Ιστορία του ΔΣΕ, μέρος 23: Η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (Φλεβάρης 1946), ντοκουμέντα και μαρτυρίες

Ιστορία του ΔΣΕ, μέρος 23: Η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (Φλεβάρης 1946), ντοκουμέντα και μαρτυρίες

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ

Μαρτυρίες σε κομματικά Σώματα και ντοκουμέντα

“Το ΕΑΜ επιμένει στην εξασφάλιση εγγυήσεων για ελεύθερες εκλογές”, γράφει ο “Ριζοσπάστης”, στο κύριο θέμα του, στις 21 Φλεβάρη 1946

Για τις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας υπάρχουν μια σειρά μαρτυρίες μελών της ΚΕ, που συμμετείχαν σ’ αυτήν και που κατατέθηκαν στις εργασίες της 7ης πλατιάς Ολομέλειας του 1957, σε περίοδο δηλαδή “μεταζαχαριαδική”. Οι μαρτυρίες αυτές έχουν τη σημασία τους, αν και ο αναγνώστης πρέπει να πάρει υπόψη του, ότι κατατίθενται μέσα σε βαρύ αντιζαχαριαδικό κλίμα με ό,τι επιπτώσεις έχει αυτό στο ζήτημα της προσέγγισης της ιστορικής αλήθειας. Ας τις δούμε σε συντομία:

Μ. Βαφειάδης: “Θα πείτε σύντροφοι. Καλά η αποχή. Αλλά η Ολομέλεια αποφάσισε ένοπλη εξέγερση. Είναι σωστό αυτό; Οχι σύντροφοι. Η Ολομέλεια σαν Σώμα δεν ασχολήθηκε ούτε με αυτό το ζήτημα” (Πρακτικά 7ης πλατιάς Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ, Φλεβάρης 1957, Βιβλίο απόρρητο, μόνο για εσωκομματική χρήση, σελ. 395).

Π. Μαυρομάτης: “Απλώς εκείνο που αποφασίστηκε στην Ολομέλεια ήταν να προσανατολιστεί το κόμμα προς την ένοπλη πάλη γενικά και αφηρημένα. Και εκείνη η αφηρημένη θέση σημειώθηκε με αποσιωπητικά, που στην ουσία δεν ήταν τίποτε άλλο παρά αποκάλυψη του σχεδίου μας στον εχθρό” (στο ίδιο, σελ. 545).

Λ. Στρίγκος: “Η αλήθεια είναι ότι η 2η Ολομέλεια δεν πήρε απόφαση για αντάρτικο αγώνα, όπως ισχυρίζεται ο Ζαχαριάδης. Τόσο στη 2η Ολομέλεια όσο και στη στρατιωτική σύσκεψη που έγινε, η ιδέα που επικράτησε κατ’ έμπνευση του Ζαχαριάδη ήταν ότι έπρεπε να οργανωθεί ένοπλη εξέγερση” (στο ίδιο, σελ. 371).

Μ. Τσάντης: “Σύντροφοι, θα ήθελα να πω δυο λόγια τώρα, μάλλον για ξεκαθάρισμα ιστορικό, γι’ αυτή την 2η Ολομέλεια. Γιατί, δεν ξέρω, υπάρχουν πρακτικά, άλλος έτσι, άλλος έτσι, και ήμουνα και εγώ στη 2η Ολομέλεια. Η 2η Ολομέλεια σύντροφοι, για τις εκλογές συζήτησε, αλλά δεν πήρε απόφαση. Το άφησε να το λύσει το ΠΓ. Ετσι είναι. Για το αν θα γίνει επανάσταση ή όχι: Αυτό το συζήτησε. Οχι, όμως, σαν κύριο θέμα με την έννοια να καθίσει να πει θα κάνουμε επανάσταση, τι επανάσταση θα κάνουμε, ποιος θα την κάνει κλπ. Αλλά πήρε μια απόφαση: Αποκλείεται ο δημοκρατικός δρόμος και επομένως τραβάμε για να λύσουμε το πρόβλημα διά των όπλων. Κι αυτό δείχνει τον επιπόλαιο χαρακτήρα των αποφάσεων. Και το ζήτημα αυτό μπήκε και στην απόφαση, μονάχα που δε δημοσιεύτηκε και μείνανε τα αποσιωπητικά, για να ξέρουνε και οι άλλοι ότι πήραμε τέτοια απόφαση… στο κλείσιμο που έκανε ο Ζαχαριάδης είπε ότι μπορεί να γίνει (σ.σ. ο ένοπλος αγώνας) και μακρόχρονο αντάρτικο, μπορεί να γίνει και με ένοπλη εξέγερση (σ.σ. εννοεί σύντομη ένοπλη πάλη με εξέγερση στις πόλεις και κατάληψη της εξουσίας)”. (στο ίδιο, σελ. 508 – 509).

