Πως λειτουργούσαν οι συνεταιρισμοί στην ΕΣΣΔ: Τρεις ανταποκρίσεις του Ριζοσπάστη το 1935

Πως λειτουργούσαν οι συνεταιρισμοί στην ΕΣΣΔ: Τρεις ανταποκρίσεις του Ριζοσπάστη το 1935

Τρεις πολύ ενδιαφέρουσες ανταποκρίσεις του Ριζοσπάστη το 1935 για τον τρόπο λειτουργίας των συνεταιρισμών στην Σοβιετική Ένωση (αναδημοσιεύονται από το βιβλίο του Α. Γκίκα «Οι Έλληνες στη διαδικασία της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ»)

1. 

Ο «Ρίζος» ανάμεσα στους Έλληνες της ΕΣΣΔΟ «Ρίζος» ανάμεσα στους Έλληνες της ΕΣΣΔ

«ΜΕΤΑΞΥ ΦΘΟΡΑΣ ΚΑΙ ΑΦΘΑΡΣΙΑΣ»

Του ανταποκριτή μας στη Σοβιετική Ένωση σ. Δ. ΛΙΑΣΚΟΒΑ

ΝΙΚΟΛΑΓΙΕΦ (Νότια Ουκρανία). Ιούλης. Μερικοί αναγνώστες μου θα παραξενευτούν γιατί ασχολούμαι σχετικά πολύ με τους Έλληνες χειροτέχνες και μικροεπαγγελματίες της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτό έχει τους λόγους του. Γιατί περιοδεύοντας για την ώρα στην περιφέρεια της Οντέσσας, Νικολάγιεφ, Χερσώνα και στη χερσόνησο της Κριμαίας έχω να κάνω πολύ ακριβώς με τέτοιους Ρωμιούς, που ήταν, είτε είναι ακόμα και τώρα, όχι εργάτες ή αγρότες, αλλά χειροτέχνες και ανεξάρτητοι «επιχειρηματίες».

Όπως ξανάγραψα και σ’ άλλη μου ανταπόκριση, από τον προεπαναστατικό «Ελληνισμό της Ρωσίας» ένα σημαντικό κομμάτι ήταν χωριάτες, στην περιφέρεια της Μαριούπολης, στο Βόρειο Καύκασο (Πόντιοι πρόσφυγες) και λιγότερο στο Νότιο Καύκασο και Κριμαία. Καθαυτό εργάτες Ρωμιοί πριν την επανάσταση υπήρχαν λίγοι. Οι υπόλοιποι ανήκαν στα λεγόμενα μεσαία στρώματα, είτε ήταν μεν εργάτες, αλλά δούλευαν σε συνθήκες πατριαρχικές, δουλεύοντας σε πλούσιους συγγενείς, «πατριώτες» και «ομογενείς».

Το φαινόμενο αυτό δεν μπορούσε παρά να έχει σημαντική επίδραση στη μετεπαναστατική εξέλιξη. Οι πλούσιοι εκμεταλλευτές Ρωμιοί φυσικά τα έχασαν όλα, όπως και οι Ρώσοι συνάδελφοί τους. Πολλοί απ’ αυτούς πέθαναν εδώ, άλλοι φευγάτοι στην Ελλάδα, άλλοι έμειναν και δουλεύουν εδώ, όπως όλος ο κόσμος, για να κερδίσουν τίμια το ψωμί της φαμίλιας τους.

Οι Έλληνες εργάτες πάλι έλαβαν μέρος στην επανάσταση και στον εμφύλιο πόλεμο, στο πλευρό των μπολσεβίκων και ακολούθησαν την φυσιολογική εξέλιξη του υπόλοιπου σοβιετικού προλεταριάτου, του βασικού παράγοντα στο κοσμοϊστορικό χτίσιμο του σοσιαλισμού.

Οι Έλληνες χωριάτες τέλος, κι’ αυτοί ακολούθησαν την εξέλιξη που πήρε ο υπόλοιπος σοβιετικός πληθυσμός του κάμπου. Έδιωξαν με τον καιρό τους κουλάκους, έβαλαν τέλος στις καπιταλιστικές συνθήκες της παραγωγής στο χωριό, ίδρυσαν ελληνικά κολχόζ και πέρασαν και αυτοί οριστικά στις γραμμές του σοσιαλισμού.

