Το τοπίο πριν από τους δεινόσαυρους

Το τοπίο πριν από τους δεινόσαυρους

Πριν από δέκα χρόνια, δύο επιστήμονες, ο παλαιοκλιματολόγος Χέρμαν Πρέφερκορν του πανεπιστημίου της Πενσυλβάνιας των ΗΠΑ και ο παλαιοβοτανολόγος Τζουν Γουάνγκ της Ακαδημίας Επιστημών της Κίνας, εξερευνώντας την οροσειρά Χελάν Σαν της Μογγολίας, που έχει γρανιτικά πετρώματα με απολιθώματα πριν από τη εποχή των δεινοσαύρων, πέρασαν έξω από ανθρακωρυχείο λίγο μετά την αποκάλυψη ενός κατάλευκου ηφαιστειακού στρώματος, που στιγματιζόταν από σκούρες μορφές. Μόλις εξέτασαν τα κομμάτια του πετρώματος αντιλήφθηκαν ότι οι σκούρες μορφές ήταν εξαιρετικά διατηρημένα απολιθώματα φυτών.

Πριν από μερικούς μήνες, έχοντας ολοκληρώσει την έρευνα και την επεξεργασία των ευρημάτων, ανακοίνωσαν τα συμπεράσματα. Οπως διαπίστωσαν, τα απολιθώματα εκτείνονται σε μια περιοχή 50 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που καλύφθηκε από ηφαιστειακή τέφρα. Επρόκειτο για ένα βάλτο, που βρισκόταν στην περιοχή αυτή, την Πέρμια περίοδο, πριν από 298 εκατομμύρια χρόνια και μπορεί να περιγραφεί με λεπτομέρεια, χάρη στην πληθώρα και την ποιότητα των απολιθωμάτων. Την εποχή εκείνη, η έκταση ήταν επίπεδη, καλυμμένη από νερό και πυκνή βλάστηση. Ζώα, μεταξύ αυτών τα αρθρόπλευρα - συγγενείς της σημερινής σαρανταποδαρούσας μήκους 3 μέτρων - κολυμπούσαν στα ρηχά, χωρίς υδρόβια φυτά, νερά, με τα πόδια τους να ακουμπούν στο σπογγώδες υλικό που σχηματιζόταν από την αποσύνθεση των πεσμένων στο βυθό φύλλων. Εντομα σαν τις λιβελούλες, με άνοιγμα φτερών 30 εκατοστών ζουζούνιζαν στον υγρό αέρα και αδέξιες πρωτόγονες αράχνες που ονομάζονται τριγωνοταρβίδες, κάθονταν πάνω στα δέντρα. Πάνω από τις φουντωτές φτέρες και την υπόλοιπη χαμηλή βλάστηση υψώνονταν ως τα 25 μέτρα οι σαν βούρτσες κορυφές των ψιλόλιγνων δέντρων Σιγκιλάρια. Τα δέντρα αυτά συγγενεύουν με κάποια είδη σημερινών μικροσκοπικών βρύων, που δεν τραβάνε καθόλου το ενδιαφέρον όποιου τα συναντήσει. Σε ορισμένα σημεία, το πέρμιο δάσος αραίωνε και εκεί κυριαρχούσε η πρασινάδα από τις φτέρες.

Η περιοχή ηφαιστειακής τέφρας Γούντα, όπως ονομάζεται, μπορεί να παρομοιαστεί με βοτανολογική Πομπηία. Προσφέρει μια φωτογραφία της εποχής που η σημερινή βόρεια Κίνα βρισκόταν στους τροπικούς, κινούμενη αργά προς τον πυρήνα της ασιατικής ηπείρου στο βορρά. Το κλίμα της Γης ήταν σε φάση μετάβασης από την κατάσταση φαινομένου θερμοκηπίου προς την εποχή των παγετώνων και οι πρόγονοι των σύγχρονων ερπετών και θηλαστικών (μεταξύ τους και οι πρόδρομοι των δεινοσαύρων) είχαν αρχίσει να εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της εξέλιξης των μεγάλων αμφιβίων. Θωρακισμένοι καρχαρίες με αγκάθια στη ράχη - από τα πρώτα ψάρια με σιαγόνες - κολυμπούσαν στις θάλασσες. Ομως μέχρι πρόσφατα, ελάχιστα ήταν γνωστά για τα είδη φυτών που τροφοδοτούσαν την τροφική αλυσίδα στη στεριά την εποχή εκείνη. Η ανακάλυψη ενός ολόκληρου τοπίου όπου τα απολιθωμένα δέντρα βρέθηκαν ακριβώς εκεί που στέκονταν όταν ζούσαν, δεν είναι συχνό φαινόμενο. Η απεικόνιση του δάσους που δημοσιεύουμε σήμερα είναι έργο του Κινέζου καλλιτέχνη Ρεν Γιουγκάο, που βασίστηκε στην ακριβή θέση 3.200 δέντρων και άλλων φυτών, όπως προέκυψε από τη μελέτη του Πρέφερκορν και του Γουάνγκ.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»

    

Ορφανά φυτά

Ολα τα απολιθωμένα φυτά στην περιοχή ηφαιστειακής τέφρας Γούντα έχουν κάποιο σύγχρονο συγγενή, με εξαίρεση αυτό το σύνολο σπάνιων δειγμάτων. Τα δείγματα α-δ ανήκουν σε φυτά που μοιάζουν με σημερινούς φοίνικες, ενώ τα ε-θ σε παραλλαγή που είχε μείγμα από μικρά και μεγάλα φύλλα. Αν και έχουν ανακαλυφθεί και σε άλλες περιοχές του κόσμου, πουθενά δεν είχαν κυρίαρχη θέση σε ένα οικοσύστημα, όπως στη Γούντα.

    

Σπορόφυτα

Οι απολιθωμένοι στρογγυλοί σπόροι (δ) της φωτογραφίας με τα απολιθώματα προέρχονται πιθανότατα από τα δεύτερα σε ύψος δέντρα (α, β) του δάσους της διπλανής εικόνας. Τα κλαδιά τους ανοίγονταν ακτινωτά δίνοντάς τους το σχήμα των σημερινών ψηλών δέντρων. Το απολίθωμα β είναι τα αναπαραγωγικά όργανα των δέντρων αυτών, ενώ στα γ και ε φαίνονται απολιθώματα των χαμηλών βαθυπράσινων δέντρων με μορφή ομπρέλας στην κάτω δεξιά περιοχή της καλλιτεχνικής απεικόνισης.

    

Φυτά με σπόρια

Οπως τα σύγχρονα βρύα και οι φτέρες, αυτά τα φυτά στηρίζονταν για την αναπαραγωγή τους στην εκρηκτική εκτίναξη μικρών σπορίων στον αέρα. Αλλα (α, β) έμοιαζαν με σημερινά φυτά που, αντί για φύλλα, έχουν πολλαπλούς βλαστούς, άλλα (γ, δ) ήταν μικρές πόες και άλλα (ε, στ) ήταν τα ψηλά δέντρα Σιγκιλάρια, που δεν μοιάζουν με τίποτα σημερινό. Τα Σιγκιλάρια κοντά στην κορυφή τους είχαν στενούς κώνους καφέ χρώματος (ζ).