Ν. Ζαχαριάδης: “Η Ολομέλεια αποφάσισε παραπέρα ανάπτυξη, προοδευτική ανάπτυξη του κινήματος με ενίσχυση των ομάδων των καταδιωκομένων για προοδευτικό πέρασμα στον παρτιζάνικο αγώνα, στην ένοπλη αντίσταση… με σκοπό να απομονώσουμε, να δείχνουμε όπως ήταν στην πραγματικότητα, ότι αυτοί κάναν τον ένοπλο αγώνα εναντίον μας και τον κάνανε. Μας σφάζανε. Οτι εμείς αντιστεκόμαστε και περνάμε έτσι στον ένοπλο αγώνα. Για να απομονώσουμε τους Εγγλέζους. Ν’ αποκλείσουμε επέμβαση άμεση των Εγγλέζων. Σύντροφοι αυτή ήταν η γραμμή… Δεν ήταν στρατιωτικό σχέδιο. Πήραμε πολιτική απόφαση. Λοιπόν, δεν πήραμε στρατιωτικό σχέδιο ενεργειών, αυτό επεξεργάστηκε μετά” (στο ίδιο, σελ. 208 και Π. Δημητρίου: “Η διάσπαση του ΚΚΕ”, τόμος Α’, σελ. 93 – 94).

Τι λένε τα κατοπινά κομματικά ντοκουμέντα

Για την ολοκληρωμένη εξέταση του προβλήματος των αποφάσεων της 2ης Ολομέλειας έχει σημασία αναφερθούμε και σε όσα λένε για το θέμα τα κομματικά ντοκουμέντα, τόσο της ζαχαριαδικής όσο και της μεταζαχαριαδικής εποχής. Συγκεκριμένα:

Στην ομιλία του, στην 6η Ολομέλεια της ΚΕ, το 1949, που κυκλοφόρησε σε μπροσούρα με τίτλο “Καινούργια κατάσταση – καινούργια καθήκοντα”, ο Ν. Ζαχαριάδης αναφέρει: “Η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, στις 12 του Φλεβάρη 1946, στην πρώτη επέτειο της συμφωνίας της Βάρκιζας, αφού στάθμισε εσωτερικούς παράγοντες, βαλκανική και διεθνή κατάσταση, αποφάσισε να προχωρήσει στην οργάνωση της νέας ένοπλης λαϊκής πάλης ενάντια στο μοναρχοφασιστικό αφηνιασμό, μέσα σε συνθήκες που η χώρα βρισκότανε κάτω από στρατιωτική αγγλική κατοχή” (Ν. Ζαχαριάδης: “Συλλογή έργων”, σελ. 464). Τα ίδια υποστηρίζει ο Ζαχαριάδης και σε επόμενα κείμενά του, όπως: “Δέκα χρόνια πάλης” (εισηγητικά άρθρα για την 3η Συνδιάσκεψη, 1950. Δημοσιεύτηκαν στο Περιοδικό “Νέος Κόσμος”), “Τα προβλήματα καθοδήγησης στο ΚΚΕ” (Μπροσούρα που εκδόθηκε το 1952 από την ΚΕ του ΚΚΕ) κ.ά. Οι ισχυρισμοί αυτοί του Ζαχαριάδη, για το τι αποφάσισε η 2η Ολομέλεια, δεν αντικρούστηκαν από τους αντιπάλους του μέσα στο Κόμμα, στα κομματικά Σώματα που έγιναν την περίοδο που αυτός ήταν ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Π.χ. ούτε στην 5η Ολομέλεια του 1949 – που συζητήθηκε η γνωστή πλατφόρμα του Μ. Βαφειάδη – ούτε στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ το 1950, που η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από θέματα της κομματικής γραμμής στην περίοδο της αντίστασης και του εμφυλίου, ούτε στην 3η Συνδιάσκεψη του ’50, που εξετάστηκε όλη η κομματική πολιτική γύρω από την αντίσταση και τον εμφύλιο, ούτε και στην 6η Ολομέλεια του 1956 όπου καθαιρέθηκε ο Ζαχαριάδης και ασκήθηκαν οι πρώτες κριτικές για το βίο και την πολιτεία του στο Κόμμα, αναφέρθηκε τίποτα που να αμφισβητεί το γεγονός ότι η 2η Ολομέλεια με τις αποφάσεις της προσανατόλισε το ΚΚΕ και στον ένοπλο αγώνα.