Σχετικά με μια ιδιόμορφη δυσκολία που παρουσιάστηκε στην εξέλιξη των χωρικών ΠΟΝΤΙΩΝ προσφύγων εξ αιτίας της πολιτικής της Ελληνικής μπουρζουαζίας, γι’ αυτό θα μιλήσουμε όταν φτάσουμε στον Νότιο Καύκασο.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΙΑΣ

Αλλά εκεί που έγιναν ΒΑΘΙΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ με την επανάσταση και ύστερα απ’ αυτήν, είναι η κατηγορία των ΜΕΣΑΙΩΝ ΣΤΡΩΜΑΤΩΝ μέσα στους Έλληνες της Ρωσίας.

Όπως είναι γνωστό, στα πρώτα χρόνια της επανάστασης, όσο διαρκούσε ο εμφύλιος πόλεμος και επικρατούσε ο «πολεμικός κομμουνισμός», εμπόριο στην ουσία δεν υπήρχε. Από τους Γραικούς που δούλευαν σε τέτοιες δουλειές άλλοι έφυγαν στην Ελλάδα και άλλοι έγιναν εργάτες και έπιασαν δουλειά στα εργοστάσια και σε κάθε είδους κρατικές επιχειρήσεις.

Με την αρχή όμως της Νέας Οικονομικής Πολιτικής (απ’ το 1921 και ύστερα), που άφησε ελεύθερο το ιδιωτικό εμπόριο (για τον απλό λόγο ότι το σοβιετικό κράτος δεν είχε τότε ακόμα τις δυνάμεις για να δημιουργήσει το δικό του, πέρα για πέρα κρατικοποιημένο εμπόριο) έγινε και μια αντίστροφη διαφοροποίηση μέσα στους Ρωμιούς. Πολλοί άφηναν τα εργοστάσια και τις επιχειρήσεις και ξαναγύριζαν στο ντεζάκι, στον πάγκο, στο μαγαζάκι, στην ιδιωτική τους βάρκα, στο κινητό κατάστημα του γυρολόγου, κλπ. Αρκετοί μάλιστα απ’ αυτούς που είχαν πάει στην Ελλάδα γύρισαν γρήγορα πίσω.

Ήταν η εποχή που οι κουλάκοι (πλούσιοι χωρικοί), οι έμποροι, οι σπεκουλιάντες νόμιζαν ότι πάει πια, οι μπολσεβίκοι λύγισαν μπρος στις δυσκολίες και έπεσαν στα χέρια τους. Ήταν ο καιρός, που ο ανταποκριτής των «Νιου Γιορκ Τάιμς», Ντυράντ, τηλεγραφούσε στην εφημερίδα του ότι ο Λένιν πέταξε τον κομμουνισμό στα «άχρηστα χαρτιά»…(Σήμερα γράφει ο ίδιος: «γελάστηκα πέρα για πέρα»).

Από το 1921 μέχρι την αρχή του πρώτου πεντάχρονου σχεδίου της παραγωγής και ύστερα ακόμα, η χειροτεχνία και το μικρό εμπόριο πήρε μια κολοσσιαία ανάπτυξη. Όσο και αν αυτό φαίνεται εξ αρχής παράξενο, η ανάπτυξη αυτή έχει την αιτία της μέσα στην ΟΧΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. Και να γιατί: Μέσα στις τσαρικές φεουδαρχικές και μισοφεουδαρχικές σχέσεις στην αγροτική παραγωγή η οικονομία ήταν κατά μεγάλο μέρος ΚΛΕΙΣΤΗ, περιορισμένη, καχεκτική.

Όταν άρχισε να γεννιέται και να αναπτύσσεται η εμπορική οικονομία και άρχισαν οι χωριάτες να παράγουν για την ΑΓΟΡΑ και όχι μόνο για τον τσιφλικά και για τον εαυτό τους, άρχισε και η ζωηρή ανάπτυξη της χειροτεχνίας και του μικρεμπορίου. Αλλά με την Οχτωβριανή Επανάσταση, στα χρόνια της Νέας Οικονομικής Πολιτικής η ανάπτυξη αυτή έγινε πολύ πιο ραγδαία. Γιατί με το μοίρασμα των τσιφλικιών και των εκκλησιαστικών κτημάτων στους χωριάτες και με το τσάκισμα του καπιταλιστικού μεγαλεμπορίου, άνοιξαν πλατιές οι πόρτες τόσο στο χωριάτη, σαν ελεύθερο πια παραγωγό εμπορευμάτων, όσο και στον χειροτέχνη και τον μικρέμπορο. Αυτός είναι ο λόγος που στα χρόνια της Νέας Οικονομικής Πολιτικής και οι Ρωμιοί χειροτέχνες και μικροεπαγγελματίες της Σοβιετικής Ένωσης, μεγάλοι μαστόροι άλλωστε στα τέτοια επαγγέλματα, πλημμύρισαν τις πόλεις της Νότιας Ρωσίας και του Καυκάσου.

ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΣΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ

Η αρχή του πρώτου πεντάχρονου σχεδίου ήταν και η αρχή του τέλους της ελεύθερης χειροτεχνίας και του ελεύθερου εμπορίου. Μέσα σε ένα διάστημα από 8-10 χρόνια, η σοβιετική χώρα έβαλε πρόγραμμα να κάνει ολότελα σοσιαλιστική, πλάι στη μεγάλη και τη μικρή βιοτεχνία και βιοτεχνική παραγωγή, καθώς και ολόκληρο το εμπόριο. Εν τούτοις το σοβιετικό κράτος, ΠΟΥ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕ ΕΞ ΑΡΧΗΣ ΤΟΥΣ ΜΙΚΡΟΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΊΕΣ ΟΣΟ ΚΑΝΕΝΑ ΑΛΛΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΟΤΕ, δε σκέφτηκε διόλου να τους επιβάλει με την βία ν’ αφήσουν τη δουλειά τους.

Αντίθετα ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΙΘΩ, με μια συστηματική διαφωτιστική δουλειά προσπαθεί να τους πείσει να σχηματίσουν δικούς τους ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ (αρτέλ). Ο παραγωγικός συνεταιρισμός «Ριζοσπάστης» των Ελλήνων και άλλων παντοφλάδων και τσαγκαράδων της Οντέσσας, που γι’ αυτόν έγραψα στις ανταποκρίσεις, είχε μια τέοτια επιτυχημένη ίδρυση και ανάπτυξη αρτελιού.

Έχει ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ο ανεξάρτητος χειροτέχνης και μικροεπαγγελματίας να προσχωρήσει στους παραγωγικούς συνεταιρισμούς: Έχει και όχι μόνο μία, αλλά δέκα φορές. Και να γιατί: πρώτα-πρώτα με την κολοσσιαία ανάπτυξη που πήρε η κρατική μεγάλη βιομηχανία και το κρατικό μεγάλο εμπόριο είναι αδύνατο στον μικροπαραγωγό να τα βγάλει πέρα στο συναγωνισμό μαζί τους. Όσο και αν το σοβιετικό κράτος είναι ευνοϊκά διατεθειμένο απέναντι στους χειροτέχνες κι όσες ευκολίες κι αν τους κάνει, αυτή η ίδια η φύση της δουλειάς τους, σαν ανεξάρτητης, ασυστηματοποίητης, ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, δεν μπορεί παρά να τους στριμώξει σε μειονεκτική θέση, αφού τα έξοδα της παραγωγής σ’ αυτούς γίνονται ολοένα και πιο μεγάλα σε σύγκριση με τα παραγωγικά έξοδα της κρατικής μεγάλης βιομηχανίας.

Αν όμως οι χειροτέχνες και μικροεπαγγελματίες ενώνονται θεληματικά σε παραγωγικούς συνεταιρισμούς ΤΟΤΕ ΑΛΛΑΖΕΙ ΡΙΖΙΚΑ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ. Από συναγωνιστής της κρατικής βιομηχανίας γίνεται ένα χρήσιμο και αναγκαίο μάλιστα ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ μέσα σε ολόκληρο το βιομηχανικό μηχανισμό της σοσιαλιστικής χώρας. Ο λόγος είναι ότι η παραγωγή των συνεταιρισμών, σε αντίθεση με τον ανεξάρτητο μικροπαραγωγό γίνεται ΜΗΧΑΝΟΠΟΙΗΜΕΝΗ, ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΗ. Και η γενική παραγωγή των συνεταιρισμών μπαίνει πια μέσα στο ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ της λαϊκής οικονομίας, και έτσι όχι μόνο αποκτάει λόγο και δυνατότητες ύπαρξης, αλλά και στερεή βάση για μια ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ μέσα στο γενικό πλαίσιο του σοσιαλισμού.

