Ο ΣΥΡΙΖΑ και η «κοινωνική οικονομία»

Ο ΣΥΡΙΖΑ και η «κοινωνική οικονομία»

Η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ για την ανάπτυξη και την αντιμετώπιση της ανεργίας, εκτός από την πολιτική ενίσχυσης των επιχειρηματικών ομίλων, περιλαμβάνει και τη λεγόμενη «κοινωνική οικονομία». Την προτείνει μάλιστα εξηγώντας ότι η ανεργία δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με την ανάπτυξη των επιχειρηματικών ομίλων. Αρα χρειάζεται και αυτή η μορφή. Που εφαρμόζεται ως μορφή διαχείρισης από τις αρχές του 20ού αιώνα και πιο ολοκληρωμένα και εντατικά μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τι είναι όμως η «κοινωνική οικονομία» ή «τρίτος τομέας οικονομίας»; Μια παλιά σοσιαλδημοκρατική μορφή διαχείρισης λαϊκών προβλημάτων στο όνομα καταπολέμησης της ανεργίας. Αρχές της δεκαετίας του '90, ο Τζέρεμι Ρίφκιν, πρόεδρος του Ιδρύματος Οικονομικών Τάσεων της Ουάσιγκτον, πασχίζει με ένα βιβλίο, με τίτλο«Το τέλος της εργασίας και το μέλλον της», να δώσει θεωρητική τεκμηρίωση στην «κοινωνική οικονομία», αναφέροντας ότι η ανεργία στον καπιταλισμό μέσω των καπιταλιστικών επιχειρήσεων δεν αντιμετωπίζεται, επομένως οι άνεργοι πρέπει να ιδρύσουν «κοινότητες» που να παρέχουν υπηρεσίες. Επίσης, ο Α. Γκίντενς, στο βιβλίο του «Ο τρίτος δρόμος. Η ανανέωση της σοσιαλδημοκρατίας» (εκδόσεις «Πόλις», Αθήνα, 1998),αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η κυβέρνηση μπορεί να ενεργεί σε συνεργασία με φορείς της κοινωνίας των πολιτών, ώστε από κοινού να προάγουν την ανανέωση και την ανάπτυξη της κοινότητας. Την οικονομική βάση αυτής ακριβώς της συνεργασίας αποκαλώ νέα μεικτή οικονομία. Η οικονομία αυτή μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο αν εκσυγχρονιστούν σε βάθος οι ήδη υπάρχοντες θεσμοί Πρόνοιας». Ο εκσυγχρονισμός των θεσμών, που επικαλείται ο Γκίντενς, είναι η θεσμική αναγνώριση, από το αστικό κράτος, όλων των μορφών που μπορεί να πάρουν οι φορείς της «κοινωνικής οικονομίας». Αυτό που προβάλλει και ο ΣΥΡΙΖΑ.

***

Η ιδέα είναι περίπου η εξής, όπως παρουσιάστηκε από τη «LE MONDE diplomatique», το Δεκέμβρη του 2002 από την εφαρμογή της στη Γαλλία: «Ανάμεσα στον εμπορευματοποιημένο τομέα της οικονομίας και στις δημόσιες επιχειρήσεις και υπηρεσίες, υπάρχει ένας ευρύτατος τομέας, ο οποίος είναι γνωστός με το όνομα κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία: Περιλαμβάνει χιλιάδες μη κερδοσκοπικές οργανώσεις (οργανώσεις, συνεταιρισμοί, ταμεία αλληλοασφάλισης και ιδρύματα). Αντιπροσωπεύουν το 10% της συνολικής απασχόλησης στην Ευρώπη... Αυτός ο τομέας αρχίζει να διεκδικεί τη ρήξη με τα φιλελεύθερα δόγματα: Μπορεί κανείς να ασκεί επιχειρηματικές δραστηριότητες χωρίς να κινείται μόνο μέσα από τη λογική του κέρδους». Επομένως, οι άνεργοι μπορεί να συγκροτούν συνεταιριστικές επιχειρήσεις, άλλες μορφές συλλογικών επιχειρήσεων, ΜΚΟ, ιδρύματα κ.λπ., όχι με σκοπό το κέρδος, αλλά για να παρέχουν βασικά κοινωνικές υπηρεσίες σε όσους τις χρειάζονται, αλλά δεν μπορούν να τις εξασφαλίσουν ούτε από το κράτος, γιατί σταμάτησε να τις παρέχει, ούτε από καπιταλιστικές επιχειρήσεις που παρέχουν ανάλογες υπηρεσίες, προφανώς γιατί είναι ακριβές για το εισόδημά τους.