Στην 6η Ολομέλεια του 1956 όπου, όπως αναφέραμε, καθαιρέθηκε ο Ζαχαριάδης από ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος, ο Γκ. Γκ. Ντεζ στην εισήγηση που έκανε εκμέρους της διεθνούς επιτροπής των έξι αδελφών κομμάτων αναφέρει: “Το φλεβάρη του 1946 η 2η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ πήρε απόφαση να προσανατολιστεί για διεξαγωγή ένοπλου αγώνα” (Πρακτικά 6ης Ολομέλειας 1956 – Μόνο για εσωκομματική χρήση, σελ. 24 και Π. Δημητρίου “Η διάσπαση του ΚΚΕ”, τόμος β’, σελ. 566).

Τέλος, στο 8ο Συνέδριο του ΚΚΕ που έγινε το 1961, ο Κ. Κολιγιάννης στην εισήγησή του αναφέρει: “Σ’ αυτή την κρίσιμη για το κίνημα φάση, η ΚΕ του Κόμματος με τις λαθεμένες αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας του 1946, εμμένοντας στη θέση της αποχής από τις εκλογές και προσανατολίζοντας το κόμμα στην ένοπλη πάλη, οδήγησε το κίνημα σε λαθεμένο δρόμο” (Ντοκουμέντα 8ου Συνεδρίου, Εκδόσεις ΠΛΕ, σελ. 100). Επίσης, στην Πολιτική Απόφαση του Συνεδρίου (στο ίδιο, σελ. 155) διαβάζουμε: “Η ΚΕ μπροστά στην πίεση των Αγγλων ιμπεριαλιστών και της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας, που έσπρωχναν επίμονα τη χώρα στον εμφύλιο πόλεμο, δεν μπόρεσε να εκτιμήσει σωστά όλη την περίπλοκη κατάσταση που είχε δημιουργηθεί και αποφάσισε, στη 2η Ολομέλειά της (Φλεβάρης 1946) την αποχή από τις εκλογές και τον προσανατολισμό στην ένοπλη πάλη”.

Μαρτυρίες από άλλες πηγές

Το ερώτημα, αν η 2η Ολομέλεια συζήτησε και αποφάσισε τον προσανατολισμό του Κόμματος στην ένοπλη πάλη, επιχείρησαν να απαντήσουν πολλοί ερευνητές, απομνημονευματογράφοι – ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ στα χρόνια του Εμφυλίου – αλλά και ιστορικοί. Σταχυολογούμε ορισμένα απ’ αυτά τα δημοσιεύματα, με κριτήριο τις μαρτυρίες, που περιέχουν και που συμπληρώνουν την εικόνα των μαρτυριών, που έχουμε ήδη αναφέρει. Συγκεκριμένα:

Ο Μ. Βαφειάδης επιμένει στην άποψή του – ότι, δηλαδή, η 2η Ολομέλεια δεν απασχολήθηκε με το ζήτημα του ένοπλου αγώνα – και στα απομνημονεύματά του που δημοσιοποιήθηκαν προς το τέλος της ζωής του. Συγκεκριμένα, λέει ότι “απόφαση για ένοπλο αγώνα η ολομέλεια δεν πήρε” κι ότι η άποψη πως πάρθηκε απόφαση, κατασκευάστηκε αργότερα (Μ. Βαφειάδης: “Απομνημονεύματα”, τόμος 5ος, σελ. 80 – 88, εκδόσεις “Παπαζήση”, 1992).

