Η Κριμαία στην «ομίχλη» της «δημιουργικής ασάφειας»

Η Κριμαία στην «ομίχλη» της «δημιουργικής ασάφειας»

Από τη συγκέντρωση στην Αγ. Πετρούπολη που διοργάνωσε το κυβερνητικό κόμμα στη Ρωσία, για να γιορτάσει τον ένα χρόνο από την ενσωμάτωση της Κριμαίας

Πριν από ένα χρόνο, η Κριμαία ενσωματώθηκε στη σύνθεση της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Η εξέλιξη αυτή ακολούθησε μετά την ιμπεριαλιστική επέμβαση των ΗΠΑ και της ΕΕ στην Ουκρανία, με τη στήριξη από πλευράς τους εθνικιστικών, ακόμη και φασιστικών δυνάμεων, για την επίτευξη των γεωπολιτικών τους στόχων έναντι της καπιταλιστικής Ρωσίας.
Η Ρωσία, που διατηρούσε ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις στην Κριμαία, χάρη σε συμφωνία, που είχε με όλες τις προηγούμενες ουκρανικές κυβερνήσεις, επικαλέστηκε την ανάγκη προστασίας του ρωσικού πληθυσμού (περίπου του 60% του πληθυσμού της Κριμαίας), από τους Ουκρανούς εθνικιστές, καθώς και το δικαίωμα της «αυτοδιάθεσης». Ετσι, κάνοντας χρήση των στρατιωτικών δυνάμεων και της υπεροχής του ρωσικού στοιχείου στον πληθυσμό της χερσονήσου, εμπόδισε την κινητοποίηση των βαριά οπλισμένων 20 χιλιάδων Ουκρανών στρατιωτικών, που βρίσκονταν στη χερσόνησο και στήριξε τη διενέργεια δημοψηφίσματος, στη βάση του οποίου ενσωματώθηκε η Κριμαία στη Ρωσική Ομοσπονδία.
Σ' εκείνο το δημοψήφισμα, στο οποίο έλαβε μέρος το 83% των κατοίκων, η συντριπτική πλειοψηφία (το 97%) τάχθηκε υπέρ της ένταξης της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία.

Η «επάνοδος στην Πατρίδα»

Η ενσωμάτωση της Κριμαίας στα εδάφη της Ρωσίας χαρακτηρίζεται από τη ρωσική ηγεσία ως «επάνοδος της Κριμαίας στην Πατρίδα». Κι αυτό γιατί η Κριμαία ποτέ δεν αποτέλεσε ένα ξεχωριστό κράτος. Ηταν ρωσικό έδαφος, που αποσπάστηκε από την οθωμανική αυτοκρατορία από το 1783 κι ως τέτοιο παρέμεινε και μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση, αφού ανήκε στη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ρωσίας. Από το Φλεβάρη του 1954 πέρασε διοικητικά στη σύνθεση της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Ουκρανίας, στο πλαίσιο όμως της ενιαίας χώρας, της ΕΣΣΔ.
Βεβαίως, παρά την υπεροχή του ρωσικού στοιχείου, που εξασφάλισε επί της ουσίας τον αναίμακτο χαρακτήρα της «επανόδου», πάνω από 20 χιλιάδες Ουκρανοί, που φαίνεται πως δεν συμβιβάστηκαν με την εξέλιξη, εγκατέλειψαν τη χερσόνησο.
Η ενσωμάτωση της Κριμαίας στη Ρωσία έχει αλλάξει τα δεδομένα στη Μαύρη Θάλασσα και στην Αζοφική. Τόσο από στρατιωτικής πλευράς, όσο κι από οικονομικής. Είναι χαρακτηριστικό πως στα χέρια της Ρωσίας πέρασαν 18 κοιτάσματα φυσικού αερίου.