Αλλά και εκτός από αυτό, ο ανεξάρτητος μικροπαραγωγός και ο μικροεπαγγελματίας έχει άμεσα συμφέρον να μπει στον συνεταιρισμό, να ενώσει την τύχη του μαζί του. Μέσα στο μαγαζάκι του δουλεύει κατά κανόνα ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΔΕΚΑ ΩΡΕΣ, πολλές φορές και δεκατέσσερις. «Νοικοκύρης είμαι, τόσο θέλω να δουλεύω», μου είπε ένας βαφέας Ρωμιός εδώ στο Νικολάγιεφ. Οι σοβιετικοί νόμοι που δεν επιτρέπουν με κανένα τρόπο έστω και ενός λεπτού παραβίαση του επταώρου (σε μερικές δουλειές του εξαώρου και πενταώρου) στα εργοστάσια, δεν μπορούν βέβαια να κάνουν  το ίδιο και στους ατομικούς «νοικοκυραίους», που δουλεύουν στα σπίτια τους ή σε μαγαζάκια και «τρύπες». Αλλά από τη στιγμή που ο τέτοιος «νοικοκύρης» μπαίνει στον παραγωγικό συνεταιρισμό, τότε αλλάζει το ζήτημα. Εφαρμόζονται αμέσως οι σοβιετικοί νόμοι για τις σοβιετικές επιχειρήσεις. Οι συνεταιρισμοί δουλεύουν ΟΚΤΑΩΡΟ ή ΕΠΤΑΩΡΟ, αλλά ούτε λεπτό παραπάνω. Και μόνο αυτό αν σκεφτούμε θα δούμε τι χρωστάνε οι χειροτέχνες και μικροεπαγγελματίες στη σοβιετική εξουσία. Τους βγάζει σαν σκαθάρια από τα υπόγεια, τις ανήλιες γωνιές και στενάχωρες τρύπες όπου δουλεύουν από ήλιο σε ήλιο και τους παραχωρεί μια σωστή μικρή φάμπρικα, όπου δουλεύουν ΤΙΣ ΜΙΣΕΣ ΩΡΕΣ απ’ όσες δούλευαν πρωτύτερα.

Ριζοσπάστης, 15 Ιουλίου 1935

2.

«ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΤΑ ΜΥΑΛΑ, ΑΛΛΑΖΕΙ ΚΑΙ Η ΖΩΗ ΜΑΣ»

Η ζωή των Ελλήνων τσαγκαράδων και παντοφλάδων στο Συνεταιρισμό «Ριζοσπάστης» της Οντέσσας

Του ανταποκριτή μας στη Σοβιετική Ένωση σ. Δ. ΛΙΑΣΚΟΒΑ

ΟΝΤΕΣΣΑ. Ιούλης. Συνεχίζοντας την κουβέντα μου με τους παντοφλάδες του συνεταιρισμού «Ριζοσπάστης», τους ρώτησα αν η διοίκησή τους είναι μισθωτή.

-Αστειεύεσαι σύντροφε; Που απάντησαν. Μόνο ο προϊστάμενος του αρτελιού είναι μισθωτός. Οι άλλοι τέσσερις δουλεύουν στην παραγωγή. Στο λογιστήριο του συνεταιρισμού που έχει εξελιχθεί, όπως θα δεις, σε μικρή φάμπρικα, έχουμε οκτώ υπαλλήλους.

Και πραγματικά το αρτέλ, που στην αρχή άρχισε με λίγα ντεζάκια και με χρηματική μαγιά που του έδωσε η σοβιετική κυβέρνηση, σήμερα δουλεύει με μηχανές και μάλιστα ηλεκτροκίνητες. Όταν μπήκαμε μέσα, μια από τις παλιότερες εργάτριες στον συνεταιρισμό φώναξε στον σύντροφο Τομπουλίδη: «Τα είδες; Από αρτέλ γίναμε σωστή φάμπρικα!» Στο πρώτο τρίμηνο της χρονιάς ο συνεταιρισμός άφησε 129.000 ρούβλια καθαρά κέρδη. Απ’ όλα αυτά, αν εξαιρέσουμε το αδιανέμητο ποσό που μένει στο Αρτέλ για να μεγαλώσει ο κύκλος των εργασιών του, ν’ αγοράσει και άλλες μηχανές κλπ., όλα τα άλλα πηγαίνουν προς όφελος των μελών του συνεταιρισμού, είτε άμεσα σαν μισθός, είτε έμμεσα σαν ιατρική περίθαλψη, αποστολή σε σπίτια ανάπαυσης, για τη μόρφωση, καλλιτέρεψη του φαγιού, παιδικό κήπο, κλπ.