Την αντίθετη ακριβώς άποψη με τον Βαφειάδη υποστηρίζει στα γραπτά του ο Β. Μπαρτζιώτας, που το 1946 ήταν μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Στο βιβλίο του “Ο Αγώνας του ΔΣΕ” (Εκδόσεις “Σύγχρονη Εποχή”, σελ. 27 – 38) ο Μπαρτζιώτας κάνει εκτενή αναφορά στην 2η Ολομέλεια του 1946 και υποστηρίζει ότι σ’ αυτήν πάρθηκε απόφαση για προοδευτικό πέρασμα του Κόμματος στην ένοπλη πάλη. Τα ίδια αναφέρει και στο βιβλίο του “Εξήντα χρόνια κομμουνιστής” (εκδόσεις ΣΕ), όπου (σελ. 236) προσθέτει ότι υπήρξε μυστικό εδάφιο στις αποφάσεις της Ολομέλειας, το περιεχόμενο του οποίου αφορούσε τον προσανατολισμό του Κόμματος στην ένοπλη μορφή πάλης. Ο Μπαρτζιώτας παρουσιάζει αυτό το εδάφιο, το οποίο, όπως λέει, αντέγραψε από τα αρχεία του ΚΚΕ. Το εδάφιο αυτό – πάντα κατά τον Μπαρτζιώτα – είναι ταυτόσημο με όσα αναφέρει για την 2η Ολομέλεια ο Ν. Ζαχαριάδης στην μπροσούρα του “Καινούργια κατάσταση – καινούργια καθήκοντα”. Εχει μια σημασία να αναρωτηθεί κανείς γιατί ο Μπαρτζιώτας δε γνωστοποίησε το μυστικό εδάφιο στο βιβλίο του για το ΔΣΕ – όπου τόσο πολύ χρησιμοποιεί τα προσωπικά του αρχεία (σημειώσεις, ημερολόγια κλπ.), σχετικά με τις συζητήσεις και τις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας – αλλά περίμενε να κάνει μια τόσο σημαντική αποκάλυψη σε μεταγενέστερο, εκδοτικά, έργο του!!!

Η μυστική απόφαση παρ’ ολίγον να δημοσιευτεί!

Την ύπαρξη μυστικού εδαφίου, στην Πολιτική Απόφαση της 2ης Ολομέλειας, που μιλούσε για προσανατολισμό του Κόμματος στην ένοπλη δράση, επιβεβαιώνει, επίσης, ο Τ. Βουρνάς, ο οποίος στηρίζεται – άμεσα ή έμμεσα δεν το γνωρίζουμε – στη μαρτυρία του Π. Ζαβερδινού, στελέχους του “Ριζοσπάστη” στα 1946. Από τον τόμο για τον Εμφύλιο της “Ιστορίας της σύγχρονης Ελλάδας” του Τ. Βουρνά (σελ. 20 – 21) διαβάζουμε: “Η απόφαση της 2ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ (Φεβρουάριος 1946), που αποφάσισε την αποχή από τις εκλογές του Μάρτη 1946, είχε ένα ιδιαίτερο μυστικό εδάφιο, το οποίο αναφερόταν στην ένοπλη λύση της κρίσης, που είχε προκαλέσει η Δεξιά υπό την επίνευση της αγγλοκρατίας. Οπως ήταν επόμενο, το εδάφιο αυτό της απόφασης δεν έπρεπε να δημοσιευτεί και θα ήταν γνωστό μόνο στα ανώτατα στελέχη της ΚΕ που πήραν μέρος στην 2η Ολομέλεια του Φεβρουαρίου του 1946. Από ένα ολέθριο όμως λάθος της αρχισυνταξίας του “Ριζοσπάστη”, η απόφαση εκείνη στάλθηκε στο τυπογραφείο, μαζί με το μυστικό εδάφιο! Πέρασε από τους λινοτύπες, οι οποίοι τη στοιχειοθέτησαν και έφτασε στο διορθωτήριο. Επικεφαλής ήταν τότε ένας πεπειραμένος δημοσιογράφος και καταρτισμένος ιδεολογικά συνάδελφος, ο Παναγιώτης Ζαβερδινός, πεθαμένος πια από το 1973. Οταν έπεσε στο μάτι του το μυστικό εδάφιο, έμεινε εμβρόντητος. Σταμάτησε τη σελιδοποίηση, πήρε τηλέφωνο στα γραφεία του “Ριζοσπάστη” και, τέλος, επικοινώνησε με τον αείμνηστο διευθυντή του, Κώστα Καραγιώργη, στον οποίο εξέθεσε τα συμβαίνοντα στο τυπογραφείο και ιδιαίτερα την αποκάλυψη ενός μυστικού που αγνοούσε η κομματική μάζα. Και τον ρώτησε αν διάλεξαν αυτό τον τρόπο για ν’ ανακοινώσουν μια πράξη τεράστιας πολιτικής ευθύνης. Ο Καραγιώργης έμεινε εμβρόντητος και παρακάλεσε το Ζαβερδινό να απαλείψει το μυστικό εδάφιο, όπως και έγινε. Το λάθος οφειλόταν σε αμέλεια του αρχισυντάκτη, ο οποίος έστειλε την απόφαση, όπως την έλαβε από το κόμμα, στο τυπογραφείο!”.