Γιατί τις παρουσιάζουν ως επιχειρήσεις που δεν έχουν σκοπό το κέρδος; Αφενός γιατί υπολογίζουν ότι μπορούν πιο εύκολα να γίνονται αποδεκτές ως «μη επιχειρήσεις», αφετέρου γιατί το πολύ που θα μπορούσαν να προσφέρουν στους ιδιοκτήτες τους είναι ένα στοιχειώδη μισθό και αυτό αν τα καταφέρουν. Μιλούν για «κοινωνική οικονομία» δίπλα στο κέρδος, ώστε να φαίνεται ότι αυτή είναι διαφορετική από την καπιταλιστική και, πάντως, ότι μπορεί να εξαλείψει την ανεργία, τη φτώχεια, την εξαθλίωση.

***

Πασχίζουν να κάνουν ελκυστική, άρα και προσιτή στις λαϊκές μάζες, μια υποτιθέμενη διέξοδο στα αδιέξοδα που προκαλεί η καπιταλιστική παραγωγή και η οικονομική κρίση, δηλαδή αυτά της φτώχειας, της ανεργίας, των εξαθλιωμένων, των αστέγων και των ανέργων ταυτόχρονα. Αλλά δεν μπορεί να δώσει διέξοδο στους εργαζόμενους σε τίποτα από τα παραπάνω. Είναι μορφές επιχειρήσεων που θα παρέχουν φτηνές, άρα υποβαθμισμένες υπηρεσίες στους εξαθλιωμένους, αλλά πρέπει να βρίσκουν και πελάτες για να τις παρέχουν. Επίσης, ένα στοιχείο βασικό για τη δημιουργία τους και τη λειτουργία τους είναι η χρηματοδότησή τους. Πού θα βρουν κεφάλαιο για τη δημιουργία τους οι άνεργοι; Οσο και αν υπάρχουν κάποια προγράμματα και από την ΕΕ για τη δημιουργία μορφών «κοινωνικής οικονομίας», αυτά είναι προσωρινά και πάντως η πείρα έχει δείξει ότι τέτοιες επιχειρήσεις δεν μπορούν να σταθούν στον καπιταλισμό. Ακόμη και οι συνεταιρισμοί είναι αναγκασμένοι να λειτουργούν ως καπιταλιστικές επιχειρήσεις, ενώ οι αυτοαπασχολούμενοι ξεκληρίζονται από τα μονοπώλια. Εκτός αν τους σπρώξουν στο δανεισμό από τις τράπεζες. Βεβαίως, ο ΣΥΡΙΖΑ μιλά για κίνητρα. Πράγματι, υπάρχει ανάλογη πείρα από την εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων για τη δημιουργία επιχειρήσεων «κοινωνικής οικονομίας» με κίνητρα, όπως, π.χ., φοροαπαλλαγές. Αλλά παρ' όλ' αυτά, ακόμη και αν ισχύσουν, δεν μπορούν να δώσουν διέξοδο στην ανεργία. Και δεν μπορούν και δεν πρέπει οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι να υποτάσσονται σε λογικές που τους ωθούν σε μια ζωή με ένα συνεχές κυνήγι μιας ελάχιστης και αβέβαιης επιβίωσης, βαφτίζοντάς τους μάλιστα επιχειρηματίες, χωρίς άλλα δικαιώματα, ενώ καλούνται να βουλώσουν τις τεράστιες τρύπες που άφησε το κράτος στην παροχή υπηρεσιών στο λαό. Αυτή η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ οδηγεί ταυτόχρονα στην υποταγή στο σύστημα με αβέβαιο μέλλον. Αλλωστε, την «κοινωνική οικονομία» τη θεωρούν ως μοχλό της «κοινωνικής συνοχής», δηλαδή της ταξικής υποταγής στο κεφάλαιο, για διαιώνιση της εκμετάλλευσης.