική Συνδιάσκεψη για την ΕΟΚ και την ευρωπαϊκή καπιταλιστική ενοποίηση επισημαίναμε: «Η ΕΟΚ αποτελεί μια μορφή καπιταλιστικής ενοποίησης, με τάση μετατόπισης αρμοδιοτήτων από το εθνικό κράτος προς ένα υπερεθνικό κέντρο, με βάση τη διακρατική συμφωνία συνεργασίας.

Δεν απολυτοποιούμε τον όρο "υπερεθνικός". Δεν πρόκειται για κέντρο, μέσω του οποίου αναιρείται ο ρόλος του κράτους γενικά, αντίθετα, αυτός ενισχύεται σε ένα άλλο επίπεδο στα πλαίσια της ΕΟΚ... Η έννοια του έθνους, της εθνικής πολιτικής, του εθνικού κράτους δεν έχει ξεπεραστεί. Ούτε διαφαίνεται τάση ότι έτσι θα εξελιχθεί στο ορατό μέλλον. Αντίθετα, οι δυσκολίες και αντιφάσεις της ενοποίησης δείχνουν ότι γίνονται και αντίθετες κινήσεις. Το ΕΟΚικό διακρατικό κέντρο έχει ανάγκη από την εθνική κρατική παρέμβαση. Γι' αυτό, άλλωστε, ασκούνται έμμεσες και άμεσες παρεμβάσεις για την πολιτική και κοινωνική συναίνεση, για την αναμόρφωση και ανασυγκρότηση του πολιτικού συστήματος στις διάφορες χώρες, ώστε να εμποδιστεί η ανάπτυξη της ταξικής πάλης, η ριζοσπαστικοποίηση των μαζών (Εισήγηση της ΚΕ του ΚΚΕ στην Πανελλαδική Συνδιάσκεψη 10-11/4/93, Υλικά της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης, έκδ. ΚΕ του ΚΚΕ, σελ. 42-42).