Ο Β. Μπαρτζιώτας, στο βιβλίο του “Εξήντα χρόνια Κομμουνιστής”, σελ. 237 – 238, επιβεβαιώνει τα παραπάνω και προσθέτει ότι το λάθος, που παρ’ ολίγο να στοιχίσει τη δημοσίευση του μυστικού εδαφίου δεν ήταν της αρχισυνταξίας του “Ριζοσπάστη”, αλλά του Γ. Ιωαννίδη, μέλους της Γραμματείας του τότε ΠΓ. Μάλιστα, ο Μπαρτζιώτας λέει ότι για το θέμα αυτό συγκλήθηκε έκτακτα το ΠΓ, ασκήθηκε κριτική στον Ιωαννίδη και το γεγονός καταγράφηκε στα πρακτικά της συνεδρίασης του οργάνου. Μένει συνεπώς και γι’ αυτές τις μαρτυρίες (του Ζαβερδινού, που την έχουμε μέσω του Τ. Βουρνά και του Β. Μπαρτζιώτα, που την έχουμε άμεση) ο ιστορικός να διερευνήσει αν ανταποκρίνονται στην αλήθεια. Μένει, δηλαδή, να εξακριβωθεί αν υπήρξε μυστικό εδάφιο στην Πολιτική Απόφαση της 2ης Ολομέλειας ή, αν αυτό δε βρεθεί, αν είναι καταγραμμένη κριτική προς τον Γ. Ιωαννίδη στα πρακτικά του ΠΓ, σύμφωνα με όσα λέει ο Μπαρτζιώτας.

Η στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη

24 Φλεβάρη 1946: Μια μέρα πριν οι Χίτες, με τη βοήθεια της Αστυνομίας και των Αγγλων, χτύπησαν στην Καισαριανή. Το γεγονός καταγγέλλει ο “Ριζοσπάστης” και ζητάει τη σύλληψη και τιμωρία των δολοφόνων

Στα πλαίσια της 2ης Ολομέλειας πραγματοποιήθηκε επίσης στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη, στην οποία πήραν μέρος στρατιωτικά στελέχη του ΚΚΕ, ο στρατιωτικός σύμβουλος του Κόμματος Θ. Μακρίδης (Εκτορας), οι γραμματείς των Κομματικών Οργανώσεων Περιοχής, που ήταν μέλη της ΚΕ, ο Ν. Ζαχαριάδης και ο Γ. Ιωαννίδης. Οι γνώμες, για το χρόνο που πραγματοποιήθηκε η σύσκεψη, διίστανται. Αλλοι υποστηρίζουν ότι η σύσκεψη πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια των εργασιών της Ολομέλειας (Μ. Βαφειάδης) και άλλοι αμέσως μετά τη λήξη των εργασιών αυτών (Β. Μπαρτζιώτας κ. ά.). Πάντως, όλες οι πηγές συμφωνούν ότι η σύσκεψη κράτησε λιγότερο από μια ώρα και δεν κατέληξε σε οριστικές αποφάσεις, αλλά τέθηκαν σκέψεις για το πώς θα έπρεπε να οργανωθεί ο ένοπλος αγώνας.