Κι’ όταν τους έβαλα την ερώτηση: «και πως τα πάτε, παιδιά;» δεν πήρα μια ομοιόμορφη απάντηση. Και ούτε ήταν δυνατόν να πάρω. Γιατί ο συνεταιρισμός, καινούργιος οικονομικός σχηματισμός, έχει για βάση τους τη δουλειά και την αφοσίωση των ανθρώπων που γίνονται μέλη του. Όποιος έχει σοβαρή απόφαση να δουλέψει, να μάθει, να γίνει ολοένα και καλλίτερος τεχνίτης, να ζυμωθεί με το συνεταιρισμό, αυτός πάει καλά, η ζωή του καλλιτερεύει με μαθηματική ακρίβεια μήνα με το μήνα. Αλλά όποιος (και υπάρχουν τέτοιοι Ρωμιοί, από την κατηγορία των τέως μικροεπαγγελματιών) μπαίνει στο Αρτέλ για να «καζαντήσει», να αλλάξει κατόπιν τα λεφτά του σε συνάλλαγμα, για να κατασταλάξει τελικά στην Ελλάδα σαν εκμεταλλευτής –αυτός δεν τα πάει καλά μέσα στον συνεταιρισμό. Ή όποιος πάλι μπαίνει στο συνεταιρισμό σαν προσωπικό καταφύγιο κι’ έχει γυρισμένο το μυαλό του προς τα έξω προς το «ελεύθερο εμπόριο» -κι αυτό δεν θα κάνει μεγάλη προκοπή μέσα στο Αρτέλ.

Ας μιλήσουμε με μια νέα, που δεν είναι ούτε στο κόμμα, ούτε στην νεολαία, τη Φλώρα Λιονά. Είναι μια ανοιχτόκαρδη, ζωντανή κοπέλα και κάνει εντύπωση αμέσως ο αποφασιστικός τόνος που μεταχειρίζεται. Μπήκε στο Αρτέλ από τους πρώτους, ακολούθησε βήμα προς βήμα τις δυσκολίες και τη ζωή του, παρακολούθησε συστηματικά τα μαθήματα και έγινε μια πολύ καλή τεχνίτρα. «Αλλάζουν τα μυαλά, αλλάζει και η ζωή μας!» λέει η ίδια. Τώρα κερδίζει κάπου 300 ρούβλια τον μήνα. Είναι μέλος στην διοίκηση του συνεταιρισμού και αντιπρόσωπός του ακόμα στην περιφερειακή οργάνωση των συνεταιρισμών. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η Φλώρα θα πάει ακόμα πιο μπροστά. Όχι μονάχα που θα κερδίζει περισσότερα και θα καλλιτερεύει υλικά την ζωή της, αλλά γιατί έχει μεγάλες δυνατότητες για σπουδή και για να εξελιχθεί και πολιτικά.

Σαν τη Φλώρα μου μίλησαν πολλοί, ο τεχνίτης Γεωργιάδης που φτάνει τα 400 ρούβλια το μήνα, η Ευαγγελία Παπαουφάκη και άλλοι ουντάρνικοι και ουντάρνικες του συνεταιρισμού. Ένας από δαύτους ο Μπατούρης, που είναι ο καλλίτερος τεχνίτης, κερδίζει 600 ρούβλια το μήνα. Είναι και αυτός μέλος στη διοίκηση του συνεταιρισμού. Μια νέα γυναίκα, χθεσινή στο συνεταιρισμό, δεν κερδίζει παραπάνω από 120 ρούβλια. Έχει και παιδιά και τα «φέρνει δύσκολα βόλτα». Δεν είχε ιδέα από τέχνη, το Αρτέλ τη μαθαίνει. Μαθαίνοντας και καλλιτερεύοντας θα αυξήσει το μηνιάτικό της. Γιατί η πληρωμή γίνεται με το κομμάτι, χωρίς να επιτρέπεται όμως να παραβιάσει ούτε λεπτό το οκτάωρο, ούτε να συνεχίσει κανένας τη δουλειά του στο σπίτι. Αλλά για μίνιμουμ στο μισθό μπορούμε να θεωρήσουμε τα 180 ρούβλια.