Η αντίδραση ΗΠΑ - ΕΕ

Ωστόσο, αυτή η «επάνοδος της Κριμαίας στην Πατρίδα», αν και παρουσιάζεται ως ένα τετελεσμένο γεγονός από τη ρωσική ηγεσία, εξακολουθεί να συναντά τη σφοδρή αντίθεση όχι μόνον της ουκρανικής ηγεσίας, που θεωρεί την Κριμαία «κατεχόμενη ζώνη», αλλά και των ΗΠΑ και της ΕΕ.
Στις 27/3/2014 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ με ψήφισμά της (68/262) χαρακτήρισε παράνομο το δημοψήφισμα για την ενσωμάτωση της Κριμαίας στη Ρωσία. Το ψήφισμα, που στήριξαν οι ΗΠΑ και η ΕΕ, ψήφισαν 100 από τα 193 κράτη του ΟΗΕ. 11 ψήφισαν κατά (Ρωσία και Αρμενία, Βενεζουέλα, Βολιβία, Λευκορωσία, Ζιμπάμπουε, Κούβα, ΛΔ Κορέας, Νικαράγουα, Σουδάν, Συρία), ενώ άλλα 58 κράτη (μεταξύ αυτών Κίνα, Βραζιλία, Ν. Αφρική, Ινδία, Καζαχστάν), ψήφισαν «λευκό».
ΗΠΑ και ΕΕ έχουν επιβάλει στη Ρωσία κυρώσεις, όχι μόνον με την κατηγορία της στρατιωτικής εμπλοκής της στις εξελίξεις που διαδραματίζονται στην νοτιοανατολική Ουκρανία, στην περιοχή του Ντονμπάς, αλλά και εξαιτίας της συνεχιζόμενης «ρωσικής κατοχής», όπως θεωρούν, της Κριμαίας.