Από τις μαρτυρίες που υπάρχουν, δημοσιευμένες και μη, προκύπτει πως εισηγητής ήταν ο Ν. Ζαχαριάδης, ενώ υπάρχει η γνώμη πως εισήγηση έκανε και ο Θ. Μακρίδης. Ο τελευταίος – που αρνείται ότι μίλησε στη σύσκεψη – φέρεται ότι πρότεινε αντί του μακρόχρονου αντάρτικου αγώνα, την εξέγερση και κατάληψη της εξουσίας στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη). Κατά τον Μ. Βαφειάδη, οπαδός της εξέγερσης, στη σύσκεψη εμφανίστηκε και ο τότε ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. (“Απομνημονεύματα”, τόμος 5ος, Εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ, σελ. 83). Την πρόταση αυτή για ένοπλη εξέγερση ο Μ. Βαφειάδης, μιλώντας στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ, το 1957, τη χαρακτήρισε πραξικόπημα “σαν εκείνα που έχει γνωρίσει αρκετά η χώρα μας στο παρελθόν” (Πρακτικά 7ης Ολομέλειας, Φλεβάρης 1957, μόνο για εσωκομματική χρήση, σελ. 396). Στην ίδια Ολομέλεια του 1957 ο Θ. Μακρίδης παραδέχτηκε ότι αυτός – μαζί με άλλους στρατιωτικούς – υποστήριζε το σχέδιο της ένοπλης εξέγερσης και κατάληψης της εξουσίας στα μεγάλα αστικά κέντρα. Είπε συγκεκριμένα: “Ενας από τους στρατιωτικούς που τέλος πάντων είχε αυτό το σχέδιο είμαι εγώ… “. Ο Μακρίδης, όμως, αρνείται ότι έκανε οποιαδήποτε εισήγηση στη στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη και ξεκαθαρίζει ότι αυτή η σύσκεψη έγινε, αφού πρώτα η 2η Ολομέλεια κατέληξε σε πολιτική απόφαση για προσανατολισμό του Κόμματος στον ένοπλο αγώνα: “Υπενθυμίζω – λέει ο Μακρίδης – σε κείνους που ήταν στη Δεύτερη Ολομέλεια του 1946 και να μαρτυρήσουνε, πρώτα πάρθηκε η πολιτική απόφαση και ύστερα έγινε η στρατιωτική σύσκεψη, στην οποία εγώ δεν άνοιξα το στόμα μου” (Πρακτικά 7ης Ολομέλειας 1957…, σελ. 333-334). Σχετικά με το πού κατέληξε η στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη, αξιοσημείωτη είναι η μαρτυρία του Μ. Τσάντη, όπως καταγράφηκε στα πρακτικά της 7ης ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ το 1957. Λέει ο Τσάντης: “Στη σύσκεψη που έγινε μετά (σ. σ. εννοεί μετά την Ολομέλεια της ΚΕ ή μετά τη λήψη απόφασης από την ΚΕ για προετοιμασία του ένοπλου αγώνα), τη λεγόμενη στρατιωτική, που ήταν μια συσκεψούλα πέντε λεφτά, εκεί ζητήθηκαν στοιχεία απ’ τις οργανώσεις των περιοχών (τι έχουμε εμείς σε οπλισμό και οργανωμένες δυνάμεις της αυτοάμυνας). Πήρε (σ. σ. ο Ζαχαριάδης εννοεί) τα στοιχεία και ύστερα – μια και έριξε το ζήτημα της ένοπλης εξέγερσης – με μια μικρή συζήτηση δόθηκε η λύση ότι δεν μπορεί να γίνει και σταμάτησε αυτού, χωρίς συγκεκριμένη απόφαση. Είπε τότε (σ. σ. ο Ζαχαριάδης) ότι κάθε περιφέρεια, κάθε περιοχή να κάνει το δικό της σχέδιο ανεξάρτητο και αργότερα θα γίνει ένα κεντρικό”. (Πρακτικά 7ης Ολομέλειας… σελ. 509).