Ο ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΜΑΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ

Πάντως ο μισθός σε μετρητά δεν είναι παρά μονάχα ένα κομμάτι απ’ όσα κερδίζει στην πραγματικότητα το μέλος του συνεταιρισμού. Και να γιατί: Στο κάτω πάτωμα του μεγάλου σπιτιού, που είναι εγκατεστημένο το Αρτέλ, υπάρχει κουζίνα και εστιατόριο. Το φαΐ κοστίζει ένα ρούβλι για δύο πιάτα, σούπα και το καθαυτό φαΐ (κρέας ή ψάρι). Από τα 180 ή 200 ή 300 και πάνω ρούβλια μηνιάτικο που κερδίζει ο καθένας δεν πληρώνει για φαΐ παρά 24 ρούβλια για τις εργάσιμες μέρες το μήνα. Γιατί, όπως είναι γνωστό, οι σοβιετικοί εργαζόμενοι πέντε μέρες δουλεύουν και την έκτη αναπαύονται.

Το νοίκι των μελών του συνεταιρισμού, όπως και των άλλων σοβιετικών εργαζομένων, είναι προσαρμοσμένο στο εισόδημά τους. Γι’ αυτό και υπάρχουν νοίκια από 8 μέχρι 40 ρούβλια το μήνα.

Ο συνεταιρισμός όμως εξασφαλίζει πέρα για πέρα ιατρική περίθαλψη για τα μέλη και τις φαμίλιες τους, γιατρό, φάρμακα και νοσοκομείο εντελώς δωρεάν. Όταν αρρωστήσει ένα μέλος του συνεταιρισμού παίρνει ολόκληρο τον μισθό του επί 4 μήνες. Αν εξακολουθήσει η αρρώστια του, τότε παίρνει σύνταξη αναπηρίας από την κεντρική ασφάλιση των Αρτέλ. Το ίδιο και στα γηρατειά, η κεντρική ασφάλιση κόβει σύνταξη για όσα μέλη δεν είναι πια σε θέση να δουλεύουν.

Για τα παιδιά των μελών του συνεταιρισμού η κεντρική οργάνωση κάνει ένα τεράστιο έργο. Βρεφικές «φάτνες», παιδικούς κήπους, στρατόπεδα πιονιέρων [σημ: κατασκηνώσεις], αποστολή σε σπίτια ανάπαυσης κλπ. Άμα σκεφτούμε ότι 45% από τα μέλη του συνεταιρισμού «Ριζοσπάστης» είναι γυναίκες, τότε θα δούμε τι μεγάλη βοήθεια και ξελάφρωμα για τις μανάδες και τι σημαντικό μέτρο για τα ίδια τα παιδιά, από υγιεινή και κοινωνική άποψη, αποτελούν αυτά τα κοινωνικά ιδρύματα.

Τέλος, εκτός απ’ όλα αυτά, ο συνεταιρισμός έχει για τα μέλη του κάθε χρόνο ολόκληρες 50 θέσεις σε σανατόρια (αναρρωτήρια), και σε σπίτια ανάπαυσης στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας 42. Εκείνοι που έχει ανάγκη η υγεία τους ή οι καλλίτεροι Ουντάρνικοι και Ουντάρνικες στέλνονται να ξεκουραστούν λίγες εβδομάδες. Η οικονομική ανάπτυξη του συνεταιρισμού έχει άμεση αντανάκλαση πάνω στο βιοτικό επίπεδο των μελών του. Γιατί ανεβαίνει ο μισθός όλων με την αύξηση της πληρωμής κατά κομμάτι. Γιατί, εκτός απ’ αυτό, ένα 25% από τα καθαρά κέρδη ξοδεύονται αποκλειστικά για την καλλιτέρεψη της ζωής των μελών (φαΐ καλλίτερο, κλπ). Και ακόμα, γιατί παίρνει το Αρτέλ περισσότερες θέσεις σε σανατόρια και σπίτια ανάπαυσης και, τέλος, γιατί θα διαθέσει περισσότερα μέσα για την μορφωτική ανάπτυξη των μελών του με το μεγάλωμα της βιβλιοθήκης, της λέσχης, εκδρομές, κλπ.

Έτσι το κάθε μέλος του συνεταιρισμού έχει συμφέρον να στερεωθεί, να αναπτυχθεί, να μεγαλώσει το Αρτέλ του. Γιατί έτσι ανεβάζει και άμεσα (μεγαλώνοντας το ατομικό του εισόδημα) και έμμεσα (μεγαλώνοντας το γενικό εισόδημα του συνεταιρισμού) το επίπεδο της ζωής του, υλικά, πολιτικά και εκπολιτιστικά.