Η πραγματική ενσωμάτωση

Μέσα στο χρόνο που πέρασε ολοκληρώθηκε η διαδικασία πολιτικής ενσωμάτωσης της Κριμαίας στη Ρωσία. Εγιναν εκλογές στα διάφορα επίπεδα, δημιουργήθηκαν παραρτήματα των ρωσικών πολιτικών δυνάμεων στην Κριμαία, εκλέχτηκαν οι εκπρόσωποι στα διάφορα επίπεδα εκπροσώπησης της χώρας. Η οικονομική και πολιτιστική ζωή (εκπαιδευτικό σύστημα) συνδέθηκε χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα στην ανάλογη ρωσική. Η κεντρική ρωσική κυβέρνηση ξόδεψε για την Κριμαία κάθε μέρα περίπου 0,5 δισεκατομμύριο ρούβλια, και συνολικά στο χρόνο 140 δισεκατομμύρια ρούβλια.
Ωστόσο, αν και έχει περάσει ένας χρόνος, εξακολουθούν να παραμένουν άλυτα μια σειρά ζητημάτων, που αφορούν την οικονομική σύνδεση με τη Ρωσία. Ενα σημαντικό ζήτημα, που παραμένει άλυτο, είναι η χερσαία σύνδεση της Κριμαίας με τη Ρωσία. Η Ουκρανία, από τη μεριά της, έχει κλείσει τα σύνορά της, και έχει διακόψει και τη σιδηροδρομική επικοινωνία της Ρωσίας με την Κριμαία, που διέρχεται από το έδαφός της. Ετσι, η επικοινωνία γίνεται αεροπορικώς και με φέριμποτ, που συνδέουν το λιμάνι του Κερτς με τη ρωσική περιοχή του Κρασναντάρ.
Κάθε μέρα, τα φέριμποτ εκτελούν πάνω από 110 δρομολόγια, μεταφέροντας έως 4,5 χιλιάδες αυτοκίνητα, 22,5 χιλιάδες επιβάτες και μέχρι 200 σιδηροδρομικά βαγόνια. Ωστόσο, αυτή η κίνηση, ιδιαίτερα τις τουριστικές περιόδους, αλλά και όταν δυσκολεύει ο καιρός, δεν επαρκεί. Οι ρωσικές αρχές δεν έχουν ξεκαθαρίσει ακόμη αν θα προχωρήσουν στην κατασκευή γέφυρας ή τούνελ, ώστε να δώσουν μια πιο ολοκληρωμένη λύση στο πρόβλημα.
Το άλλο μεγάλο ζήτημα είναι αυτό της τροφοδοσίας νερού. Η Ουκρανία έκλεισε το κανάλι που έδινε στη χερσόνησο έως και το 85% της κατανάλωσης του νερού της. Οι ρωσικές αρχές προωθούν μια σειρά επιλογές, όπως ο υποθαλάσσιος αγωγός νερού από την περιοχή του Κουμπάν, οι γεωτρήσεις στην ίδια την Κριμαία, η εγκατάσταση μονάδων αφαλάτωσης. Είναι πιθανό ότι θα χρειαστεί να τις χρησιμοποιήσει όλες. Αλλά το πρόβλημα είναι ότι είτε αυτές μπορούν να δώσουν περιορισμένα μεγέθη νερού ή είναι πολύ ακριβές, όσον αφορά το κόστος υλοποίησής τους. Κι αυτό όταν είναι φανερό πως μια ομαλοποίηση των σχέσεων με την Ουκρανία θα επανέφερε χωρίς ιδιαίτερα οικονομικά βάρη τη ροή του νερού από την Ουκρανία. Ο καθένας, όμως, καταλαβαίνει ότι με μια κατάσταση πλήρους κλιμάκωσης στη σύγκρουση Ρωσίας με την Ουκρανία, κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό.
Τέλος, σοβαρό πρόβλημα είναι η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, που και σήμερα κατά 70% εξαρτάται από την παροχή μέσω Ουκρανίας, και την καλοκαιρινή περίοδο φτάνει και το 90%. Τη χρονιά που πέρασε η Ουκρανία κάμποσες φορές απροειδοποίητα διέκοψε την παροχή ρεύματος. Τελικά, έχει υπογραφεί μια συμφωνία μεταξύ των ρωσικών και ουκρανικών επιχειρήσεων ηλεκτρικής ενέργειας, βάσει της οποίας η Ρωσία στέλνει μέσω της Ουκρανίας, την ανάλογη ποσότητα ρεύματος στη χερσόνησο. Εννοείται πως η Ρωσία προσανατολίζεται στην απευθείας σύνδεση του δικτύου της με αυτό της Κριμαίας, μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου.

Προσαρμογή μέσα σε καθεστώς κυρώσεων

Ωστόσο, η παραπέρα καπιταλιστική ενίσχυση κι ανάπτυξη της οικονομίας της Κριμαίας, αντιμετωπίζει και το ζήτημα των δυτικών κυρώσεων, με τις οποίες απαγορεύονται οι επενδύσεις στην Κριμαία. Αυτό εμποδίζει όχι μόνον επενδύσεις δυτικών επιχειρηματιών. Δρα αποτρεπτικά και για τους μεγάλους Ρώσους επενδυτές. Οι τελευταίοι, που είναι σ' ένα σφιχταγκάλιασμα με τον δυτικό οικονομικό κόσμο (στο πλαίσιο της καπιταλιστικής ενοποίησης), φοβούνται να επενδύσουν στην Κριμαία, εξαιτίας στοχευμένων κυρώσεων, που μπορούν να τους επιβληθούν. Ετσι, θα σκεφτούν πάρα πολύ ακόμη το να αναλάβουν τις περίπου 400 επιχειρήσεις, που ανήκαν στο ουκρανικό κράτος ή σε ορισμένους επιχειρηματίες και πέρασαν στα χέρια του ρωσικού κράτους.
Οι εργαζόμενοι της περιοχής είδαν μέσα σε ένα χρόνο να αυξάνουν οι τιμές σε βασικά καταναλωτικά αγαθά, σύμφωνα με την στατιστική υπηρεσία της Κριμαίας. Στα είδη διατροφής αυτή η αύξηση έφτασε το 53% (φρούτα 82,9%, κρέας 64%, ψωμί 34,2%). Βεβαίως, ανάλογες αυξήσεις στις τιμές έγιναν και στην υπόλοιπη Ρωσία, όπου τα είδη διατροφής αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 22%. Η επιπλέον αύξηση των τιμών στην Κριμαία, σε σχέση με την «ουκρανική περίοδο», οφείλεται στο κόστος μεταφοράς τους. Την ίδια ώρα, ωστόσο, και οι μέσοι μισθοί στην Κριμαία, σύμφωνα με την ίδια υπηρεσία, αυξήθηκαν κατά 52,6%. Ο μέσος μισθός στην Κριμαία φτάνει τα 17.200 ρούβλια ή τα 260 ευρώ. Ουσιαστικά, δηλαδή, με βάση αυτά τα στοιχεία δεν φαίνεται κάποια ουσιαστική χειροτέρευση ή καλυτέρευση της αγοραστικής ικανότητας των εργαζομένων.
Επιπλέον, πρέπει κανείς να λάβει υπόψη του πως η όλη εξέλιξη συνοδεύτηκε, τόσο για εκείνους που έμειναν στην Κριμαία, όσο και για εκείνους που έφυγαν από αυτήν, από την αύξηση των «πατριωτικών», ακόμη και εθνικιστικών αισθημάτων. Ετσι, αυτό που λέμε κοινωνικά ζητήματα, κοινωνικό - οικονομική κατάσταση, έχουν περάσει σε μια δεύτερη μοίρα.

Ενας ακόμη «κόμπος» στις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις

Σε όλες τις τελευταίες ειρηνευτικές προσπάθειες, τόσο από τη Ρωσία, όσο κι από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, τονίζεται η ανάγκη «σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας» της Ουκρανίας. Ωστόσο, αν προσπαθήσει κανείς να διαβάσει πίσω από τις γραμμές, θα δει πως όταν μιλάει γι' αυτήν η Ρωσία βγάζει απ' έξω την Κριμαία, ενώ αντίθετα ΗΠΑ και ΕΕ εντάσσουν στην «εδαφική ακεραιότητα» της Ουκρανίας και την Κριμαία. Αυτή η «δημιουργική ασάφεια» δίνει, προς τον παρόν, τη δυνατότητα μιας διπλωματικής κινητικότητας για τα ζητήματα της ουκρανορωσικής αντιπαράθεσης. Ως πότε όμως;
Το ερώτημα απασχόλησε και τον νέο Ελληνα υπουργό Εξωτερικών, Ν. Κοτζιά. Σε συνέντευξή του στο γερμανικό περιοδικό «Spiegel», όταν ρωτήθηκε για την «προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία», απάντησε το παροιμιώδες: «Η προσάρτηση της Κριμαίας έλαβε χώρα πριν αναλάβω εγώ ως υπουργός Εξωτερικών». Βεβαίως, στη συνέχεια της συνέντευξης δήλωσε πεντακάθαρα πως και στο ζήτημα αυτό η στάση της νέας ελληνικής κυβέρνησης συμπίπτει με αυτήν της προηγούμενης κυβέρνησης και συνολικά της ΕΕ, αφού, όπως υποστηρίζει «ένα δημοψήφισμα επιτρέπεται να διεξαχθεί μόνον σύμφωνα με το σύνταγμα μιας χώρας». Κάτι, δηλαδή, που δεν έγινε στην περίπτωση της Κριμαίας.
Οι ΗΠΑ και η ΕΕ αυτό που επέβαλαν με τους ΝΑΤΟικούς βομβαρδισμούς στην περίπτωση του Κοσσόβου, τώρα το αρνούνται πεισματικά στην περίπτωση της Κριμαίας. Γίνεται φανερό πως το ζήτημα της Κριμαίας εντάσσεται στο συνολικότερο «γόρδιο δεσμό» των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και μόνο η πάλη για την αποδέσμευση από τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις και σχεδιασμούς, για την ανατροπή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, μπορεί να τον λύσει.