Συνεπώς οφείλουμε να συμπεράνουμε πως η σύσκεψη, που το πιο πιθανό είναι να έγινε αφότου η 2η Ολομέλεια κατέληξε σε απόφαση για προσανατολισμό του Κόμματος στην ένοπλη πάλη, ήταν περισσότερο διερευνητικού χαρακτήρα. Δεν πήρε αποφάσεις, δεν επεξεργάστηκε κανένα πολεμικό σχέδιο και άφησε το ζήτημα της οργάνωσης της ένοπλης πάλης στην αρμοδιότητα των κομματικών οργανώσεων, χωρίς συγκεκριμένο κεντρικό κομματικό σχεδιασμό. Την πραγματικότητα αυτή την παραδέχτηκε και ο Ν. Ζαχαριάδης, όπως φαίνεται από την ομιλία του στην 7η Ολομέλεια του 1957.

Ορισμένα συμπεράσματα

Από τα ιστορικά στοιχεία που έχουμε παραθέσει γύρω από την 2η Ολομέλεια και τις αποφάσεις της, προκύπτουν αβίαστα τα εξής συμπεράσματα:

Ανατρέπεται πλήρως ο ισχυρισμός ότι η 2η Ολομέλεια δεν ασχολήθηκε με το ζήτημα της ένοπλης πάλης. Το σύνολο των μαρτυριών – πλην αυτής του Μ. Βαφειάδη – συνηγορούν ότι η Ολομέλεια συζήτησε το ζήτημα της ένοπλης πάλης και αποκρυστάλλωσε αυτή τη συζήτηση στην πολιτική της απόφαση, ανεξαρτήτως αν αυτή η αποκρυστάλλωση ταυτίζεται – ή όχι – με τα περίφημα αποσιωπητικά του σημείου 4 του δημοσιευμένου κειμένου. Αν δηλαδή στα αποσιωπητικά αντιστοιχεί μυστικό εδάφιο που μιλά, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, για την ένοπλη μορφή αγώνα. Βεβαίως, οι μαρτυρίες μελών της τότε ΚΕ και άλλων – που λένε ότι στα αποσιωπητικά αντιστοιχεί μη δημοσιευμένο εδάφιο το οποίο μιλά για τον προσανατολισμό του Κόμματος στην ένοπλη πάλη – δεν είναι σωστό να θεωρούνται άνευ αξίας, επειδή μέχρι στιγμής η έρευνα δεν έχει εντοπίσει αυτό το εδάφιο. Αντίθετα, υποχρεώνουν ερευνητές και ιστορικούς να τις λάβουν σοβαρά υπόψη τους, να συνεχίσουν την έρευνα – πολύ περισσότερο που το έδαφος παραμένει ακόμη παρθένο – και να εξετάσουν την ορθότητά τους. Αφού, όμως, συζητήθηκε στην Ολομέλεια το ζήτημα του ένοπλου αγώνα, δύο πράγματα μπορεί να συνέβησαν στο σκέλος των αποφάσεων: `Η απορρίφθηκε η σκέψη για προσανατολισμό του κόμματος και σ’ αυτή τη μορφή πάλης ή υιοθετήθηκε. Κι επειδή κανένα στοιχείο δεν υπάρχει, που να αφήνει έστω και υπονοούμενο για απόρριψη ενός τέτοιου προσανατολισμού, ο προσανατολισμός αυτός πρέπει να θεωρείται δεδομένος, ως απόφαση της Ολομέλειας, ανεξαρτήτως αν γράφηκε στο χαρτί ή πήρε το χαρακτήρα προφορικής συμφωνίας μεταξύ των μελών της ΚΕ, στη βάση όσων ειπώθηκαν στο πλαίσιο της συζήτησης, όσων ανέπτυξε στην εισήγησή του ο Ν. Ζαχαριάδης και όσων συνοψίστηκαν στον τελικό του λόγο, το περιεχόμενο του οποίου δε μας είναι γνωστό μέχρι σήμερα.