Ριζοσπάστης, 13 Ιουλίου 1935

3. 

Ο «Ρίζος» ανάμεσα στους Έλληνες της ΕΣΣΔ

Ο ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ, ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ

Του ανταποκριτή μας στη Σοβιετική Ένωση σ. Δ. ΛΙΑΣΚΟΒΑ

ΟΝΤΕΣΣΑ. Ιούλης. Μπορούμε να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι ο συνεταιρισμός μαζεύει τους άλλοτε μικροπαραγωγούς και μικροεπαγγελματίες, τους εξασφαλίζει δουλειά, οχτάωρο, ήσυχη και κανονική ζωή, σιγουριά απέναντι στο μέλλον, γιατρό, φάρμακα και νοσοκομεία, σπίτια ανάπαυσης και σανατόρια, όλων των ειδών τα κοινωνικά ιδρύματα για τα παιδιά τους.

Αλλά η καθαυτό υπηρεσία του συνεταιρισμού είναι ακόμα μεγαλύτερη. Γιατί αποτελεί στην πραγματικότητα ένα σωστό ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ. Ο εργοστασιακός εργάτης περνάει στον σοσιαλισμό και στις σοσιαλιστικές μεθόδους ζωής και δουλειάς γιατί αυτή η ίδια η φύση της δουλειάς του, μέσα στην καπιταλιστική φάμπρικα ακόμα, ήταν πειθαρχημένη και ΚΟΛΛΕΧΤΙΒΙΣΤΙΚΗ, για λογαριασμό του κεφαλαιοκράτη φυσικά. Με τους χωριάτες ήταν φυσικά δυσκολότερο, γιατί «το δικό σου και το δικό μου» ήταν ζυμωμένο από αιώνες μαζί τους. Αλλά όταν μπήκε μπρος το κολχόζ, όταν ξαπολύθηκαν στα χωράφια τα βενζινότρατα και οι ειδών-ειδών μηχανές και ο χωριάτης πείστηκε στην πράξη ότι το κολχόζι τον συμφέρει από κάθε άποψη το ζήτημα της ΚΟΛΛΕΧΤΙΒΟΠΟΙΗΣΗΣ της αγροτικής παραγωγής είχε λυθεί μια για πάντα. Όσο και αν φαίνεται περίεργο, με τους χειροτέχνες και τους μικροεπαγγελματίες των πόλεων όχι μόνο δε στάθηκε ευκολότερο από τα χωριά το πέρασμά τους στο σοσιαλισμό, αλλά και συχνά φάνηκε ακόμα δυσκολότερο. Γιατί, όπως έγραψα και παραπάνω, ο συνεταιρισμός δίνει όχι μόνο ασφάλεια δουλειάς και ζωής, καθώς και μεγάλες δυνατότητες στα μέλη του να αναπτυχθούν. Αλλά δε δίνει καθενός είδους δυνατότητες να πλουτίσει κανένας σε βάρος άλλων ανθρώπων, κόβει μια για πάντα τον δρόμο προς την εκμετάλλευση.

Αυτό δεν θέλουν να το καταλάβουν εύκολα πολλοί από τους ελεύθερους μικροπαραγωγούς και πολύ λιγότερο μερικοί ρωμιοί τέτοιοι. Η φάμπρικα τους φαίνεται βουνό, με την πειθαρχία της δουλειάς της, το σύστημα και τις σοσιαλιστικές της μεθόδους. Για δουλειά πάλι στα χωριά είτε σε κρατικά αγροκτήματα (σοβχόζ) ούτε κουβέντα δεν δέχονται.

ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Ο ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ (Αρτέλ) ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΕΝΑ ΘΑΥΜΑΣΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟ, ΠΟΥ ΠΡΟΣΑΡΜΟΖΕΙ ΛΙΓΟ-ΛΙΓΟ ΠΑΛΙΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΣΕ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΖΩΗ.