Πολιτική απόφαση χωρίς στρατιωτικό σχέδιο δράσης

Η απόφαση της Ολομέλειας, για τον προσανατολισμό του Κόμματος στην ένοπλη πάλη – όπως προκύπτει από τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας – ήταν γενικού χαρακτήρα, δε συνοδευόταν από συγκεκριμένο σχέδιο στρατιωτικής δράσης, αλλά έμενε μόνο στο πολιτικό επίπεδο. Δεν προέβλεπε τη μεταφορά του κέντρου βάρους της κομματικής δουλιάς στο πεδίο των πολεμικών – στρατιωτικών ενεργειών, αλλά στην – καλύτερη περίπτωση – έδινε ίσης βαρύτητας σημασία τόσο στην ένοπλη όσο και στην ειρηνική μορφή πάλης. Φαίνεται, όμως – και απ’ όσα μαρτυρούνται για τη στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη που έγινε στα πλαίσια της Ολομέλειας – ότι το στρατιωτικό σχέδιο απασχολούσε τα επιτελεία του κόμματος στη βάση δύο τακτικών: α. Ενοπλη εξέγερση και κατάληψη της εξουσίας στα βασικά αστικά κέντρα και β. ξεδίπλωμα του ένοπλου αγώνα από το χωριό προς την πόλη με την οργάνωση και ενίσχυση του αντάρτικου κινήματος, που εκείνο τον καιρό εκφραζόταν από τους καταδιωκόμενους – από την αντίδραση – ένοπλους αγωνιστές του ΕΑΜ και του ΚΚΕ.

Τέλος, με τις αποφάσεις της η Ολομέλεια – πιθανόν λόγω αυταπατών που έτρεφε η ηγεσία του Κόμματος για την ύπαρξη περιθωρίων ειρηνικών εξελίξεων ή για άλλους λόγους – δε συνέδεε το ζήτημα του ένοπλου αγώνα με το ζήτημα κατάληψης της εξουσίας. Απλά, έβλεπε την ένοπλη πάλη – σε μεγαλύτερη και πιο οργανωμένη βάση απ’ ό,τι στο παρελθόν – ως μέσο πίεσης του αντιπάλου, για σταμάτημα από μέρους του, του μονόπλευρου εμφυλίου πολέμου και δρομολόγησης ειρηνικών εξελίξεων γύρω από το ελληνικό ζήτημα. Ταυτόχρονα, έβλεπε περισσότερο πιθανό από τον προηγούμενο χρόνο και το ενδεχόμενο ολικού περάσματος της κομματικής δουλιάς στην ένοπλη πάλη, αλλά – πέραν των διακηρύξεων για προετοιμασία – άφηνε για το μέλλον την αντιμετώπιση των προβλημάτων που πήγαζαν απ’ αυτό το ενδεχόμενο. Γεγονός που αφ’ ενός, οδηγούσε σε μια τακτική “βλέποντας και κάνοντας”, αφήνοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων στον αντίπαλο και αφ’ ετέρου, ξαναφέρνει και πάλι στην επιφάνεια τις προαναφερόμενες αυταπάτες για ομαλές εξελίξεις.

Συνεπώς, όταν γίνεται λόγος γι’ αυτές τις αποφάσεις, είναι σωστό να λέγεται ότι προσανατόλισαν το Κόμμα και στον ένοπλο αγώνα. Δεν είναι σωστό να μηδενίζεται – ως μη γενόμενος ή ως μη απόφαση – ο προσανατολισμός του κόμματος προς αυτή την κατεύθυνση. Ισα – ίσα που ένας τέτοιος προσανατολισμός πρέπει να αναγνωρίζεται. Η όποια κριτική των αποφάσεων, μάλλον πρέπει να επικεντρωθεί στο γεγονός – όπως δείχνουν όλα τα σχετικά στοιχεία – ότι ο προσανατολισμός έμεινε στο επίπεδο της πολιτικής απόφασης. Δεν αντιμετώπισε τα καθήκοντα που απέρρεαν απ’ αυτόν και πολύ περισσότερο δεν αποφάσισε άμεση μεταφορά του κέντρου βάρους της δράσης του Κόμματος στην ένοπλη πάλη.

Πηγή: Ειδικό αφιέρωμα Ριζοσπάστη

Πίσω στα περιεχόμενα

http://erodotos.wordpress.com/istoria-dse/