Εκεί που πρώτα ήταν μαθημένος να δουλεύει ολομόναχος στο σπίτι του, τώρα δουλεύει μαζί με εκατοντάδες άλλους συντρόφους του. Ενώ πρώτα δούλευε με πρωτόγονα μέσα και, σχεδόν πάντα, σε χειροποίητη παραγωγή, τώρα δουλεύει σε ΜΗΧΑΝΕΣ. Στην αρχή οι μηχανές είναι απλές, κι’ αυτές χειροκίνητες ή ποδοκίνητες, κατόπιν, όσο αναπτύσσει το Αρτέλ τις δουλειές τους, γίνονται ηλεκτροκίνητες και στο τέλος κάνουν σωστό ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ, όπως είδα ο ίδιος σε ένα συνεταιρισμό Εβραίων τσιγαράδων στο Τιράσπολ της Σοβιετικής Μολδαβίας.

Η προσαρμογή στη νέα μηχανοποιημένη παραγωγή δεν είναι βέβαια εύκολη. Αλλά ο συνεταιρισμός έχει σχολεία ολόκληρα για το λεγόμενο «Τεχνικό μίνιμουμ» απ’ όπου περνάνε όλα τα μέλη. Πολλοί πάνε με έξοδα του Αρτέλ σε μεσαίες επαγγελματικές σχολές και σε ανώτερα Ινστιτούτα ακόμα. Οι πιο νέοι από τα μέλη του Αρτέλ γίνονται ουντάρνικοι και συνηθίζουν εύκολα στις σοσιαλιστικές μεθόδους δουλειάς (άμιλλα, κλπ). Οι πιο ηλικιωμένοι συνηθίζουν δυσκολότερα βέβαια, αλλά συνηθίζουν. Κι έτσι το Αρτέλ έχει πια μερικών χρόνων ηλικία πίσω του, δε διαφέρει ούτε εξωτερικά από μια μικρή σοσιαλιστική φάμπρικα, όπως όλες οι άλλες.

Μα κοντά σε αυτό το τεχνικό, επαγγελματικό άλλαγμα των ανθρώπων και το ανέβασμά τους μέσα σε ένα ολοένα ανώτερο επίπεδο μέσα στη σοσιαλιστική παραγωγή, ο συνεταιρισμός ΦΤΙΑΧΝΕΙ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ιδεολογικά και πολιτικά. Το Αρτέλ «Ριζοσπάστης» έχει ΤΕΣΣΕΡΑ ΣΧΟΛΕΙΑ για τα μάλη του (τεχνικό, πολιτικό, για τους λιγογράμματους και για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού). 30 από τα μέλη του έδωσαν εξετάσεις και πήραν το δίπλωμα της «υγειονομική άμυνας» (γνώσεις ενός στρατιωτικού νοσοκόμου). 32 μέλη μαθαίνουν σκοποβολή και είναι υποψήφιοι για το «παράσημο του Βοροσίλοφ»…

Είναι αλήθεια πως το σοβιετικό καθεστώς κλείνει μια για πάντα το δρόμο για όποιον έχει την φιλοδοξία να γίνει εκμεταλλευτής των συνανθρώπων του και να ζήσει «εις υγείαν των κορόιδων». Αλλά την ίδια στιγμή ανοίγει ΔΙΑΠΛΑΤΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΤΙΜΙΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΤΟ ΔΡΟΜΟ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ.

Ο Ελληνικός συνεταιρισμός των παντοφλάδων και τσαγκαράδων της Οντέσσας «Ριζοσπάστης» μας δίνει ένα λαμπρό παράδειγμα. Πέρασε πολλές δυσκολίες για να στρώσει, να πειθαρχήσει τα μέλη του, να βάλει σύστημα και τάξη. Πάει καιρός πια που πέτυχε. Όχι μόνο στερεώθηκε αλλά έγινε το ΠΡΩΤΟ Αρτέλ σε ολόκληρη την περιφέρεια. Έβαλε γερές βάσεις οικονομικές για να εξασφαλίσει στα μάλη του καλοζωία και ευτυχία, για να αλλάξει τους ανθρώπους από ξυλάρμενους «επιχειρηματίες» σε πολιτισμένους αγωνιστές του σοσιαλισμού. Η Φλώρα, η καλλίτερη ουντάρνισσα, μου είπε: «Αλλάζουν τα μυαλά, αλλάζει κι’ η ζωή μας!» Μα θα μπορούσαμε να το γυρίσουμε και ανάποδα: «ΑΛΛΑΞΕ Η ΖΩΗ ΜΕ ΤΗΝ ΟΧΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΜΕ ΤΟ ΧΤΙΣΙΜΟ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ, ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΚΑΙ ΤΑ ΜΥΑΛΑ!»

Ριζοσπάστης, 14 Ιουλίου 1935

About these ads

Share this: